Motywy ludowe i ich rola w literaturze Młodej Polski.
Literatura Młodej Polski posługiwała się motywami ludowymi w dwu zupełnie odmiennych kontekstach. Z jednej strony żywa była pozytywistyczna tradycja ludu jako części społeczeństwa żyjącej w tragicznych warunkach, pozbawionej dostępu do oświaty, której przede wszystkim trzeba pomóc. Opowiadania Żeromskiego („Rozdziobią nas kruki, wrony...”, „Zmierzch”, „Zapomnienie”), wiersze J. Kasprowicza („Z chałupy”), utwory Władysława Orkana (powieść „Komornicy”, zbiór wierszy „Z tej smutnej ziemi”) przyniosły drastyczne obrazy chłopskiej nędzy i poniżenia. Ten typ literatury, podobnie jak w epoce poprzedniej, apelował do sumień zamożniejszej części narodu, wykazując jednocześnie, jak wiele negatywnych zjawisk ma swoje źródło w konfliktach społecznych.
Z drugiej jednak strony w modernizmie powróciło do romantycznej idealizacji ludu, prowadzącej wręcz do „chłopomanii”. Mieszkańcy wsi przestawali być w tym kontekście grupą, którą trzeba przez szerzenie oświaty wydobywać z ciemnoty, a stawali się tymi, od których trzeba się uczyć. Żyjąc w naturalnym otoczeniu przyrody, zdawali się bowiem głębiej rozumieć świat i spontanicznej reagować na przejawy rzeczywistości.
Za niezwykle inspirującą uznano też kulturę ludową. Zafascynowanie wsią prowadziło z jednej strony do mających wówczas wymiar skandalu małżeństw przedstawicieli inteligencji z mieszkańcami wsi (choćby przedstawienie w „Weselu” Wyspiańskiego małżeństwo Lucjana Rydla z Jadwigą Mikołajczykówną), z drugiej zaś -do stworzenia bogatej panoramy życia wiejskiego w „Chłopach” W. Reymonta.
Osobne miejsce w fascynacji ludem i jego kulturą zajmowało zainteresowanie specyficznym góralskim środowiskiem Podhala i Tatr. Motywy tatrzańskie (wyłączając w nie folklor góralski) pojawiały się w młodopolskiej literaturze od poziomu przedstawiania pejzażu po stylizację językową. Wiersze Jana Kasprowicza („Z gór”, „Krzak dzikiej róży”), poezje i utwory prozatorskie Kazimierza Przerwy -Tetmajera (nowele „Na skalnym Podhalu”, powieść „Legenda Tatr”), utwory Władysława Orkana („Miłość pasterska”), ukazując piękno przyrody -sięgały częstokroć po oryginalną gwarę („Na skalnym Podhalu”) i eksponowały harmonijne wtopienie chłopskiego życia w rytm przyrody, głęboką mądrość i humor mieszkańców wsi, wreszcie -naturalne piękno ludowej sztuki. Ponadto „Wesele” S. Wyspiańskiego dowartościowywało środowisko chłopskie znacznie większą aktywnością i żywym poczuciem troski o losy narodu.
Motywy ludowe stały się więc integralnym elementem modernistycznej poetyki, prowadzonym w twórczości Bolesława Leśmiana do stworzenia fantastycznej wizji świata, do głębi przesiąkniętej folklorem, a jednak pozostającej autonomicznym tworem wrażliwej wyobraźni poetyckiej. Na tym poziomie ludowość przestawała być motywem czy przedmiotem zapożyczeń, zaś w sposób niezwykle inspirujący wpływała na zmianę stosunku do rzeczywistości i odczucia roli słowa.