Zarys powstania Konfederacji Szwajcarskiej.
•1291 – sojusz trzech miejscowości – Uri, Szwyz i Unterwalden;
•oparcie się władzy Habsburgów – powolne wypieranie ich z kantonów;
•stopniowe rozszerzanie się Związku (Lucerna, Zurych, Glarus, Zug, Berno, Argowia, Turgowia);
•1499 – pokój w Bazylei – uznanie niezależności związku przez cesarza Maksymiliana I;
•XV/XVI w. – rozruchy na tle religijnym (podział na protestanckie miasto i katolicką wieś);
•1648 – pokój westfalski i pełne potwierdzenie niepodległości Związku Szwajcarskiego;
•w czasie wojen napoleońskich, w wyniku interwencji wojsk francuskich Związek dostaje się pod protektorat Francji (1798 – konstytucja Republiki Helweckiej – wg francuskiego wzorca – centralizacja) (1803 – kolejna konstytucja narzucona przez Napoleona – Akt Mediacyjny – powrót do federalizmu – 1813 – uchylony);
•1815 – Kongres Wiedeński – uznanie niepodległości i neutralności Związku Szwajcarskiego – umowa związkowa regulująca stosunki wewnątrz Związku;
•1847 – wojna domowa (secesja kantonów katolickich pod wpływem projektu konstytucji);
•1848 – przyjęcie poprawionego projektu konstytucji à przekształcenie luźnego dotąd związku państw w państwo federalne o rozszerzonej władzy centralnej;
•1874 – wprowadzenie nowej konstytucji, właściwie jest to rewizja dotychczasowej ustawy – Konstytucja Federalna Konfederacji Szwajcarskiej;
•częściowe zmiany konstytucji zostały wprowadzone aż w 140 przypadkach;
•1999 – dokonano całkowitej zmiany konstytucji (bardzo długi okres opracowywania projektu, właściwie od 1965 trwała procedura) – konstytucja składa się z preambuły i 6 tytułów – zawiera bardzo rozbudowany katalog praw i wolności obywatelskich oraz szerokie ich gwarancje prawne;

Konstytucyjne podstawy ustroju Szwajcarii.
1)Zasada federalizmu
2)Demokracja bezpośrednia
3)Zasada demokratycznego państwa prawnego
4)Państwo socjalne
5)Zasada subsydiarności.
39. Demokracja bezpośrednia – znaczenie i specyfika szwajcarska.
- inicjatywa ludowa
• na żądanie 100 tys. obywateli
• częściowa lub całkowita zmiana konstytucji
- referendum
• obligatoryjne: na żądanie 100 tys. obywateli
* głosowanie narodu i kantonów
• fakultatywne: na żądanie 50 tys. obywateli lub 8 kantonów

Federalizm – gminy, kantony, federacja – stosunki między nimi.
Gminy
• ok. 3000 silnie zróżnicowanych ustrojowo, obszarowo, ilościowo i ekonomicznie:
gminy ogólne (polityczne) – dominują,¬
gminy specjalne – kościelna, szkolna, ubogich,¬
gmina obywatelska – korporacja osób posiadających obywatelstwo¬
•autonomia gmin jest zagwarantowana zgodnie z prawem kantonalnym:
konstytucyjne prawo gmin do istnienia,¬
określona w ustawodawstwie kantonalnym swoboda wyboru odpowiedniej politycznej struktury i administracji,¬
prawo nakładania podatków w celu zaspokojenia własnych potrzeb,¬
swoboda działania w sprawach, które nie należą do kompetencji kantonów bądź federacji;¬
• każda gmina przyznaje obywatelstwo, co jest podstawą do uzyskania obywatelstwa Szwajcarii;
Kantony
•26, suwerenne, wykonują wszystkie prawa jakie nie zostały przekazane Federacji, wielkie zróżnicowanie pod wieloma względami;
•każdy kanton posiada swoją konstytucję – zatwierdzenie przez mieszkańców w referendum oraz gwarancje federacji gdy nie stoi ona w sprzeczności z prawem federalnym;
•chronione są: istnienie, pozycja ustrojowa, liczba i terytorium kantonów;
•parlamenty kantonalne są jednoizbowe, o zróżnicowanej liczebności i różnej kadencji;
•większość kantonów stosuje obie formy demokracji, w 5 małych kantonach wciąż stosowana jest forma zgromadzenia obywateli – „wspólnoty krajowe”;
•władzę wykonawczą sprawuje rząd kantonalny;
•sądownictwo jest normowane osobno przez każdy kanton (generalne podobieństwo do systemu federalnego);
•spory pomiędzy kantonami sądzi Sąd Federalny;
Federacja
•dysponuje takimi kompetencjami, jakie zostały jej przekazane w konstytucji, opiera się na następujących elementach:
na materialnej (substancjonalnej) autonomii kantonów w określaniu i wykonywaniu ich zadań i w materialnym współdziałaniu w spełnianiu zadań Federacji;¬
na materialnej autonomii kantonów w określaniu, pobieraniu i przeznaczaniu ich dochodów;¬
na materialnej autonomii kantonów w określaniu ich organizacji i ich politycznego działania;¬
na materialnym upoważnieniu kantonów do współdziałania w kształtowaniu decyzji Federacji;¬

Rządy zgromadzenia, czyli parlament Szwajcarii.
Zgromadzenie federalne
•konstytucja powierza sprawowanie najwyższej władzy Federacji i zwierzchni nadzór nad innymi organami państwa (Rada Federalna i federalna administracja, federalne sądy);
•składa się z dwóch izb – Rady Narodowej i Rady Kantonów;
•głównym uprawnieniem jest wybieranie Rady Federalnej (rządu) wg „reguły magicznej”, ale brak uprawnienia do odwołania jej, brak instytucji wotum zaufania i nieufności;
•inne ważne uprawnienia: wydawanie ustaw, wyrażanie zgody na umowy międzynarodowe, funkcje kreacyjne i nadzorcze i dotyczące spraw finansowych;
•wspólne posiedzenia obu izb jako Zgromadzenie Federalne może służyć:
przeprowadzeniu wyborów w celu wykreowania określonych organów,¬
rozstrzyganiu sporów kompetencyjnych pomiędzy najwyższymi organami federalnymi,¬
stosowaniu prawa łaski;¬
Rada Narodowa, Rada Kantonów
•równorzędność – cecha podstawowa;
•postępowanie legislacyjne może się zacząć w obydwu izbach i do uchwalenia ustawy niezbędne jest zgodne stanowisko obu izb;
•funkcje:
ustawodawcza,¬
współkształtowanie polityki zagranicznej oraz nadzorowanie stosunków z zagranicą,¬
finansowo-budżetowe – wydatki, preliminarz budżetowy, sprawozdanie budżetowe,¬
kreacyjna – wybór członków Rady Federalnej, Kanclerza Federalnego (organ Rady Federalnej), sędziów Sądu Federalnego, generała (naczelny dowódca sił zbrojnych w czasie zagrożenia),¬
nadzorcza – nad Radą Federalną, administracją federalną, sądami federalnymi,¬
ustrojowo-gwarancyjne – piecza nad stosunkami pomiędzy Federacją a kantonami, udzielanie gwarancji dla konstytucji kantonów, wyrażanie zgody na zawierane umowy pomiędzy kantonami i kantonów z zagranicą,¬
ochrona bezpieczeństwa zewnętrznego, niezawisłości i neutralności Szwajcarii,¬
militarno-obronne – zarządzenie pełnienia służby czynnej i mobilizacji,¬
rozstrzyganie o ważności inicjatyw ludowych, które doszły do skutku,¬
współdziałanie w planowaniu ważnych czynności państwa,¬
rozstrzyganie konfliktów kompetencyjnych między naczelnymi organami federalnymi,¬
kontrolne – uprawnienia śledcze komisji, zapytania i interpelacje,¬
rozstrzyganie w sprawach ułaskawień i amnestii;¬
•organy wewnętrzne:
przewodniczący izb – wybierani na jeden rok bez możliwości reelekcji,¬
komisje – stałe (obecnie po 12) i niestałe, możliwość utworzenia komisji wspólnych,¬
biura rad – planowanie sesji, wybór komisji i delegacji, określanie zakresu ich spraw, kierowanie spraw do nich,¬
Konferencja Koordynacyjna – organ międzyizbowy – ustalanie kolejności spraw podlegających rozpatrzeniu przez Zgromadzenie Federalne wg ich pilności, opracowywanie planów legislacyjnych i kalendarza czynności Zgromadzenia Federalnego, zajmuje się kwestiami stosunków pomiędzy izbami i między izbami a rządem¬

Specyfika rozwiązań wyborczych w Szwajcarii.
•Rada Narodowa składa się z 200 deputowanych pochodzących z wyborów bezpośrednich, powszechnych, proporcjonalnych na 4 lata, każdy kanton to okręg wyborczy (liczba przedstawicieli proporcjonalna do liczby mieszkańców kantonu, przynajmniej jeden);
•prawo wyborcy do tzw. panaszowania (układania pióropusza) – skreślenie przez wyborców z list pewnych kandydatów i wstawianiu na ich miejsce kandydatów z innych list;
•prawo wyborcy do kumulowania głosów – skreślenie z listy pewnych kandydatów i wpisanie na ich miejsce kilka razy nazwiska tego samego kandydata;
•Rada Kantonów składa się z 46 deputowanych kantonów (20 kantonów po 2, 6 po jednym – wymienione w konstytucji) – wybory większościowe w każdym kantonie (regulacja kantonalna, ale jest ona zbieżna dla całego kraju);
•bierne i czynne prawo wyborcze – każdy Szwajcar powyżej 18 roku życia;
•deputowani do parlamentu szwajcarskiego sprawują swój mandat w zasadzie nieodpłatnie (otrzymują jedynie rekompensatę za ponoszone koszty i koszty podróży);

Rada Federalna jako rząd.
•najwyższa władza rządząca i wykonawcza;
•posiada prawo inicjatywy ustawodawczej, wydaje rozporządzenia, opiniuje projekty kierowane do niej przez obie izby i kantony;
•pozostałe kompetencje: finanse publiczne, stosunki z zagranicą, zapewnienie wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa, nadzór nad rządową federalną administracją;
•pełni nadzór federalny w stosunku do kantonów;
•Rada Federalna składa się z 7 członków, wybierana jest przez Zgromadzenie Federalne – „magiczna formuła” – podział miejsc pomiędzy 4 partie polityczne stosowany od 1959 (w 2003 uległa zmianie – nastąpiło przesunięcie) – jeden kanton może mieć tylko jednego przedstawiciela w Radzie – każda strefa językowa musi mieć swojego reprezentanta;
•radcy federalni nie mogą pochodzić z parlamentu, reelekcja jest wręcz oczekiwana;
•na czele Rady stoi rotacyjny prezydent i wiceprezydent, wybierani na jeden rok kalendarzowy, bez prawa reelekcji na następny rok (wybór wynika ze starszeństwa członków rządu);
•prezydent Rady Federalnej nie ma żadnych kompetencji władczych, spełnia jedynie funkcję reprezentanta Rady Federalnej i państwa na zewnątrz;
•rząd szwajcarski działa jako ciało kolegialne i na zasadzie departamentalności (każdy radca kieruje jednym departamentem, który można nazwać superministerstwem);

Kompetencje Sądu Federalnego.
•najwyższa władza wymiaru sprawiedliwości Federacji;
•sam decyduje o swojej organizacji i postępowaniu, powołuje własną administrację;
•jest ostatnią instancją odwoławczą dla spraw, które wyczerpały drogę sądową w kantonach;
•jako jedyna instancja działa w sprawach procesów pomiędzy kantonami a Federacją lub pomiędzy kantonami, również w przypadku abstrakcyjnego zaskarżenia ustawy kantonalnej o niezgodność z konstytucją;
•Sąd ma swoją siedzibę w Lozannie (Trybunał Ubezpieczeń w Lucernie), składa się z 30 członków + 9 członków Trybunału Ubezpieczeń, wybieranych przez parlament (propozycje składane przez partie), mimo polityczności wyborów sędziowie są niezależni;
•kompetencje:
skargi na naruszenie praw konstytucyjnych,¬
skargi na naruszenie autonomii gmin i innych gwarancji kantonów na korzyść korporacji prawa publicznego,¬
skargi na naruszenie umów międzynarodowych lub umów kantonów,¬
publicznoprawne spory pomiędzy Federacją a kantonami lub pomiędzy kantonami;¬