Kryminalistyka


Wykład I 6 październik

Kryminalistyka - jest to nauka o metodach ustalania faktu przestępstwa, sposobu jego

popełnienia, sposobów wykrywania sprawców, sposobach zapobiegania

przestępstwom oraz innym zjawiskom społecznym.

Zaznaczyć trzeba że chodzi tu o popełnienie, wykrywanie i zapobieganie

konkretnemu przestępstwu.

Na kryminalistykę składają się technika i taktyka kryminalistyczna. Technika obejmuje badania środków technicznych wykorzystywanych do popełniania przestępstw, środków wykorzystywanych przez organy ścigania w śledztwie oraz środków zapobiegawczych.

W kryminalistyce mówimy o zdarzeniu. Kryminalistyka zajmuje się faktem zanim określimy czy był on przestępstwem (stąd pojęcie przestępstwa nie jest używane), tym samym kryminalistyka zajmuje się też zjawiskami nie będącymi przestępstwem jak np. samobójstwo.

Na gruncie kryminalistyki mamy tez do czynienia z pojęciami: sprawcy zdarzenia a także miejsca zdarzenia i czynnościami wykrywczymi. Miejsce zdarzenia to miejsce w którym szukamy śladów i innych przedmiotów zdarzenia. Czynności wykrywcze to czynności podejmowane zanim ustalimy fakt przestępstwa i osobę sprawcy np. oględziny, przeszukanie, czynności operacyjno-rozpoznawcze. Po ustaleniu sprawcy mamy już do czynienia z czynnościami dowodowymi.

Ślad - wszelka zmiana w obiektywnej rzeczywistości, która jako spostrzegalne znamiona po

zdarzeniach będących przedmiotem przestępstwa, stanowi podstawę do odtworzenia

przebiegu tych zdarzeń zgodnie z rzeczywistością.

Podziały śladów:

Na podstawie śladów wnioskujemy na samym miejscu zdarzenia (rekonstrukcja śladów), a także przy badaniu śladów.

W czasie dokonania zdarzenia oddziaływają na siebie 4 elementy. Narzędzia, sprawca, miejsce i ofiara. Między tymi 4 elementami występują powiązania wielostronne i wzajemne.

Ujawnienie śladów dotyczy tych śladów które nie są jawne, ślady niejawne muszą być odkryte.

Zabezpieczenie śladów natomiast może mieć dwojaki charakter:

Identyfikacja kryminalistyczna

Stwierdzenie tożsamości - czy dany przedmiot jednostkowy jest taki sam jak inne przedmioty

oraz czy jest tak sam jak przedmiot który nas interesuje.

Proces identyfikacji - proces w którym następuje utożsamianie, stwierdzenie tożsamości

osoby, rzeczy, zwierzęcia poprzez rozpoznanie lub porównanie.

Wynikiem tego procesu jest utożsamienie. Celem ostatecznym jest

natomiast identyfikacja sprawcy.

Cechy identyfikacyjne - są to pewne właściwości charakteryzujące pod jakimkolwiek względem osoby żywe, ich czynności, rzeczy, wykorzystywana w zdarzeniach identyfikujących.

Na etapie identyfikacji możemy spotkać się z sytuacjami gdzie cały przedmiot staje się śladem, śladem staje się jedynie fragment przedmiotu bądź też jeden ślad odwzorowuje się w drugim.

Możemy wyróżnić następujące podziały cech identyfikacyjnych:

Najważniejszym kryterium jest podział na cechy indywidualne i grupowe.

Cecha grupowa to właściwość charakteryzująca grupę istot żywych, czynności, rzeczy, stanów np. wzrost, płeć, kolor włosów)

Cecha indywidualna jest to konkretna istota, czynność, stan, rzecz (linia papilarna, ucho, tęczówka oka). Cechy te są wynikiem pierwotnego zakodowania w genach, ale mogę też zostać nabyte.

Identyfikacja może mieć charakter bezpośredni (linie papilarne) bądź pośredni (łuski, narzędzia). Może mieć charakter indywidualny kiedy obiekt posiada cechy indywidualne, a może mieć także charakter grupowy kiedy obiekt posiada tylko cechy grupowe. Najczęściej jednak identyfikacja grupowa prowadzi w finale do identyfikacji indywidualnej.

Materiały w kryminalistyce:

kryminalistycznych i innych obiektów zabezpieczonych

podczas czynności procesowych

podczas różnych czynności postępowania karnego.

Występuje jako rzecz lub ślad.

które można przyjąć jako materiał porównawczy w identyfikacji

Wyróżniamy 2 rodzaje badań identyfikacyjnych:

Badania identyfikujące - tylko wtedy jeśli dysponujemy materiałem dowodowym, określone cechy identyfikujące materiału dowodowego odszukujemy w materiale wzorcowym.

Badania porównawcze - porównanie cech identyfikacyjnych dwóch badanych materiałów, dowodowego i porównawczego bądź też dwóch materiałów dowodowych. Najpierw wyszukujemy i oznaczamy cechy identyfikacyjne w materiale dowodowym i w drugim z materiałów a następnie dokonujemy porównania.

Celem identyfikacji kryminalistycznej jest:

  1. wskazanie obiektu lub grupy obiektów do których należy ślad (tworzących ślad)

  2. identyfikacja obiektu pozostawiającego ślad

  3. identyfikacja „na całość” - ustanowienie czy obiekty stanowiły kiedyś całość

Ekspertyza kryminalistyczna - zespół czynności technicznych wymagających wiadomości specjalnych wykonywany przez biegłego na zlecenie organów procesowych. Zakończona jest opinią biegłego mogącą stanowić dowód w procesie karnym.

Wiadomości specjalne - nie są to wiadomości dostępne dla przeciętnego dorosłego człowieka o odpowiednim doświadczeniu życiowym. Są to wiadomości z określonej dziedziny nauki, bądź też wiadomości osób które mają jakieś hobby.

Biegły - osoba powołana przez organ procesowy, posiadająca wiadomości specjalne w danej dziedzinie nauki. Wzywany jest on do wyjaśnienia istotnych okoliczności budzących wątpliwości. Może wystąpić jako konsultant organu (wtedy nie wydaje opinii).

Opinia biegłego - jest to sąd wydany przez biegłego o kimś bądź o czymś lub też przez osobę fizyczną wydaną w zakresie i w przedmiocie.

Przedmiot ekspertyzy - wszystko odnośnie czego mamy wątpliwości, przedmiot wskazuje organ procesowy.

Biegły jest związany granicami wyznaczonymi mu przez organ procesowy. W toku ekspertyzy, biegły może złożyć wniosek o uzupełnienie ekspertyzy odnośnie kwestii wpadkowej.

Rodzaje ekspertyz:

Zakres wiedzy potrzebnej do przeprowadzenia ekspertyzy:

Ekspertyza może być przeprowadzono bądź pojedynczo, bądź zespołowo, bądź może mieć charakter kompleksowy (opinia na postawie różnych badań z różnych dziedzin nauki).

Ekspertyza może mieć charakter pierwszy, powtórny bądź uzupełniający.

Superekspertyza - zleca się ją osobie o bardzo wysokich kwalifikacjach, doświadczeniu i niepodważalnej renomie.

Wartość diagnostyczna - wartość wypracowana na podstawie badań powtarzanych wielokrotnie w różnych warunkach, rożnymi metodami i sposobami. Bierze się tutaj pod uwagę wypadkową tych badań.

Wartość dowodowa - wpływa na nią wartość diagnostyczna, pozycja osoby wykonującej ekspertyzę, podstawa prawna tej ekspertyzy.

Wizja lokalna

Jest to czynność organu prowadzącego postępowanie karne polegająca na wyjeździe na miejsce zdarzenia w celu dokładniejszego ustalenia i uściślenia zebranych informacji.

Najczęściej jest ona przeprowadzana w późniejszym etapie postępowania kiedy np. istnieją już jakieś dowody. Ma ona na celu unaocznienie zebranego materiału dowodowego, najczęściej przed zamknięciem postępowania przygotowawczego. Ma więc ona charakter weryfikacyjny, ale może mieć tez charakter kontrolny. Wizja lokalna jest odtworzeniem statystycznym, jest ona utrwalana w protokole a może być utrwalona za pomocą urządzeń rejestrujących dźwięk i obraz. Zazwyczaj odbywa się ona z udziałem podejrzanego i świadków. Jej celem jest upewnienie się czy opis miejsca i zdarzenia zgadza się z rzeczywistością, odnalezienie zwłok, przedmiotów służących do popełnienia i pochodzących z przestępstwa. Badany jest tutaj przebieg zdarzenia, wykonywane są czynności odtwórcze.

Eksperyment procesowy

Jest to doświadczenie lub odtworzenie przebiegu zdarzeń lub ich fragmentu. Chodzi tu o doświadczenie czegoś bądź przyjmując odtworzenie chodzi o rekonstrukcję elementów jakiejś całości. Jest to również czynność protokołowana.

Eksperyment jako doświadczenie jest czynnością dowodową. Odtworzenie jest pewną szczególna formą przesłuchania, traktując je jako zwykłe przesłuchanie sporządza się protokół. Jako szczególna forma wizji lokalnej sporządza się protokół na podstawie Art.143 (fakultatywnie), jednak charakter obligatoryjny uzyskuje poprzez fakt iż jest to czynność niepowtarzalna. Podstawą przeprowadzenia jest tutaj przepis prawny. KPK wyznacza pewne reguły przeprowadzenia. Czynność ta przeprowadzana jest wg. reguł taktyczno - śledczych. Przeprowadzony może być w każdym stadium postępowania. Przesłankami przeprowadzenia takiego eksperymentu są: wątpliwości co do możliwości zaistnienia określonego zdarzenia, fakt iż okoliczności zdarzenia mają istotne znaczenie dla sprawy, istnieją faktyczne możliwości przeprowadzenia eksperymentu a wątpliwości mogą zostać rozstrzygnięte tylko poprzez ów eksperyment gdyż inne czynności nie dały wystarczającej odpowiedzi.

Przedmiotem eksperymentu jest fakt czy ustalenie czy dana czynność mogła mieć miejsce w danych okolicznościach. Sam eksperyment bardzo często ulega kilkukrotnemu powtórzeniu. W pewnych sytuacjach przeprowadzenie eksperymentu jest jednak niedopuszczalne, mianowicie jeśli jego przeprowadzenie zagraża życiu i zdrowiu człowieka, godzi w część człowieka albo zasady obyczajowości, bądź gdy możliwa jest duża strata materialna albo też grozi naruszeniem ważnych interesów publicznych.

Wykład II (jakiś krótki ten wykład, ale robiłem z notatek Tomka więc...)

Kryminalistykę ująć można jako wiedzę, bądź jako umiejętność zastosowania tej wiedzy w praktyce. Sama wiedza powinna się pokrywać z umiejętnościami, ale my powinniśmy przede wszystkim dysponować wiedzą.

Możemy wyróżnić pewne etapy wiedzy jaką posiadamy:

Etap I - Ujawnienie faktu zaistnienia zdarzenia

Pomiędzy nadawcą (przestępcą) a odbiorcą (organy ścigania) zachodzą swego rodzaju szumy informacyjne. Generalna zasada jest taka że przestępca nie jest zainteresowany by organy ścigania powzięły informację o zdarzeniu, wręcz dąży by zdarzenie pozostało nieujawnione. Istnieją jednak pewne wyjątki:

  1. mafia dokonuje przestępstw przeciwko swojej konkurencji w biały dzień co ma być

pokazem siły

  1. przestępcy bardzo często pozorują czyn zabroniony, próbują wprowadzić w błąd organy ścigania(np. próba wyłudzenia odszkodowania), odpowiadają oni za zawiadomienie o przestępstwie wiedząc, że ono nie zaistniało. Organy ścigania muszą odnaleźć błąd w upozorowaniu stanu faktycznego (np. właściciel przepiłował kłódkę do komórki w mieszkaniu - błąd gdyż przy komórce brak było opiłków).

  2. Przestępstwa doskonałe - w tych wypadkach w ogóle nie podejrzewa się, że doszło do popełnienia przestępstwa. Do początków XIX wieku takim przestępstwem było otrucie, pomimo że trucizna utrzymuje się w zwłokach jak długo one istnieją nie wiedziano jako ową truciznę wykryć. Często może być tej brak tzw. corpus delicti czyli brak podstawowego dowodu że przestępstwo miało miejsce (brak zwłok)

  3. Mogą też istnieć świadkowie czynu. Mogą być świadkami ze słyszenia bądź z widzenia. Powinni oni poinformować organy ścigania o tym co widzieli jednakże ponoszą oni odpowiedzialność karną za fałszywe zeznania. Te z kolei trzeba oceniać w świetle często krytycznym (np. fałszywe zawiadomienie o przestępstwie).

Etap II - Ocena prawna faktu

Kierujemy się tutaj zasadą iż bez winy nie ma przestępstwa.

Powstaje również pytanie, czy organy ścigania są uprawnione do badania zdarzenia ? Ta kwestia zależy od trybu ścigania i rodzaju przestępstwa - wyróżnić bowiem możemy przestępstwa ścigane z urzędu, przestępstwa ścigane z urzędu ale na wniosek oraz przestępstwa prywatne.

Także wspomnieć należy iż niektóre tylko przestępstwa są karalne na etapie przygotowania.

Istnieją również wyjątki w zakresie odpowiedzialności karnej. Przestępca nie ponosi odpowiedzialności:

Etap III - Zbieranie oraz zabezpieczenie materiału dowodowego oraz identyfikacja sprawcy

Tutaj mamy kwestię wszelkiego rodzaju śladów, sposobów ich ujawniania, utrwalania i zabezpieczenie a następnie na ich podstawie identyfikacji sprawcy.

Pamiętać trzeba o odróżnieniu materiału dowodowego od porównawczego.

Identyfikacji dokonujemy na podstawie:

Dodatkowe jeszcze kwestia alibi i plamy opadowe.

Wykład III

„Teoria informacji” Mazur

Pomiędzy nadawcą a odbiorcą informacji istnieje pewna zależność.

Nadawca -----> Odbiorca (organy ścigania)

(sprawca, ofiara, czyn) - struktura przestępstwa

Informacja może płynąć od sprawcy, od ofiary ale także może płynąć z samego czynu. Może być tak że to ofiara zawiadamia organy ścigania natomiast w przypadku czynu, ów czyn musi być przez te organy ujawniony. Nie mogą one pozostawać bezczynne. Sam sprawca natomiast będzie się starał zatrzeć ślady przestępstwa. Na to wszystko nakłada się kryminalistyka.

Istnieją także tzw. przestępstwa bez ofiar - są to przestępstwa gdzie ofiary z punktu widzenia formalnego nie ma. Ofiara nie jest zainteresowana „byciem ofiarą” (np. małoletni)

Istnieją także przestępstwa pozorowane. Sprawca jest tutaj zainteresowany aby organy ścigania o czynie się dowiedziały. Ofiara i sprawca to w tym przypadku ta sama osoba (np. upozorowanie gwałtu). W tym wypadku organy muszą niejako odfiltrować zeznania, muszą wykryć błędy jakie osoba ta popełniła w pozoracji (np. charakter lotu domniemanego samobójcy z okna).

  1. pozoracja pierwotna - pozoracja która wcześniej nie została poprzedzona żadnym przestępstwem (każdy rodzaj przestępstwa może być pozorowany pierwotnie) np. rozbój - bije się po to aby zabrać rzecz - kazus z facetem który nie poszedł pracy, wcześniej uderzając się cegłą w brzuch a następnie poddał się zbytecznej operacji (gdzie tu sens ?) gwałt (ślady kurzego białka jako ślady zbliżenia ;))))))))))))))))), zabójstwo - dla ukrycia prawdziwej przyczyny śmierci pozoruje się np. samobójstwo bądź wypadek (Hub - więcej przykładów nie będę wypisywał, niektóre są trochę śmieszne jak facet który się powiesił, wcześniej pisząc list że ktoś go zabił)

  2. pozoracja maskująca - ma na celu wprowadzenie w błąd co do faktu, ze miało miejsce przestępstwo inne niż w rzeczywistości. Ma ono niejako ukryć ślady prawdziwego przestępstwa. Np. kradzież z włamaniem, bądź przykład kiedy facet gwałcił dziewczynę w samochodzie a następnie zgłosił fakt kradzieży tego samochodu, przy zabójstwach pozoruje się bardzo często wypadek drogowy

Trzeba także rozróżnić źródła dowodowe od środków dowodowych oraz czynności dowodowych.

  1. źródła dowodowe - osoba lub przedmiot, która może dostarczyć informacji o zdarzeniu np. świadek, strona, biegły, przedmiot oględzin, dokument

  2. czynność dowodowa - włączenie źródeł dowodowych w obieg, wykorzystanie ich np. przesłuchanie świadka, strony, biegłego, czynność oględzin, ustalenie autentyczności dokumentu

  3. środek dowodowy - są one efektem uzyskiwanym z czynności dowodowych np. treść zeznań świadka, strony, opinia biegłego, wyniki oględzin, treść dokumentu. Sumą wszystkich środków dowodowych a więc niejako wszystkie efekty jakie uzyskano na drodze czynności dowodowych to materiał dowodowy.

Dzieje kryminalistyki

(Prof. wspomina o „Kodzie Biblii” Drosnina, że warto przeczytać. Muszę się pochwalić że książkę nie dość że czytałem kilkakrotnie to jeszcze ją posiadam - obecnie egzemplarz dzierży Kasiel ;P)

Alfons Bertillon (żył w latach 1856 - 1914), Francuz, z zawodu policjant. Stworzył antropometrię kryminalną, fotografię śledczą, portret pamięciowy, wprowadził fotografię do grafologii, jako pierwszy stworzył album przestępców. Bertillon chciał przeciwdziałać faktowi iż przestępcy zmieniając tożsamość pozostawali nieuchwytni. Bertillon oparł się na statystykach Quetelle'a. Przy antropometrii stwierdził że: kości nie rozwijają się po 20 roku życia, stosunek poszczególnych kości jest niepowtarzalny, kości mogą podlegać pomiarowi. Stworzono zatem pewien rejestr antropometryczny. Z czasem jednak wynikły pewne niedoskonałości tego rozwiązania. Mianowicie pomiaru kości różne osoby mogły dokonywać w różny sposób czego konsekwencją mogły być inne wyniki. Pozostał natomiast album przestępców. Jeśli chodzi o wprowadzenie fotografii do grafologii, fotografowano zarówno pismo dowodowe i pismo porównawcze a następnie nakładano na siebie. Bertillon „odznaczył” się również sporą wpadką kiedy to występował w sprawie Dreyfusa w charakterze biegłego. Zaopiniował on wtedy że znalezione notatki były sporządzone przez Dreyfusa gdy w rzeczywistości sporządzone były przez sprzątaczkę (była szpiegiem), która wrobiła Dreyfusa.

Hans Grass (1847 - 1915) - był austriackim sędzią śledczym. W 1893r. wydał „Podręcznik

dla sędziego śledczego”. W 1898r. w drugim wydaniu tego podręcznika użył pojęcia „kryminalistyka” jednak samo wydanie będące niejako kompilacją dotychczasowej wiedzy nie wnosiło nic nowego podług wydania pierwszego. We wcześniejszych pracach z tej dziedziny zawierały się m.in. ślady stóp Hugolina, ślady Florensa i Contagna, fotografia śledcza Bertillona, daktyloskopia Purkinii i Folsa. Sam Gross niejako złączył to wszystko w formie wydanego przez siebie podręcznika. Zajął się natomiast psychologią przestępstwa a dokładniej osobowością sprawcy. Stwierdził że popełniony czyn może wskazywać na osobowość sprawcy. Oprócz tego Gross założył muzeum a także czasopismo kryminalistyczne.

Franciszek Galton (1825 - 1911), Anglik, jego dziełem było stworzenie nowoczesnego systemu identyfikacji daktyloskopijnej. Dał on niejako podstawy naukowe daktyloskopii.

Jego badania uzupełnił Edward Henry, który był inspektorem Scotlandyardu. W dużej mierze odkrycia obu panów obowiązują po dziś w nauce daktyloskopijnej.

Wukecz (1859 - 1935), Argentyńczyk urodzony w Dalmacji, z zawodu policjant. Jako pierwszy zastosował on w praktyce policyjnej identyfikację daktyloskopijną. W 1891 roku pobrał po raz pierwszy odbitki linii papilarnych a rok później na podstawie tego wykrył przestępcę. W Europie podobne ujęcia nastąpiły w 1901 roku przez Scotlandyard a później w Niemczech w 1903r. Wukecz stał się pionierem i jako pierwszy wprowadził pojęcia daktyloskopii w 1894 roku. Wcześniej daktyloskopia nosiła nazwę „igniofallangometrii”.

Purkinia - Czech, prof. Uniwersytetu Wrocławskiego. Zajmował się głównie anatomią, fizjologią eksperymentalną. Odkrył on że czerwone i niebieskie powierzchnie przy jednakowym oświetleniu jasnym przedstawiają się tak samo. Gdy natomiast zmniejszymy natężenie światła czerwona powierzchnia staje się czarna a niebieska jasno szara. Nosi to nazwę zjawiska akomodacji oka. Zajął się także deltą jako wzorem linii papilarnych, stworzył tym samym podstawy współczesnej daktyloskopii. Wcześniej kryminalistyka funkcjonowała jako wiedza o ściganiu przestępstwa ale tylko w praktyce pomijające teorię.

Feliks Górski - w 1848r. w czarnej księdze, tomie III na stronie 206 umieścił pojęcie kryminalistyki w praktyce. Pojęcie to wystąpiło również u Pitawalla w kronice kryminalnej z 1679r. Od nazwiska owego Francuza (Pitawalla) wzięły początek tzw. „pitawalle” czyli kroniki kryminalne.

Początki medycyny sądowej sięgają już na 100 lat przed pracą Grassa - pojawiły się już wtedy oględziny ciała, zabezpieczenie śladów, mechanizmy urazów czy ślady broni palnej. W 1 786 roku na UJ. odbył się cykl wykładów na temat „jak zabójstwa dochodzić, obwinionych przekonać, niewinnych oswobodzić”. Sama medycyna sądowa uważana jest za matkę kryminalistyki.

Zdaniem Grassa, kryminalistyka zajmuje się odpowiedzią na pytania: jak popełniono przestępstwo, jak badać istotę faktu popełnienia przestępstwa, jakie motywy kierowały sprawcą, jakie cele chciał sprawca osiągnąć. Z czasem zaczęły rozszerzać się o kolejne pytania.

Przestępstwa pojawiały się już kiedy ludzi zaczęli się dzielić, powstawały konflikty o upolowaną zwierzynę (zapewne najwięcej konfliktów było o kobiety ;P). Konflikty wynikały natomiast z przekroczenia nakazu postępowania (przestępstwo). Pojawiło się pojęcie „zbrodni”. W staropolskim „brodnia” to inaczej droga, zatem „zbrodnia” oznaczało zboczenie z drogi. Formalnie przestępstwo pojawiło się około 3tys. p.n.e. kiedy to Sumerowie sporządzili listę czynów zabronionych. Powstał kodeksy Ur Nammu, Lipit Isztama, Urukagina (nie pytajcie mnie co to oznacza ;P). Sumerów cechowała wysoka technika legislacyjna. Zbrodnia była traktowana jako kategoria przestępstwa. Kolejnym kodeksem był już kodeks Hammurabiego - około 1700 r. p.n.e. Sam jednak fakt tak fachowo spisanych kodeksów wskazuje że już przed cywilizacją Sumerów musiało istnieć prawo, istniało myślenie kryminalistyczne. Wg. prof. jakiś kataklizm na świecie stąd nic się nie zachowało (Epoka lodowcowa 3 - jak Syd i Maniek zostali prawnikami ;P). Istniały zatem nie tylko podstawy kryminalistyki ale też z historii państw starożytnych wiemy, że istniały także środki techniczne tyle że w ograniczonym zakresie. Nie ma żadnego zabiegu technicznego czy też taktycznego który nie był stosowany w starożytności. Między innymi już w Biblii znane były takie taktyki wywiadowcze jak podsłuch, obserwacja czy tajni agenci. Do dziś zachowały się opisy osób i przedmiotów sporządzone dla celów identyfikacyjnych np. listy gończe sporządzane na papirusie, protokoły oględzin aktualnych do dziś z zachowaniem 7 złotych pytań oględzin. Szukano często odpowiedzi na pytania drogą osobowych środków dowodowych jak zeznania czy wyjaśnienia. Bardzo często zeznania wymuszano stosując przemoc która była najlepszą metodą uzyskiwania informacji wg. zasady cel uświęca środki (próba wody, żelaza).

Początki policji kryminalnej czyli wyspecjalizowanych organów ścigania sięgają 1805 roku kiedy to w Anglii powstał metropolitalny oddział detektywów. Wcześnie funkcję ścigania pełniły niejako obok swoich naturalnych funkcji inne organy. W 1878 r. wskutek rozszerzającej się korupcji utworzono wydział śledczo - kryminalny zwany C.I.D. którego szefem został Vincent. W ślady Anglii poszła Francja gdzie specjalną policję stworzył Fouche a na jej czele postawił byłego galernika, korsarza, sławnego przestępcę Vidocqa. Działał on na zasadzie że aby wykryć przestępcę trzeba myśleć jak przestępca. W 1830r. powstała służba śledcza w Prusach, w 1866r. w Carskiej Rosji, w 1908 roku stworzono FBI, w Polsce taka specjalny organ powstał w 1908 roku. Powstawały też prywatne biura śledcze np. Pinkertona, specjalne laboratoria jak w Lyonie.

W Polsce w II RP początki kryminalistyki tworzył Sobolewski. Stworzono policyjne laboratorium centralnej służby śledczej. Komenda stołeczna wydawała „przegląd policyjny” i „gazetę administracji i policji państwowej”. Policjantów uczono taktyki śledczej.

Leon Wachholz - medyk sądowy, prof. UJ, podczas okupacji niemieckiej przetrzymywany w więzieniu (nr.52-15) na Montelupich gdzie ostatecznie zmarł w 1942 roku. Razem z Sieradzkim opracował on metodę oznaczania hemoglobiny tlenkowo - węglowej co przy zaczadzeniach pozwalało wyjaśnić czy ofiara nie zginęła wcześniej. Także stwierdził pozycję kolankowo - łokciową jeśli ofiara spłonęła żywcem. Oznaczył również wiele zwłok na podstawie przebiegu kostnienia (główka kości ramieniowej).

Władysław Sobolewski - policjant, ukończył w Lozannie instytut nauk policyjnych, był wykładowca kryminalistyki dla policjantów. Napisał pracę o identyfikacji łusek i pocisków z krótkiej broni palnej.

Ludwik Tejchman - medyk sądowy, w 1853 roku dokonał eksperymentu, na szkło podstawowe nałożył krople krwi, sól kuchenną, kwas octowy, po podgrzaniu wyodrębniły się kryształki heminy. Próba Tejchmana służy od tej pory identyfikacji że mamy do czynienia z krwią (nie definiując że jest to krew ludzka). Inną próbę z wodą utlenioną przeprowadził Szmbajn, czy próba widmowa Kirchoffa i Bursenna. Identyfikację krwi ludzkiej poprzez chromatografię bibułową zapoczątkował w 1901 roku Niemiec Uhlenhut. Ludwik Hilszfeld natomiast dowiódł dziedziczenia grup krwi.

Stefan Horoszkiewicz - uczeń Wachholza, był medykiem sądowym, dokonał sekcji ciała dziecka u którego były uszkodzenia ust i narządów płciowych - stwierdził iż rany te spowodowane przez karalucha nastąpiły już po zgonie i nie miały charakteru przyżyciowego. Badał również wpływ związków miedzi na zaburzenia błony śluzowej . Wyodrębnił też 3 fazy mechanizmu tonięcia (wyrzucanie wody która osoba się zachłystuje, wyrzucanie ale już mniejszej ilości wody która gromadzi się w coraz większych ilościach, nawet jeśli nastąpi wynurzenia to i tak ilość wody jest już zbyt duża). Stwierdził też że im woda cieplejsza tym szybciej następuje utonięcie.

Jan Olbrycht - sławny biegły m.in. w sprawie Gorgonowej, Gałuszkowej, Paluchowej.

Halban - zajmował się dzieciobójstwami

Żółtaszek - stworzył krzywą przestępstwa (wznosząca oś, u podstawy jest podłoże, po lewej predyspozycja, wyżej zamiar, usiłowanie, dokonanie, po prawej ucieczka, zacieranie śladów, konsumpcja owoców.

Olszewski, Wróblewski - jako pierwsi skroplili powietrze

Fajger - zatrucia tlenkiem węgla

Hechel - medyk sądowy, uważał, że każde zwłoki człowieka powinny być sekcjonowane.

Wykład IV 24 listopad

Istnieje kilka koncepcji kryminalistyki:

ona środkami chemiczno - fizycznymi stosowanymi w celu wykrycia przestępstwa i ustalenia sprawcy. Na uboczu pozostawiona jest cała taktyka śledcza (czyli kryminalistyka w tym ujęciu nie zajmuje się zasadami ścigania i wykrywania), koncepcja ta jest jednak błędna, przyjmuje ona że taktyką zajmuje się kpk, jednak w kpk mówi się o rodzajach czynności taktyczno kryminalistycznych a nie o ich przeprowadzaniu

taktyką popełniania przestępstw oraz ich wykrywaniem i zapobieganiem im.

wszelkie inne zjawiska ujemnie społecznie (prostytucja), ta koncepcja przyjęta obecnie obejmuje taktykę i technikę popełniania przestępstw, taktykę i technikę ustalania zaistnienia faktu przestępstwa i wykrywania jego sprawcy a także profilaktykę kryminalistyczną.

Funkcje kryminalistyki:

Zastosowanie kryminalistyki

Podstawowym terenem zastosowania kryminalistyki jest praca organów ścigania.

przygotowawczego

postępowania karnego

Kryminalistyka jest nauką praktyczną, wykorzystywaną także w innych celach niż ściganie np. w postępowaniu cywilnym do badania autentyczności testamentów w muzealnictwie, w służbach specjalnych, w historii, antropologii etc. Wszędzie tam gdzie mamy do czynienia z identyfikacją i ustalaniem tożsamości osoby, rzeczy na podstawie śladów. Nadal jednak głównym zastosowaniem kryminalistyki jest walka z przestępczością poprzez opracowywanie metod wykrywania przestępstw, sprawców oraz dowodzenie.

Kryminalistyka w innych dziedzinach wiedzy:

Archeologia

  1. Kryminalistyka ma zastosowanie przy badaniu linii papilarnych, Wykorzystano ją do

Rozstrzygnięcia problemu czy linie papilarne ewoluują. W 1974 roku dokonano badania mumii w muzeum w Kairze. Pobrano wzory z opuszków palców Ramzesa II za pomocą masy silikonowej, następnie sfotografowano i powiększono. Po przeprowadzeniu skrupulatnej analizy okazał się ze nie ma różnicy między układami listewek mumii i u obecnych ludzi, wykryto natomiast że u mumii liczba minucji była mniejsza niż jest to spotykane obecnie (minucje - dodatkowy element identyfikujący człowieka, mają postać zabrudzeń między liniami)

  1. Stosowana jest także do badaniu składu substancji służącej do mumifikacji

  2. Stosowana do badania zawartości metalu

  3. Stosowana do odtwarzania wyglądu przyżyciowego osób żyjących w dawnych latach. Wykorzystuje się tutaj metodę tomografii komputerowej która jest badaniem nieinwazyjnym w skutek tego nie powoduje zniszczenia mumii. Uzyskano rysunek obrazujący wygląd człowieka w tamtych czasach. Metoda ta usuwa błędy jakie w zakresie odtwarzania ma metoda Taylor'a i Gierasimowa polegająca na oblepianiu czaszki specjalną plasteliną. Inną metoda jest endoskopia kryminalistyczna polegająca na nieinwazyjnym badaniu struktury jakiejś substancji bez jej uszkodzenia (pomocna np. przy ustalaniu zwłok w beczce)

  4. Stosuje się ją także do badania autentyczności osób poprzez badanie czaszek i kości. Próbowano ustalić autentyczność czaszki Jana Kochanowskiego. Najpierw porównano czaszkę z portretem nagrobkowym i drzeworytem. Następnie poddano ją oględzinom. Na ich podstawie ustalono że jest czaszka osoby w wieku lat 50 (na podstawie szwów czaszkowych), o niewielkiej głowie, niskim czole, z szerokim rozstawem oczu i wydatnymi kośćmi policzkowymi co doprowadziło do przekonania że faktycznie mamy do czynienia z czaszką Kochanowskiego. W podobny sposób próbowano ustalić autentyczność czaszki Św. Stanisława. Po przeprowadzeniu oględzin stwierdzono że czaszka należy do osoby w wieku 40 lat, płci męskiej, na kości ciemieniowej stwierdzono dwie smugi a także wgniecione blaszki zewnętrzne kości. Stwierdzono że były to urazy zadane tępym narzędziem. Co do śmierci Stanisława ukształtowały się 2 poglądy. Pierwszy Kadłubka i Długosza jakoby Bolesław Śmiały miał tępym narzędziem uderzyć Stanisława a rycerze następnie porąbali jego zwłoki. Wg. Galla Anonima natomiast Stanisław poniósł śmierć za zdradę ojczyzny (ale w jaki sposób??). Badanie potwierdziło pogląd pierwszy. Próbowano także ustalić autentyczność czaszki i kości królowej Jadwigi. W 1949 roku naruszono jej grób co było związane z jej procesem beatyfikacyjnym. Po przeprowadzonych oględzinach stwierdzono że czaszka należy do osoby w wieku 25 lat, wzrostu około 1,82. Jadwiga w istocie miała w chwili śmierci 25 lat, pewną dozę wątpliwości wzbudzał jedynie wzrost, gdyż w tamtych czasach kobiety były dużo niższe niż obecnie aczkolwiek obalono ta wątpliwość i stwierdzono autentyczność czaszki. Próbowano także wyjaśnić przyczynę śmierci Wiśniowieckiego. Zachodziło tam podejrzenie otrucia arsenem. W skutek badań arsenu nie wykryto, ustalono wiek osoby na 55-56 lat (posłużono się rentgenogramem czaszki, sznytami zębowymi). Na tle tego przypadku powstały wątpliwości jak rozpoznawać truciznę w zwłokach. Trucizna istnieje w zwłokach jak długo one istnieją, natomiast problem co jeśli zwłoki zostaną spalone. DNA nie może być ustalone z prochów.

  5. Kryminalistykę wykorzystuje się też przy badaniu autentyczności głosu. Wykorzystano to między innymi przy badaniu płyty gramofonowej z domniemanym przemówieniem Starzyńskiego. Okazało się że do 197 5 roku kiedy znaleziono autentyczne przemówienie posługiwano się innym, wygłaszanym przez inną osobę.

  6. Bardzo często jest też wykorzystywana do badania autentyczności pisma. Badano między innymi deklarację współpracy ugrupowań na emigracji gdzie dowiedziono że podpis który na niej widnieje nie należy do Mickiewicza a jest sfałszowany. W rękopisach Kopernika ustalono że jedynie 3 zostały sporządzone przez niego a reszta przez inną osobę. Podobnie przy rękopisach Kochanowskiego.

  7. Stosuje się także do odczytywania tekstów niewidocznych bądź zamazanych. Stosuje się tutaj fotografię fluoroscensji podczerwienie. Dowiedziono np. że na dokumentach Władysława IV nie widnieje pieczęć królewska a pieczęć biblioteki.

  8. Także stosowana do uzyskiwania obiektywnych dowodów dokumentujących ślady kryjówek powstańczych. W ten sposób ustalano iż w muzeum ziemi w Warszawie mieścił się w 1944 roku punkt oporu powstańców. Znaleziono tam brunatne ślady na posadzce. Miejsce to poddano oględzinom, zeskrobano plamę. Poddano ją badaniom w wyniku której wykryto zawartość dwutlenku sodu i kwasu solnego, następnie ustalono że mamy do czynienia z krwią.

Poza praktyką kryminalistyka wypracowała pewien kanon teorii i praw ogólnych. Chodzi tu między innymi o zjawisko indywidualności obszaru linii papilarnych rąk człowieka, indywidualności cech pisma i głosu, istnienia motywów każdego umyślnego przestępstwa co pozwala na selekcję osób podejrzanych w skutek zasady motyw + ofiara = sprawca, skonstruowano także prawo hipotetyczne zgodnie z którym każde działanie człowieka pozostawia ślad a także fakt że zacieranie śladów też pozostawia ślady.

Kryminalistyka znajduje też zastosowanie w innych dziedzinach nauki. Sama nie jest bowiem nauką samodzielnie i czerpie sporo z rozwoju innych nauk. Określa się ją jako „pasożyta” ale nie bezmyślnego.

Kryminologia

W 1900roku Gross wyraził pogląd że kryminologia obejmuje kryminalistykę. W 1921 roku Liszt uznał obie nauki za niezależne dyscypliny. Obecnie Kryminologia jest nauką o przestępstwie, przestępcy, objawach, przyczynach przestępstw i związanych z nimi dziedzinach patologicznych, a także o zapobieganiu przestępstwom. Kryminologia traktuje jednak przestępstwo jak pewne zjawisko społeczne, Mówiąc o zapobieganiu ma na myśli zarówno ujawnianie ale także usuwanie przyczyn. W odróżnieniu od kryminologii kryminalistyka służy zwalczaniu, wykrywaniu i zapobieganiu konkretnemu przestępstwu. Odmienne są również aspekty badań oby nauk. Kryminalistyka zajmie się techniką dokonania przestępstwa aby ustalić krąg podejrzanych, kryminologia natomiast zajmie się warunkami ułatwiającymi dokonanie przestępstwa, okolicznościami, które sprzyjają jego popełnieniu. Różne jest tez podejście obu nauk do etiologii (warunków, podłoża, przyczyny popełniania przestępstwa). Kryminologia zajmie się ustaleniem treści przeżyć wewnętrznych sprawcy, kryminalistyka procesem motywacyjnym odnośnie metody działalności. Fakt, iż pomiędzy obiema naukami występują różnice nie przekreśla ich wielorakich powiązań. Wyniki badań kryminologicznych dotyczące osobowości sprawcy, obyczajowości środowiska z którego się wywodzi mają istotny wpływ na kryminalistykę i znajdują w niej zastosowanie.

Procedura karna

Tutaj powiązanie procesu karnego z kryminalistyką jest ścisłe. Kryminalistyka zajmuje się realizacją ogólnych celów postępowania karnego poprzez uzyskiwanie materiału dowodowego, zabezpieczenie go i przedstawienie organom ścigania. Kpk wyznacza cele postępowania natomiast kryminalistyka metody ich realizacji. Kpk określa też granice możliwości zastosowania metod kryminalistycznych np. podsłuch. Kpk zawiera zasady procesowe, pewne przepisy chroniące swobody obywatelskie których kryminalistyka nie może naruszać np. warunki stosowania środków przymusu. Kpk stanowi że technika i taktyka kryminalistyczna muszą być zgodne z obowiązującym prawem. Działania kryminalistyczne mogą być prowadzone tylko w celu zgodnym z ich przeznaczeniem i charakterem. Musi być respektowane prawo do obrony, powinno się przestrzegać zasady obiektywizmu. Nie powinno się stosować środków i metod dotkliwszych niż są potrzebne a także powinno się przestrzegać szeroko rozumianej reguły „fair play” (to jakiś mecz piłkarski czy co ?). W działaniach operacyjnych jednak pewne zasady mogą być naruszone.

Prawo karne materialne

Prawo karne określa ramy ingerencji kryminalistyki przez to, że określa jakie czyny są przestępstwem. Czynami innymi niż przestępstwa kryminalistyka się nie zajmuje. W efekcie ustaleń i badań kryminalistycznych zmienia się też prawo karne, powstają nowe przestępstwa. Tak np. w 1997 roku podczas nowelizacji kk wprowadzono przestępstwo zarażenia wirusem HIV. Wyniki badań kryminalistycznych pozwoliły zatem na unormowanie zjawisk także w ustawach pozakodeksowych np. ustawa przeciwpożarowa mówi o składowaniu materiałów samo palnych.

KKW

Kryminalistyka mówiąc o okolicznościach, motywacji, sposobie popełnienia przestępstwa wpływa nie tylko na wymiar kary, ale także na sposób jej wykonania. Kryminalistyka dowodzi że przestępcy po wyjściu z więzienia wychodzą mając często wyższe kwalifikacje a to z kolei zmusza kkw do poprawy warunków resocjalizacji.

Wiktymologia

Jest to nauka o pokrzywdzonych. Trzeba pamiętać, że ludzi są pokrzywdzenie nie tylko przez przestępstwa ale też np. przez katastrofy. Wiktymologia powstała w 1948 roku początkowo jako dział kryminologii a następnie już jako samodzielne nauka. Wiktymologia penalna powstała czy też wyodrębniła się w 1979 roku. Zajęła się badaniem cech osoby jako ofiary oraz analizą szkód i krzywd ponoszonych przez kategorie społeczne w efekcie przestępnego działania. Kryminalistyka wykorzystuje badania wiktymologiczne przy wykrywaniu sprawcy. Np. przy zabójstwach pomocny będzie tryb życia ofiary, źródło jej dochodu. Przez to możemy dojść do motywu a tym samym sprawcy.

Psychologia sądowa

Na tym tle powiązanie nauk dotyczy problemu zeznań świadków i wyjaśnień oskarżonych z punktu widzenia wiarygodności i obiektywności treści wypowiedzi i metod przesłuchania dotyczących konkretnego przypadku.

Medycyna sądowa

Nazywana jest matką kryminalistyki. Daje ona duży zasób wiedzy, prowadzi do doskonalenia metod. Wykorzystywana np. przy określaniu czasu zgonu a w procedurze cywilnej np. do ustalania ojcostwa poprzez badania dna.

Chemia toksykologiczna

Wykorzystywana przy ustalaniu zawartości trucizny czy też jej rodzaju.

Psychiatria sądowa

Psychiatrzy sądowi zapoznając się z aktami mogą dostarczyć informacji odnośnie motywów popełnienia przestępstwa, określić sprawcę z punktu widzenia psychiatrii. Każda choroba psychiczna ma swój indywidualny modus operandi.

Kryminalistyka wykorzystuje i znajduje zastosowania w naukach ścisłych takich jak fizyka czy chemia. Metody chemiczne i fizyczne wykorzystuje się odpowiednio przy badaniu broni palnej odpowiednio do badania czasu oddania strzału a także sprawności mechanicznej broni i jej identyfikacji, za pomocą metody elektronicznej ustala się natomiast szybkość lotu pocisku. Inne zastosowanie metody wspomniane wyżej znajdują przy wypadkach drogowych. Dzięki nim możemy ustalić skład chemiczny lakieru, czy bliżej określić jego rodzaj a tym samym zidentyfikować pojazd. Metody te znajdują zastosowania także przy odczytywaniu treści sporządzonych atramentem niewidzialnym tzw. atramentem sympatycznym. Metoda fizyczna wykorzysta tutaj światło widzialne, podczerwień, ultrafiolet, rentgen czy też specjalne proszki, natomiast metoda chemiczna wykorzysta pary siarkowodoru czy siarczan amonu.

Jak widać kryminalistyka jest nauką kompleksową, korzystającą w pełni z dorobku innych nauk.

Celem kryminalistyki jest opracowanie skutecznych metod wykrywania przestępstw oraz sprawców, metod ujawniania i gromadzenia przeciwko nim dowodów winy. Na pytanie co jest źródłem twierdzeń kryminalistycznych trzeba odpowiedzieć że analiza profilaktyki, analiza dorobku nauk szczególnych pod kątem przydatności do taktyki śledczej i operacyjno - rozpoznawczej, a także własne badania eksperymentalne. Kryminalistyka jest zatem nauką stosowaną ze względu na cel, natomiast z uwagi na metodę jest nauka empiryczną.

Układ przestępca - organy ścigania

Ekonomika przestępstwa

Wyróżnić możemy 3 elementy:

  1. korzyść dla sprawcy (zysk) - przestępcy by osiągnąć zysk przygotowują się do

popełnienia przestępstwa: przygotowują alibi, kalkulują zysk, przygotowują fortele,

dokonują przekupstw... przygotowują się do dokonania zbrodni doskonałej.

  1. strata dla ofiary (społeczeństwa), chodzi tu o utratę bezpieczeństwa publicznego,

ludzie starają się chronić, montują alarmy, uczą się samoobrony. Często jednak zachowanie przyszłych ofiar przyczynia się do przestępstwa, chwalą się swoim statusem finansowy,, korzystają z autostopu, wracają w stanie nietrzeźwości z imprezy.

  1. wymiar sprawiedliwości czyli bilans - należy dążyć do skutecznego śledztwa,

wyjaśnienia sprawy a następnie do wydanie sprawiedliwego wyroku. Nie ma pojęcia „wyroku surowego”

Możemy stworzyć zatem pewien model gdzie zysk materialny i niematerialny odpowiada materialnej i niematerialnej stracie. Przy przestępstwach przeciwko mieniu kara w założeniu będzie większa od zysku i straty co daje walor w postaci nieopłacalności. Jest to pewna prewencja ogólna. Natomiast przy przestępstwach przeciwko życiu żadna kata nie zrekompensuje straty. Nie zawsze zatem bilansowanie ma miejsce, przy przestępstwach niewykrytych czy w razie nie wykrycia sprawcy bilansowanie nie nastąpi. Chodzi zatem o zbliżanie się do zbilansowania.

Możemy również postawić tezę, że rzeczą przestępcy jest popełnianie przestępstw, natomiast rzeczą organów powołanych do ścigania jest uniemożliwienie popełnienia przestępstwa, a jeśli już fakt popełnienia przestępstwa zaistniał to rzeczą właściwych organów jest ujawnienie przestępstwa, wykrycie sprawcy oraz doprowadzenie do jego skazania.

Między tymi podmiotami (przestępca - organy ścigania) zachodzi zatem rywalizacja która cechuje się nierównością sytuacji tych podmiotów wynikającą z ich specyfiki.

Przestępca:

Policja:

Z jednej zatem strony przewagę uzyskuje przestępca, on ma inicjatywę, wybiera i stosuje wszystkie dostępne mu środki by osiągnąć cel. Z drugiej strony przestępca to „pikuś” w stosunku do całej zorganizowanej i potężnej machiny organów ścigania i w tym aspekcie to policja uzyskuje przewagę. Podsumowując można stwierdzić że walkę wygra ten kto osiągnie przewagę techniczną i intelektualną. ROZWÓJ SYSTEMÓW PRAWNYCH ZAWDZIĘCZAMY TYM KTÓRZY ŁAMIĄ PRAWO.

Obie strony mają jednak pewne wspólne cechy. Przede wszystkim wspólne są błędy jakie popełniają przestępcy, organy ścigania i wymiar sprawiedliwości. Jeśli chodzi o mechanizm działania to cele są różne, ale jeden cel jest wspólny, chodzi tu o utajnienie swoich działań (wyjątkiem może być np. mafia). Metody realizacji celów są różne, przestępca może realizować cel za pomocą wszystkiego co przyjdzie mu do głowy, organy ścigania tylko poprzez metody dozwolone przez prawo. Porażką przestępcy jest jego ujęcie (najbardziej boli ujęcie na gorącym uczynku), bądź też nieudolne usiłowania a wreszcie zdarza się, że przestępca nie wytrzymuje psychicznie i przerywa bądź odstępuje od popełnienia przestępstwa, następuje samo denuncjacja (przestępca sam zawiadamia o swoim czynie). Porażką organów ścigania jest natomiast niewykrycie sprawców. Jeśli chodzi o zakres czynności pracy, przestępca „fantazjuje”, podejmuje zamiar, planuje, przygotowuje się, usiłuje a następnie dokonuje. Ogólną funkcją organów ścigania jest natomiast zebranie informacji o ofierze (identyfikacja ofiary), o czynie oraz o sprawcy. W tym ostatnim wypadku praca organów ścigania przybiera postać etapów.

Przestępca również nie chwali się swoimi sukcesami, trzyma w tajemnicy każdy etap swojego działania, natomiast organy ścigania w przypadku sukcesu przekazują te informacje społeczeństwu (konferencje prasowe). Bardzo często przestępstwa są wykrywane po długim okresie czasu, dzieje się to zgodnie z zasadą że przestępstwo idzie za przestępcą aż do śmierci.

Wykład V 8 grudnia

Taktyka popełniania przestępstwa. Na tle tego pojawia się pojęcia modus operandi czyli sposobu działania. Modus operandi występuje na wszystkich etapach popełnienia przestępstwa.

Modus operandi - zdeterminowany przyzwyczajeniem, wiedzą, doświadczeniem, swoistą

tradycją czy zabobonem, schorzeniem psychicznym, zboczeniem albo

obiektywnymi układami zapewniającymi skuteczność czy bezpieczeństwo

z reguły powtarzający się sposób działania sprawcy polegający na

atakowaniu takich samych przedmiotów, używaniu takich samych

narzędzi, stosowaniu takich samych technicznych sposobów działania

przestępnego, działania w podobnym miejscu, czasie, okolicznościach.

I etap - „fantazjowanie”

Na tym etapie nie wykształcił się jeszcze konkretny zamiar. Mamy tu do czynienie z fantazjowaniem o możliwości popełnienia przestępstwa. Dopiero później powstaje zamiar, który obejmuje cel działania i działanie (jakie dobro sprawca zaatakuje i jakie czynności wykona).

II etap - zamiar

III etap - planowanie

Sprawca myśli i planuje konkretny rodzaj przestępstwa. Rozważa też w jaki sposób je zrealizuje. O wyborze sposobu realizacji decydują: możliwości techniczne (inaczej zawodowiec, inaczej amator), umiejętności zawodowe, preferencje, łatwość osiągnięcia efektu, ocena szans powodzenia działania przestępnego i możliwości wykrycia. Im przestępstwo ma cięższy i poważniejszy charakter tym więcej sprawca musi poświęcić czasu na planowanie nad większa liczbą spraw.

Przewidywania sprawcy może mieć 2 aspekty. W pierwszym przestępca uważa że nie zostanie złapany i wykryty (większość przypadków), w drugim dopuszcza on wariant że zostanie ujęty (przygotowuje się on na tą ewentualność np. „żółte papiery”). Oba aspekty rozkładają się różnorako w zależności od rodzaju przestępstwa. Istnieją też przestępstwa nieplanowane tzw. przestępstwa okazjonalne.

Etapy planowania:

Trzeba też dodać że zarówno zamiar jak i planowanie są w polskim ustawodawstwie niekaralne.

IV etap - przygotowanie

Artykuł 16 p1. mówi że przygotowanie jest karalne tylko wtedy jeśli ustawa tak stanowi. Kryminalistykę natomiast interesuje przygotowanie nawet jeśli nie jest karalne. Przygotowanie jest to pewien zespół czynności faktycznych mających na celu umożliwienie skutecznej realizacji planu przestępnego. Może tu chodzić o:

Informacje o modus operandi czerpiemy z faktu, że sprawca zaczyna ponawiać czynności, używać tych samych środków. Jest to perseweracja. Możemy zatem poznać modus operandi. Poprzez ustalenie modus operandi sprawcy czyni możemy przypisać (w sensie wykrywczym, śledczym a nie dowodowym) inne, popełnione w ten sam sposób. Przez jeden czyn możemy przypisać inne o podobnym modus operandi.

V etap - wykonanie czynu zabronionego

W prawie karnym materialnym istnieje pojęcie społecznej szkodliwości czynu. Art. 53 kk mówi m.in. o tym na społeczną szkodliwość czynu wpływa zachowanie się sprawcy na miejscu zdarzenia.

Na gruncie prawa procesowego modus operandi wiąże się z teorią dowodową i rolą poszlak w procesie dowodzenia. Modus operandi stanowi też znamię czynu zabronionego np. „kto zabija człowieka”. Modus operandi może mieć wpływ na czynności w toku postępowania, na szybkość wykrycia podejrzanego. Modus operandi to poszlaki, pewne fakty uboczne w stosunku do faktu głównego. Im dłużej osoba para się procederem, tym większą wprawę uzyskuje, tym szybciej można ją wykryć. Jeśli przestępcy z każdego przestępstwa uczynili sobie stałe źródło dochodu jest to podstawa do zaostrzenia kary wobec takiego przestępcy zawodowego. Przestępcy zawodowi szukają okazji do popełnienia przestępstwa, planują je szczegółowo i drobiazgowo w każdym elemencie, są oni zazwyczaj wysoce wyspecjalizowani, troszczą się o dokładność i skuteczność. Najczęściej działają oni w grupie, swój modus operandi doprowadzają do doskonałości stąd ich indywidualność.

Charakterystyka sprawców

  1. zorganizowani - są to osoby dobrze przystosowane społecznie, towarzyskie, otwarte na kontakty z innymi, lubiane, nowoczesne, są „dobrymi aktorami”, grają na emocjach, często jednak nieodpowiedzialne, z reguły mieszkają sami, potrafią być „wybuchowe”, najczęściej dopuszczają się zabójstw na tle seksualnym, satysfakcjonuje ich sama władza nad ofiarą a nie tyle czynności seksualne, lubują się w pornografii, bardzo dokładnie planują przestępstwa, skrupulatnie dobierają ofiary, mają oni okresy wzmożonej aktywności a następnie niejako pozostawania biernymi, powodowane jest to zarówno rozchwianiem psychicznym ale także względami finansowymi, punkt kulminacyjny dla tego rodzaju sprawców to chwila po dokonaniu czynu

  2. niezorganizowani - są to osoby aspołeczne, nielubiane, izolujące się od społeczeństwa, określane mianem dziwaków i świrów, prowadzą nocny tryb życia, bardzo często seksualnie niesprawni, przy popełnianiu przestępstw wykazują brak sprytu, brak organizacji, mają zaniedbany wygląd, w domu nieład, nieporządek, cechuje ich wyjątkowa brutalność, na miejscu przestępstwa działają chaotycznie, często działają impulsywnie, często dopuszczają się okaleczania czy masakrowania zwłok, punkt kulminacyjny następuje u nich w chwili dokonania czynu, często zabierają „pamiątki” (trofea, zdobycze), przykładem może być Herbert Mullin

  3. mieszani - są to sprawcy którzy działają w sposób zorganizowany, natomiast dokonują przestępstw w sposób incydentalny, nieplanowanych, często robią to pod wpływem alkoholu czy narkotyków.

Sprawca ma 3 główne cele: manipulowanie ofiarą, dominacja i kontrolowanie.

Możemy także dokonać podziału przestępców wielokrotnych:

Struktura niektórych przestępstw

Rozboje

Obecnie nasila się liczba tego rodzajów przestępstw, popełniają je także sprawcy w coraz młodszym wieku.

Rodzaje:

Kradzieże

Wykład VI 15 grudnia

Modus operandi jest pojęciem wieloznacznym, w najprostszym tłumaczeniu oznaczające sposób działania.

W prawie karnym - modus operandi to okoliczność określająca stopień społecznej szkodliwości czynu, jest to również ustawowe znamię strony przedmiotowej niektórych typów przestępstw a także element oceny stanowiącej podstawę wymiaru kary (art. 53 mówi o tym, że sąd wymierzając karę bierze pod uwagę sposób działania sprawcy).

W procesie karnym modus operandi znajduje zastosowanie procesie dowodzenia i wiąże się z poszlakami jako ogniwami dowodzenia przestępstwa.

W kryminalistyce modus operandi znajduje się stricte w jej definicji.

W Kryminologii modus operandi to sposób działania umożliwiający identyfikacje grup i środowisk przestępczych oraz umożliwia typologie przestępców.

W psychiatrii i psychologii analizując modus operandi na miejscu przestępstwa możemy wydać następnie opinię o poczytalności sprawcy oparta na skutkach określonego modus operandi.

Aspekt modus operandi w kryminalistyce i kryminologii

Aspekt kryminologiczny - modus operandi a przestępczość zawodowa - pewne grupy sprawców czynią z popełnianych przestępstw stały proceder, wielokrotnie popełnianie takich samych przestępstw prowadzi do udoskonalenia sposobu ich popełniania. Tym samym zachęca to do popełniania następnych przestępstw w przekonaniu o bezkarności.

Rozwój przestępczości zawodowej zaczął się już w okresie międzywojennym. W kk. Z 1932r. używano określenia „przestępcy niepoprawni” a wśród nich wyróżniano przestępców zawodowych, przestępców z namydlenia (?) oraz recydywistów. Po II w. ś. do użycia weszły dwa terminy - przestępcy powrotnego i przestępcy wielokrotnie powrotnego. Następnie pojęcie to zanikło, idea państwa socjalistycznego nie dopuszczała bowiem myśli o przestępstwach zawodowych. KK. z 1969r. wymieniał kilka typów przestępstw gdzie można było mówić o zawodowym trudnieniu się przestępstwem, między innymi paserstwo czy tzw. przestępstwo spekulacyjne. Także niektóre ustawy pozakodeksowe przyjmowały to pojęcie jak np. ustawa o zwalczaniu niedozwolonego wyrobu spirytusu czy też ustawa o wytworzeniu i obrocie środków odurzających. Reforma z lat 90-ych wprowadził już konstrukcję i pojęcie sensu stricto „przestępcy zawodowego”. KK. z 1997r. w art. 65 mówi o przestępcy zawodowym, czyli o osobie która uczyniła sobie z popełnianych przestępstw stałe źródło dochodu, odnośnie każdego typu przestępstwa.

Cechy przestępcy zawodowego z punktu widzenia modus operandi:

Aspekt modus operandi w kryminologii przejawia się także w specyfice i odmienności sposobów popełniania przestępstw przez mniejszości narodowe. Każda narodowość ma swoje specyficzne modus operandi.

Romowie

Aspekt kryminalistyczny - modus operandi i jego pojęcie znajduje się w samej definicji kryminalistyki, widoczny jest także w jednym z 12 „złotych pytań oględzin” mianowicie „w jaki sposób?”, wyraża się także w twierdzeniu że im przestępstwo bardziej skomplikowane tym więcej czynności jakie musi przedsięwziąć sprawca co z kolei pozwala na zidentyfikowanie jego modus operandi. Np. samo dostanie się włamywacza do pomieszczenia w jakiś sposób identyfikuje jego modus operandi: dostanie się przez okno wskazuje na jego odwagę, sprawność fizyczną, można ustalić wzrost sprawcy na podstawie badań traseologicznych, sposób chwytu, to jak się sprawca zachowuje na miejscu przestępstwa wskazuje czy mamy do czynienia z osobą doświadczoną, dobrze poinformowaną, opanowaną czy zdenerwowaną, to w jaki sposób sprawca odchodzi z miejsca, jak zaciera ślady, co robi z łupami. Wszystkie te informacje mają znaczenie dla opracowania wersji osobowej. Modus operandi jest wykorzystywany do sporządzania kartotek modus operandi gdzie segreguje się sprawców ze względu na ich indywidualne modus operandi.

Elementy sposobu działania:

Modus operandi w odniesieniu do stadiów popełnienia przestępstwa

Zwrócić też trzeba uwagę na udział osób 3 w realizacji przestępstwa a także w zacieraniu śladów. Traktuje o tym art. 239 kk. mówiący o poplecznictwie. Może także wystąpić samopoplecznictwo czyli pewne działania sprawcy po czynie np. zabiegi dla uniknięcia odpowiedzialności, zabiegi które ujawniają czyn sprawcy (samozdrada) oraz pewne zachowania obojętne.

Stadia popełniania przestępstwa z kk. nie pokrywają się ze stadiami kryminalistyki. Przygotowanie w kk. karalne jest jedynie w 14 przypadkach ustawowo wskazanych, kryminalistyka natomiast interesuje się każdym przygotowaniem, nawet tym niekaralnym.

Ustalenie drogi przestępstwa ma wpływ w praktyce na społeczną szkodliwość a tym samym na wymiar kary. Może być jednak tak ze przestępstwo zatrzyma się na którymś ze stadiów. Wtedy mamy do czynienie ze współkaraniem czynów uprzednich. Jeśli osoba fałszowała dokumenty to poniesie ona karę za to przestępstwo obejmujące jednocześnie karalne przygotowanie do tego procederu, podobnie osoba odpowiadająca za zabójstwo poniesie karę za ćwiartowanie zwłok mimo że jest to oddzielne przestępstwo (profanacja zwłok), ćwiartowanie będzie czynem współkaralnym z zabójstwem. Istnieje jednak wyjątek gdzie zachowanie się po czynie jest penalizowane odrębnie. Chodzi tutaj mianowicie o ucieczkę z miejsca wypadku, kara jest obligatoryjnie podwyższana a następcze zachowanie jest tu penalizowane odrębnie.

Trzeba również pamiętać że by zwalczać przestępczość skutecznie trzeba znać oba działy kryminalistyki czyli taktykę i technikę.

Wykład VII 5 stycznia

Zachowanie się po czynie przestępnym.

Zachowanie się po czynie przestępnym na gruncie prawa karnego ma wpływ także na wymiar kary.

Możemy wyróżnić 3 podstawowe typy zachowań:

  1. w celu uniknięcia odpowiedzialności

    1. samo poplecznictwo

      • na miejscu przestępstwa

      • na miejscu pobytu sprawcy

      • w drodze oddalania się z miejsca przestępstwa

  2. poplecznictwo

  • samo zdrada ( na miejscu przestępstwa, na miejscu pobytu, w drodze oddalania się z miejsca przestępstwa)

  • zachowania obojętne

    • Z samo poplecznictwem mamy do czynienia na miejscu przestępstwa kiedy działania te zmierzają do nieujawnienia czynu, do pozostawania poza kręgiem podejrzenia. Działania na miejscu pobytu zmierzają natomiast do ukrywania się przed wymiarem sprawiedliwości, a także utrudnianie postępowania. Jeśli chodzi o działania podczas oddalania się z miejsca przestępstwa to będzie to przygotowywanie środków lokomocyjnych do szybkiego oddalenia się z tego miejsca, czy też np. działania utrudniające pracę psom policyjnym. Działania samo poplecznicze mogą mieć różną postać np. na miejscu przestępstwa mogą dotyczyć przedmiotów przestępstwa (zmiana położenia zwłok), mogą dotyczyć sprawcy (usuwanie śladów), mogą dotyczyć użytych narzędzi (usuwanie łusek), mogą wreszcie dotyczyć ofiary (wszelkie działania zmierzające do nierozpoznania ofiary). Na miejscu pobytu działania mogą przybrać postać np. ukrycia pojazdu, sprzedaży rzeczy, zmiany wyglądu, spalenia odzieży czy starcia opuszków palców (dermoblazja).

    W praktyce pewne ślady są jednak nieuchronne. Wynika to z faktu, że:

    Samopoplecznictwo

    Etap I - Zachowanie się na miejscu popełnienia przestępstwa

    1.usuwanie dowodów własnego przestępstwa bądź pobytu na miejscu zdarzenia. Będzie to

    przede wszystkim usuwanie zwłok.

    Sposoby usuwania zwłok:

    1. Proste - są to sposoby prymitywne, występujące w praktyce najczęściej. Rachubiński (gwałciciel) przykrywał zwłoki igliwiem, Mazurkiewicz rozbierał do naga i zostawiał na leśnej polanie. Sposób prosty wskazuje, że sprawca działał bez namysłu, często działał w odruchu po czynie. Im sposób zwłok bardziej prymitywny tym łatwiej odnaleźć sprawcę.

    2. Zakopanie zwłok lub wrzucenie ich do wody - wrzucając zwłoki do wody obciąża się je, często wrzuca się je do studni z wodą, do kanałów ściekowych. Sprawcy bardzo często sądzą iż woda zmyje ślady ich przestępstw. Zakopywanie zwłok natomiast wymaga wysiłku, czasu, odpowiednich narzędzi więc co do zasady może wskazywać na umyślne przestępstwo. Może jednak wystąpić przy nieumyślnym spowodowaniu śmierci (np. na polowaniu jako błąd co do faktu) i wtedy sprawcy odruchowo zakopują zwłoki. Jeśli zwłoki zakopane są głęboko to w 99% wskazuje to że przestępstwa dopuściła się osoba chora psychicznie (w ich przekonaniu takie zakopanie ma zapobiec wyjściu ofiary z ziemi).Trzeba pamiętać, że przy zwłokach wrzuconych do wody sposób przywiązania ciężaru może wskazywać pośrednio na sprawcę (np. marynarz)

    3. Ukrycie zwłok połączone z wcześniejszą ich profanacją - będzie to polegało na rozkawałkowaniu zwłok, spaleniu ich, lub zniszczeniu środkami chemicznymi. Rozkawałkowanie ma utrudnić rozpoznanie zwłok lub też łatwiejsze ich ukrycie. Często ucinana jest głowa, następnie niszczona. Dochodzi też do gotowania zwłok, wrzucania szczątków do wody, przetwarzanie zwłok, wysyłanie ich koleją (we Francji jeździły sobie zwłoki na linii Paryż - Lyon), oddawanie ich do przechowalni, poćwiartowane zwłoki mogą też zostać spalone, mogą być ukryte w miejscach nieuczęszczanych (np. wyschnięta studnia), często chowane są w piwnicach. Ważny jest sposób rozkawałkowania zwłok - może on wskazywać na zawód sprawcy (np. fachowo pocięta zwłoki mogą wskazywać że dokonywał tego chirurg, lekarz czy np. rzeźnik). Rozkawałkowanie również wskazuje że sprawcą może być zarówno mężczyzna jak i kobieta (powszechne u dzieciobójczyń). Zwrócić też trzeba uwagę że poćwiartowanie zwłok nie jest czynnością łatwą nie tylko fizycznie ale także psychicznie i może ono wskazywać na osobowość sprawcy, na jego profil psychologiczny. Spalenia zwłok jest natomiast proste w realizacji. Przyjmuje się że w zwykłym piecu potrzeba około 50h by spalić zwłoki. Sprawcy bardzo często podpalają pomieszczenia w których zostawili zwłoki.

    4. Zniszczenie za pomocą środków chemicznych - proste do wykrycia, np. w postaci galaretowatej konsystencji w wannie.

    2. Tworzenia dowodów (materialnych zmian rzeczywistości) wskazujących na innego

    sprawcę bądź, że inne było podłoże czynu

    Może polegać na zmianie wyglądu, położenia przedmiotów mających w przekonaniu

    organów wskazywać na inny motyw. Zmiany te nie mają charakteru przyżyciowego.

    Następują różnego rodzaju pozoracje, np. napadów rabunków, przy zabójstwach z

    lubieżności pozorowany jest motyw rabunkowy (zabieranie ofiarom biżuterii), pozorowane

    są motywy polityczne. Czasem sprawcy zgłaszają zaginięcie ofiary którą wcześniej zabili.

    Są to świadome, wyrafinowane działania mające wprowadzić w błąd organy ścigania.

    3. Tworzenie dowodów że nie zaistniało przestępstwo ale mamy do czynienia z

    samobójstwem bądź nieszczęśliwym wypadkiem.

    Tworzono są tutaj dowody, że mamy do czynienia z własnoręcznością działania denata, że

    sam bez udziału osób 3 pozbawił się życia.

    Pozorowane są także inne sytuacje np. śmierć była wynikiem zgonu naturalnego a

    stworzono pozory samobójstwa, bądź też sprawca sądzi iż osoba nie żyje i następnie wiesza

    ją pozorując samobójstwo, sprawca powoduje nieumyślne uszkodzenie ciała doprowadzając

    osobę do nieprzytomności i następnie wiesza, bądź też umyślnie doprowadza do

    nieprzytomności a następnie wiesza.

    Pozorowane są także nieszczęśliwe wypadki:

    4. Tworzenie dowodów że zaistniało przestępstwo innego rodzaju niż w rzeczywistości

    Etap II - oddalanie się z miejsca przestępstwa

    1. sprawcy dążą do zmiany swojego wyglądu, pozbycia się rekwizytów np. masek, przebrań, wszelkich rekwizytów potrzebnych do utajenie swojej tożsamości

    2. sprawcy dążą do usunięcia przeszkód w szybkim oddaleniu się z miejsca np. zapałki w drzwiach by nie zostać niespodziewanie nakrytym w czasie dokonywania przestępstwa - zazwyczaj przestępcy przewidują więcej trudności i przeszkód niż ma to miejsce w rzeczywistości

    3. dążą oni do szybkiego oddalenia się z miejsca przestępstwa - przygotowanie wielokrotnej asekuracji, np. kilka dróg ucieczki, kilka samochodów

    4. dążą oni także do utrudniania pościgu - zacierają ślady, zamieniają numery tablic rejestracyjnych, posługują się kradzionymi samochodami

    Etap III - czynności w miejscu przestępstwa

    1. działania w odniesieniu do popełnionego przestępstwa - np. wyrzucanie, ukrywanie narzędzi przestępstwa (czasem jednak dalej używają tego samego narzędzia), rozliczają się z „owoców przestępstwa” (sprzedaż, wydanie, przekształcenie), zmiana lokalizacji. Często następuje też pozorna pomoc organom ścigania mająca odwrócić od nich uwagę(branie udziału w czynnościach śledczych, skargi na opieszałość organów), często sprawcy przyznają się do czynów błahych mających być dla nich niejako alibi wobec głównego czynu.

    2. Działania w odniesieniu do środowiska w którym przebywają - udają prawych i dobrych obywateli, ukrywają prowadzenie tzw. II życia.

    Samozdrada

    Inaczej samodenuncjacja. Polegać może na rozpowszechnianiu wiadomości o swoim czynie, zgłoszeniu się na policję, sporządzanie notatek, dzienników w których opisywane są czyny, zbieranie fetyszy i totemów, często powracanie w miejsce przestępstwa (sycenie się zwycięstwem), obserwowanie czynności policji.

    27


    Wyszukiwarka

    Podobne podstrony:
    Przedmiot dzialy i zadania kryminologii oraz metody badan kr
    12 Biotechnologia w kryminalistyce
    kryminalistyczna idnetyfikacja czlowieka
    Kryminalistyka - mechanoskopia i traseologia, Kryminalistyka
    !TEZY, Administracja-notatki WSPol, Kryminologia
    KRYMINOLOGIA PYTANIA Z PRZEDTERMINU, STUDIA, Kryminologia
    Kryminologia i kryminalistyka
    Zagadnienia Kryminologia - Zagadnienia z opracowaniem, Sudia - Bezpieczeństwo Wewnętrzne, Semestr II
    teorie kryminologiczne, kryminologia
    identyfikacja - krew, Kryminalistyka
    Pozoracja przestępstwa, B.W, kryminologia, Kryminologia
    Kryminalistyka - przeszukanie, kryminalistyka
    KRYMINOLOGIA z zerowki, Administracja-notatki WSPol, Kryminologia, Testy
    EKSPERTYZA KRYMINALISTYCZNO - PSYCHIATRYCZNA, Edukacja, Kryminologia, HOŁYST
    Temat 1i2 prewencja, Administracja-notatki WSPol, wybrane zagadnienia prewencji kryminalnej
    Przestępczość+w+RP, Prawo, [ Kryminologia ]
    Przestępczość kryminalna i zorganizowana - wykład, Sudia - Bezpieczeństwo Wewnętrzne, Semestr IV, Pr

    więcej podobnych podstron