Dom
wstęp
Dom jest jednym z najważniejszych elementów w życiu człowieka. Daje schronienie przed zimnem, poczucie bezpieczeństwa, działa kojąco, pozwala odzyskać spokój i siły po wyczerpującym dniu. Z uwagi na w/w cechy, dom od zawsze był obiektem, do którego tęsknili wszyscy, a szczególnie podróżnicy, żołnierze i misjonarze. Dla każdego człowieka wizja szczęśliwego domu jest bardzo różna. Jedni marzą o domu pełnym przepychu i bogactwa, drudzy o utopijnych „szklanych domach”.
Można stwierdzić, że motyw domu pełni różne funkcje. Raz jest to dom szczęśliwy, pełny tradycji, rodzinnego ciepła, innym razem może być wprost nierealny, pełny obłudy, kłamstwa, smutku i żalu. Dom może być też symbolem ojczyzny. Niezależnie od upływu czasu motyw ten będzie nam towarzyszył zawsze, bo tam gdzie ludzkość, tam domy.
Pojęcie domu
„Dom” można definiować dwojako: zwykłe cztery ściany lub jako miejsce charakteryzujące się szczególną, niepowtarzalną atmosferą.
Natomiast encyklopedyczna definicja mówi, że dom to budynek przystosowany konstrukcyjnie i funkcjonalnie do celów mieszkalnych . Ze względu na usytuowanie domy możemy podzielić na domy miejski i wiejskie, które następnie ulegają podziałowi na jedno- i wielo-rodzinne.
W różnych okresach historycznych rozwijały się odmienne formy domów mieszkalnych, w których na 1 plan wysuwały się np. względy obronności (zamek), czy reprezentacyjność (pałac, willa, dwór). Osobną grupę stanowią budynki do czasowego zakwaterowania, jak zajady, hotele lub dostosowane do określonych warunków klimatycznych.
dom od prehistorii do współczesności
Najstarszą formą domu są jaskinie, szałasy z gałęzi i listowia i ziemianki o kształcie owalnym i prostokątnym, przykrywane skórami zwierząt. W epoce mezolitu występowały często jednoizbowe okrągłe domy, wykonane z plecionki oblepionej gliną. Natomiast w neolicie, zwłaszcza w Europie, wznoszono domy z drewna lub z kamienia, darni i ziemi. W tym czasie pojawiły się także palowe domy nawodne. W epoce brązu budowano już 3-izbowe domy (np. Biskupin) składające się z części mieszkalnej i gospodarczej. Wznoszono je z drewna oblepionego glina i kamieni. W okresie starożytnym w Mezopotamii budowano domy z cegieł ręcznie lepionych z gliny i suszonych na słońcu. Były to budynki wieloizbowe, często z dziedzińcem wewnętrznym, wtedy pojawiły się też budynki piętrowe. W Grecji w okresie III tysiąclecia wykształcił się dom prostokątny z dachem wspartym na 4 kolumnach i ogniskiem pośrodku. W epoce klasycznej wznoszono przeważnie jedno - lub dwukondygnacyjne domy zamknięte w czworobok, pośrodku którego znajdował się dziedziniec.
W Europie chrześcijańskiej, w okresie wczesnego średniowiecza, funkcję domów pełniły warowne zamki i drewniane chaty budowane na terenie grodów i podgrodzi. W miastach w wieku XIII i XIV dom to przeważnie budynek o drewnianej konstrukcji szkieletowej, które zaczęto zastępować budynkami o ścianach murowanych (budynki w konstrukcji "muru pruskiego" wznoszono jeszcze na początku XX w.). W okresie gotyku w budownictwie miejskim zaczęto wznosić najczęściej dwu-, trzypiętrowe kamienice szczytowe. Parter przeznaczony był na warsztaty rzemieślnicze i sklepiki, piętro służyło jako część mieszkalna, a na poddaszu były magazyny. Począwszy od renesansu, miejskie kamienice zyskują szersze, bogato zdobione fasady z większymi oknami, wzrasta liczba pomieszczeń, wewnątrz budowane są arkadowe dziedzińce. Występują także kamienice z podcieniami i dachy z attykami. Ten typ budownictwa w okresie baroku zaczął pełnić również funkcję miejskich rezydencji przedstawicieli najwyższych warstw społecznych. Kamienice upodobniły się do miejskich pałaców.
Domy współczesne
Budynki wielorodzinne: Le Corbusier propagował ideę masowego budownictwa mieszkalnego. Jego projekty zabudowy miast opierały się na wyodrębnieniu funkcji mieszkalnej, wypoczynkowej i sfer pracy (biura, zakłady przemysłowe). Domy - jednakowe wieżowce, pozbawione ozdób, o geometrycznych kształtach, sytuowane w pobliżu parków, przeznaczone były dla setek i tysięcy osób. Z tych założeń wywodzą się dzisiejsze osiedla realizowane w Polsce od lat sześćdziesiątych XX w. Od początku lat 90. XX wieku, po zmianie systemu gospodarczego, coraz popularniejsze są domy jednorodzinne. W XXI wieku coraz popularniejsze są tak zwane domy kanadyjskie.
Budynki jednorodzinne budowane są na terenach wiejskich i miejskich jako wolno stojące oraz w zabudowie bliźniaczej (dwa domy posiadające jedną ścianę wspólną), szeregowej (szereg budynków o wspólnych ścianach bocznych), czasem atrialnej (określenie pochodzi od atrium) - są to budynki jednorodzinne, np. o rzucie w kształcie litery "L" lub "C" z wewnętrznymi miniogródkami. Na obszarach miast i osiedli podmiejskich tworzą czasem samodzielne zespoły urbanistyczne z własnymi sklepami, szkołami, ośrodkami zdrowia itp.
Cytaty domowe
„Home, sweet Home”
„Nie tam jest twój dom, gdzie jest twoje mieszkanie, ale tam gdzie jesteś zawsze rozumiany.”
Autor: Montaigne
„Moim domem było i jest moje dzieło.
Obraz, spektakl, teatr, scena.”
Autor: Tadeusz Kantor
Obraz domu w różnych kulturach
Odmienne formy domów mieszkalnych wykształciły się na terenach dalekiego wschodu. W Chinach domy były jednorodzinne i składały się przeważnie z jedno- lub dwukondygnacyjnych pawilonów usytuowanych w ogrodzie. W Japonii typowym domem jest drewniany domek parterowy lub jednopiętrowy, na planie prostokąta, którego wnętrze jest podzielone za pomocą specjalnych ruchomych ścianek drewna i masy papierowej, co stwarza możliwość dowolnego formowania poszczególnych pomieszczeń. W pn-wsch. Azji przeważają prostokątne budynki z drewna lub wyplatane z trzciny i bambusa. Funkcje domu pełnią także specjalnie przystosowane łodzie (Indochiny). Wiele pierwotnych form domów przetrwało do dziś: w Afryce występują domy w kształcie ulowatym , kopulastym lub stożkowym, lepione z gliny lub budowane z surowców pochodzenia roślinnego. Duża rozpiętość form domu występuje w Ameryce. Bardzo prymitywne szałasy plemion indiańskich, żyjących w puszczach Brazylii, masywne domy z kamienia i suszonej cegły Indian zamieszkujących kraje andyjskie, Meksyk i południową część USA. Charakterystyczna formą plemion północnoamerykańskich są wigwamy. Eskimosi żyjący w kręgu polarnym wznoszą pomieszczenia z bloków śnieżnych - iglo.