Układ oddechowy ptaków

Jama nosowa

• Ma kształt krótkiej szczeliny, podzielonej przegrodą na dwie połowy, pokrywa ją błona śluzowa

• okolica przedsionkowa - błona śluzowa jest wysłana nabłonkiem wielowarstwowym płaskim

• okolica oddechowa - nabłonek jednowarstwowy cylindryczny orzęsiony z komórkami kubkowymi;

• okolica węchowa - tworzy ją występujący na krawędziach nozdrzy tylnych nabłonek zmysłowy;

• Charakterystyczna cecha - obecność gruczołu nosowego (brak u gołębia);występuje tuż pod skórą w sąsiedztwie przedniego kąta oka, zbudowany z dwóch płatów (bocznego i przyśrodkowego), produkuje wydzielinę chroniącą błonę śluzową jamy nosowej przed wysychaniem w czasie lotu

Krtań przednia

• Położona przed tchawicą, leży na dnie gardła, do którego otwiera się wąskim wejściem, otoczonym wieńcem brodawek

• Zbudowana z parzystych chrząstek nalewkowatych, nieparzystej chrząstki pierścieniowatej i przedpierścieniowatej

• Błona śluzowa pokryta nabłonkiem wielorzędowym migawkowym,

• Błona śluzowa tworzy fałd głośni w obrębie którego występuje mięsień zwieracz

• Skurcze tego mięśnia sprawiają wydawanie syczącego głosu

przez niektóre ptaki (gęsi, bociany)

• Krtań przednia nie jest u ptaków narządem głosotwórczym

Tchawica

• Łączy krtań przednią z krtanią tylną

• W kształcie otwartej rury, wyścielonej nabłonkiem dwurzędowym, lub wielorzędowym urzęsionym

• Pod nabłonkiem blaszka właściwa błony śluzowej, z wpukleniami nabłonka tworzącymi krypty gruczołów śluzowych - tylko w ich obrębie występują komórki śluzowe

• Posiada charakterystyczne, całkowicie zamknięte chrząstki tchawicze

• Nie występuje mięsień tchawiczy

• Chrząstki mają różną szerokość, a ich liczba jest cechą gatunkową, z wiekiem ulegają one skostnieniu (kaczka, gęś)

• Tchawica jest dłuższa od szyi i może tworzyć pętle, które leżą pod skórą przed mostkiem (dobrze widoczne u żurawi)

Krtań tylna

• Jest nazywana krtanią głosową

• Leży w obrębie rozdwojenia tchawicy

• W zależności od pochodzenia chrząstek ją tworzących wyróżniamy - krtań tchawiczą, oskrzelową i tchawiczo - oskrzelową

• Krtań składa się z bębna, kładki, błon bębenkowych

• U osobników męskich jest lepiej rozwinięta, u kaczora występuje specjalna puszka pełniąca rolę rezonatora

• U ptaków śpiewających dodatkowo występują mięśnie napinające błony bębenkowe

• Budowa histologiczna ściany podobna do budowy tchawicy

Płuca

• Małe, dobrze ukrwione, mało elastyczne

• Pomiędzy oskrzelami i ich rozgałęzieniami końcowymi zawierają dużą ilość włóknistej tkanki łącznej, nadającej im charakter gąbczasty

• Nie posiadają opłucnej

• Podlegają podwójnej wentylacji w czasie wdechu i wydechu

Oskrzela

• Oskrzela główne (I rzędu) nie dzielą się, przechodzą przez płuca i wnikają do worków powietrznych

• Od oskrzeli głównych odchodzą oskrzela wtórne (II rzędu), które również uchodzą do worków

• Wyróżniamy dwie grupy oskrzeli wtórnych - górne i dolne

• Oskrzela górne rozgałęziają się na oskrzela III rzędu - piszczałki, od nich odchodzą zagłębienia - przedsionki, a od nich woreczki pęcherzykowe

• Oskrzela dolne wychodzą poza płuca i kończą się workami powietrznymi

• Budowa ściany oskrzeli podobna jak ściany tchawicy

• Oskrzela I rzędu - nabłonek wielorzędowy z komórkami kubkowymi zgromadzonymi w gruczoły, pierścienie chrzęstne ciągłe w pierwszej części, nieciągłe w środkowej i dalej płytki chrzęstne

• Oskrzela II rzędu - nabłonek wielorzędowy z pojedynczymi komórkami kubkowymi, w blaszce właściwej komórki mięśniowe gładkie i włókna sprężyste, brak elementów chrzęstnych

• Oskrzela III rzędu, ułożone równolegle na kształt piszczałek w organach stąd nazwa piszczałki

• Piszczałka ma 100 do 150 µm średnicy, wysłane są rąbkiem brzeżnym

• Budowa rąbka - nabłonek jednowarstwowy płaski, pod nabłonkiem komórki mięśniowe gładkie o przebiegu okrężnym i włókna sprężyste tworzące sieć

• Rąbek brzeżny jest poprzerywany w miejscach odchodzenia przedsionków od których odchodzą woreczki pęcherzykowe (odpowiednik przewodów pęcherzykowych ssaków)

Część oddechowa płuc

• Od przedsionków od których odchodzą woreczki pęcherzykowe (odpowiednik przewodów pęcherzykowych ssaków)

• Ściana woreczków wytwarza rureczkowate uwypuklenia (kapilary powietrzne) odpowiadające pęcherzykom płucnym u ssaków

• Wyściółkę kapilar stanowi nabłonek oddechowy zbudowany z pneumocytów I i II rzędu (podobnie jak u ssaków)

• Nabłonek pokryty jest dwufazowym płynem podobnym do surfaktantu występującego u ssaków

Worki powietrzna

• Parzyste - brzuszne, piersiowe przednie i tylne, szyjne; pojedynczy - obojczykowy

• Cienka błonka dzieląca się na dwie warstwy: wewnętrzną stanowiącą dalszą część błony śluzowej oskrzeli i zewnętrzną błonę surowiczą; wyścielone są nabłonkiem brukowym bądź cylindrycznym urzęsionym; ubogo unaczynione i unerwione

• Znaczenie: zwiększają wentylację i wymianę gazową, obniżają ciężar właściwy ciała, regulują w locie położenie środka ciężkości, regulują ciepłotę ciała, tworzą liczne uchyłki do spneumatyzowanych kości oraz między narządy i mięśnie

2