Dwa i pół tysiąca lat temu w Gaja w Indiach, książę Siddharta Gautama z rodu Siakjów doświadczył Przebudzenia. Wcześniej, przez siedem lat, chcąc poznać przyczyny cierpienia nękającego wszystkich ludzi praktykował jogę, medytację i ascezę. Jednak mimo tego, że poświęcił się im całkowicie, wszystkie te metody okazały się nieskuteczne. Wieczorem przed Przebudzeniem zrezygnował ze starych metod, przerwał ascezę i zjadł posiłek. Poczuł się rozluźniony i dostrzegł jakąś nadchodzącą głęboką przemianę. Usiadł w medytacji pod drzewem figowca ślubując nie wstać dopóki nie dostąpi pełnego Przebudzenia. Siedział tak przez całą noc w pełnię Księżyca, aż o świcie, pierwszy promień wschodzącej Gwiazdy Porannej (Wenus) nagle doprowadził jego umysł do stanu doskonałej przejrzystości zrozumienia. Było to "anuttara samjak sambodhi" - najwyższe pełne Przebudzenie, całkowite wyzwolenie z cierpienia i zrozumienie jego przyczyn. Od tego momentu Siddharta był nazywany Buddą, Przebudzonym.
To doświadczenie Przebudzenia - Bodhi stanowi istotę buddyzmu. Cała jego filozofia i wszystkie techniki mają na celu doprowadzenie praktykującego właśnie do tego doświadczenia. Pierwsze słowa Siddharty po Przebudzeniu były następujące: "O jakże wspaniale! Każda istota bez wyjątku jest Buddą."
Poprzez medytację nad pytaniem: "Kim jestem? Jakie jest moje prawdziwe Ja? Co stanowi moją istotę?" prowadzi droga do uświadomienia sobie własnej, prawdziwej Natury. W codziennym, zwyczajnym życiu trudno jednak jest osiągnąć takie zrozumienie, ponieważ to za kogo siebie uważamy nie jest naszą najgłębszą istotą, tylko iluzją, ego.
Buddyzm naucza, że wszyscy ci, którzy posiadają wewnętrzne, głębokie przekonanie o jedności swojej natury z Naturą Buddy, znajdują się na najkrótszej drodze prowadzącej do Oświecenia. Zwraca się jednak uwagę na to, że wszystkie wysiłki mające na celu osiągnięcie Stanu Buddy wyrażają tylko fałszywą dumę ego. Ponieważ natura każdej istoty jest już Naturą Buddy, nie trzeba nic robić, aby ją uzyskać, a wręcz przeciwnie dążenie do celu - Oświecenia to zaprzeczenie faktu, że już jest się Buddą. Jedyną rzeczą jaką trzeba zrobić, to urzeczywistnić, uświadomić sobie swoją oświeconą naturę. Nie jest to jednak łatwe zadanie. Potrzebne są tu pewne metody. Tych metod dostarczają różne szkoły, tradycje i kierunki buddyjskie. Wszystkie one starają się doprowadzić praktykującego do urzeczywistnienia - własnego przeżycia doświadczenia Buddy Siakjamuniego, którym było Przebudzenie. Różnorodność szkół i tradycji buddyjskich wynika z wielości typów ludzkiej psychiki. Buddyzm jako jedna z nielicznych dróg duchowego rozwoju dysponuje niezwykle szeroką gamą metod i technik. Każdy poszukujący jest w stanie coś dla siebie wybrać. Dotyczy to w równej mierze zarówno ateisty, jak i człowiek poszukującego Boga czy też mistyka.
Wszystkie nauki buddyjskie zawarte są głównie w dwóch zbiorach świętych tekstów. Pierwszy to Kanon Palijski Theravady (Szkoły Starszych) południowego buddyzmu - Hinajany (Małego Wozu), który rozwijał się między innymi na Sri Lance, w Birmie i na Płw. Indochińskim Składają się na niego Tripitaka - Trzy Kosze tj.: Sutry - bezpośrednie nauki Buddy, Winaja - reguły życia klasztornego i Abhidharma - psychologia i filozofia. Drugi zbiór to Kanon Sanskrycko-tybetańsko- chiński Mahajany (Wielkiego Wozu), północnego buddyzmu. W jego skład wchodzi między innymi, zawierający nauki Buddy, tybetański Kańdżur oraz Tandżur z komentarzami. Zbiór tybetański jest najobszerniejszy, ponieważ oprócz pism powstałych w Tybecie zawiera także teksty tłumaczone z języka palijskiego i z Sanskrytu. W kanonie Mahajany znajdują się również tantryczne teksty Wadżrajany (Diamentowego Wozu) oraz Dzog Czen (Najwyższej Doskonałości). Mahajana to także nauki japońskiego Zenu (chin. Czan), które zostały spisane głównie w językach chińskim i japońskim Christmas Humphreys, prezydent Buddyjskiego Towarzystwa w Londynie, przedstawił dwanaście, akceptowanych zarówno przez Therawadę, jak i Mahajanę zasad, które uznają wszyscy buddyści. Te dwanaście zasad stanowi Ekajanę - wspólny pojazd wszystkich buddystów.
Oto te zasady:
Każda ludzka istota ponosi odpowiedzialność za własne myśli, słowa i czyny. Nie istnieje żaden zbawca - człowiek czy Bóg, który mógłby obdarzyć Oświeceniem, czy też zabronił go osiągnąć. Celem życia jest osiągnięcie pełnego Oświecenia - stanu świadomości, w którym wszelkie poczucie oddzielnego "ja" zostaje odrzucone. Cel ten urzeczywistnia się dzięki Szlachetnej Ośmiorakiej Ścieżce, która wyprowadza każdą istotę z domu "ja", ogarniętego płomieniami nienawiści, pożądania i iluzji do kresu cierpienia.
Budda pokazał trzy charakterystyczne cechy egzystencji. Wszystko cokolwiek istnieje, człowiek czy góra, myśl czy idea podlega temu samemu cyklowi istnienia: narodzinom, wzrostowi i rozpadowi - śmierci. Jest to prawo przemian, nietrwałości. Życie jest nieprzerwane i zawsze poszukuje ekspresji w coraz to nowych formach. Siła życiowa ciągle płynie, a ten kto chwyta się kurczowo jakiejkolwiek formy, niezależnie od tego, jak piękna ona by była, stawiając opór przepływowi sprowadza na siebie cierpienie.
Prawo przemian stosuje się również do "ja". Jednostka nie posiada żadnej nieśmiertelnej i niezmiennej istoty. Tylko ostateczna rzeczywistość, którą Budda nazwał "Niezrodzoną, Niemającą Początku, Nieuformowaną" nie podlega zmianom. Wszelkie formy życia, łącznie z człowiekiem są przejawem tej Rzeczywistości. [...] Głupotą jest wiara w oddzielne "ja" i jego egoistyczne pożądania, które są przyczyną ludzkich cierpień.
Wszechświat jest wyrazem prawa (Dharmy). Wszystkie skutki mają swoje przyczyny, a charakter człowieka to całkowita suma jego poprzednich myśli, słów i działań. Karma - prawo akcji i reakcji rządzi wszelkim istnieniem. Człowiek jest jedynym twórcą swego otoczenia, własnych reakcji, swojej przyszłości i ostatecznego przeznaczenia. Dzięki właściwym, pozytywnym myślom i działaniom może on stopniowo oczyścić swoją naturę i we właściwym czasie osiągnąć wyzwolenie z kręgu wcieleń. [...]
Energia życiowa podlegająca karmie jest jedna i niepodzielna, chociaż jej ciągle zmieniające się formy są niezliczone i nietrwałe. Śmierć nie istnieje, przemijają tylko formy - każda musi przejść przez ten sam cykl narodzin, rozwoju i rozpadu. Ze zrozumienia jedności życia rodzi się współczucie, poczucie tożsamości z życiem manifestującym się w różnych formach. Współczucie to mądrość w działaniu, głęboka świadomość uniwersalnej harmonii [...]
Część powinna być zainteresowana całością. W swej niewiedzy człowiek myśli, że może odnieść sukces dążąc do własnych celów. Ta niewłaściwie skierowana energia egoistycznego pożądania stanowi przyczynę cierpienia. Cierpienie zaś uczy jak ograniczyć i w końcu zlikwidować jego przyczynę. Budda przekazał Cztery Szlachetne Prawdy: o wszechobecności cierpienia, o jego przyczynie spowodowanej niewłaściwie skierowanym pożądaniem i o sposobie leczenia, czyli o usunięciu cierpienia, a także o Ośmiorakiej Szlachetnej Ścieżce rozwoju, która wyprowadza poza nie.
Ośmioraka Ścieżka składa się z Właściwego Poglądu, Właściwej Postawy Umysłu, Właściwej Mowy, Właściwego Działania, Właściwego Sposobu Utrzymywania się, Właściwego Wysiłku, Właściwej Koncentracji i Właściwego Samadhi. Ponieważ buddyzm jest sposobem życia, a nie jego teorią, kroczenie tą ścieżką jest istotne dla własnego wyzwolenia [...]
Budda opisał Ostateczną Rzeczywistość jako "Niezrodzoną, Niemającą Początku i Nieuformowaną". Nirwana - świadomość tej rzeczywistości, Stan przebudzenia (do wewnętrznej Prawdy) czy też Oświecenie stanowi cel Ośmiorakiej Ścieżki. Ten ostateczny stan świadomości - położenie kresu ograniczeniom "ja" da się osiągnąć tutaj na ziemi. Wszyscy ludzie i inne formy życia mają w sobie potencjał Oświecenia; dlatego też Oświecenie polega na świadomym staniu się tym, czym już potencjalnie jesteśmy. "Spójrz do swego wnętrza - jesteś Buddą."
Od potencjalnego do aktualnego Oświecenia prowadzi Środkowa Droga - Ośmioraka Ścieżka, "od pożądania do spokoju" - proces rozwoju przebiegający pomiędzy przeciwieństwami, unikający wszelkich ekstremów. Budda do końca kroczył tą drogą. Tak więc, wiara w buddyzmie polega na rozsądnym rozumowaniu, że tam gdzie doszedł przewodnik również możemy dojść sami. Współczucie i mądrość powinny być na równi rozwinięte. [...]
Buddyzm kładzie nacisk na potrzebę koncentracji i medytacji, która z czasem doprowadza do rozwoju duchowych zdolności. Wewnętrzne życie jest tak samo ważne jak zewnętrzna aktywność, a wewnętrzny spokój potrzebny jest do harmonijnego życia. Buddysta zawsze powinien być świadomy swojego działania. [...]
Budda powiedział: "Wytrwale pracujcie nad swoim własnym wyzwoleniem". Buddyści nie uznają żadnych autorytatywnych prawd za wyjątkiem własnej intuicji. [...] Buddyści wykazują wielką tolerancję w stosunku do innych religii i filozofii, wychodząc z założenia, że nikt nie ma prawa przeszkadzać swemu sąsiadowi w jego podróży do celu.
Buddyzm nie jest ani pesymistyczny, ani eskapistyczny. To system filozoficzny, religia, duchowa nauka i styl życia, który jest logiczny, praktyczny i uniwersalny. Przez 2500 lat satysfakcjonował duchowe potrzeby prawie jednej trzeciej ludzkości. Przemawia do poszukujących prawdy, ponieważ nie uznaje dogmatów, zadowala i rozum i serce. Kładzie nacisk na zaufanie do siebie i na tolerancję dla innych punktów widzenia. Zawiera w sobie naukę, religię, filozofię, psychologię, mistycyzm, etykę i sztukę. Wskazuje na człowieka jako na jedynego twórcę swego obecnego życia i własnej przyszłości.
Buddyzm
Katarzyna Kordas
Wydział: ZIM
Rok: III
Numer indeksu: 87296