1. Kryteria wyodrębniania dyscyplin akademickich

Istnieje kilka kryteriów odróżniający naukę od innych form zorganizowanej działalności społecznej, a mianowicie:

- własny przedmiot badań

- własny system pojęciowy

- własne metody badań

- własne teorie opisujące i wyjaśniające przedmiot badań

Organizacja społeczna tworzy sieć instytucji(naukowych), których zadaniem jest opisywanie i wyjaśnianie wszelkich zjawisk, jakie konstytuują dany przedmiot badań. Przedmiotem badań tłumaczącym racje istnienia nauki jest praktyka edukacji, na którą składa się wiele zjawisk takich jak działanie instytucji edukacyjnych, stosunki międzyludzkie w nich panujące itd.

Pojawia się aspekt komunikacji między praktykami edukacji a uczonymi. Podstawowym warunkiem zrozumienia się jednych i drugich jest język opisu praktyki edukacyjnej. Jeśli będzie on wspólny dla teoretyków i praktyków to ich porozumienei się stanie się bardziej prawdopodobne. Z tego powodu teoretycy Tworzą sieć pojęć.

O dojrzałości danej dyscypliny nauki decyduje właśnie system pojęć, jakim się ona posługuje.

Metody badań czyli zbieranie danych o praktyce edukacyjnej to kolejny wyróżnik.

Badanie - opisywanie, wyjaśnianie i rozumienie - praktyki edukacyjnej prowadzi w konsekwencji do budowania jej teorii czyli jej poznawczych i symbolicznych reprezentacji. Nie we wszystkich obszarach stworzono teorię, które wyjaśniałyby praktykę edukacji.

Metody badań dzielą się na:

1. Jakościowe

Stosowanie jakościowych metod zbierania danych o faktach edukacyjnych łączy się z przebywaniem badaca w terenie. Tak więc badacz jakościowy ma szczególną okazję poznać nie tylko fakty i zdarzenia edukacyjne, ale także okoliczności, które miały miejsce i skutki. Badania jakościowe są sposobem poznawania rzeczywistości edukacyjnej w określonym kontekście. Ich wyniki nie mogą zatem stanowić podstawy do uogólniania. Można je odnosić jedynie do czasu, miejsca i okoliczności w których badania zostały zarejestrowane.

2. Ilościowe

Posługiwanie się ilościowymi metodami zbierania danych łączy się ze ze stosowaniem pomiaru. Mierzyć to znaczy przypisywać badanym obiektom wartości liczbowe. Istnieją dwie metody: Metoda obserwacyjna - ta grupa metod służy do utrwalenia zachowań, które mają miejsce w różnych dziedzinach praktyki edukacyjnej. Metoda Sondażowa - ankieta jest metodą polegającą na zorganizowanym zadawaniu pytań osobie badanej.

2. Relacje między przedmiotem a językiem pedagogiki

Przedmiotem pedagogiki ogólnej będzie opracowanie teoretycznych podstaw prowadzących do doskonałości (doskonalenia) człowieka.

Istnieją 2 reguły budowania zdań:

Semantyczne - nauka dotycząca znaczenia pojęć

Syntaktyczne - nauka o tym jak budować zdania aby nie były sprzeczne

Język pedagogiki - jego pojęcia i terminy często zaczerpnięte są z języka potocznego dlatego stają się dla nas nie zrozumiałe.

W pedagogice ścierają się dwa języki: język naukowy i potoczny. Język naukowy dotyczy rozważań teoretycznych, natomiast w języku potocznym toczą się społeczne dyskusje o edukacji i o świecie oraz w którym opisywane są pedagogice.

Bardzo długo nie przywiązywano wagi do języka potocznego, przez co pogłębiała się przepaść między praktyką edukacyjną a rozważaniami teoretycznymi w pedagogice.

Ponadto styl potoczny stanowi bazę dla wszystkich innych stylów. Pedagogika interesuje się stylem potocznym z powodu:

a)      w tym stylu przekazywana jest wiedza praktyków o realizowanych procesach edukacyjnych,

b)     muszą go stosować wszyscy, którzy chcą przekazywać wiedzę pedagogiczną, ponieważ zdecydowana większość społeczeństwa posługuje się właśnie tym stylem,

c)      styl ten dominuje w społecznym dyskursie podmiotów edukacji.

3. Podstawowe subdyscypliny pedagogiki, kryteria ich wyodrębniania oraz pojęcia pedagogiki

1. Kryterium celów działalności edukacyjnej :

• Cele mogą dotyczyć formowania się zdolności życiowych człowieka

(subdyscyplina - pedagogika )

• Cele mogą dotyczyć też kształtowania umiejętności podejmowania decyzji moralnych

(subdyscyplina - teoria wychowania)

2. Kryterium metodologiczne:

Ukierunkowanie metod pedagogiki naukowej na dwa obszary o zróżnicowanym stopniu ogólności :

• 1 obszar-obszar analiz ogólnych

(subdyscyplina - pedagogika ogólna i historia wychowania)

• 2 obszar-analizy akcentujące społeczne czynniki procesów edukacyjnych (subdyscyplina - pedagogika społeczna)

3. Kryterium rozwojowe:

Subdyscypliny - ped. Przedszkolna, szkolna dzieci i młodzieży, andragogika, gerugogika.

4. Kryterium dewiacji i efektów rozwojowych człowieka:

subdyscyplina - ped. Społeczna

(dyscypliny szczegółowe: oligofrenopedagogika, surdopedagogika, tyflopedagogika, resocjalizacja)

5. Kryterium instytucjonalne :

Subdyscypliny - ped. Przedszkolna, szkolna, szkoły wyższej.

6. Kryterium problemowe:

• Wyróżniamy subdyscypliny ze względu na typ problematyki edukacyjnej, którym się zajmuje np. ped. porównawcza

7. Kryterium dziedzin działalności ludzkiej:

• Rodzaje działalności człowieka, które pedagogika obejmuje swoim polem badawczym

(Subdyscypliny - ped. Pracy socjalnej, opiekuńczej, wychowawcza, terapeutyczna, ped. Czasu wolnego)

Podstawowe pojęcia pedagogiki :

1.EDUKACJA- ogół oddziaływań służących zmienianiu zdolności człowieka.

2.WYCHOWANIE- świadome i celowe działanie pedagogiczne zmierzające do osiągnięcia względnie stałych skutków

3.KSZTAŁCENIE- system działań zmierzających do tego, aby uczącej się jednostce umożliwić poznanie świata, przygotowanie się do zmieniania świata i ukształtowanie własnej osobowości

4.UCZENIE SIĘ- proces nabywania względnie trwałych zmian w szeroko rozumianym zachowaniu, w toku bezpośredniego i pośredniego poznawania rzeczywistości i doświadczenia i ćwiczenia.

5.NAUCZANIE- proces kierowania uczeniem się uczniów.

4. Wymiary języka naukowego, reguły korespondencji

Trzy wymiary języka :

1. PRAGMATYCZNY: badanie funkcji psychologicznych i społecznych wypowiadanych zdań

(do czego służy język, perswazja).

2. SEMANTYCZNY: badanie znaczenia pojęć pod kątem ich sensowności i prawdziwości

(dowiadujemy się z czym mamy do czynienia).

3. SYNTAKTYCZNY: badanie reguł gramatycznych budowy zdań oraz logicznej sensowności wypowiedzi

(w jaki sposób budować teorie, aby były sensowne)

Wypowiedzi pozbawione empirycznego sensu :

1.Zdania emotywno - apelatywne

2.Zdania logiki i matematyki - syntaktycznie poprawne, ale nie związane z empirią

3.Zdania syntaktycznie niepoprawne

Reguły korespondencji :

• Zdanie jest prawdziwe jeżeli pomiędzy nim a opisywanym stanem rzeczy zachodzi odpowiedniość(korespondencja)-rzeczywistość jest taka,jak ją opisuje zdanie;

• Brak możliwości wykazania,że istnieje taka zależność powoduje,że zdanie nie jest ani prawdziwe,ani fałszywe;

• Zdanie jest zatem sensowne,gdy jest testowalne-tj.gdy można wskazać operacje,dzięki którym można weryfikować pojęcia znajdujące się w zdaniu.