OJCOWIE EUROPYKONRAD ADENAUER
Konrad Hermann Josef Adenauer (ur. 5 stycznia 1876 w Kolonii, zm. 19 kwietnia 1967
w Rhöndorf k. Bonn) - polityk niemiecki i działacz partii chrześcijańsko-demokratycznej, kanclerz RFN. Z zawodu prawnik.
W latach 1917-1933 sprawował funkcję nadburmistrza Kolonii. W okresie rządów hitlerowskich nie brał udziału w życiu politycznym i jako przeciwnik nazizmu był dwukrotnie aresztowany. W 1945 r. ponownie został wybrany nadburmistrzem Kolonii. Był współzałożycielem partii chrześcijańsko-demokratycznej CDU, od 1950 do 1966 był jej przewodniczącym. W latach 1949-1963 sprawował urząd Kanclerza RFN. Doprowadził do odbudowy gospodarczej Niemiec oraz ich integracji z Europą Zachodnią, od przyjęcia planu Marshalla, poprzez członkostwo w EWG i NATO.
Był zwolennikiem zjednoczenia Niemiec, chociaż w przeciwieństwie do socjaldemokratów, nad zjednoczenie kraju przedkładał integrację europejską. Konsekwentnie nie uznawał NRD
i polskiej granicy zachodniej na Odrze i Nysie Łużyckiej. Podczas podróży przez tereny NRD miał rzekomo zasłaniać okna w pociągu, by nie oglądać "tego barbarzyńskiego kraju". Doprowadził do nawiązania stosunków dyplomatycznych z ZSRR i do uwolnienia przez ZSRR ostatnich 10000 jeńców wojennych w 1955. Ze względu na politykę kwestionowania granicy Polski, remilitaryzację Zachodnich Niemiec oraz udzielenie amnestii dla byłych nazistów, był odbierany negatywnie w Polsce. Często prezentowano zdjęcie Adenauera w płaszczu krzyżackim (został pasowany na honorowego rycerza zakonu 10 marca 1958), które symbolizowało jego stosunek do niemiecko-polskich relacji. Za kontynuatora prowadzonej przez Adenauera polityki uważano Helmuta Kohla, wielokrotnego kanclerza RFN, a później kanclerza zjednoczonych Niemiec. W 1963 r. ze względu na podeszły wiek Adenauer ustąpił ze wszystkich funkcji państwowych. Człowiek Roku 1953 według magazynu Time.
Młodość
Konrad Adenauer był trzecim dzieckiem, spośród pięciorga, sekretarza Sądu Apelacyjnego
w Kolonii (Naczelnego Sądu Krajowego) i późniejszego radcy kanclerskiego Johanna Konrada Adenauera i jego małżonki Heleny z d. Scharfenberg. Frankfurt, Kolonia i inne miasta i gminy Nadrenii należały wtedy do kraju związkowego Prusy, tzw. Prowincji Nadreńskiej Prusy, w imieniu której później Konrad Adenauer zasiadał w Pruskiej Radzie Stanu jako jej prezydent od 1920 do 1933 r.
Działalność tę traktował za tak ważną, że uznawał ją za kamień węgielny swojej kariery politycznej po 1945 r. Będąc na tym stanowisku uczył się wówczas obejścia i korzystania
z kontaktów z ówczesnymi ludźmi władzy w gospodarce, polityce i administracji Republiki Weimarskiej, pośredniczenia w kręgach samej Rady Stanu, budowania porozumień
i lansowania własnej osoby. Był on na stanowisku burmistrza miasta Kolonii tak wysoko ceniony, że brano pod uwagę jego kandydaturę na kanclerza Rzeszy. Jedną z wad dla myślących na sposób pruskich elit w Berlinie było jego nadreńskie pochodzenie i katolickie wyznanie.
5 marca 1894 zdał Konrad maturę w gimnazjum (Apostelgymnasium) w Kolonii, potem studiował nauki prawnicze i wiedzę o państwie (gospodarkę narodową) na uniwersytetach we Fryburgu i Monachium, był członkiem katolickich organizacji studenckich, z którymi utrzymywał związki w ciągu całego swojego życia. Jako człowiek z Nadrenii lubił towarzystwo i wcześnie dał się poznać jako znawca win. Był towarzyski. Potrafił, jeśli chciał, być wyjątkowo uroczym i gościnnym gospodarzem. Konrad Adenauer był jednak także nieufny, omawiał swoje decyzje, jeśli w ogóle to czynił, tylko w wąskim gronie zaufanych osób. Angażował się jednak w taką realizację postanowień, jaką sam uważał za właściwą. Miał dar milczenia, trzeźwej analizy sytuacji, odporności na wpływy panujących nastrojów.
W latach 1897 i 1901 zdał egzaminy państwowe jako prawnik. Ze względów zdrowotnych(!) nie musiał odbywać służby wojskowej. W 1905 r. ożenił się z Emmą Weyer, wchodząc w ten sposób do wyższych sfer Kolonii. Jego pierwsza żona zmarła przedwcześnie w 1916 r.
w wieku 36 lat. W 1919 r. ożenił się ponownie. Jego drugą żoną była Augusta Zinser. Z obu małżeństw miał 8 dzieci. Swoją drugą żonę, Gussi Zinser, przeżył o wiele lat: zmarła ona
w 1948 r. w Rhöndorf na skutek choroby po pobycie w więzieniach Gestapo.
Początkujący polityk
W latach 1901-1906 był asesorem sądowym przy prokuraturze w Kolonii, przedstawicielem kancelarii adwokackiej radcy prawnego Hermanna Kausen przy Krajowym Sądzie Najwyższym w Kolonii, sędzią pomocniczym Sądu Krajowego w Kolonii. W 1906 r. przystępuje do Partii Centrum i jeszcze w tym samym roku zostaje wybrany na radnego miasta Kolonii. W 1909 r. zostaje wybrany na pierwszego radnego i tym samym zastępcę nadburmistrza Kolonii. W 1917 r. zostaje wybrany na nadburmistrza Kolonii, i staje się w ten sposób najmłodszym wtedy burmistrzem (41 lat) dużego niemieckiego miasta (ponad 700 000 mieszkańców), na którym to stanowisku trwał niezagrożony do 1933 r.
Konrad Adenauer odznaczał się jako nadburmistrz podczas I wojny światowej niezwykłą dalekowzrocznością i już dość wcześnie uważał wojnę za przegraną. Podczas kiedy inni cieszyli się zwycięstwami, on sam rozpoczął gromadzenie żywności dla ludności, głównie kaszę. Po zakończeniu wojny mieszkańcy Kolonii mieli dzięki temu co jeść i nazywali Adenauera "Kaszowcem" (Graupenauer). Zlecił likwidację pierścienia umocnień wokół miasta (jako zbędnych) i założenie na ich miejscu terenów zielonych. Spowodował reaktywację Targów Kolońskich i Uniwersytetu Kolońskiego, oraz ich rozbudowę. Znaczący był jego udział w utworzeniu zakładów Forda i w budowie wspaniałych obiektów komunikacyjnych, jak np. mostu Mühlheim i autostrady Kolonia - Bonn w 1932 r., pierwszej autostrady niemieckiej. W razie konieczności negocjował także ze skrajnymi politycznymi przeciwnikami (np. z KPD), aby przeforsować swoje projekty w radzie miejskiej. W 1928 r. otworzył pierwszą światową wystawę prasową "Pressa" w Kolonii.
II wojna światowa
Po przejęciu władzy przez nazistów w 1933 r. skończyła się jego kariera polityczna. Musiał się nawet obawiać o życie swoje i żony. 6 lutego przeciwstawił się jako prezydent Rady Stanu centralizacji politycznej i tym samym rozwiązaniu parlamentu krajowego Prus. 19 listopada odmówił przyjęcia przybywającego z mową wyborczą z Berlina do Kolonii kanclerza III Rzeszy, Adolfa Hitlera, i nakazał zdjąć z mostu Deutza wywieszone tam sztandary ze swastykami. W wyniku wyborów komunalnych 12 marca i z powodu braku "politycznej wiarygodności" stracił swój urząd nadburmistrza, a wkrótce także stanowisko prezydenta Rady Stanu. Zarzucano mu publicznie wykroczenia służbowe. Jego dom został zarekwirowany, a jego życie było w niebezpieczeństwie. Na faszystowskich afiszach wyborczych wypisywano hasło: "Adenauera pod ścianę!".
Schronił się w opactwie Maria Laach w górach Eifel gdzie był goszczony przez swego kolegę szkolnego i opata Herwegena przez rok. Z tego miejsca wytoczył przeciwko samemu sobie służbową sprawę karną. Postępowanie zostało przerwane i wprowadził się z żoną w kwietniu 1934 r. do domu w Neubabelsbergu, przedmieściu Poczdamu. 30 czerwca 1934 został aresztowany w związku z puczem Röhma, jednak po 2 dniach został znowu zwolniony.
W następnych latach często zmieniał miejsce pobytu i ukrywał się okazjonalnie u przyjaciół. W 1937 r. uzyskał po upartej walce emeryturę i odszkodowanie za swój zarekwirowany dom, dzięki czemu zbudował dom w Rhöndorfie. Prowadzenie działalności prawniczej było wobec panującego w III Rzeszy bezprawia prawną i polityczną dezynwolturą.
Działacze różnych grup ruchu oporu, głównie katoliccy, starali się go pozyskać dla siebie, on jednak wszystkim odmawiał, ponieważ nie wierzył w powodzenie działań antyfaszystowskich w Niemczech.
Konrad Adenauer razem z żoną był po nieudanym zamachu na Hitlera znowu zagrożony. Został aresztowany 23 sierpnia i dostał się do obozu koncentracyjnego na terenach targowych Kolonii. Żona także została aresztowana. Z końcem września udało mu się zbiec, ale wkrótce potem został ponownie ujęty i jako pojedynczy więzień został zamknięty w więzieniu Gestapo w Brauweiler (gmina w powiecie Kolonia), ale był tam traktowany stosunkowo łagodnie. Jego syn Max uzyskał umorzenie aresztu ojca, ponieważ w Berlinie nie było żadnych dowodów przeciwko niemu. O jego dossier po prostu zapomniano, o jego uwolnieniu też. 26 listopada 1944 opuścił więzienie Gestapo, nie wolno mu jednak było przebywać w Kolonii. Koniec wojny zastał go wraz z już wcześniej zwolnioną i ciężko chorą żoną w domu w Rhöndorfie, który to dom znalazł się pod ostrzałem artyleryjskim i został poważnie uszkodzony.
Adenauer po II wojnie światowej
W maju 1945 r. 69-letni Adenauer został wyznaczony przez amerykański rząd wojskowy ponownie na stanowisko nadburmistrza Kolonii. Adenauer znajdował się na amerykańskiej tzw. Białej Liście (dla całych Niemiec) na pierwszym miejscu. 2 września został członkiem-założycielem i członkiem zarządu Partii Chrześcijańsko-Demokratycznej (CDP) w Nadrenii. Po przejęciu Kolonii przez brytyjskie władze okupacyjne został jednak zwolniony
6 października 1945 z powodu "nieprzydatności na urzędzie", i nie wolno mu było uprawiać działalności politycznej. Miał to prawdopodobnie do zawdzięczenia intrygom kolońskiego przewodniczącego SPD, Roberta Görlingera, a także swojemu energicznemu wstawiennictwu na rzecz ludności miasta. W przeciwieństwie do Amerykanów, Brytyjczycy mieli bardzo negatywny stosunek zarówno do Adenauera, jak i Niemców w ogóle. Ludność była źle traktowana. Niemcy, ich zdaniem, winni pokutować biedą za swe wojenne czyny. Adenauer żądał węgla na opał dla miasta, ale nie otrzymał go. Wtedy poinformował prasę, wskazując na fakt, że poprzez takie działanie wciska się Niemców w objęcia Stalina. To właśnie było powodem jego zwolnienia z racji "nieprzydatności".
Powrót do polityki
Wymuszona przez nazistów, a potem przez władze brytyjskie bezczynność nie położyła jednak kresu jego politycznej pasji. Warunki uległy zmianom i w 1949 r. w wieku 73 lat wznowił swoją niezwykłą karierę jako pierwszy kanclerz Republiki Federalnej Niemiec. Po 14 latach sprawowania urzędu, w 1963 r. złożył urząd kanclerza. Konrad Adenauer wyrósł na kanclerza, który podejmował decyzje państwowe o kluczowym znaczeniu i wpływał w istotny sposób na los Niemiec. Żaden z polityków Republiki Federalnej nie miał tak istotnego wpływu na ich historię.
Adenauer tworzył swoją wizję przyszłych Niemiec, przewidując, że sojusz Rosji i mocarstw zachodnich nie potrwa długo - w czym dostrzegł szansę odbudowy państwa niemieckiego,
a nawet późniejszego jego zjednoczenia. Wina Niemców w II wojnie światowej nie ulegała dla niego wątpliwości, rozróżniał jednak pomiędzy nazistami, aktywnymi zbrodniarzami, ludźmi biernymi, oszukanymi, niewinnymi i antyfaszystami. Jego zadaniem politycznym było zapobieżenie skomunizowaniu całych Niemiec.
Wchłonięciu całych Niemiec można było zapobiec tylko przez pomoc w odbudowie zachodnich stref okupacyjnych, gdyż strefa wschodnia była aktualnie stracona. Gdyby tej pomocy zabrakło, mogłoby nawet dojść do utraty całej Europy. Był to pogląd podzielany także przez Churchilla, który musiał jednak swoją władzę przekazać w 1945 r. laburzyście Attlee'mu. Ponowne zjednoczenie Niemiec będzie wymagało bardzo długiego czasu i będzie możliwe tylko w ramach utworzonych "stanów zjednoczonych" Europy.
W grudniu 1945 r. dostał zgodę na udział w zjeździe Chrześcijańskich Demokratów w Bad Godesberg. Tam został wybrany na pierwszego przewodniczącego zgromadzenia, aby zostać 22 stycznia 1946 przewodniczącym nowo utworzonej CDU w brytyjskiej strefie okupacyjnej. Od lutego został członkiem Rady brytyjskiej strefy okupacyjnej, która w zasadzie nie odgrywała żadnej roli politycznej, i której zadaniem było raczej przytakiwanie decyzjom brytyjskiej administracji. Na jego wielkiego rywala wyrastał wtedy socjaldemokrata Kurt Schumacher, którego Adenauer uważał wprawdzie za wysoce inteligentnego, ale niezbyt poważnego, a w ramach koncepcji przyszłych Niemiec wprost niebezpiecznego.
W 1947 r. zapadła decyzja o realizacji tzw. planu Marshalla. Były nim objęte także zachodnie strefy okupacyjne Niemiec. Powstała Organizacja Europejskiej Współpracy Gospodarczej
z siedzibą w Paryżu. Europejscy beneficjenci planu Marshalla musieli współpracować. Stalin zabraniał krajom będącym pod jego dominacją przyjęcia tej pomocy. 1 lipca 1948 zostały przekazane tzw. Dokumenty Frankfurckie niemieckim premierom, powstała Rada Parlamentarna z miejscem obrad w Bonn, a jej przewodniczącym został Konrad Adenauer. Wprawdzie SPD i CDU były jednakowo mocne politycznie, jednak za Adenauerem przemawiał jego wiek. Jego doświadczenie w obejściu z ludźmi czyniło go wpływową osobistością przy rozstrzyganiu wielu problemów. Jako przewodniczący Rady Parlamentarnej został zaproszony do Berna i wystąpił tam przed szwajcarskimi politykami 23 marca 1949. Wygłosił wtedy przemówienie, w którym krytykował władze sojusznicze i ich politykę okupacyjną. Zarzucał im rzekomy demontaż przemysłu i rabunkową gospodarkę. Nie odrzucał jednak winy faszystów i innych Niemców. Kreślił możliwości nowego sposobu współżycia z Niemcami w Europie. Wywołało to ożywioną polemikę na łamach prasy,
a Adenauer był porównywany do nazistów. Rozlegały się jednak także inne głosy.
Wobec braku innych możliwości politycznego oddziaływania, Adenauer wykorzystał w tym celu w świadomy sposób prasę - medium, którym posługiwał się w celu zdobycia międzynarodowego audytorium w pierwszych latach istnienia RFN, ponieważ w tym czasie Niemcom nie wolno było uprawiać polityki międzynarodowej.
U władzy
14 sierpnia 1949 miały miejsce wybory do Bundestagu. Partia CDU/CSU okazała się najsilniejszą frakcją (139 posłów + 2 z Berlina przeciwko 131 + 5 z Berlina z SPD). Większość posłów CDU i CSU chciała wielkiej koalicji. Adenauer stworzył w swoim domu w Rhöndorf jako przewodniczący CDU niezależny zespół, w którym razem z FDP i DP dysponował większością parlamentarną 7 głosów. Nie wszystkich jednak jak widać przekonał, bo został wybrany przewagą tylko 1 głosu. Tym jedynym głosem okazał się nie głos samego Adenauera, lecz posła opozycyjnej bawarskiej CDU, Johanna Wartnera, który się nie podporządkował dyscyplinie partyjnej.
Adenauer postawił swojemu rządowi następujące cele na najbliższe lata:
dobrobyt jednostki gwarantuje stabilność państwa, trzeba więc budować mieszkania
tworzyć nowe miejsca pracy; zamiast państwa opiekuńczego należy budować społeczną gospodarkę rynkową zyskać suwerenność państwową (np. własną politykę zagraniczną) zjednoczyć Niemcy na drodze polityki z pozycji siły sprzeciwiać się radykalizmowi z lewa i z prawa (stąd np. późniejszy 5% próg wyborczy)
Na przestrzeni lat 1949-1952 dokonał Adenauer w niewiarygodnym tempie politycznego majstersztyku, polegającego na odbudowie Zachodnich Niemiec i dowartościowania Niemiec w postaci ich integracji z Zachodem.
W 1954 r. upadł wprawdzie na skutek sprzeciwu francuskiego Zgromadzenia Narodowego projekt budowy Europejskiej Wspólnoty Obronnej (EVG), ale Stany Zjednoczone postarały się o włączenie RFN do NATO. Powstała w 1952 r. Europejska Wspólnota Węgla i Stali przekształciła się z organu kontrolującego niemiecki przemysł w związek gospodarczy, który był poprzednikiem Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, dzisiejszej Unii Europejskiej. Niemcy są od 1990 r. ponownie zjednoczone, i tak jak to sobie wyobrażał Adenauer, włączone do Unii Europejskiej.
Remilitaryzacja i ułaskawienie nazistów
Adenauer widział konieczność militaryzacji Republiki Federalnej Niemiec (wynikało to m.in. z doświadczeń w związku z blokadą Berlina w latach 1948/49). Wskutek eskalacji zimnej wojny Zachód potrzebował militarnej siły Zachodnich Niemiec. Adenauer wykorzystał ten fakt, odmówiwszy udziału Niemiec w jakimkolwiek sojuszu militarnym, dopóki byli niemieccy żołnierze znajdowali się w alianckich więzieniach, lub groziły im procesy. Rząd Federalny wskutek powściągliwej reakcji państw sojuszniczych uchwalił dwie amnestie
(31 grudnia 1949 r. i 17 lipca 1954 r.). Ustawy te były korzystne dla byłych członków SS, SA i partii nazistowskiej na których zapadł wyrok lub którym groziły procesy sądowe. Ustawy te w korzystny sposób dotyczyły także byłych członków Wehrmachtu, którzy dokonali zbrodni wojennych.
Naziści a rządy Adenauera
Ze względu na ugodową politykę Adenauera wobec byłych członków NSDAP proces denazyfikacji w Zachodnich Niemczech nigdy nie został skutecznie przeprowadzony. Od roku 1949 proces denazyfikacji został odwrócony i wielu dawnych nazistowskich urzędników, dygnitarzy, wojskowych zostało ponownie włączonych do życia społecznego
i politycznego. Opinia publiczna doprowadziła także do uwolnienia wielu zbrodniarzy wojennych.
W 1952 roku jeden na trzech przedstawicieli Ministerstwa Spraw Zagranicznych w rządzie federalnym był byłym członkiem NSDAP. 48 proc. członków korpusu dyplomatycznego należało do SS, a kolejne 17 proc. do SD. Ponad 37 proc. Niemców w sektorze amerykańskim wyrażało pogląd, że "eksterminacja Żydów, Polaków i innej ludności niearyjskiej była konieczna z punktu widzenia bezpieczeństwa Niemiec". Dyrektorem Kancelarii Kanclerza Niemiec był zbrodniarz wojenny Hans Globke (w III Rzeszy jako urzędnik MSW zajmował się tworzeniem ram prawnych dotyczących prześladowania Żydów, był także współautorem komentarza do ustaw norymberskich).
Próba uzyskania broni nuklearnej
Około roku 1954 Adenauer rozpoczął starania, mające na celu uzyskanie dostępu przez Niemcy do broni nuklearnej, a nawet możliwość własnej produkcji. Choć oficjalnie w roku 1954 odrzucił możliwość produkcji broni nuklearnej na terenie Niemiec, kanałami dyplomatycznymi wysyłał inne sygnały. Wraz z przystąpieniem do NATO, przywódcy wojskowi i polityczni rozpoczęli debatować nad możliwością uzyskania przez wojska niemieckie, broni zdolnej do przenoszenia ładunków nuklearnych. Po roku 1956 Adenauer skrycie wysuwał tezę, iż Republika Federalna Niemiec będzie musiała samodzielnie produkować broń nuklearną. W rezultacie Franz-Josef Strauß, nowy minister Niemiec, wynegocjował sekretną umowę wojskową z Francją, która dotyczyła również współpracy
w dziedzinie broni atomowej. W wrześniu 1956 po przystąpieniu do Euroatomu, kanclerz powiedział że członkostwo to da Niemcom: "możliwość stworzenia broni nuklearnej
w normalny sposób".
Odmowa uznania granicy z Polską
Adenauer konsekwentnie odmawiał uznania zachodniej granicy Polski. Już 1 stycznia 1947 roku w liście do Adolfa Kaschnego pisał "Żaden członek CDU nie podpisze moim zdaniem traktatu pokojowego, który zawiera linię Odra-Nysa. Publicznie zaś 20 września 1949 zaprotestował przeciw przyznaniu Polsce ziem na wschód od Odry i Nysy, oraz transfer populacji niemieckiej do Niemiec, nazwany przez Adenauera wypędzeniem, nie zawarł natomiast tam żadnych deklaracji co do rozliczenia się z przeszłością.
WINSTON CHURCHILL
Winston Leonard Spencer Churchill KG, OM (ur. 30 listopada 1874 w Blenheim Palace, zm. 24 stycznia 1965 w Londynie) - brytyjski polityk, mówca, strateg, pisarz i historyk, dwukrotny premier Zjednoczonego Królestwa, laureat literackiej Nagrody Nobla. W 2002 r. wygrał plebiscyt BBC na najwybitniejszego Brytyjczyka w historii.
|
Wczesne lata życia
Przyszły premier Wielkiej Brytanii wywodził się z bocznej linii arystokratycznej rodziny Spencer-Churchill, ale rodzina Winstona używała tylko nazwiska Churchill. Jego ojcem był wpływowy polityk Partii Konserwatywnej lord Randolph Churchill, młodszy syn 7. księcia Marlborough. Matką Winstona była Jeanette Jerome, córka amerykańskiego finansisty Leonarda Jerome'a.
Podobnie jak większość dzieci z wyższych klas społecznych, Winston spędził większość dzieciństwa w szkołach z internatem. Naukę pobierał w Harrow School, gdzie doszła do głosu jego niezależna i buntownicza natura. Był on przez to często karany, pomimo dobrych wyników z języka angielskiego i historii. Był również mistrzem szkoły w szermierce. Gdy miał 7 lat, jego pierwszy nauczyciel skutecznie zniechęcił go do łaciny, każąc nauczyć się
I deklinacji na pamięć. Po dwóch latach pobytu w tej szkole, Winston był tak wykończony psychicznie, że musiał być przeniesiony do innej (po rehabilitacji). Przyszły premier Wielkiej Brytanii nie lubił gry w piłkę nożną i krykieta.
Młody Churchill był rzadko odwiedzany przez matkę, którą bardzo kochał; często pisał do niej listy z prośbą, aby przyjechała lub skłoniła ojca do zezwolenia mu na powrót do domu.
Z ojcem łączyły Churchilla raczej chłodne relacje. Jako dziecko nawiązał bliskie stosunki ze swoją nianią, Elisabeth Anne Everest.
Kariera wojskowa
Po ukończeniu Harrow School Churchill próbował dostać się do Royal Military Academy
w Sandhurst, co udało mu się dopiero za trzecim podejściem. Szkołę ukończył w 1895 r.
i został podporucznikiem w 4 regimencie huzarów Królowej (4th Queen's Own Hussars). Jego regiment został następnie wysłany do Indii. Niedługo po przybyciu na miejsce Churchill dotkliwie zranił się w ramię. Ta rana będzie mu dokuczać przez resztę życia. Głównym zajęciem regimentu Churchilla w Indiach było granie w polo. Nie odpowiadało to młodzieńcowi, który wolałby uczestniczyć w walkach. Wolny czas Winston poświęcał na czytanie książek, które zabrał ze sobą.
W 1895 r. wybrał się na Kubę obserwować działania wojsk hiszpańskich przeciwko kubańskiej partyzantce. Kuba skolonizowana przez Hiszpanów w roku 1492 została następnie w 1762 roku opanowana przez Anglików, którzy z kolei w następnym roku przehandlowali ją znowu Hiszpanom w zamian za Florydę. Od tego czasu na Kubie toczyły się partyzanckie walki o wyzwolenie. W 1895 roku walki te zamieniły się w nową rewolucję. Na jej czele stanęli: poeta Jose Maria Martii oraz generał Maximo Gomez. Churchill podjął starania
o urlop w służbie wojskowej w celu wyjazdu na Kubę, gdzie chciał zapoznać się z panującą tam sytuacją militarną, w tym z taktyką walk z powstańcami. Władze brytyjskie, dopiero po usilnych staraniach i protekcjach zgodziły się na wyjazd Churchilla. Jednak nie bezinteresownie. Dano Churchillowi do zrozumienia, że jest to jego prywatna eskapada, na którą przełożeni wojskowi z wyrozumiałością przymykają oczy. Owa "prywatność eskapady" wynikała z drażliwej sytuacji, ponieważ w brytyjskiej prasie i opinii publicznej przeważały sympatie dla powstańców kubańskich. Gdyby Churchillowi lub jego koledze (z którym jechał), przydarzyłoby się na Kubie coś przykrego, władze brytyjskie, z racji owej "prywatności" wyjazdu, z góry umywały ręce, uwalniając się od odpowiedzialności z tego tytułu.
Ale przed wyjazdem obu młodych oficerów zaproszono na poufną konferencję
z przedstawicielami wywiadu, którzy zaopatrzyli "wycieczkowiczów" w mapy Kuby i tajne instrukcje. Zlecono im gromadzenie na miejscu określonych danych statystycznych
i wiadomości dotyczących między innymi efektywności nowych pocisków karabinowych stosowanych przez wojska hiszpańskie. Churchill z zadań tych wywiązywał się solennie. Skorzystał też z doświadczenia swego ojca, który swego czasu pisywał z Afryki korespondencję dla "Daily Graphic" i właśnie z tymże dziennikiem sam zawarł umowę
o nadsyłaniu z Kuby wiadomości zatytułowanych "listy z frontu" po pięć gwinei od listu. Tym samym zapewnił sobie co najmniej pokrycie kosztów swojej wyprawy na Kubę
i jednocześnie rozpoczął pracę na polu dziennikarskim. W czasie pobytu na Kubie mniej interesowała go strona polityczna rewolucji kubańskiej, chociaż i w tym zakresie miał wyrobiony własny pogląd, który po wielu latach opisał we wspomnieniach "My Early Life". Pogląd ten przedstawił dość szczerze, pisząc: "Stosunek uczuciowy Hiszpanów do Kuby był dokładnie taki sam, jak nasz do Irlandii. Pomyślałem sobie, że ci "foreigners", jacyś tam cudzoziemcy, są wręcz bezczelni posługując się wobec swoich kolonii tym samym językiem, jakim my szermujemy, gdy mowa o naszych posiadłościach kolonialnych. Stwierdziwszy to wszakże poprzestałem na zachowaniu odkrycia w swojej "przechowalni pamięciowej".[1]
Relacje z tych działań Churchill wysyłał do Daily Graphic. Rok później, w dzień swoich 21 urodzin, Churchill znalazł się po raz pierwszy na pierwszej linii frontu. W 1897 r. pojechał na Bałkany, by relacjonować wojnę grecko-turecką, która jednak zakończyła się przed jego przybyciem. Po krótkim pobycie w Anglii wrócił do Indii, gdzie wraz ze swoim regimentem tłumił powstanie Pasztunów. Relacje z tych walk wysyłał do The Pioneer i do Daily Telegraph. Po powrocie do Anglii Churchill wydał swoją pierwszą książkę - The Story of The Malakand Field Force.
Podczas pobytu w Indiach, Churchill starał się na wszystkie możliwe sposoby, aby dostać się do armii lorda Kitchenera. W 1898 r. w końcu mu się to udało i został wysłany do Sudanu, gdzie Kitchener kończył właśnie tłumić powstanie mahdystów. Zdążył być jeszcze świadkiem szarży brytyjskiej kawalerii w bitwie pod Omdurmanem. Relacje z niej zdał w swej korespondencji do Morning Post. W październiku 1898 r. wrócił do Anglii i rozpoczął pisanie dwutomowego dzieła The River War, które zostało opublikowane w następnym roku.
W 1899 r. Churchill opuścił armię i zdecydował się spróbować swych sił w polityce.
Z ramienia konserwatystów wystartował w wyborach uzupełniających w okręgu Oldham. Zajął tam trzecie miejsce i nie dostał się do Parlamentu.
12 października 1899 r. wybuchła w południowej Afryce wojna między Brytyjczykami
a Afrykanerami, tzw. II wojna burska. Churchill wybrał się więc do Afryki jako korespondent wojenny. Podczas podróży pociąg Churchilla wpadł w zasadzkę. Churchill pomógł odblokować tory i ponownie ruszyć pociąg. Został przy tym ranny. Wkrótce później dostał się do burskiej niewoli i został osadzony w obozie jenieckim w Pretorii. Wkrótce jednak uciekł
z obozu i wspólnie z angielskim zarządcą kopalnianym, przeszedł 480 km i trafił do Lourenço Marques w portugalskim Mozambiku.
Ucieczka uczyniła z Churchilla bohatera wojennego. Po powrocie do kraju szybko przyłączył się do armii generała Bullera i towarzyszył jej w walkach o Ladysmith i w zdobywaniu Pretorii. Churchill przyłączył się do południowoafrykańskiego lekkiego regimentu konnego
i był jednym z pierwszych Brytyjczyków, którzy wkroczyli do Pretorii. Churchill napisał dwie książki o tej wojnie - London to Ladysmith via Pretoria i Ian Hamilton's March.
Początki działalności w Parlamencie
Po powrocie z południowej Afryki Churchill ponownie spróbował swych sił w polityce. Dwie opublikowane książki o wojnie burskiej miały służyć promocji autora. Zamiar się powiódł
i Churchill (ponownie startując jako kandydat konserwatystów) wygrał wybory powszechne w okręgu Oldham. Był jednak nieobecny na inauguracyjnym posiedzeniu Izby Gmin, gdyż zaangażował się w cykl wykładów w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych, na których zarobił 10 000 funtów. Było to spowodowane tym, że Churchill był dość ubogi, a ówcześni parlamentarzyści nie pobierali żadnych uposażeń. Przed jednym z wykładów Churchilla prelekcję wygłosił Mark Twain. Churchill zjadł także obiad z prezydentem Rooseveltem, ale obydwaj panowie nie rozmawiali ze sobą.
Po powrocie do Wielkiej Brytanii w lutym 1901 r. Churchill związał się z wewnątrzpartyjną opozycją wśród konserwatystów kierowaną przez lorda Hugh Cecila. Grupa nazywała siebie "The Hughligans", przez analogię do "The Hoolingans". Podczas swojej pierwszej sesji Churchill ostro protestował przeciwko polityce rządu względem armii. Szybko pokłócił się
z lordem Cecilem i w 1903 r. opuścił jego stronnictwo. Znalazł się też wśród przeciwników lidera liberalnych unionistów, Josepha Chamberlaina, koalicjanta konserwatystów, który proponował reformy gospodarcze, mające umocnić brytyjską potęgę ekonomiczną. Te działania spowodowały, że Churchill utracił wielu stronników, a deputowani konserwatystów często opuszczali salę obrad podczas jego przemówień.
Rozczarowanie konserwatystami spowodowało, że w 1904 r. Churchill zmienił partię polityczną, zostając deputowanym liberałów. Tam kontynuował swoją kampanię na rzecz wolnego handlu. W wyborach powszechnych 1906 r. kandydował w okręgu Manchester North West i te wybory wygrał.
Pierwsze urzędy
Po wygranej liberałów w wyborach Churchill został podsekretarzem stanu w ministerstwie ds. kolonii. Na tym stanowisku zajmował się przygotowaniem konstytucji dla podbitych krajów burskich - Transwalu i Oranii, oraz sprawą chińskich niewolników pracujących
w południowoafrykańskich kopalniach. Zyskał też sobie sławę świetnego mówcy i był uznawany za najbardziej prominentnego polityka niewchodzącego w skład gabinetu. Kiedy więc w 1908 r. nowy premier Herbert Henry Asquith mianował Churchilla Przewodniczącym Zarządu Handlu nie przyjęto tego ze zdziwieniem. Zgodnie z ówczesnymi zwyczajami każdy nowo powołany minister musiał zrezygnować ze swojego miejsca w okręgu wyborczym
i zostać ponownie wybrany w innym okręgu. Churchill utracił więc swoje miejsce w okręgu Manchester North West na rzecz konserwatysty Williama Joynson-Hicksa, ale został niedługo później wybrany z okręgu Dundee. Jako minister wprowadził radykalne reformy socjalne wspólnie z Kanclerzem Skarbu, Davidem Lloydem George'em.
W 1910 r. Churchill został mianowany ministrem spraw wewnętrznych. Na tym stanowisku został bohaterem skandalu. W 1911 r. doszło do strzelaniny na Sidney Street między Szkocką Gwardią a łotewskimi anarchistami. Churchill udał się na miejsce strzelaniny i zezwolił Gwardii na użycie broni. Nie dopuścił też na miejsce walk straży pożarnej. Został przy tej okazji sfotografowany, a zdjęcie wywołało sporą aferę. Arthur Balfour powiedział: On [Churchill] i fotograf razem ryzykowali swoje cenne życia. Ale o ile mogę zrozumieć co tam robił fotograf, to nie rozumiem co robił tam minister.
Również w 1910 r. Churchill sprzeciwił się stłumieniu przez wojsko robotniczych protestów w kopalni w Tonypandy. Ostatecznie wojsko zostało użyte do pilnowania kopalń
i niedopuszczania do zamieszek. Była to pierwsza interwencja wojska w sprawy cywilne
i przysporzyła ona Churchillowi poparcia w Walii.
W 1911 r. Churchill został Pierwszym Lordem Admiralicji. Urząd ten sprawował przez kolejne 4 lata. Zreformował Royal Navy, wyposażając ją w najnowocześniejszy sprzęt, m.in. lotnictwo morskie oraz zastępując węgiel ropą naftową jako paliwem okrętowym. Opowiadał się też za wzmożoną ochroną brytyjskich interesów na polach naftowych Mezopotamii, podległej wtedy jeszcze imperium osmańskiemu.
Upadek i powrót do wpływów
W sierpniu 1914 r., po ataku wojsk niemieckich na neutralną Belgię, w Wielkiej Brytanii rozgorzała dyskusja czy przystępować do toczącej się wojny. Spory wpływ na ostateczną decyzję brytyjskiego rządu miał Churchill, który jako Pierwszy Lord Admiralicji postawił Royal Navy w stan gotowości bojowej, co zadecydowało o przystąpieniu Wielkiej Brytanii do I wojny światowej. Nastąpiło to 4 sierpnia 1914 r. Wkrótce też rozpoczęła się morska blokada Niemiec.
Następny rok przyniósł załamanie się politycznej pozycji Churchilla. Patowa sytuacja na froncie zachodnim i kiepska sytuacja Rosji spowodowały, że w Paryżu i Londynie zaczęto zastanawiać się nad otwarciem nowego frontu. W listopadzie 1914 r. Churchill zaproponował atak na półwysep Gallipoli, którego zdobycie otwierało dla aliantów cieśniny Bosfor
i Dardanele, umożliwiało zaopatrywanie Rosji przez Morze Czarne, mogło wyeliminować Turcję z wojny jako sojusznika państw centralnych i skłonić Grecję i Bułgarię do opowiedzenia się po stronie Ententy. W styczniu 1915 r. plan został zaaprobowany przez brytyjski rząd.
Inwazja na półwysep Gallipoli okazała się katastrofą. Dowództwo brytyjskie popełniało błąd za błędem, a Turcy stawili silniejszy opór niż spodziewał się Churchill. W ciągu rocznych walk alianci stracili 44 000 zabitych i 97 000 rannych. Churchill i Pierwszy Lord Morski lord Fisher podali się do dymisji, wzajemnie oskarżając się o niepowodzenia. Churchill przez pewien czas sprawował jeszcze urząd Kanclerza Księstwa Lancaster, ale wkrótce podał się do dymisji i opuścił rząd. Zaciągnął się ponownie do armii i przez kilka miesięcy dowodził batalionem na froncie zachodnim.
Sytuacja zmieniła się w grudniu 1916 r., kiedy to upadł rząd Asquita. Nowy premier, Lloyd George, nie odważył się początkowo przyjąć Churchilla do gabinetu. Wreszcie jednak, w lipcu 1917 r. Churchill został ministrem uzbrojenia, zaś po dwóch latach był już ministrem wojny. Na tym stanowisku podjął decyzję o interwencji Brytyjczyków w rosyjskiej wojnie domowej. Churchill był zadeklarowanym antybolszewikiem i twierdził, że "bolszewizm należy zdusić w zarodku". Interwencja nie zyskała jednak poparcia polityków
i społeczeństwa, którzy po zakończeniu wielkiej i krwawej wojny nie mieli ochoty brać udziału w odległym konflikcie. W 1920 r. ostatnie oddziały brytyjskie zostały ewakuowane
z Rosji.
Dwudziestolecie międzywojenne
W tym samym 1920 r. Churchill rozkazał użyć gazów bojowych podczas powstania Kurdów
i Arabów w Iraku, świeżo wówczas poddanym pod władzę brytyjską. Tym samym jest on pierwszym człowiekiem, który wydał rozkaz użycia gazów bojowych przeciwko cywilom.
W 1921 r. Churchill został mianowany ministrem kolonii. Na tym stanowisku był jednym
z sygnatariuszy traktatu angielsko-irlandzkiego, powołującego Wolne Państwo Irlandzkie.
W październiku 1922 r. Churchill poddał się operacji usunięcia wyrostka robaczkowego. Kiedy wyszedł ze szpitala okazało się, że rząd upadł, a Partia Liberalna zaczęła się rozpadać. Wszystkie te okoliczności, wliczając w to osłabienie po operacji, sprawiły, że kampania wyborcza Churchilla była dość niemrawa i w wyborach 1922 r. Churchill zajął dopiero
4. miejsce. Swój okręg wyborczy w Dundee opuszczał, jak sam stwierdził, bez urzędu, bez miejsca w Parlamencie, bez partii i bez wyrostka. W 1923 r. spróbował szczęścia w okręgu Leicester, ale ponownie przegrał. Wtedy też zdecydował się opuścić Partię Liberalną
i powrócić do konserwatystów, ale w kolejnych wyborach startował jako kandydat niezależny. Przegrał wprawdzie wybory uzupełniające w Londynie, ale wygrał wybory generalne w okręgu Epping i po dwuletniej przerwie ponownie zasiadł w Izbie Gmin. Rok później oficjalnie wstąpił do Partii Konserwatywnej.
Jeszcze w 1924 r. premier Stanley Baldwin mianował Churchilla Kanclerzem Skarbu. Głównym zadaniem ministra było przywrócenie pełnej wymienialności funta na złoto, wg standardów z 1914 r. Udało to mu się w 1925 r., ale zaowocowało to deflacją, bezrobociem
i wielkimi strajkami górników w 1926 r. Działania Kanclerza Skarbu skrytykował ekonomista John Maynard Keynes, który w artykule The Economic Consequences of Mr. Churchill dowodził, że przywrócenie standardów z 1914 r. doprowadzi do światowej zapaści. Sam Churchill przyznał, że była to jedna z najgorszych jego decyzji, ale główną odpowiedzialność przerzucał na dyrektora Banku Anglii, Montagu Normana, który doradził ten krok niezbyt znającemu się na ekonomii Churchillowi.
Podczas strajków 1926 r. Churchill domagał się użycia broni przeciwko protestującym. Na łamach rządowego magazynu British Gazette stwierdził, że "jeśli państwo nie złamie strajku generalnego, to strajk generalny złamie państwo".
Po klęsce konserwatystów w wyborach 1929 r. przyszły chude lata dla Churchilla jako polityka. W ciągu dwóch lat został odsunięty od ścisłego kierownictwa partii w związku
z jego protestami przeciwko ograniczeniom w handlu i próbom przyznania Indiom szerszej autonomii. Przeciwko temu ostatniemu protestował przez całe lata trzydzieste. Nie darzył również sympatią czołowego hinduskiego działacza niepodległościowego, Mahatmę Ghandiego, którego zwykł nazywać "półnagim fakirem".
Te działania spowodowały, że kiedy Ramsay MacDonald tworzył w 1931 r. rząd narodowy nie zaprosił do niego Churchilla. Jego akcje na politycznej giełdzie spadły jeszcze bardziej
w 1936 r., kiedy to udzielił poparcia królowi Edwardowi VIII w jego sporze z premierem Baldwinem. Spekulowano wówczas, że w wypadku dymisji rządu Baldwina (miała ona nastąpić gdyby król odmówił abdykacji, czego domagał się Baldwin) stanowisko premiera otrzyma właśnie Winston Churchill. Do niczego takiego jednak nie doszło - król abdykował, zaś Churchill znalazł się w politycznej izolacji.
Przez większość lat trzydziestych Churchill nie udzielał się w życiu politycznym, spędzając czas głównie na pisaniu książek, wśród których znalazły się min. Marlborough: His Life and Times, biografia jego słynnego przodka Johna Churchilla, 1. księcia Marlborough, oraz Historia Anglików, która została jednak wydana dopiero w latach pięćdziesiątych.
Churchill był pierwszym z brytyjskich polityków, którzy sprzeciwiali się polityce ustępstw wobec kanclerza III Rzeszy, Adolfa Hitlera, tzw. appeasementu, którą prowadził rząd Neville'a Chamberlaina. Po powrocie premiera z Monachium z tekstem porozumienia, które miało "zapewnić pokój naszym czasom", Churchill stwierdził: "Nasz rząd miał do wyboru hańbę i wojnę. Wybrał hańbę, a wojnę będzie miał i tak". Taka energiczna działalność zjednała Churchillowi wielu zwolenników w szeregach Partii Konserwatywnej i pozwoliła mu odbudować swoją pozycję.
II wojna światowa
Objęcie urzędu premiera
Po wybuchu II wojny światowej premier Chamberlain zaproponował Churchillowi stanowisko ministra bez teki. Ostatecznie jednak Churchill wszedł w skład gabinetu jako Pierwszy Lord Admiralicji. W Royal Navy przyjęto to stwierdzeniem "Winston wrócił!". Wobec braku jakichkolwiek działań wojennych na froncie zachodnim (tzw. dziwna wojna), jednymi działaniami wojennymi aliantów zachodnich były właśnie operacje morskie,
w których Royal Navy odnosiła drobne sukcesy, ale i dotkliwe porażki. Na polecenie Churchilla przystąpiono do montowania na okrętach marynarki stacji radiolokacyjnych, rozpoczęto tworzenie konwojów i uzbrajanie statków handlowych. Churchill był również autorem planu prewencyjnego zajęcia norweskiego portu Narwik, który dawałby aliantom kontrolę nad przewozem rudy żelaza ze Szwecji. Pozostali członkowie gabinetu zablokowali jednak ten pomysł. Innym jego pomysłem było m.in. zaminowanie Renu (operacja Royal Marine).
Po ataku Niemiec na Belgię, Holandię, Luksemburg i Francję 10 maja 1940 r.
i niepowodzeniach w Norwegii rząd Chamberlaina stracił zaufanie społeczeństwa. 10 maja Chamberlain podał swój gabinet do dymisji. Funkcję premiera zamierzano powierzyć lordowi Halifaksowi, ale ten odmówił, uważając, że nie będzie mógł efektywnie rządzić zasiadając w Izbie Lordów. Po naradzie z kierownictwem partii zasiadających w Izbie Gmin, Chamberlain zdecydował się wskazać na swojego następcę Winstona Churchilla. Jeszcze tego samego dnia król Jerzy VI powierzył mu misję tworzenia rządu.
Bitwa o Anglię
Churchill był zdeterminowany prowadzić wojnę z Niemcami do samego końca. W tym celu usunął z gabinetu zwolenników pokoju z Niemcami. Najbardziej wpływowy z nich, lord Halifax, został wysłany jako ambasador do Waszyngtonu. W swoim pierwszym przemówieniu do Brytyjczyków Churchill oznajmił, że "nie ma nic do zaoferowania, tylko krew, trud, łzy i pot" (I have nothing to offer but blood, toil, tears and sweat). Po kapitulacji Francji odrzucił pokojowe propozycje Hitlera. W przededniu bitwy o Anglię zapowiedział: "Obronimy naszą Wyspę bez względu na cenę, będziemy walczyć na plażach, będziemy walczyć na lądowiskach, będziemy walczyć na polach i na ulicach, będziemy walczyć na wzgórzach, nigdy się nie poddamy" (We shall defend our island, whatever the cost may be, we shall fight on the beaches, we shall fight on the landing grounds, we shall fight in the fields and in the streets, we shall fight in the hills; we shall never surrender).
Odparcie powietrznej ofensywy Luftwaffe przysporzyło Churchillowi licznych zwolenników. Sam premier o uczestnikach bitwy o Anglię powiedział, że "nigdy w historii wojen tak wielu nie zawdzięczało tak wiele tak niewielu" (Never in the field of human conflict was so much owed by so many to so few). Dzięki dobrym stosunkom z prezydentem USA Franklinem Delano Rooseveltem udało się uzyskać pomoc gospodarczą Stanów Zjednoczonych na zasadach ustawy o pożyczce i dzierżawie (Lend-lease Act). 14 sierpnia 1941 r. obaj politycy podpisali na pokładzie pancernika Prince of Wales Kartę Atlantycką, która była pierwszym krokiem na drodze do utworzenia Organizacji Narodów Zjednoczonych. Churchill wspierał również ruch oporu w okupowanej Europie. Na jego polecenie utworzono Zarząd Operacji Specjalnych (Special Operations Executive, SOE) z Frankiem Nelsonem na czele.
Churchill wykorzystywał swój talent mówcy, aby zachęcić Brytyjczyków do dalszych poświęceń. Wiele z wypowiedzianych przez niego zdań przeszło to historii. Niektóre przykłady podane są wyżej. Inne słynne zdanie zostało wypowiedziane 10 listopada 1942 r.
i dotyczyło zwycięskiej II bitwy pod El Alamein: "To nie jest koniec. To nie jest nawet początek końca. Ale to jest, być może, koniec początku" (This is not the end. It is not even the beginning of the end. But it is, perhaps, the end of the beginning).
Podczas II wojny Churchill przeżył dwa ataki serca. Pierwszy w grudniu 1941 r., drugi
w grudniu 1943 r.
Wielka Koalicja
Sytuacja polityczna i wojskowa Wielkiej Brytanii uległa radykalnej zmianie w 1941 r. Do tej pory walczyła ona z hitlerowskimi Niemcami praktycznie sama, dysponując jedynie dość ograniczonym wsparciem w postaci armii wystawianych przez rządy okupowanych przez hitlerowców państw, które rezydowały w Londynie. W 1941 r. do wojny przeciwko Niemcom włączyły się Związek Radziecki, ich dotychczasowy sojusznik, zaatakowany 22 czerwca 1941 r., oraz Stany Zjednoczone, po ataku na Pearl Harbor. Owe trzy najpotężniejsze państwa, tzw. Wielka Trójka, zdobyły decydujący wpływ na ustalanie działań wojennych
i powojennego porządku na świecie. Robiły to bez udziału mniejszych państw koalicji antyhitlerowskiej, a czasami wbrew ich woli.
Z tej trójki przywódców, Churchilla, Roosevelta i Stalina, to właśnie premier Wielkiej Brytanii miał najsłabszą pozycję. Stalinowi nie ufał, ale sojusz z nim traktował jako zło konieczne do wygrania wojny (po ataku na Związek Radziecki Churchill powiedział
w Parlamencie, że gdyby Hitler najechał piekło, udzieliłbym w Izbie Gmin najlepszych rekomendacji Lucyferowi). Roosevelt z kolei całkowicie ufał Stalinowi, zadowolony, że główny ciężar wojny w Europie ponosi Związek Radziecki. Jego główną obawą była możliwość zawarcia odrębnego pokoju niemiecko-radzieckiego, co Stalin umiejętnie wykorzystywał. Roosevelt zwykle popierał pomysły Stalina, na co Churchill musiał się zgodzić, gdyż Wielka Brytania była uzależniona od gospodarczej i militarnej pomocy USA. Churchill zdawał sobie z tego sprawę i już od początku swojej działalności jako premiera zabiegał o amerykańskie subsydia. Jeszcze w 1940 r. udało mu się wytargować dostawy amerykańskiego uzbrojenia do Wielkiej Brytanii, a w 1941 r. wynegocjował pomoc finansową w wysokości 1082 mln dolarów (rok później pomoc ta wyniosła 4757 mln dolarów).
Głównym celem polityki Churchilla było usunięcie oddziałów państwo "Osi" z basenu Morza Śródziemnego. Jego pomysłami były operacja "Torch" w 1942, desant aliantów na Sycylię,
a w czasie kampanii włoskiej desant pod Anzio (który nieomal nie zakończył się tak samo tragicznie dla strony atakującej jak Gallipoli). Planował również przeprowadzenie inwazji kontynentu w 1944 r. poprzez zasadniczą operację desantową na Bałkanach, ale nie udało mu się tych planów zrealizować, gdyż natrafił tu na sprzeciw Stalina, który obawiał się brytyjskich wpływów w Europie centralnej i na Bałkanach. Na pierwszym spotkaniu Wielkiej Trójki w Teheranie (28 listopada - 1 grudnia 1943 r.) Roosevelt poparł Stalina i Churchill musiał zgodzić się na operację inwazyjną we Francji. Bałkańskie plany Churchilla zostały zrealizowane w szczątkowej formie poprzez desant brytyjski w Grecji i portach Albanii
w październiku 1944 a następnie zbrojne rozbicie ELAS kierowanej przez komunistów najsilniejszej organizacji greckiego podziemia i uniemożliwienie w ten sposób przejęcia władzy w Grecji przez komunistów. Grecja pozostała w sferze wpływów brytyjskich
a kontrola nad nią zabezpieczyła interesy Imperium Brytyjskiego na Cyprze i części Bałkanów.
Wielka Trójka zbierała się jeszcze dwukrotnie - w dniach 4 - 11 lutego 1945 r. w Jałcie (gdzie ustalono podział stref wpływów w Niemczech i Europie), oraz w dniach 17 lipca - 2 sierpnia 1945 r. w Poczdamie, gdzie powtórzono ustalenia z Jałty. Konferencję poczdamską Churchill opuścił 26 lipca, by poznać wyniki odbywających się w Anglii wyborów parlamentarnych. Do Poczdamu już nie wrócił.
Po II wojnie
Pomimo niezaprzeczalnych zasług Churchilla jako premiera podczas II wojny światowej, pierwsze powojenne wybory przyniosły ciężką klęskę konserwatystów i zwycięstwo Partii Pracy. Część historyków komentując wynik wyborów stwierdziła, że najprawdopodobniej Brytyjczycy uznali, że człowiek który nadawał się na czas wojenny nie nada się na czas pokoju. Inni dopatrywali się tu nie tylko stosunku do Churchilla, ile rozczarowania społeczeństwa konserwatywnymi rządami Baldwina i Chamberlaina z lat trzydziestych.
W każdym razie następne 6 lat Churchill spędził jako lider partii opozycyjnej.
Winston Churchill był jednym z pierwszych polityków, który poparł ideę zjednoczenia Europy. To on był pomysłodawcą utworzenia "Stanów Zjednoczonych Europy". Wspierał również sojusz z Francją. To dzięki niemu uzyskała ona stałe miejsce w Radzie Bezpieczeństwa ONZ, gdyż Churchill chciał maksymalnie zminimalizować wpływy ZSRR. Churchill jest również popularyzatorem terminu "żelazna kurtyna", określającego linię podziału Europy na blok wschodni i zachodni. Termin ten został po raz pierwszy użyty przez niego podczas przemówienia w Fulton (Missouri) 5 marca 1946 r.
Drugi raz u władzy
Wybory 1951 r. przyniosły klęskę laburzystom i ponownie wyniosły do władzy konserwatystów. Winston Churchill (od 1945 r. startujący z okręgu Woodford) objął więc ponownie stanowisko premiera. Podczas swojej kadencji odnowił ścisłe związki Wielkiej Brytanii ze Stanami Zjednoczonymi, które sam nazwał "specjalnymi relacjami" (special relations) i aktywnie zaangażował się w ustalanie powojennego ładu światowego. Podczas sprawowania przez niego urzędu na dalszy plan zeszły sprawy wewnętrzne, zepchnięte tam przez ważne wydarzenia międzynarodowe, związane ze stopniowym upadkiem brytyjskiego imperium kolonialnego. Szczególnie pochłaniały one uwagę Churchilla, jako że był on gorącym zwolennikiem utworzenia z Wielkiej Brytanii światowej potęgi.
Operacja Ajax
W 1951 r. premierem Iranu został liberał i demokrata[2] Mohammed Mossadegh. Rozpoczął nacjonalizację przemysłu naftowego, który wówczas praktycznie całkowicie znajdował się
w rękach Wielkiej Brytanii posiadającej większościowe udziały w Anglo-Irańskiej Kompanii Naftowej (później przekształconej w koncern BP). Mossadegh był niesłusznie oskarżany
o komunizm i współpracę ze Związkiem Radzieckim[3]. Churchill zdecydował się podjąć potajemną akcję przeciwko irańskiemu premierowi na rzecz szacha Mohammada Rezy Pahlaviego. Do pomocy udało się nakłonić prezydenta USA Dwighta Eisenhowera używając do tego zmasowanej propagandy i fałszywych informacji wywiadowczych[4]. Zorganizowana przez CIA i nieudolnie przeprowadzona akcja[5] w końcu pozwoliła szachowi na usunięcie demokratycznie wybranego premiera w dn. 22 sierpnia 1953 r. i przejęcie pełnej kontroli nad Iranem. Szach przyjął politykę uległości wobec Zachodu, a Wielka Brytania odzyskała kontrolę nad Kompanią Naftową aż do rewolucji islamskiej 1979 r.
Powstanie Mau Mau
W 1951 r. nieporozumienia na tle podziału ziemi w Kenii, doprowadziły do skarg rdzennej ludności na faworyzowanie białych osadników. Odrzucenie skarg przez władze kolonialne spowodowało przejęcie wpływów w kenijskim społeczeństwie przez ugrupowania radykalne
i wybuch powstania w 1952 r., zwanego powstaniem Mau Mau. 17 sierpnia wprowadzono stan wyjątkowy, a Churchill wysłał do Kenii brytyjskie wojska w celu stłumienia rebelii. Wojna była prowadzona z wielkim okrucieństwem z obydwu stron, doprowadziła też do podziału Kenijczyków na wspierających rebelię i wiernych Koronie Brytyjskiej.
Działania rządu brytyjskiego nie spotykały się początkowo z poparciem opinii publicznej. Zmieniło się to w 1953 r., kiedy rebelianci zmasakrowali członków plemienia Kikuju, popierających Brytyjczyków. Przechyliło to szalę opinii publicznej na stronę Wielkiej Brytanii. Churchill prowadził walkę z powstaniem przy użyciu zarówno argumentów militarnych, jak i idąc na ustępstwa wobec ludności. Dowodzący w Kenii generał George Erskine odniósł spore sukcesy wypierając rebeliantów ze stolicy Kenii, Nairobi ("operacja Anvil", 1954 r.) oraz oczyszczając większość prowincji ("operacja Hammer", 1954 r.). Churchill mógł więc zaproponować rozmowy pokojowe, ale zostały one zerwane niedługo po jego rezygnacji. Powstanie zostało ostatecznie stłumione w 1960 r., ale narastające nieporozumienia między Kenijczykami a rządem brytyjskim spowodowały ogłoszenie niepodległości Kenii w 1963 r.
Malezja
Kolejnym wydarzeniem zagrażającym pozycji i interesom Zjednoczonego Królestwa
i pochłaniającym uwagę Churchilla była wojna domowa na Malajach, toczona między siłami rządowymi wpieranymi przez Brytyjczyków, a wspieraną przez Chiny komunistyczną Malajską Armią Narodowo-Wyzwoleńczą (Malayan Races Liberation Army, MRLA). Churchill ponownie zastosował strategię łączenia działań militarnych z próbami budowania sojuszu z przeciwnikami MRLA. Była to tzw. kampania zdobywania "serc i umysłów". Dla Brytyjczyków Malaje były szczególnie ważne, gdyż po ogłoszeniu niepodległości przez Indie, Birmę i Singapur, były one jedyną brytyjską kolonią w tym regionie. W okresie największego natężenia walk stacjonowało tam 35 000 brytyjskich żołnierzy.
Polityka Churchilla zaczęła odnosić sukcesy i komuniści stopniowo tracili poparcie ludności. Ostatecznie walki wygasły w 1960 r. Jednak Brytyjczykom nie udało się utrzymać Malajów. Wybory 1955 r. przyniosły spory sukces zwolennikom niepodległości. W 1957 r. proklamowali oni niepodległości Malezji.
W kwietniu 1955 r. z powodu pogarszającego się stanu zdrowia Churchill zrezygnował
z funkcji premiera i lidera Partii Konserwatywnej oraz wycofał się z czynnego życia politycznego. Oba stanowiska przejął dotychczasowy minister spraw zagranicznych, Anthony Eden.
Churchill jako historyk
Churchill pisał wiele książek, które początkowo były sposobem na zarobienie pieniędzy, gdyż mimo swojego arystokratycznego pochodzenia odziedziczył niewiele pieniędzy (większość została wydana przez matkę). Nie był wykształconym historykiem, ale od młodości czytał książki historyczne. Wpływ wywarły na niego, min. historia angielskiej wojny domowej Clarendona, Upadek imperium rzymskiego Gibbona i Historia Anglii Macaulay'a. Nie interesował się historią społeczną i ekonomiczną, poświęcał natomiast wiele uwagi sprawom politycznym i wojskowym.
Prace Churchilla można podzielić na trzy kategorie. Do pierwszej można zaliczyć prace dotyczące historii własnej rodziny, z których należy wymienić biografię ojca Life of Lord Randolph Churchill z 1906 r. oraz biografię 1. księcia Marlborough pt. Marlborough: His Life and Times z lat 1933-1938 w czterech tomach.
Druga kategoria obejmuje prace autobiograficzne oraz wczesne zapiski reporterskie. Należy tu wymienić The Story of the Malakand Field Force z 1898 r., The River War z 1899 r., London to Ladysmith via Pretoria z 1900, Ian Hamilton's March z 1900 r. oraz autobiografię My Early Life z 1930 r. Jego książki z lat 1898-1900 zawierają wiele informacji
o kolonialnych wojnach Wielkiej Brytanii, ale należy pamiętać, że były one rodzajem autopromocji Churchilla, który kandydował do Izby Gmin w 1900 r.
Najwięcej uznania przyniosły Churchillowi prace należące do trzeciej kategorii, mianowicie wielotomowe opracowania historyczne, takie jak "Światowy Kryzys" (The World Crissis, 1923-1931), sześciotomowa historia I wojny światowej, "II wojna światowa" (The Second World War, 1948-1953), sześciotomowa historia II wojny oraz "Historia Anglików" (A History of the English-Speaking Peoples, 1956-1958) w czterech tomach.
Właśnie te jego prace, zwłaszcza historia II wojny światowej, spowodowały, że w 1953 r. został laureatem Literackiej Nagrody Nobla za mistrzostwo opisu historycznego
i biograficznego, jak i doskonałe przemowy w obronie wysokich ludzkich wartości.
Ostatnie dni
Śmierć
Churchill zasiadał w Izbie Gmin do 1964 r., ale po 1955 r. wycofał się z czynnego życia politycznego i przeniósł się do Chartwell House. Pogłębiająca się depresja i niezdrowy tryb życia powodowały, że Churchill szybko podupadał na zdrowiu. Kiedy w 1963 r. przyznano mu honorowe obywatelstwo USA nie mógł uczestniczyć w ceremonii. Zastąpił go tam jego syn.
Winston Churchill zmarł 24 stycznia 1965 r. w wieku 90 lat, równo 70 lat po śmierci swojego ojca. Przyczyną jego śmierci był udar mózgu.
Pogrzeb
Z polecenia królowej trumnę z ciałem byłego premiera wystawiono na widok publiczny
w Westminster Hall, gdzie znajdowała się przez następne 3 dni. Po upływie tego czasu,
30 stycznia, rozpoczęły się uroczystości pogrzebowe, celebrowane w katedrze Świętego Pawła. Pogrzeb Churchilla miał charakter publiczny. Był to pierwszy publiczny pogrzeb osoby spoza rodziny królewskiej od 1914 r. i, jak do tej pory, ostatni.
Kondukt pogrzebowy przeszedł następnie wzdłuż Tamizy, przez londyńskie doki. Na cześć Churchilla oddano 19 salw armatnich. Konduktowi towarzyszyło ponadto 16 myśliwców RAF-u. Na pogrzeb byłego premiera przybyło wielu przedstawicieli władz państwowych (min. prezydent Francji Charles de Gaulle, premier Kanady Lester Pearson, czy premier Rodezji Ian Smith) oraz członków rodów królewskich. Podobna liczba dygnitarzy uczestniczyła w pogrzebie przywódcy Jugosławii - Josipa Broz Tito w 1980 r. a następnie
w pogrzebie papieża Jana Pawła II w 2005 r.
Na życzenie Churchilla pochowano go z resztą rodziny w St Martin Church w Bladon,
w okolicach Woodstock, w niewielkiej odległości od Blenheim Palace, gdzie Winston Churchill się urodził.
9 lutego 1965 r. majątek Churchilla został wyceniony na 304 044 funtów szterlingów
(w przeliczeniu ok, 3,8 miliona współczesnych funtów).
Jedną z czterech sztucznych szczęk, którą Churchill nosił przez całe życie, można obecnie oglądać w Henterian Museum.
JEAN MONNET
Jean Omer Marie Gabriel Monnet (ur. 9 listopada 1888, zm. 16 marca 1979) - francuski polityk i ekonomista, architekt wspólnot europejskich.
Choć nigdy nie pełnił publicznych urzędów, był obecny w tle działań wielu zachodnich rządów, jako pragmatyczny internacjonalista.
|
Wczesne lata
Urodził się w Cognac, w rodzinie handlarza koniakiem. W wieku 16 lat zrezygnował
z egzaminów wstępnych na studia we Francji i wyjechał do Londynu, gdzie studiował biznes
i język angielski. Potem wielokrotnie podróżował w interesach po całej Europie.
W 1914 roku Monnet został z powodu stanu zdrowia uwolniony od służby wojskowej, ale podjął się pracy nad rozwiązaniem żywotnego dla aliantów problemu organizacji dostaw wojskowych, której nieskuteczność mogła zagrozić wynikowi wojny. Monnet zaproponował plan koordynacji zasobów wojennych Francji i Anglii, który został zaakceptowany przez władze wojskowe obu krajów. Nie miał dzieci.
Okres międzywojenny
Dzięki temu sukcesowi, w wieku 31 lat Monnet został mianowany zastępcą sekretarza generalnego Ligi Narodów, tuż po jej utworzeniu w 1919 roku przez francuskiego premiera Georges'a Clemenceau i brytyjskiego polityka Arthura Balfoura.
Rozczarowany Ligą i jej nieskutecznym systemem jednomyślności w podejmowaniu decyzji, Monnet zrezygnował w 1923 ze stanowiska i zajął się ponownie rodzinnym biznesem, który przeżywał w tym czasie kłopoty. Później, jako międzynarodowy finansista, okazał swoją skuteczność w przywracaniu ekonomicznych podstaw szeregu krajów Europy Środkowej
i Wschodniej, stabilizując m.in. w 1927 polskiego złotego, a rok później rumuńskiego leja.
W 1929 założył i prowadził Bancamerica-Blair, bank w San Francisco, a w latach 1934-1936 pracował w Chinach nad organizacyjną i ekonomiczną stroną budowy chińskiej sieci kolejowej.
II wojna światowa
W grudniu 1939 Monnet wyjechał do Londynu, aby doglądać koordynacji wojennego potencjału produkcyjnego obu krajów. Gdy Francja upadła w czerwcu 1940, Monnet zainspirował de Gaulle'a i Churchilla do przyjęcia planu swoistej unii obu krajów, aby umożliwić im przeciwstawienie się nazizmowi.
W sierpniu 1940 Monnet został wysłany przez rząd brytyjski do USA, jako członek brytyjskiej rady do spraw dostaw wojennych, gdzie został doradcą prezydenta Roosevelta. Przekonany, że Ameryka może być "arsenałem demokracji", przekonał prezydenta do uruchomienia programu masowej produkcji uzbrojenia. Wkrótce potem, w 1941, Roosevelt uruchomił Victory Plan (Plan Zwycięstwa), który oznaczał faktyczne przystąpienie Stanów Zjednoczonych do wspólnego wysiłku wojennego.
Po wojnie brytyjski ekonomista John Maynard Keynes miał powiedzieć, że dzięki swoim działaniom koordynacyjnym Monnet prawdopodobnie skrócił czas trwania wojny o rok.
W 1943 Monnet został członkiem Narodowego Komitetu Wyzwolenia, francuskiego rządu na uchodźstwie w Algierii. W czasie spotkania 5 sierpnia 1943 oświadczył Komitetowi:
"Nie będzie nigdy pokoju w Europie, jeśli państwa zostaną zrekonstytuowane na bazie narodowej suwerenności... Kraje Europy są za małe, aby zagwarantować swojej ludności niezbędny dobrobyt i postęp społeczny. Kraje europejskie muszą się ukonstytuować w postaci federacji..."
Europejska Wspólnota Węgla i Stali
Po wyzwoleniu Monnet zaproponował rządowi francuskiemu globalny plan modernizacji
i rozwoju ekonomicznego. Wyznaczony przez de Gaulle'a na komisarza planowania, nadzorował plan ożywienia francuskiej gospodarki. W tym czasie zauważył, że tarcia między Francją i Niemcami w sprawie kontroli nad Zagłębiem Ruhry, ważnym regionem produkcji węgla i stali, przybrały niebezpieczne rozmiary, grożące wręcz wrogimi działaniami wojskowymi, jak po I wojnie światowej. Zaproponował wtedy ideę Wspólnoty Europejskiej, którą 9 maja 1950 przedstawił w imieniu francuskiego rządu minister spraw zagranicznych Robert Schuman (deklaracja Schumana). Miała ona prowadzić do utworzenia francusko-niemieckiej kontroli nad produkcją węgla i stali, za pośrednictwem tzw. High Authority (Wysoka Władza), będąc zarazem otwartą na kraje trzecie. Schuman deklarował:
"Przez konsolidację podstawowej produkcji i instytucję High Authority, której decyzje będą wiążące dla Francji, Niemiec i wszystkim krajów, które potem dołączą, propozycja jest pierwszym konkretnym krokiem ku europejskiej federacji, niezbędnego warunku zachowania pokoju." (Źródło: [1])
Wkrótce potem pozytywnie odniosły się do propozycji Niemcy Zachodnie, Belgia, Luksemburg i Holandia. Wielka Brytania, pomimo zaproszenia, nie przystąpiła do umowy, kierując się względami narodowej suwerenności gospodarczej. Pierwszym prezydentem High Authority został Monnet.
Wspólny Rynek
W 1955 r. Monnet założył Action Committee for the United States of Europe, mający ożywić ideę budowy wspólnej Europy, zwłaszcza po nieudanym eksperymencie z Europejską Wspólnotą Obronną. Zjednoczył on wiele partii i związków zawodowych jako siłę motoryczną dla utworzenia podstaw przyszłej unii. Pierwszym skutkiem było powstanie
w 1958 r. na bazie Traktatów Rzymskich Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, potem Wspólnoty Europejskiej (1967) z jej ciałami. W 1973 r., już po śmierci kontestującego udział Wielkiej Brytanii de Gaulle'a, do wspólnoty przystąpiła Wielka Brytania. W 1974 r. powstała Rada Europejska, w 1979 r. Europejski System Monetarny i w tym samym roku Parlament Europejski.
Po przejściu na emeryturę, Monnet napisał w swoim domu w Houjarray pamiętniki. W 1976 szefowie rządów Wspólnoty Europejskiej przyznali mu, jako pierwszemu, tytuł Honorowego Obywatela Europy. Zmarł w 1979, w wieku 91 lat. Jego prochy zostały złożone w paryskim Panteonie.
ROBERT SCHUMAN
Robert Schuman (ur. 29 czerwca 1886 r. w Luksemburgu, zm. 4 września 1963 r. w Scy-Chazelles koło Metz) - polityk francuski uznawany za jednego z ojców zjednoczonej Europy.
Schuman urodził się w Luksemburgu, jednak jego rodzice pochodzili z Lotaryngii, dokąd wrócili wkrótce po narodzinach dziecka. Lotaryngia należała wówczas do Niemiec i Schuman odebrał niemieckie wykształcenie - ukończył prawo na Uniwersytecie Humboldta w Berlinie. Gdy po I wojnie światowej Lotaryngię przywrócono Francji, Schuman aktywnie włączył się do francuskiego życia politycznego. W roku 1919 po raz pierwszy zdobył mandat deputowanego do Zgromadzenia Narodowego (fr. Assemblee Nationale). Pracował jako parlamentarzysta do roku 1940, kiedy Rząd Vichy umieścił go w areszcie domowym. Rok później Schuman uciekł z aresztu i przyłączył się do ruchu oporu.
Walka z nazizmem dała mu duży autorytet, na tle innych polityków oskarżanych
o kolaborację z Niemcami. Z ramienia Ludowego Ruchu Republikańskiego w okresie od
24 listopada 1947 do 26 lipca 1948 pełnił funkcję Premiera Francji. Na krótko objął ten urząd ponownie 5 września 1948 na tydzień, ale jego zwolennikom nie udało się uzyskać stabilnej większości w parlamencie. W latach 1948-1953 pełnił funkcję ministra spraw zagranicznych Francji.
W maju 1950 roku Schuman, we współpracy z Jeanem Monnetem i kanclerzem Niemiec Konradem Adenauerem doprowadził do porozumienia między Francją a Niemcami w sprawie wspólnego zarządzania przemysłami stalowym i węglowym na terenie Zagłębia Ruhry. W ten sposób powstała Europejska Wspólnota Węgla i Stali, której następcą jest dzisiejsza Wspólnota Europejska. Deklarację Schumana podpisano 9 maja 1950 roku - dla upamiętnienia tego dnia 9 maja obchodzony jest jako Dzień Europy.
Zmarł 4 września 1963 roku w swoim wiejskim domu w Scy-Chazelles 5 km od Metz. Początkowo został pochowany na miejscowym cmentarzu; potem jego prochy przeniesiono do kaplicy templariuszy stojącej naprzeciw jego domu.
Kościół katolicki rozpoczął 14 maja 2004 proces beatyfikacyjny Roberta Schumana. Nadanie statusu błogosławionego wymaga dokładnego zbadania wielu dotyczących Schumana dokumentów. Imię Schumana noszą stacja metra, stacja kolejowa oraz jeden z głównych placów w Brukseli.
Jean Rey, znany polityk belgijski, przewodniczący Komisji Europejskiej w kadencji 1967-70, powiedział podczas jednego ze swoich publicznych wystąpień: "Przyjdzie dzień, kiedy zbudujemy Stany Zjednoczone Europy, że pójdziemy pochylić się nad grobem Schumana
i zwiedzić jego dom w Scy-Chazelles, tak jak Amerykanie idą zwiedzać dom Jerzego Waszyngtona w Mount Vernon".
PAUL-HENRI SPAAK
Paul-Henri Spaak (ur. 25 stycznia, 1899 w Schaarbeek, zm. 31 lipca, 1972 w Braine-l'Alleud), belgijski polityk socjalistyczny.
Okres do II wojny
Ukończył prawo na Uniwersytecie w Brukseli i w 1920 roku został członkiem socjalistycznej Belgijskiej Partii Pracy. W 1932 roku został wybrany deputowanym do parlamentu. W 1935 roku został po raz pierwszy ministrem transportu w rządzie premiera Paula Van Zeelanda. Od lutego 1936 do maja 1938 roku sprawował funkcję ministra spraw zagranicznych w drugim gabinecie premiera Van Zeelanda. 15 maja 1938 został mianowany premierem Belgii. Funkcję sprawował do 20 lutego 1939 roku. W czasie drugiej wojny światowej w latach 1939-1945 był ministrem spraw zagranicznych w rządzie Huberta Pierlota.
Po wojnie
Przed okresem drugiej wojny światowej był adwokatem "polityki niepodległościowej" Belgii. W czasie uchodźstwa w Londynie, starał się stworzyć współpracę regionalną między Holandią, Luksemburgiem a Belgią. W sierpniu 1946 roku został wybrany na pierwszym posiedzeniu przewodniczącym Rady Europy. Od 1952 do 1953 był przewodniczącym Zgromadzenia Ogólnego Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. W tym czasie stworzył
i przedstawił koncepcję powołania EWP[1].
Raport Spaaka
W 1955 roku w czasie konferencji przywódców europejskich w Mesynie, został mianowany przewodniczącym roboczej komisji, mającej opracować raport dotyczący stworzenia podstaw wspólnego rynku europejskiego. Raport komisji, nazwany od jego nazwiska "Raportem Spaaka", został podpisany 25 marca 1957 jako Traktaty Rzymskie Wspólnoty Europejskiej. Pozycja, jaką stworzył sobie Spaak w początkowych stadiach Wspólnoty Europejskiej, pozwala wpisać go w poczet ojców-założycieli Unii Europejskiej.
Sojusz Północnoatlantycki
Spaak zdobył międzynarodowe uznanie, kiedy w 1945 roku został wybrany na przewodniczącego pierwszej sesji Zgromadzenia Ogólnego Organizacji Narodów Zjednoczonych. Podczas trzeciej sesji ONZ w Paryżu apostrofował delegację Związku Radzieckiego słynnymi słowami: Messieurs, nous avons peur de vous ("Panowie, my się was boimy"). W 1956 roku został wybrany na następcę Lorda Ismaya na stanowisku sekretarza generalnego Sojuszu Północnoatlantyckiego. Sprawował tę funkcję od 1957 do 1963 roku, zastąpił go Dirk Stikker.
22