Pytania na egzamin z Międzynarodowych Stosunków Politycznych (Fiszer)
Scharakteryzuj czynniki kształtujące współczesne stosunki międzynarodowe
Czynniki dzielimy na:
1. Stałe - państwa, które trwają i nie znikają z dnia na dzień. Mają wpływ na geopolitykę- jest to połączenie polityki z położeniem geograficznym i otoczeniem. Czynniki stałe mają wpływ na „białą politykę” - to teoria, przy której badamy zjawiska międzynarodowe. /Aktywność państw jest determinowana położeniem i otoczeniem geograficznym. Przez wiele lat otaczające Polskę państwa ograniczały działalność Polski, była ona narażona na ataki agresji państw sąsiadujących.
2. Zmienne- To badania selekcjonujące zjawiska i elementy kształtujące stosunki międzynarodowe.
Przestaw uczestników i determinanty stosunków międzynarodowych
W nauce o stosunkach międzynarodowych różnie definiuje się determinanty.
Czynniki dzielimy na:
1. Stałe - państwa, które trwają i nie znikają z dnia na dzień. Mają wpływ na geopolitykę- jest to połączenie polityki z położeniem geograficznym i otoczeniem. Czynniki stałe mają wpływ na „białą politykę” - to teoria, przy której badamy zjawiska międzynarodowe. /Aktywność państw jest determinowana położeniem i otoczeniem geograficznym. Przez wiele lat otaczające Polskę państwa ograniczały działalność Polski, była ona narażona na ataki agresji państw sąsiadujących.
2. Zmienne- To badania selekcjonujące zjawiska i elementy kształtujące stosunki międzynarodowe.
Determinanty MSP:
1. Globalizacja
2. Integracja w różnych sferach życia. /Żadne państwo nie prowadzi polityki samowystarczalnej, niezależnej od innych państw.
Jeśli przyjmiemy kryterium czasu czynniki dzielimy na :
1. Historyczne - osiągnięcia i zasługi danego państwa i jego miejsce w historii świata. mogą ułatwić lub utrudniać stosunki międzynarodowe. Polska ma utrudnione stosunki, bo przez wiele lat państwa sąsiadujące ograniczały działania Polski, była narażona na ataki agresji
2. Aktualne - to dzisiejsze nauki, to postęp techniczny, czynniki narodowe czy jesteśmy dumni z pochodzenia i przynależności. Możliwości nauk, rozwinięcia możliwości ludzi (wiedza, nauka, wykształcenie).
3. Potencjalne - które zakładamy, przewidujemy że zaistnieją.
Wpływają one na autorytet państwa na jego miejsce w obcym otoczeniu.
Ze względu na kryterium przestrzenne: 1. Narodowe 2. Ponadnarodowe
Ze względu na kryterium zasięgu terytorialnego: 1. Kontynentalne 2. Lokalne
3. Regionalne 4. Globalne
Według kryterium strukturalnego: 1. Obiektywne - ludzie, obszar, klimat, środowisko naturalne, gospodarka, technika, systemy polityczne. 2. Subiektywne - systemy wartości, poglądy, koncepcje. Partie polityczne mniej lub bardziej popierane przez społeczeństwo.
Wszystkie czynniki wpływające pozytywnie i negatywnie dzielimy na czynności:
1.Kształtujące (warunkujące) współczesne stosunki międzynarodowe
a) geograficzne - np. kraje morskie, kraje kontynentalne. Kraje morskie mają dostęp do morza, mają linię brzegową. Dostęp do morza stanowi okno na świat danego państwa. Najtańszym środkiem transportu jest żegluga morska;
b) demograficzne - Potencjał demograficzny był w przeszłości elementem przesądzającym o statusie danego państwa (chodziło o koszt siły roboczej, liczebności wojsk);
c) narodowe - są kraje wielonarodowe oraz kraje o względnie jednolitej strukturze narodowościowej. Czynnik narodowościowy przesądza o sile państw, zwartości. Kraj taki ma wspólną świadomość.
d) Ideologiczne - ideologia to szyld potrzeb państwa: przetrwania państwa, świadomość narodowa. Ideologia ma na celu mobilizować do działania. Ideologia oparta na skrajnych nurtach religijnych - powstają nacjonalizmy religijne:
e) religijne - religia w przeszłości często prowadziła do konfliktów. Religie od powstania zawsze się zwalczały;
2.Realizujące współczesne stosunki międzynarodowe:
a)ekonomiczno - techniczne - gospodarka, technika kraju. Kto dysponuje wysokimi technologiami, ten odgrywa w stosunkach międzynarodowych ważną role;
b) militarne - siła militarna, armia nie odgrywa już tak znaczącej roli jak w przeszłości;
c) organizacyjno - społeczne - czy państwo jest demokratyczne, sprawnie rządzone, czynie ma złej komunikacji między rządzącymi a rządzonymi, brak legitymacji władzy;
d) osobowościowe (cechy charakteru specyficzne dla każdego narodu) - każdy naród ma swój charakter, ukształtowany przez historię, religię, system wartości. Czynniki realizujące powodują mechanizację, czyli samorealizację procesów międzynarodowych;
W stosunkach międzynarodowych uczestniczy setki podmiotów.
W nauce o stosunkach międzynarodowych są różne kryteria, przy pomocy których wyróżniamy czynniki (determinanty) kształtujące stosunki międzynarodowe.
Kogo nazywamy uczestnikiem stosunków międzynarodowych? Omów podstawowe kryteria ich podziału
Uczestnikami SM nazywamy różne podmioty prawa i stosunków międzynarodowych. USM można nazwać każdego nosiciela jakiejś aktywności, która wpływa na SM w sensie negatywnym lub pozytywnym, pod warunkiem, że jest to działanie ciągłe, świadome, wolne i zamierzone oraz wykraczająca w swych skutkach poza granice jednego kraju.
Uczestników SM można zdefiniować jako podmioty zdolne do zmieniania w sposób zamierzony środowiska SM. Liczba USM zmienia się z dnia na dzień w sensie ilościowym i jakościowym.
Podstawowym podziałem jest rozróżnienie USM na :
Uczestnicy państwowi (państwa i ich rządy)
-podział państw:
Mocarstwa uniwersalne-zdolne do działań w skali globalnej we wszystkich dziedzinach stosunków międzynarodowych (np. USA)
Mocarstwa sektorowe-zdolne do działań w skali globalnej, ale tylko w jednej dziedzinie (np. Japonia w dziedzinie naukowo-technicznej)
Mocarstwa regionalne-zdolne do efektywnego oddziaływania na środowisku międzynarodowe w regionie np. Niemcy, Francja, Brazylia, Rosja
Państwa zdolne do efektywnego działania w skali lokalnej - Polska
2. Uczestnicy poza państwowi
Narody
Zbiorowe podmioty prawa międzynarodowego(p. międzypaństwowe)
Organizacje międzyrządowe
Luźne związki państw(np. konfederacje, federacje)
UE
Zbiorowe podmioty międzypaństwowe (między społeczne), międzynarodowe
3.Transnarodowych (ponadnarodowe firmy, przedsiębiorstwa, fundacje, kościoły)
4. Subpaństwowych (działają na terenie określonych państw np. partie polityczne, również osoby fizyczne, których działalność wpływa na otoczenie między.)
Inny podział uczestników między.:
Uczestnicy podmiotowi
Uczestnicy przedmiotowi -Państwa, Narody, Organizacje międzynarodowe (Międzyrządowe, Pozarządowe)
Omów mechanizmy międzynarodowych stosunków politycznych
*Polityka zagraniczna państw - uwarunkowania te mają wpływ na politykę zagraniczną - mechanizm funkcjonujący w MSP. To państwa odgrywają najważniejszą rolę poprzez politykę zagraniczną. PZ - jest to najważniejsza sfera działalności każdego państwa, ponieważ dotyczy: ochrony jego niepodległości, bezpieczeństwa i suwerenności. PZ ma na celu umocnienie tych elementów, budowanie systemów, układów. PZ ma na celu umacnianie kondycji państwa w sferze międzynarodowej a także aspekcie gospodarczym, politycznym, kulturowym, militarnym. PZ ma także na celu umacnianie autorytetu państwa, jego roli na arenie międzynarodowej.
Czynniki ułatwiające/utrudniające realizację zadań PZ:
- środowisko geograficzne - terytorium, położenie, wielkość państwa, granice;
- integralność terytorialna państwa - zaludnienie, czynniki etniczne;
- potencjał gospodarczy państwa - najbardziej dynamiczny charakter, gospodarka, handel zagraniczny, postęp techniczny, polityka pieniężna, inwestycje.
*Dyplomacja - negocjowanie umów między państwami, w celu zawarcia korzystnych umów handlowych oraz pozyskania wsparcia wojskowego dla reprezentowanego kraju. Dyplomacja wiąże się też z rozwiązywaniem w pokojowy sposób problemów między państwami. Dyplomacja jest instrumentem, za pomocą którego państwo wyraża i prowadzi swą politykę zagraniczną w stosunkach zewnętrznych.
*Normy międzynarodowe
*Uwarunkowania, zależności, współzależności międzynarodowe - wywierają one dzisiaj istotny wpływ na scenę międzynarodową. Współzależności wywołują różne interakcje. Gęstnieje sieć powiązań między państwami wraz ze wzrostem liczby państw. Uzależnienia wynikają i są zależne od potencjału państwa, od geopolityki. Geografia, położenie wskazują nam kierunek naszej polityki międzynarodowej.
Przedstaw pojęcie i atrybuty wielkich mocarstw
Mocarstwo, państwo, które ze względu na swój potencjał militarny i ekonomiczny pełni kluczową rolę w stosunkach międzynarodowych. Niegdyś taką pozycję wiązano z rozległym terytorium i dużą liczbą ludności, obecnie wiodące znaczenie ma poziom rozwoju cywilizacyjnego społeczeństwa oraz prowadzenie aktywnej polityki zagranicznej.
Mocarstwa można podzielić na:
- regionalne - ograniczające się do dominacji nad regionem lub nad kontynentem (np. Niemcy, Wielka Brytania, Japonia)
Atrybuty:
-Geograficzne - rozległym terytorium, dostępem do morza. Rozległe terytorium pozwala państwu mieć dostęp do bogatych złóż surowców mineralnych oraz produkcji żywności zwiększające niezależność.
-Polityczne -Wymagane jest funkcjonowanie systemu politycznego, który jest zdolny do mobilizacji ludzi, bogactw naturalnych oraz machiny gospodarczej i militarnej dla celów światowej polityki czy w efekcie ideologii na której opiera się istnienie danego państwa.
-Militarne
-Demograficzne - liczną oraz wyedukowaną populację z rozwiniętą na wysokim poziomie służbą zdrowia oraz ekonomiczną i kulturową zdolnością do kształtowania otaczającego środowiska i otoczenia.
-Ekonomiczne- wysokim produktem narodowym. Ekonomiczna potęga jest rozumiana m.in. przez dostęp do surowców, wielkość i chłonność krajowego rynku, oraz dobrą pozycję w światowym handlu, jak również w światowym rynku finansowym. Ponadto istotne znaczenie ma innowacyjność oraz technologiczne zaawansowanie, a także zdolność kumulowania kapitału.
-Kulturowe - Potęga ekonomiczna i polityczna przekłada się na wpływ w dziedzinie kultury światowej, a co za tym idzie filozofii i ideologii.
Co to są wielkie mocarstwa i jaką odgrywają one rolę we współczesnych stosunkach międzynarodowych?
Mocarstwo, państwo, które ze względu na swój potencjał militarny i ekonomiczny pełni kluczową rolę w stosunkach międzynarodowych. Niegdyś taką pozycję wiązano z rozległym terytorium i dużą liczbą ludności, obecnie wiodące znaczenie ma poziom rozwoju cywilizacyjnego społeczeństwa oraz prowadzenie aktywnej polityki zagranicznej.
Mocarstwa można podzielić na:
-regionalne - ograniczające się do dominacji nad regionem lub nad kontynentem (np. Niemcy, Wielka Brytania, Japonia)
Rola i pozycja państwa w systemie międzynarodowym nie jest stała, ulega rzeczywistym i subiektywnym zmianom. Jego pozycje określa zakres interesu, zakres możliwości czynnego uczestnictwa w polityce światowej oraz możliwość reagowania na sytuacje między. Współcześnie czynniki, które określają pozycję państwa na rynku między. to przede wszystkim potencjał gosp., technologiczny, zasięg i możliwości ich zabezpieczenia.
Omów współczesne aspekty i czynniki bezpieczeństwa narodowego
Bezpieczeństwo narodowe to proces i stan zmieniający się pod wpływem warunków zewnętrznych i wewnętrznych. Współczesne nowoczesne demokratyczne państwo musi posiadać wiążący dla wszystkich porządny:
-Prawo wiążące dla wszystkich obywateli
-Polityczny podział władz (ustawodawcza, wykonawcza i sądowa)
-Monopol na stosowanie przemocy, prawo użycia siły (w państwie posiada suwerenny rząd. jest on określony przez normy prawne i konstytucję)
Współcześnie o bezpieczeństwie i suwerenności państw obok czynnika militarnego decydują:
- Rozwój gospodarczy państwa
-Poziom techniki i technologii
-Stan finansów państwa
-Stan ochrony środowiska
-Nowoczesne środki łączności
-Sprawny system polityczny i prawny
-Stabilizacja sytuacji polityczno prawnej
-Stabilizacja sytuacji społecznej.
Przedstaw istotę suwerenności państw i jej rolę dla bezpieczeństwa narodowego
Suwerenność - zdolność do samodzielnego, niezależnego od innych podmiotów, sprawowania władzy politycznej nad określonym terytorium, grupą osób lub samym sobą. Suwerenność państwa obejmuje niezależność w sprawach wewnętrznych i zewnętrznych.
Obecnie żaden kraj na świecie nie jest w stanie suwerennie zapewnić bezpieczeństwa swojemu krajowi. Nowoczesna technika, masowa komunikacja ogarniająca cały świat, rozwiązania gospodarcze sprawiają, że suwerenność państw staje się coraz bardziej fikcją.
Współcześnie o bezpieczeństwie i suwerenności państw obok czynnika militarnego decydują:
-Rozwój gospodarczy państwa
-Poziom techniki i technologii
-Stan finansów państwa
-Stan ochrony środowiska
-Nowoczesne środki łączności
-Sprawny system polityczny i prawny
-Stabilizacja sytuacji polityczno prawnej
-Stabilizacja sytuacji społecznej.
Suwerenność każdego państwa jest realizowana na dwóch płaszczyznach:
zewnętrznej oznaczającej jej niezależność od innych państw
wewnętrznej wyrażający jej zwierzchnią uprzywilejowaną pozycję w stosunku do instytucji działających w państwie
Nie ma raz na zawsze zapewnionego bezpieczeństwa, jeśli rozpatrujemy bezpieczeństwo jako proces, to samo dotyczy suwerenności. Suwerenność i bezpieczeństwo to wartości które można łatwo utracić.
Ukaż przesłanki i skutki terroryzmu międzynarodowego dla współczesnego świata
Terroryzm międzynarodowy - użycie siły lub przemocy przeciwko osobom lub własności z pogwałceniem prawa, mające na celu zastraszenie, w ten sposób wymuszenia na danej grupie ludzi, realizacje określonych celów.
Terroryzm jest najczęściej efektem skrajnego nacjonalizmu, niesprawiedliwości społecznej. Terroryzm jest największym zagrożeniem współczesnego świata.
Rodzaje terroryzmu:
1.Międzynarodowy - ujawnił się w latach 70-tych XX w. Swoim zasięgiem wykracza poza granice jednego państwa. Charakteryzuje się stosowanie na przemocy w sposób systematyczny: morderstwa, porwania, podkładanie bomb, trucizny itp. Ma swoistą organizację międzynarodową np Czarna Międzynarodówka.
2.Krajowy - akty terrorystyczne są wynikiem grup, znajdujących się na terenie danego kraju. Osoby te dążą do przekonania albo zakazania rządowi, poprzez używanie odpowiednich metod i środków.
3.Polityczny - sam w sobie jest zjawiskiem złożonym. Aspekt walki politycznej w celu zdobycia władzy lub wywierania nacisku na politykę wewnętrzną lub zewnętrzną państwa.
4.Cyberterroryzm - wykorzystuje systemy teleinformatyczne, stosowany jest przez współczesne służby specjalne.
5. Narko- terroryzm - działania terrorystyczne podejmowane przez kartele, syndykaty narkotykowe.
6. Terroryzm fundamentalistów islamskich - skutek kryzysu tożsamości społeczeństwa muzułmańskiego. Najgroźniejsze organizacje terrorystów islamskich to: Al.-Kaida, Hesbollah, Egipski Islamski Dżihad.
Niezwykle istotne będą skutki długofalowe. Może się bowiem okazać, że data 11 września 2001 roku okaże się początkiem nowej ery w stosunkach międzynarodowych. Ery religijnej nienawiści i fanatycznego terroryzmu, przewidzianej przez Samuela Huntingtona. Ery, w której dominującym wyznacznikiem będzie religia, tak jak w czasach zimnej wojny była nim ideologia.
Omów istotę, przesłanki i przejawy nacjonalizmu we współczesnych stosunkach politycznych.
Nacjonalizm i re-nacjonalizm to zjawisko pojawiające się okresowo w momentach zagrożeń, kryzysów, trudności, np gospodarczych, politycznych.
Jest to ideologia podporządkowująca interesy innych narodów własnemu narodowi. Przejawia się w egoizmie i wyolbrzymianiu zalet własnego narodu, nie widząc własnych słabości, żądań dla własnego narodu specjalnych przywilejów i praw. Przejawia się też w niechęci, wrogości wobec innych narodów. Utrudnia procesy integracyjne.
Funkcje pozytywne: w okresach wyzwolenia narodowego np. w okresach zaborów. Patriotyzm jest zjawiskiem pozytywnym, ale nie zawsze mobilizujący. Nacjonalizm jest skrajną formą patriotyzmu.
Dzisiejsze jego przejawy mają specyficzne i aktualne społeczno -polityczno -gospodarcze, międzynarodowe źródło. Dzieli się na 3 kategorie, które ze względu na źródło pochodzenia nakładają się na siebie, częściowo wykluczają, częściowo znoszą się. Nacjonalizm skrajny jest niebezpieczny, gdy politycy nawiązują do religii..
I.nacjonalizm generowany oddolnie wywodzi się z ludzkiego niezadowolenia, przez pamięć przeszłości, wolności którą nie wiadomo jak wyrazić. Polega na przesadnym eksponowaniu uczuć patriotycznych przez grupy społeczne (naród).
II nacjonalizm generowany od góry jest manipulowany, inicjowany przez przywódców politycznych. Był potrzebny do zdobycia i utrzymania władzy.
III nacjonalizm generowany z zewnątrz spoza kraju. W latach 1980-1990 kraje Europy Zachodniej chciano przyspieszyć upadek komunizmu. Tworzono partie nacjonalistyczne, które zazwyczaj stały u władzy po obaleniu komunizmu.
IV nacjonalizm obronny pojawił się w Europie Zachodniej w latach 90tych. Głosił hasła ratowania sytuacji gospodarczej przed ewentualną migracją. Pojawił się nawet USA.
Przedstaw genezę, strukturę i działalność ONZ
Geneza
Po upadku Niemiec i zawarciu traktatu wersalskiego, powstała w 1918 roku, Liga Narodów. Powstała ona z inicjatywy USA. USA nie były członkiem Ligi Narodów, co niewątpliwie osłabiło pozycję Ligi Narodów w konstelacji po I wojnie światowej, tej organizacji. Skończyło się to tym, że w Lidze Narodów powstawały różne konflikty, które doprowadziły do II wojny światowej. W trakcie tej wojny w 1942-43 roku przywódcy krajów wielkich mocarstw spotykając się na rozmaitych formalnych i nie formalnych rozmowach zaczęli myśleć o stworzeniu czegoś, co w sposób trwały zagwarantuje światu pokój. Z tych rozmów, które się toczyły w 1943-44 r. miedzy Stalinem, Churchillem Roseveltem i między innymi osobistościami, narodziła się idea ONZ. W kwietniu 1945 roku, nastąpiło podpisanie, tzn. przyjęcie na takiej wyższej międzynarodowej konferencji takiego istotnego do dziś dnia funkcjonującego dokumentu "Karty Narodów Zjednoczonych".
Dziś spośród 202 narodów suwerennych do ONZ należy 189. ONZ jest organizacją rządową ponadnarodową. ONZ wynegocjowała ponad 180 porozumień pokojowych.
Cele
Utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa
Rozwijanie przyjaznych stosunków między państwami i narodami opartych na zasadzie równości i samostanowienia narodów
doprowadzenie do współdziałania między państwami w rozwiązywaniu problemów gospodarczych, społecznych, kulturowych i humanitarnych
Struktura - Organy:
-Zgromadzenie Ogólne
Organ plenarny (uchwałodawczy), skład: wszyscy członkowie (obecnie 192 państwa) zajmuje się kodyfikacją zasad prawa międzynarodowego i innych norm prawa międzynarodowego. ZO uchwala budżet, wybiera sekretarza generalnego.
-Rada Bezpieczeństwa
Organ wykonawczy (ustawodawczo-wykonawczy). Organ najważniejszy, bo ponosi główną odpowiedzialność za pokój na świecie. Działa na zasadzie jednomyślności i prawa weta. Jest organem starym.
-Rada Gospodarczo-społeczna
Zajmuje się współpracą gospodarczą i rozwojem społecznym.
-Rada Powiernicza
Organ martwy. Zajmował się problemami państw postkolonialnych. Zajmowała się pomocą państwom wchodzącym na arenę międzynarodową. Miała im ułatwiać sprawowanie polityki wewnętrznej i zewnętrznej. Dziś organ istnieje, ale nie można go zlikwidować, bo trzeba by zmienić statut.
-Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości
Organ o charakterze sądowniczym. Organ
rozstrzyga spory i konflikty, Zajmuje się kodyfikacją prawa międzynarodowego.
-Sekretariat z Sekretarzem Generalnym
Organ o charakterze administracyjnym. Sekretarza wybiera Zgromadzenie Ogólne, ale kandydat musi zaakceptować Waszyngton. Sekretarz Główny ma charakter wykonawczy,
-Siły Zbrojne ONZ
Organ specyficzny. Odpowiedzialny za uchwalanie uchwał ZO. Kontyngenty z zasobów własnych - wszyscy członkowie ONZ zmuszenie są do udostępniania określonej liczby mundurowych do sił zbrojnych. Żołnierze występują pod wspólną flagą. Żołnierze są wysyłani na pokojowe misje, z których nie każdy wraca.
ONZ spowodowała, że weszły w życie:
1963- układ o zakazie doświadczeń zbrojnych w kosmosie i nad wodą
1967 -układ o zasadach działalności w przestrzeni kosmicznej (ponad 100 km nad powierzchnią Ziemi)
1968 -układ o nieproliferacji broni jądrowej (zakaz rozpowszechniania broni atomowej)
1971 -układ o zakazie umieszczania broni atomowej na dnie mórz i oceanów
1948 -powszechna deklaracja praw człowieka
1951 -deklaracja praw dziecka
1973 -konferencja zakazująca prześladowań
1979 -ochronnie środowiska
W 1988 roku ONZ otrzymała nagrodę Nobla. W 2001 Sekretarz Generalny otrzymuje pokojową nagrodę Nobla.
Reformy proponowane:
-Zmiana struktury (wprowadzenie drugiej izby; demokratyzacja)
-Zwiększenie składek RB
-Zwiększenie składek stałych członków
-Odbiurokratyzowanie (redukcja pracowników)
-Podatek liniowy składek
-Zniesienie prawa weta
-RB egzekwowała zapisy ze statutu
Nie likwidować, ale zmodernizować. Organizacja jest światu potrzebna.
Jak oceniasz role ONZ w życiu międzynarodowym państw i czy organizacja ta jest potrzebna społeczności międzynarodowej?
ONZ odgrywa rolę fundamentu w tworzącym się ładzie. ONZ ma w swym statucie zapis o tworzeniu pokoju na świecie oparty na bezpieczeństwie. Musi być zreformowany, musi mieć nowe elementy. Żeby to umożliwić musi mieć swoje siły zbrojne (grupy szybkiego reagowania). Przy małych środkach jest niska skuteczność tej jak i innych organizacji zajmujących się utrzymywaniem pokoju na świecie.
Być może w ciągu 15 - 20 lat może się zmienić na arenie międzynarodowej. Nie wiadomo, który ze scenariuszy spełni się. Nie zmienia się konflikt na Bliskim Wschodzie. Trudna sytuacja utrzymuje się też na Dalekim Wschodzie, czy w Czeczenii. Miejsc konfliktogennych jest sporo. Procesy globalizacyjne dążą do uzyskania pokoju na świecie.
Jakie były przyczyny rozpadu Bloku Wschodniego w latach 1989-1991?
Jedną z ważniejszych przyczyn upadku bloku wschodniego była jego niereformowalność. Ponadto kryzys ZSRR, a także kryzys objętych układem warszawskim. To spowodowało niezadowolenie w społeczeństwie. Moskwa nie dawała pozwolenia na żadne reformy (polityczne, gospodarcze). Od 1979 roku Rosja angażuje się w wojnę w Afganistanie. Wydarzenia, które krok po kroku powodowały upadek ZSRR były kolejne zmiany na szczeblach władzy.
Jaką rolę odegrał Michaił Gorbaczow w procesie „Jesieni Ludów 1989 r” i upadku „realnego socjalizmu” w Europie?
7 październik 1989 - 40 lecie NRD. Z Moskwy przyjeżdża Gorbaczow. Honeker był wysłuchany, zaś Gorbaczow wygwizdany. Po przemówieniu Gorbczowa, sam odjechał na lotnisko. Po tym na ulicach pojawiały się demonstracje o chęć reform i o odejściu od władzy Honekera. Tydzień później złożył dymisję. W ślad za przykładem Polski. Następcą został Egon Krenz - wiedział, że ruchu na rzecz zjednoczenia nic nie może powstrzymać.
9 listopada 1990 władze NRD, nie reagują na zbiórkę ludzi pod murem. Kanclerz Helmut Kohl - przyspieszył ruch zjednoczeniowy. Kohl zauważył w Gorbaczowie wielką szansę dla Niemiec, szybko uzyskał jego sympatię, bo Gorbaczow głosił samostanowienie narodów, (dlatego zyskał sympatię również społeczeństwa niemieckiego), więc możliwość zjednoczenia.
ZSRR opowiada się za zjednoczeniem Niemiec.
3.X.1990 - Niemcy zostały zjednoczone.
Przedstaw przebieg i skutki zjednoczenia Niemiec dla Europy i Polski.
Od 1989 roku proces zjednoczenia Niemiec przebiegał w czterech etapach:
1 faza Październik 1989 - 9 listopad 1989 Etap spontaniczny. Społeczeństwo samo wyrusza na obalenie muru berlińskiego. Przejście było wspierane przez Kohla (obiecał każdemu po 10 marek).
2 faza 9.11.89-28.11.89 Obalenie muru berlińskiego zaczyna drugi etap. 7 - 15 listopada 1989 Kohl był w Polsce na oficjalne zaproszenie Mazowieckiego. Solidarność opowiadała się za zjednoczeniem Niemiec.
28 listopada 1989 Kanclerz Kohl ogłosił w swym orędziu 10 punktowy plan zjednoczenia Niemiec i Europy. Plan Kohla rozpoczynał fazę szybkiego jednoczenia Niemiec i zjednoczenia Europy. Plan został zatwierdzony tylko przez USA. Polska chciała uzyskać jasne informacje w sprawie granicy na Nysie Łużyckiej.
3 faza proce zjednoczenia po wyborach. Porozumienia: 18 maj 1990 - układ o Unii Walutowej. 1 lipca 1990 wszedł w życie. Na mocy tego układu markę zachodnią wprowadzono na wschodzie. Zjednoczenie gospodarcze Niemiec.
4 faza międzynarodowa. Najważniejszy był 12 wrzesień 1990 roku w Moskwie układ o ostatecznej regulacji... Określał on granice zjednoczenia Niemiec. Przywracał suwerenność Niemiec.
Przełom w stosunkach politycznych między Polską a Niemcami ich zjednoczeniu.
Zjednoczenie wywołało niepokój w Europie. Ludzie byli spokojniejsi, gdy Niemcy były podzielone, bo nieczuli się zagrożeni, choć z początku to był dramat, bo granica była sztucznie stworzona a rodziny podzielone. Wszyscy bali się ponownego zjednoczenia Niemiec.
Jednym z najważniejszych elementów systemu w Europie po 90tym roku stały się Niemcy i nowe relacje polsko-niemieckie. Wraz ze zjednoczeniem Niemiec przestał istnieć tzw. problem niemiecki w stosunkach międzynarodowych. Wraz z tym zjednoczeniem zarysował się szansa na zjednoczenie Europy i zlikwidowanie skutków układu sił. Istotną rolę w tych procesach odegrały stosunki polsko-niemieckie. Bazowały na układach.
1.14 listopada 1990. Traktat o potwierdzeniu istniejącej granicy polsko-niemieckiej na Odrze i Nysie Łużyckiej.
Zamknięto trwającą od 1945 roku dyskusję o granicy polsko-niemieckiej. Niemcy uznali granice trwale. Niemcy nigdy nie będą domagały się rewizji tej granicy. Zjednoczone Niemcy pogodziły się, że ziemie utracone po 45 roku są stracone na zawsze i będą teraz częścią Polski. Były pewne obawy na terenach Polski zachodniej, że po zjednoczeniu, Niemcy będą chcieli odebrać Polsce tereny lub przynajmniej będą żądali odszkodowania. Dołączono niezręczne stwierdzenie, że sprawy majątkowe nie są przedmiotem tego traktatu i być może, kiedy indziej będą uregulowane. Ceną za zgodę na granicę był zapis, że w Polsce jest mniejszość niemiecka. Jest ona uznana przez rząd, który zobowiązuje się do zapewnienia jej warunków do życia.
2. 17 czerwiec 1991. Podpisano drugi traktat o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy między Polską a zjednoczonymi Niemcami.
Na początku lat 90-tych rozpoczęła się budowa polsko-niemieckiej współpracy. Niemcy zobowiązali się, że będą popierali Polskę w Unii. Kohl zobowiązał się, że Niemcy będą dążyły do integracji, do poszerzania grona państw europejskich. Na mocy tych traktatów rozwinęła się współpraca bilateralna. Dzisiaj dla Polski Niemcy są głównym partnerem handlowym.
Kończy się okupacja państwa polskiego. Wtedy dopiero Polska stała się suwerenna, wolna. Rozwiązanie RWPG i Układu Warszawskiego oznaczało koniec etapu powojennego w stosunkach politycznych między Polską, Rosją i Niemcami. Rozwiązanie ich otworzyło drogę na nowe stosunki między Polską a Rosją.
Ukaż proces normalizacji stosunków między zjednoczonymi Niemcami a RP
Zjednoczenie wywołało niepokój w Europie. Ludzie byli spokojniejsi, gdy Niemcy były podzielone, bo nieczuli się zagrożeni, choć z początku to był dramat, bo granica była sztucznie stworzona a rodziny podzielone. Wszyscy bali się ponownego zjednoczenia Niemiec.
Jednym z najważniejszych elementów systemu w Europie po 90tym roku stały się Niemcy i nowe relacje polsko-niemieckie. Wraz ze zjednoczeniem Niemiec przestał istnieć tzw. problem niemiecki w stosunkach międzynarodowych. Wraz z tym zjednoczeniem zarysował się szansa na zjednoczenie Europy i zlikwidowanie skutków układu sił. Istotną rolę w tych procesach odegrały stosunki polsko-niemieckie. Bazowały na układach.
1.14 listopada 1990. Traktat o potwierdzeniu istniejącej granicy polsko-niemieckiej na Odrze i Nysie Łużyckiej.
Zamknięto trwającą od 1945 roku dyskusję o granicy polsko-niemieckiej. Niemcy uznali granice trwale. Niemcy nigdy nie będą domagały się rewizji tej granicy. Zjednoczone Niemcy pogodziły się, że ziemie utracone po 45 roku są stracone na zawsze i będą teraz częścią Polski. Były pewne obawy na terenach Polski zachodniej, że po zjednoczeniu, Niemcy będą chcieli odebrać Polsce tereny lub przynajmniej będą żądali odszkodowania. Dołączono niezręczne stwierdzenie, że sprawy majątkowe nie są przedmiotem tego traktatu i być może, kiedy indziej będą uregulowane. Ceną za zgodę na granicę był zapis, że w Polsce jest mniejszość niemiecka. Jest ona uznana przez rząd, który zobowiązuje się do zapewnienia jej warunków do życia.
2. 17 czerwiec 1991. Podpisano drugi traktat o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy między Polską a zjednoczonymi Niemcami.
Na początku lat 90-tych rozpoczęła się budowa polsko-niemieckiej współpracy. Niemcy zobowiązali się, że będą popierali Polskę w Unii. Kohl zobowiązał się, że Niemcy będą dążyły do integracji, do poszerzania grona państw europejskich. Na mocy tych traktatów rozwinęła się współpraca bilateralna. Dzisiaj dla Polski Niemcy są głównym partnerem handlowym.
Kończy się okupacja państwa polskiego. Wtedy dopiero Polska stała się suwerenna, wolna. Rozwiązanie RWPG i Układu Warszawskiego oznaczało koniec etapu powojennego w stosunkach politycznych między Polską, Rosją i Niemcami. Rozwiązanie ich otworzyło drogę na nowe stosunki między Polską a Rosją.
Jakie były przyczyny i skutki upadku ZSRR?
ZSRR się rozpadło bo:
Rozpadło się imperium - odpadła Polska, Czechosłowacja, Rumunia, poza tym Zjednoczenie Niemiec również wstrząsnęło ZSRR. Reszta republik radzieckich chciała uwolnić się od Moskwy i ustroju komunistycznego.
Nie udało się Gorbaczowi zmodernizować gospodarki, zareagowała źle na próby urynkowienia . Nie było żadnego sektora, który odpowiedziałby pozytywnie na próby wolności rynkowej, w tym Rosja różniła się od Chin.
ZSRR był zbyt wielki i scentralizowany
Secesja - silne ruchy odśrodkowe w republikach. Grupy etniczne zorientowały się, że mogę uzyskać niezależność od Moskwy.
Skutki rozpadu ZSRR dla świata:
Skutki rozpadu ZSRR dla Polski:
- Polska zawarła traktaty polityczne z Czechosłowacją i Węgrami, z Ukrainą, Białorusią, Łotwą, Estonią, Rosją, Rumunią, Bułgarią i Gruzją. Nie mogła jednak dojść do porozumienia z Litwą aż do 1994r. |
|
Omów scenariusze nowego ładu międzynarodowego po upadku ładu jałtańsko- poczdamskiego
Nowy ład będzie potrzebował postaw uniwersalnych i myślenia, odejścia od separatyzmu, partykularyzmu w stosunkach międzynarodowych. Wymaga solidarności, daleko idącej tolerancji. W oparciu o te struktury przewiduje się scenariusze nowego ładu:
pentarchii - nawiązuje do pentagonalnego istniejącego w XIX w. ładu. Zakłada, że najlepszy jest system międzynarodowy, nad którym będzie górować 5 ośrodków. Będą gwarantem pokoju i bezpieczeństwa pozostałych państw współpracujących z nimi, np. USA, Japonia, Chiny, UE, Rosja. Państwa miałyby współpracować ze sobą. Aby taki system powstał, musiałaby zmienić się sytuacja w Rosji czy w Chinach.
pax konsorcjum - zakłada, że po upadku Związku Radzieckiego w przyszłości osłabnie sytuacja gospodarcza i polityczna USA. Być może USA powrócą do polityki izolacyjnej, tzn. że USA zajmują się własną polityką, jedynie sprawami ich kraju. Zakłada, że wszystkie państwa tak samo będą odpowiedzialne za pokój na świecie. W stosunkach międzynarodowych coraz większe znaczenie oprócz USA ma Japonia i Chiny. Głównie chodzi o przewagę gospodarczą tych państw.
pax-nipponika - zakłada, że Japonia stanie się największą potęgą gospodarczą na świecie i przejmie dominację gospodarczą nad światem. Ale jest to odległy scenariusz.
bigomanii - zakłada bliską współpracę USA i Japonii
unipolarny - na czele USA
Wymień i omów problemy globalne współczesnego świata.
Dotyczą całego świata, wszystkich rejonów, nie mogą być rozstrzygnięte w skali lokalnej, np. epidemia AIDS, czy SARS. Problemy o znaczeniu polityczny i ekonomicznym. Chociaż SARS bardzo poważnie odbija się na gospodarce krajów azjatyckich.
Problemy:
A) Globalizacja
poszerzanie, intensyfikacja, przyspieszanie i wzrastający wpływ wzajemnych powiązać i zależności społeczno-ekonomicznych poczynań ludzi i narodów w skali światowej → 4 sfery:
a) sfera techniczna,
b) sfera ekonomiczna,
c) sfera polityczna
d) sfera kulturalna
Ad.a) Sfera techniczna. postęp w dziedzinach środków łączności i komunikacji związanych głównie z elektroniką. Umożliwił on gwałtowne przyśpieszenie transferów wszelkich informacji, a tym samym środków (kapitałów).
Ad. b) Sfera ekonomiczna. Najważniejsza (jak dotychczas). Są to zjawiska:
- Powstanie globalnego rynku
- Powstanie ponadnarodowych korporacji gospodarczych.
Ad. c) Sfera polityczna. Dwa pojęcia są tu istotne: gospodarka rynkowa i demokracja parlamentarna jako sposób organizacji polityki. Problem stanowi upowszechnienie tego na cały świat.
Ad. d) Sfera kulturalna. Związana z radiem i telewizją, które bardzo szybko upowszechniają wzorce osobowe dot. swobody życia, ubioru, spędzania wolnego czasu.
Podstawowe cechy problemów globalnych, które wyróżniają je od innych problemów:
Skala - muszą dotyczyć całej ludzkości, charakter ponadpaństwowy i ponad regionalny
Szczególna waga - stanowią krytyczne zagrożenie z punktu widzenia gatunkowej przyszłości człowieka tzn. dla życia gatunku człowieka
Rozwiązania tych problemów nie można oczekiwać od jednego państwa lub grupy państw, ale wymaga wysiłków całej społeczności międzynarodowej
Najczęściej wymieniane problemy globalne:
1.Groźna zagłady w wojnie z użyciem broni jądrowej
2.Ekologiczny problem zagrożenia środowiska naturalnego człowieka
3.Demograficzne zagrożenie wynikające ze wzrostu liczby ludności na świecie
4.Groźba głodu
5.Zagrożenie nowymi epidemiami
6.Nierówność dochodowa między narodami i wewnątrz narodu
7.Wyczerpywanie się zasobów surowców
Główne dwie konsekwencje, globalizacji
Pozytywna polega na upowszechnianiu b. szybkim zdobyczy kultury, postępu technicznego, nauki cywilizacji
Negatywna: wielkie organizacje gospodarcze finansowe i informatyczne wyszły spod kontroli jakiegokolwiek państwa. Środkiem zaradczym może być integracja, ale tylko regionalnie.