21 V 2009
NOWA FALA
NF to r贸wnie偶 wsp贸lne pisma np. „Nowy Wyraz”
„Student” - krakowskie pismo literackie, mia艂o kreowa膰 poetyk臋 tej grupy; okaza艂o si臋 inwigilowane
cezura czasowa: 1968-76
1968 - debiuty
1971-72 - data scementowania, wyznaczenie poetyki NF
1976 - powstaje „II obieg”: powstaje poza cenzur膮, niezale偶nie; pozwala na „m贸wienie wprost”; najwa偶niejsze pismo to „Zapis” (zwi膮zane z KOR-em, powstaje w 1976), drugie to „NOWA”
„Zapis”: organizowa艂 艣mietank臋 pisarzy r贸偶nych pokole艅; NF - Bara艅czak, Krynicki; pismo literackie, polityczne, spo艂eczne; porusza艂o problemy nie tylko wewn臋trzne (strajki, opozycja), ale i zewn臋trzne (poza krajem); przesta艂o istnie膰 od 31 VIII 1980 (podpisanie 21 punkt贸w) do 13 XII 1981 (po wprowadzeniu stanu wojennego); trwa艂o do zniesienia cenzury
elementami j臋zykami NF m贸wi膮 nie tylko nowofalowcy
pojawi艂 si臋 „II obieg” - oznacza艂o to znikni臋cie z medi贸w oficjalnych, pa艅stwowych; by艂 to gest odwagi, bo ci ludzie nie mieli za co si臋 u3ma膰
wsp贸lnota si臋 rozsypa艂a, jedni przystali do obiegu niezale偶nego, inni si臋 podporz膮dkowali
1981 - emigracja z kraju; emigracja wewn臋trzna (nie pisze si臋, ale my艣li si臋 po cichu)
1986 - esej Solidarno艣膰 i samotno艣膰 Zagajewskiego (rozprawienie si臋 z NF, autor pokazuje, 偶e ju偶 do niej nie nale偶y). Ostateczny rozpad NF
Poetyka NF:
najpierw by艂a ich poetyka, potem dopiero wydarzenia 1968 (nie odwrotnie); kiedy te wydarzenia przysz艂y, oni byli ju偶 przygotowani; poetyk臋 zasta艂y wypadki polityczne
wypracowali poetyk臋:
bohater tej poezji: zwyk艂y, szary, przeci臋tny cz艂owiek:
czym si臋 r贸偶ni NF od Tuwima, Herberta, Mi艂osza?: opozycja „my” - „wy”, np. Krynicki Mo偶e byli艣my naiwni.... Konfrontacja: „my” - najcz臋艣ciej to student, inteligent, robotnik; za艣 „wy” to anonimowy, polityk, UB-ek, milicjant
podzia艂 aksjologiczny: dobro po 1 stronie, z艂o po 2; nie艣wiadomie tworzyli model poezji jak wcze艣niej socrealizm
elementy rzeczywisto艣ci: kolejki, nic nie mo偶na dosta膰, fa艂sz (co innego si臋 m贸wi, a co innego robi) - odr贸偶nia to zwyk艂ego cz艂owieka od cz艂owieka Tuwima
Lipska My: negatywne nastawienie do pokolenia starszych; wsp贸lnot臋 pokoleniow膮 tworz膮 lektury; zapis wydziedziczonej samo艣wiadomo艣ci - „rocznik hodowany ze spokojnych doniczek”
przemiany bohatera u Bara艅czaka: najwcze艣niej ewoluowa艂 - bohater enigmatyczny, indywidualny; potem Tryptyk z... (bohater N.N. Przypomina Pana Cogito); potem uto偶samiany jest z samym SB
„mowa wprost”:
postulat wynikaj膮cy z nienaiwno艣ci
zerwanie z pseudonimowaniem uczu膰, z ucieczk膮 w poetyckie mity
wprowadzenie konkretu, np. 1. konkretna sytuacja z codzienno艣ci: konkretny bohater (czyta R贸偶ewicza), z konkretnej sytuacji Krynicki robi sytuacj臋 symboliczn膮; 2. konkret polityczny: celnik, jego przesadna podejrzliwo艣膰)
przywo艂anie okre艣lonej pory dnia, miejsca
„mowa cudza” - przywo艂anie informacji z medi贸w („Ca艂y 艣wiat pa3 na Moskw臋”)
wprowadzenie element贸w z gazet, cytat贸w - has艂o „walki z gazet膮”
nowomowa, wprowadzenie element贸w codziennych, z ulicy
stylizacja wiersza na gatunki u偶ytkowe: protok贸艂, notatka, k膮cik porad, przem贸wienie, np. Bara艅czak Okre艣lona epoka
spi臋trzenie s艂贸w znacz膮cych dla nowomowy, kt贸re nic nie znacz膮 w zbitce
liryka apelu: ch-r interwencyjny, poezja buntu i kontestacji, np. Filozofowie Zagajewskiego, „m贸w prawd臋 do tego s艂u偶ysz”
po 1981 nie ma mowy o NF, ale pewne elementy zosta艂y: np. p贸藕ny Krynicki, tomik Kamie艅 i szron
kwestia lingwizmu
teoretycznie co艣 innego ni偶 „mowa wprost”
czym r贸偶ni艂 si臋 od wcze艣niejszego? S艂awi艅ski Rzut oka na poezj臋 PL 1965-80 (o Bia艂oszewskim -„mowa w stanie podejrzenia”, j臋zyk deformuje rzeczywisto艣膰; j臋zyk NF to „mowa w stanie zagro偶enia”, j臋zyk jest zagro偶eniem, co niszczy p艂aszczyzny porozumienia)
jak NF to zagro偶enie demaskuje i co z nim robi? np. Wiecz贸r autorski Bara艅czaka (wypowied藕 podmiotu lirycznego jest bezosobowa, np. „s膮 pewne sprawy” - narzuca to bezkszta艂tno艣膰 wypowiedzi)
uog贸lnienie, przywo艂anie pewnych hase艂
zasadnicza strategia lingwistyczna: zderzenie „mowy w艂asnej” i „mowy cudzej”; zag臋szczenie nowomowy
przywo艂anie frazeologizm贸w w taki spos贸b, 偶e zyskuj膮 nowe sensy, np. Bara艅czak Wzi膮艂em sobie do serca (fakt u艣wiadomienia sobie, 偶e 偶yje); s膮 to najcz臋艣ciej frazeologizmy dot. biologii
paronomazja - zestaw wyraz贸w podobnie brzmi膮cych, niepowi膮zanych etymologicznie
Ca艂e 偶ycie przed tob膮: moralistyczny wymiar tej poezji (inny ni偶 u moralist贸w); opr贸cz tego, 偶e mamy obraz swojego 偶ycia, mamy te偶 obraz innego cz艂owieka (tu: pijaczka); stajemy si臋 cz艂owiekiem, otwieraj膮c si臋 na innego (i to najgorszego - pijaka)
„mowa wprost” i lingwizm” - 2 inne poetyki, ale wsp贸lnie si臋 przeplataj膮
bohater N.N. - zwyk艂y, szary cz艂owiek; 2 obszary cytowane: 1 to s艂owa z 偶ycia wzi臋te, 2 to kontekst z gazety. Mowa gazety sprowadzona do „mowy na艣ciennej”; za tymi 2 sposobami komunikowania stoi ten sam typ umys艂owy
Kr臋gi tradycji NF:
tradycja romantyczna: rozumiana ahistorycznie jako postawa buntu; dyskusja o poezji wsp贸艂czesnej, m.in. Bara艅czak
Awangarda: w najw臋偶szym znaczeniu Awangardy Krakowskiej
NF wybi贸rczo zaczerpn臋艂a od Peipera: poezja powinna aktualizowa膰 doznania poetyckie (nowa poezja - nowe czasy)
elementy poetyki Awangardy: do Peipera nawi膮zuje Krynicki (poemat rozkwitaj膮cy)
poetyka nadrealistyczna (ogie艅, woda, nieczytelno艣膰 metafor)
katastrofizm
lingwizm: Bia艂oszewski
Bara艅czak doktorat napisa艂 o j臋zyku lingwistycznym Bia艂oszewskiego
co wi膮偶e NF z Bia艂oszewskim? Wykorzystanie j臋zyka m贸wionego (sformu艂owania z ulicy, np. Bara艅czak Za czym stoicie?)
pokazanie kondycji wsp贸艂czesnego cz艂owieka, a nie tylko zapis codzienno艣ci
niby nieumy艣lne, ale 艣wiadome b艂臋dy j臋zykowe (gra b艂臋dem), np. Bara艅czak
poeci morali艣ci: sformu艂owanie z poetyki l. 70. (Herbert, Mi艂osz, R贸偶ewicz)
nawi膮zania do poet贸w moralist贸w
Silniejszy od l臋k贸w Krynicki (nie mamy do czynienia z przeciwn膮 opini膮, ale z postawieniem trwo偶liwego pytania, czy poezja mo偶e ocala膰, jak chcia艂by Mi艂osz)
dialog z nimi
uprawianie moralistyki oznacza rozpoznanie pojedynczo艣ci, tego, co zagro偶one
rol膮 poezji jest nazywa膰 to, co pojedyncze i „ocala膰 od zapomnienia”
Rozej艣cie si臋 dr贸g NF:
Bara艅czak po 1981 emigruje do USA:
l. 80.: Atlantyda, Widok贸wka z tego 艣wiata - ch-r emigracyjny, poeta nie znany na emigracji, cho膰 w PL znany; pojawia si臋 B贸g, jakie艣 Ty (metafizyka) - od polityki do metafizyki, wiersz regularny (rymy, rytm, regularna strofika)
Zagajewski:
1978 List: zmiana w kierunku neoklasycyzmu
Jecha膰 do Lwowa - tom rozpoznawalny jako zerwanie z NF
Solidarno艣膰 i samotno艣膰 - zerwanie z NF
patron l. 80. to Mi艂osz
rzeczywisto艣膰 przefiltrowana przez sztuk臋, za3mana
Krynicki:
zamilk艂
zaczyna艂 jako najb. Hermetyczny
prze艂om l. 70. i 80. - wiersze-ulotki, w szerokim obiegu, jednoznaczno艣膰
II kierunek u Krynickiego: wiersz-haiku (proste zdarzenie, kt贸re ods艂ania 艂ad 艣wiata; wiersz japo艅ski; poetyka wt贸rna wobec wydarze艅 historii; napi臋cie)
ta poetyka w l. 80. stanie si臋 tradycj膮 negatywn膮 dla m艂odych poet贸w (ataki) - Polkowski, Maj (m艂ode roczniki)
Podsiad艂o, Baran, 艢wietlicki - odrzucali, a mimo to nawi膮zuj膮
2