ANALIZA EKONOMICZNA PRZEDSIEBIORSTWA

1. Czynniki kształtujące rentownoœć2. przedsiębiorstwa.

Na rentownoœć przedsiębiorstwa wpływa szereg czynników, zarówno zależnych, jak i niezależnych od niego. Okreœla się je jako czynniki wewnętrzne i zewnętrzne. Pomiędzy nimi występują liczne powiązania, które mogą wzmocnić lub osłabić siłę ich oddziaływania na wyniki finansowe przedsiębiorstwa, a oddziaływanie to może być inne w długim i w krótkim okresie.

Do wewnętrznych czynników, kształtujących rentownoœć przedsiębiorstwa, należą te obszary działalnoœci przedsiębiorstwa, które przynajmniej w dużym stopniu zależą od decyzji własnych przedsiębiorstwa.

D. W. Olszewski jako najważniejsze czynniki wewnętrzne kształtujące rentownoœć przedsiębiorstwa wyróżnia:

Ustalenie i utrzymywanie optymalnej wielkoœci i struktury majątku tj. pożądanej proporcji różnego rodzaju jego składników, a zwłaszcza stosunku œrodków trwałych i œrodków obrotowych, jest niezbędnym elementem zarządzania w przedsiębiorstwa pod kątem wygospodarowania zysku. Majątek trwały jest zaangażowany w jednostce gospodarczej przez okresy powyżej 1 roku. Jest mało elastyczny. Nie ma możliwoœci bieżącego regulowania jego wielkoœci do poziomu wykorzystywanych zdolnoœci produkcyjnych. Koszt zużycia majątku trwałego ma charakter stały, a rosnący udział kosztów stałych w kosztach całkowitych powoduje małą elastycznoœć przedsiębiorstwa i trudniejsze dostosowywanie się do zmian zachodzących na rynku. Majątek obrotowy uczestniczy bezpoœrednio w procesie osiągania zysku. Wchodzi do procesu gospodarczego i tam też podlega stałym przemianom oraz wymianom przynosząc nadwyżkę œrodków - zysk.

Działanie przedsiębiorstwa wiąże się z ciągłym odnawianiem i powiększaniem jego aktywów. Dlatego też w przedsiębiorstwie występują obok kapitału własnego także kapitały obce. Istnienie dwóch Ÿródeł finansowania majątku i ich struktura ma wpływ na rentownoœć przedsiębiorstwa. Ich proporcje są realizowane zgodnie z zasadą, że firma może pożyczać tak dużo, aby osiągnąć jak największe korzyœci z powiększania długu, ale nie na tyle dużo, aby koszty pozyskania kapitału obcego przekroczyły osiąganą rentownoœć.

Czynnikiem informującym o kondycji finansowej przedsiębiorstwa jest także płynnoœć œrodków. Dotyczy ona sum i terminów upłynniania pozycji aktywów i spłaty poszczególnych zobowiązań. Utrzymywanie płynnoœci œwiadczy o posiadaniu wystarczających œrodków do spłacenia bieżących zobowiązań firmy.

Pomocnym narzędziem okreœlającym optymalną wielkoœć produkcji jest analiza progu rentownoœci. Wyznacza ona punkt, w którym realizowane przychody ze sprzedaży dokładnie pokrywają poniesione koszty. Jest to tzw. punkt równowagi. Przedsiębiorstwo nie osiąga wówczas zysku, ale nie ponosi też straty. Problem polega na znalezieniu odpowiedniej wielkoœci sprzedaży. Za pomocą tej analizy możemy również wyznaczyć, jaką częœć zdolnoœci produkcyjnych należy wykorzystać dla osiągnięcia progu rentownoœci, a także przewidywany poziom zysku przy pełnym wykorzystaniu zdolnoœci produkcyjnych.

Kolejne czynniki wewnętrzne wpływające na rentownoœć jednostki gospodarczej to: rozwój sprzedaży, organizacja procesu produkcji i kwalifikacje pracowników. Są one bardzo ważne w procesie osiągania zysku, lecz nie ma odgórnie okreœlonych norm dotyczących zarządzania nimi. Dla każdego przedsiębiorstwa istnieją inne optymalne zastosowania tych czynników.

Czynniki zewnętrzne kształtujące rentownoœć przedsiębiorstwa dzielimy na:

Podstawowe czynniki makroekonomiczne to:

Następną grupą czynników zewnętrznych są czynniki o charakterze sektorowym,. Teoretycznie, w długim okresie, w warunkach swobodnego przepływu kapitału, rentownoœć w układach międzygałęziowych wyrównuje się, natomiast w krótkim okresie mogą występować znaczne różnice. Wyróżniamy następujące czynniki sektorowe:

Niezbyt korzystna dla przedsiębiorstw jest konkurencja cenowa, która występuje często na rynkach o jednorodnych produktach. W sektorach o bardziej zróżnicowanych produktach częœciej spotyka się konkurencję opartą na eksponowaniu jakoœci, która mniej destrukcyjnie wpływa tak na poziom osiąganej przez przedsiębiorstwo rentownoœci.

2. Rentownoœć3. w wielkoœciach bezwzględnych i względnych.

Rentownoœć jest odpowiednio obliczonym wynikiem finansowym działalnoœci gospodarczej przedsiębiorstwa i może wystąpić jako zyskownoœć lub deficytowoœć. Zarówno zyskownoœć jak i deficytowoœć przedsiębiorstwa mogą być analizowane w wielkoœciach bezwzględnych lub względnych (relatywnych).Wynik finansowy ujęty w wielkoœciach bezwzględnych, jest sumą algebraiczną wyników zwyczajnych i wyników nadzwyczajnych.

Wyniki zwyczajne pochodzą z celowo podejmowanych przez przedsiębiorstwo operacji gospodarczych produkcyjnych, handlowych lub finansowych. Są one ogólną różnicą między dochodami a kosztami. Wyniki nadzwyczajne natomiast powstają na skutek zdarzeń, których wystąpienia lub rozmiarów nie można było przewidzieć.

Analiza za rentownoœci w wielkoœciach bezwzględnych obejmuje analizę porównawczą i analizę przyczynową. Analiza porównawcza ma charakter wstępny i obejmuje ocenę dynamiki i struktury podstawowych składników rachunku zysków i strat. W analizie przyczynowej rozpatrywany jest wpływ odpowiednich czynników na poszczególne elementy obliczeniowe zysku lub straty.

Wynik finansowy w wielkoœciach względnych jest relacją jego kwoty bezwzględnej do obrotu lub zaangażowanych zasobów. Takie relatywne wielkoœci nazywane są wskaŸnikami rentownoœci.

Lech Bednarski wœród wskaŸników rentownoœci wyróżnia:

3. Wstępna analiza rachunku wyników

41427. Charakterystyka rachunku zysków i strat.

Rachunek wyników jest sprawozdaniem dynamicznym, sporządzanym narastająco za okres sprawozdawczy. Okresem sprawozdawczym są poszczególne miesiące roku obrotowego Sprawozdanie roczne zawiera zestawienie wartoœci operacji gospodarczych roku obrotowego, kształtujących wynik finansowy przedsiębiorstwa. Wyniki finansowe są podstawowymi wskaŸnikami oceny działalnoœci przedsiębiorstwa na rynku. Tworzone są one na kilku poziomach. Najistotniejszym z nich jest wynik finansowy brutto, który okreœla faktyczną nadwyżkę przychodów nad kosztami.

Syntetycznym rezultatem porównania przychodów i kosztów ich uzyskania jest wynik finansowy netto, który w postaci dodatniej nosi nazwę zysku, natomiast w postaci ujemnej straty. Sposób tworzenia wyniku finansowego poprzez porównanie przychodów i kosztów ich uzyskania na kolejnych jego poziomach przedstawia rysunek 1.

Koszty operacyjne zasadniczePrzychody operacyjne zasadZysk / Strata ze sprzedażyPozostałe koszty operacyjnePozostałe przychody operacyjneZysk / Strata operacyjnaKoszty finansowePrzychody finansoweZysk / Strata brutto na działalnoœci gospodarczejStraty nadzwyczajneZyski nadzwyczajneZysk / Strata bruttoObowiązkowe obciążenia wyniku finansowegoZysk / Strata nettoRys. 1. Sposób tworzenia wyniku finansowego.

Wynik ze sprzedaży jest realizowany w związku z podstawową działalnoœcią przedsiębiorstwa. Jest on więc różnicą pomiędzy przychodami ze sprzedaży wyrobów i usług, a ich kosztami własnymi. Wynik na działalnoœci operacyjnej oblicza się uwzględniając ponadto różnicę pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych. Przy ustalaniu wyniku z działalnoœci gospodarczej poza wynikiem operacyjnym uwzględnia się z jednej strony przychody z operacji finansowych, a z drugiej strony koszty operacji finansowych. Wynik ten skorygowany o straty i zyski nadzwyczajne wyznacza poziom wyniku finansowego brutto. Wynik finansowy brutto podlega obowiązkowym obciążeniom tworząc w ten sposób wynik finansowy netto. Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego wynikają z obowiązującego przedsiębiorstwo systemu podatkowego, ale tylko w zakresie podatków lub innych kategorii, które mogą być traktowane jako regulatory rentownoœci działalnoœci gospodarczej podmiotu, jako instrumenty ingerencji budżetu państwa w tę rentownoœć.

41428. Analiza dynamiki i struktury danych rachunku zysków i strat.

Analiza dynamiki danych rachunku zysków i strat pozwala ustalić ogólne Ÿródła osiągniętego wyniku finansowego przedsiębiorstwa. Wzrost lub spadek zysku netto wiąże się bowiem ze zmianami poszczególnych rodzajów (stopni) wyniku finansowego oraz czynników na nie oddziaływujących. W toku oceny wskaŸników dynamiki rozpatruje się zwykle najpierw zmiany ogólnej sumy poszczególnych grup, a następnie w ich ramach zmiany kolejnych pozycji.

Ocena struktury analitycznego rachunku zysków i strat polega na ustaleniu udziału poszczególnych jego składników i ogólnej (stanowiącej 100%) wielkoœci przychodów ze sprzedaży (w cenach brutto lub netto). W ten sposób wskaŸniki struktury wyrażają jednoczeœnie poziom tych wskaŸników w stosunku do wielkoœci wyjœciowej. Zmiany wskaŸników struktury okreœlają odchylenia dodatnie lub ujemne, wskazujące na przekształcenia poszczególnych elementów osiągniętego wyniku finansowego.

4. Analiza rentownoœci sprzedaży

Analiza rentownoœci sprzedaży ocenia relacje pomiędzy osiągniętymi kosztami, zyskiem brutto, zyskiem netto i przychodami ze sprzedaży. Jej celem jest zbadanie gospodarnoœci przedsiębiorstwa.

41211. WskaŸnik poziomu kosztów (Wpk)

WskaŸnik poziomu kosztów jest relacją kosztów własnych do osiągniętych rezultatów (przychodów). Jest on jednym z najważniejszych mierników oceniających gospodarnoœć przedsiębiorstwa.

WskaŸnik poziomu kosztów (Wpk)=koszt całkowityx 100%[1] sprzedaż nettoWskaŸnik ten powinien charakteryzować się tendencją malejącą, co mogłoby oznaczać zmniejszenie kosztów lub/i wzrost przychodów ze sprzedaży. Taka sytuacja ma miejsce jeżeli przychody rosną szybciej niż koszty. Wielkoœci powyżej 100%, œwiadczą o poniesionej przez firmę stracie. W analizie przydatne jest również zbadanie udziału poszczególnych grup kosztów w kosztach całkowitych.

41212. WskaŸnik rentownoœci sprzedaży brutto (Wrs)

WskaŸnik rentownoœci obrotu brutto informuje jaką marżę zysku brutto przynosi dana wartoœć sprzedaży, jest więc niezależny od stopy opodatkowania zysku. Odzwierciedla natomiast politykę cen przedsiębiorstwa oraz zysk, jaki generuje ono poprzez okreœloną wielkoœć sprzedaży.

WskaŸnik rentownoœci sprzedaży brutto (Wrs)=zysk bruttox 100%[2] sprzedaż netto41213. WskaŸnik rentownoœci sprzedaży netto (Wrs)

WskaŸnik rentownoœci sprzedaży netto okreœlany jest również zwrotem ze sprzedaży. Informuje on o tym jaką marżę zysku przynosi dana wartoœć sprzedaży. Im niższy jest ten wskaŸnik, tym większą wartoœć sprzedaży należy zrealizować aby osiągnąć okreœloną kwotę zysku. Większa wartoœć wskaŸnika oznacza zatem korzystniejszą kondycję finansową firmy. Podniesienie rentownoœci netto oznacza bowiem wzrost efektywnoœci sprzedaży, gdyż każda złotówka sprzedaży generuje wtedy dodatkowy zysk.

WskaŸnik rentownoœci sprzedaży netto (Wrs)=zysk nettox 100%[3] sprzedaż nettoWysokoœć wskaŸnika zależy od rodzaju działalnoœci prowadzonej przez przedsiębiorstwo. Zazwyczaj zyskownoœć sprzedaży jest niższa przy wytwarzaniu wyrobów charakteryzujących się krótkim cyklem produkcyjnym i możliwoœcią ich szybkiej sprzedaży. Krótki cykl obrotowy łączy się z mniejszymi kosztami zamrożenia œrodków i niższą skalą ryzyka. Przy długim cyklu wytwarzania marża zysku powinna być wyższa by zrekompensować większe koszty zamrożenia nakładów i ryzyko prowadzenia działalnoœci.

5. Analiza rentownoœci majątku przedsiębiorstwa.

Rentownoœć majątku informuje o wielkoœci zysku przypadającego na jednostkę wartoœci zaangażowanego w przedsiębiorstwie majątku.

Rentownoœć majątku można oceniać na podstawie:

41211. Analiza majątku przedsiębiorstwa

Ogół składników majątkowych przedsiębiorstwa w ujęciu wartoœciowym okreœlany jest aktywami. Aktywa są to więc œrodki gospodarcze będące własnoœcią przedsiębiorstwa, wykorzystywane przy realizacji operacji gospodarczych związanych z jego działalnoœcią. Częœć aktywów, ujętych wartoœciowo, występuje w formie rzeczowej (œrodki trwałe, materiały, wyroby gotowe), częœć natomiast można ująć tylko wartoœciowo (gotówka, należnoœci, papiery wartoœciowe). W bilansie są one uszeregowane według zwiększającego się stopnia płynnoœci, tzn. łatwoœci, z jaką mogą one być zamienione na gotówkę, uwzględniając cyklicznoœć operacji gospodarczych. Najpierw ujmuje się majątek trwały, którego cykl obrotowy w przedsiębiorstwie jest dłuższy niż jeden rok, a w dalszej kolejnoœci pozycje majątku odtwarzane w zasadzie w jednym cyklu czyli majątek obrotowy, poczynając od zapasów poprzez należnoœci, a na gotówce kończąc.Istota i funkcje majątku w przedsiębiorstwie powodują koniecznoœć badania zachodzących w tej grupie zmian.

41212. WskaŸniki struktury majątku

Istota i funkcje majątku trwałego i majątku obrotowego powodują, że podstawowym celem oceny jest zbadanie zmian zachodzących w relacji między majątkiem trwałym a obrotowym oraz w strukturze poszczególnych składników w obu wymienionych grupach majątku. Dokładna ocena udziału poszczególnych składników majątku w całoœci aktywów zależy od rodzaju reprezentowanej branży. W firmach handlowych i usługowych za sytuację korzystną uznaje się występowanie niskiego poziomu œrodków trwałych i wysokiego œrodków obrotowych. W przypadku przemysłu konieczna jest dodatkowa, wnikliwa analiza zmian wskaŸników szczegółowych wynikających ze specyfiki działalnoœci przedsiębiorstwa. Za podstawowy wskaŸnik struktury majątku uważa się stosunek majątku trwałego do obrotowego (wskaŸnik elastycznoœci majątku):

WskaŸnik elastycznoœci majątku (Wsm)=majątek trwałyx 100%[4] majątek obrotowyWskaŸnik ten jest miarą elastycznoœci majątku przedsiębiorstwa. Wielkoœć wskaŸnika o poziomie przekraczającym 100% informuje o znacznym stopniu unieruchomienia majątku, wysokich kosztach stałych i małej elastycznoœci firmy, która w przypadku wystąpienia obniżenia zapotrzebowania odbiorców na wytwarzane produkty lub narastającej konkurencji ze strony dotychczasowych producentów względnie też pojawienia się na rynku substytutów, może powodować obniżenie rentownoœci a nawet powstanie straty. Czasami jednak wysoka wartoœć majątku trwałego względem obrotowego może œwiadczyć o wysokim postępie technicznym i mechanizacji produkcji. Dlatego też wartoœć składników należących do obu grup, czyli relacja majątku trwałego do majątku obrotowego, nie jest dla przedsiębiorstwa sprawą obojętną.

Przedsiębiorstwom zależy na posiadaniu możliwie jak najwięcej œrodków obrotowych (œrodków płynnych), przynoszących zyski, a jak najmniej œrodków trwałych, które tylko poœrednio przyczyniają się do osiąganych zysków. Zatem majątku trwałego powinno być tylko tyle, ile jest nieodzowne do prowadzenia działalnoœci.

Pozostałe wskaŸniki struktury aktywów wyrażają stosunek procentowy poszczególnych grup składników majątkowych do majątku ogółem i pozwalają na zbadanie relacji zachodzących w wewnętrznej strukturze tych grup.

Udział majątku trwałego w aktywach=majątek trwałyx 100%[5]aktywa ogółem

Udział majątku obrotowego w aktywach=majątek obrotowyx 100%[6]aktywa ogółem

Udział należnoœci w aktywach=należnoœcix 100%[7]aktywa ogółem

Udział zapasów w aktywach=zapasyx 100%[8]aktywa ogółem41213. Rentownoœć41214. majątku

WskaŸnik rentownoœci majątku okreœlany jest również zwrotem z majątku. Wyznacza on ogólną zdolnoœć aktywów przedsiębiorstwa do generowania zysku, czyli pokazuje, jak efektywnie firma zarządza swoimi aktywami. Wyższa wartoœć wskaŸnika oznacza korzystniejszą sytuację dla firmy.

WskaŸnik rentownoœci majątku (Wrm)=zysk nettox 100%[9] aktywa ogółemAby okreœlić wpływ wybranych czynników na rentownoœć majątku, wielkoœć wskaŸnika przedstawia się za pomocą następującej zależnoœci:

zysk netto=zysk nettoxsprzedaż nettoaktywa ogółemsprzedaż nettoaktywa ogółem[10]WskaŸnik rentownoœci majątku=WskaŸnik rentownoœci sprzedaży nettoxWskaŸnik produktywnoœci majątku Rentownoœć majątku zależy więc od rentownoœci sprzedaży netto, czyli wielkoœci zysku zrealizowanego przy okreœlonej sprzedaży oraz szybkoœci rotacji zaangażowanych aktywów. Okreœlony poziom wskaŸnika rentownoœci aktywów może być wynikiem stosowania polityki niskich cen przy wysokiej wartoœci sprzedaży lub polityki jakoœci charakteryzującej się wysoką zyskownoœcią i niższą wartoœcią sprzedaży.

Ze względu na to, iż największy wskaŸnika rentownoœci majątku może spadać lub wzrastać należy przeprowadzić bliższą analizę i okreœlę jakie czynniki wpłynęły w sposób decydujący na zmiany rentownoœci majątku. Można wykorzystać metodę logarytmowania.

41215. WskaŸniki produktywnoœci majątku

Oceniając składniki majątku należy zwrócić uwagę na analizę wykorzystania aktywów. Przedmiotem oceny są relacje między stanem wyposażenia przedsiębiorstwa w składniki majątkowe a osiągniętymi wynikami produkcyjnymi w postaci przychodów. Nazywane są one produktywnoœcią majątku, ponieważ œwiadczą o intensywnoœci jego wykorzystania. Informują one o rotacji majątku, czyli o iloœci cykli obrotu majątku w celu uzyskania przychodów z działalnoœci gospodarczej.

Podstawowym wskaŸnikiem wpływającym na rentownoœć przedsiębiorstwa, œwiadczącym o intensywnoœci wykorzystania majątku, jest wskaŸnik produktywnoœci majątku trwałego.

WskaŸnik produktywnoœci majątku trwałego (Wpmt)=przychody ze sprzedaży[11]majątek trwałyAnaliza intensywnoœci wykorzystania majątku obrotowego ma za zadanie ustalenie takiej struktury składników majątku obrotowego, aby zapewnić jak najlepsze wykorzystanie œrodków. Do podstawowych składników majątku obrotowego mających wpływ na rentownoœć przedsiębiorstwa należą zapasy i należnoœci.

WskaŸnik rotacji zapasów oznacza długoœć okresu unieruchomienia œrodków pieniężnych umieszczonych w zapasach.

WskaŸnik rotacji zapasów (Woz)=przychody ze sprzedaży[12]przeciętny stan zapasówJego poziom w przedsiębiorstwie nie powinien być zbyt niski, aby nie prowadził do zachwiania rytmicznoœci produkcji i sprzedaży oraz pogorszenia stopnia wykorzystywania œrodków trwałych. Zbyt niski wskaŸnik rotacji zapasów może œwiadczyć o nadmiernym gromadzeniu zapasów materiałów lub powiększaniu zapasów produkcji nie zakończonej.

WskaŸnik cyklu zapasów wyrażony w dniach informuje, co ile dni firma odtwarza swoje zapasy, aby zrealizować okreœloną wielkoœć sprzedaży. Przy porównaniach w czasie możemy zaobserwować czy nastąpiła poprawa efektywnoœci gospodarowania zapasami, wyrażająca się spadkiem długoœci cyklu ich obrotu.

WskaŸnik cyklu zapasów (Wcz)=liczba dni w okresie[13]wskaŸnik rotacji zapasówWskaŸnik rotacji należnoœci okreœla ile razy w ciągu roku przedsiębiorstwo odtwarza stan swoich należnoœci.

WskaŸnik rotacji należnoœci (Won)=przychody ze sprzedaży[14]przeciętny stan należnoœciM. Sierpińska podaje przedział, w którym (według standardów zachodnich) powinien oscylować ten wskaŸnik. Wynosi on: 7,0 - 10,0. Jednak najlepszym odnoœnikiem jest œredni wskaŸnik dla branży. Poziom wskaŸnika wyższy niż œrednia branżowa informuje o zbyt krótkim kredytowaniu swoich klientów. Może to spowodować częœciową ich utratę. Natomiast sytuacja odwrotna prowadzi do nadmiernego zamrażania œrodków i powstawania kosztów utraconych możliwoœci.

Długoœć cyklu należnoœci informuje, za ile dni sprzedaży klienci nie uregulowali swoich zobowiązań. Pokazuje więc efektywnoœć systemów kontroli kredytu dla odbiorców. Wydłużenie terminów inkasowania należnoœci wywiera niekorzystny wpływ na sytuację finansową przedsiębiorstwa, gdyż powoduje zamrożenie kapitału obrotowego.

WskaŸnik cyklu należnoœci (Wcn)=liczba dni w okresie[15]wskaŸnik rotacji należnoœci

6. Analiza rentownoœci kapitałów przedsiębiorstwa.

Kolejną częœcią analizy rentownoœci jest badanie efektywnoœci zaangażowanych w działalnoœci firmy kapitałów. Na szczególną uwagę zasługują wskaŸniki okreœlające wielkoœć zysku przypadającego na jednostkę zaangażowanego kapitału i wyrażające opłacalnoœć jego zaangażowania. Ważne jest także zbadanie struktury wyrażającej Ÿródła finansowania przedsiębiorstwa oraz ocenienie zaistniałych w tym zakresie zmian.

Badanie rentownoœci koncentruje się na:

41286. Analiza pasywów.

Analizę rentownoœci kapitału jednostki gospodarczej uzupełnia się zazwyczaj analizą pasywów bilansu. Bada się strukturę oraz dynamikę kapitałów przedsiębiorstwa.

W bilansie poszczególne pozycje pasywów wykazane są według stopnia ich zwrotu. W pierwszej kolejnoœci podaje się kapitały własne, następnie zobowiązania długoterminowe (kredyty i pożyczki) z terminem ich płatnoœci przekraczającym jeden rok, a następnie zobowiązania krótkoterminowe. Ważnymi czynnikami, od których zależy struktura kapitału są koniunktura oraz polityka finansowania przedsiębiorstwa.

Udział poszczególnych składników w całoœci pasywów przedstawiają następujące wskaŸniki:

Udział kapitału własnego w pasywach ogółem=kapitał własnyx 100%[16]pasywa ogółem

Udział kapitału stałego w pasywach ogółem=kapitał stałyx 100%[17]pasywa ogółem

Udział kapitału obcego w pasywach ogółem=kapitał obcyx 100%[18]pasywa ogółem

Udział zobowiązań bieżących w pasywach ogółem=zobowiązania bieżącex 100%[19]pasywa ogółem41287. Rentownoœć41288. kapitału: całkowitego, własnego i stałego.

Podstawowym miernikiem efektywnoœci wykorzystania kapitału przedsiębiorstwa jest wskaŸnik rentownoœci kapitału całkowitego. Okreœla on wielkoœć zysku przypadającą na jednostkę zaangażowanego kapitału. Firma, która posiada wyższy wskaŸnik, ma większą zdolnoœć do generowania zysków w przyszłoœci. Im większy zysk netto, tym więcej przedsiębiorstwo może przeznaczyć na inwestycje i większe osiągać zyski w przyszłoœci.

WskaŸnik rentownoœci kapitału całkowitego (Wrkc)=zysk nettox 100%[20]kapitał całkowityWskaŸnik rentownoœci kapitału własnego wyraża efekt finansowy działalnoœci przedsiębiorstwa w przeliczeniu na jednostkę własnych Ÿródeł finansowania majątku. WskaŸnikiem tym są szczególnie zainteresowani właœciciele przedsiębiorstw, gdyż jego poziom okreœla stopę zwrotu z inwestycji w dane przedsiębiorstwo. Wyższa rentownoœć kapitału własnego oznacza, że przedsiębiorstwo może przeznaczyć większe kwoty zysku na dalszy rozwój firmy.

WskaŸnik rentownoœci kapitału własnego (Wrkw)=zysk nettox 100%[21]kapitał własnyKapitały własne oraz zobowiązania długoterminowe stanowią kapitały stałe, które są zaangażowane w działalnoœć przedsiębiorstwa na dłuższy czas. Stosunek zysku netto do kapitału stałego jest nazywany wskaŸnikiem rentownoœci kapitału stałego. Pokazuje on potencjalne możliwoœci rozwoju przedsiębiorstwa. Jest istotnym miernikiem kondycji finansowej firmy.

WskaŸnik rentownoœci kapitału stałego (Wrks)=zysk nettox 100%[22]kapitał stały41289. Przyczynowa analiza zmian rentownoœci kapitału własnego.

Kompleksową analizę wskaŸnika rentownoœci kapitału własnego stanowi piramida wskaŸników ułożona w zależnoœci przyczynowo - skutkowe. Celem takiej analizy jest ustalenie wpływu poszczególnych czynników na zmianę rentownoœci kapitału własnego. Najbardziej znanym modelem w ocenie zwrotnoœci zaangażowanego kapitału własnego jest model Du Ponta. Jest on rozwinięciem następującej relacji:

zysk netto=zysk nettoxsprzedaż nettoxaktywa ogółemkapitał własnysprzedaż nettoaktywa ogółemkapitał własny[23]Rentownoœć kapitału własnego=Rentownoœć sprzedaży nettoxRotacja majątkuxStruktura kapitałuWpływ poszczególnych czynników na odchylenie łączne można obliczyć wykorzystując szereg metod. Praktyczne jest korzystanie z metody kolejnych podstawień oraz metody logarytmowania, które charakteryzują się prostotą i niską pracochłonnoœcią obliczeń.

41290. WskaŸnik zadłużenia i efektu dŸwigni finansowej.

Do analizy struktury pasywów zalicza się także ocenę stopnia zadłużenia przedsiębiorstwa. Wykorzystuje się następujący wskaŸnik:

WskaŸnik zadłużenia (Wz)=kapitał obcy[24]kapitał własnyPożądana relacja kapitału własnego do kapitału obcego powinna wynosić 1:2. W Polsce koszt kapitału obcego jest obecnie doœć wysoki, dlatego też wskaŸnik zadłużenia przyjmuje często wielkoœci mniejsze niż w innych krajach europejskich. Jednak dokładna ocena tego wskaŸnika wymaga analizy w powiązaniu z oceną oddziaływania dŸwigni finansowej, uwzględniając konkretną sytuację danego przedsiębiorstwa.

DŸwignię finansową można zdefiniować jako użycie kapitału o niższym koszcie. Efekt dŸwigni finansowej oblicz się za pomocą wzoru:

Efekt dŸwigni finansowej=zysk netto- zysk netto + skorygowane odsetki[25]kapitał własnyaktywa ogółemPrzedsiębiorstwo dąży ciągle do podnoszenia rentownoœci kapitału własnego. Wiąże się to ze stałym powiększaniem stopnia zadłużenia. Im większy jest udział kapitału obcego w strukturze Ÿródeł finansowania, tym większa jest rentownoœć kapitału własnego.Jest jednak pewna granica.: Zyskownoœć przedsiębiorstwa roœnie bowiem tak długo, jak długo zysk uzyskiwany dzięki wzrostowi zaangażowania kapitału obcego przewyższa koszt jego obsługi. Przeciętna rentownoœć całego kapitału (obliczona jako relacja zysku przed spłatą odsetek i opodatkowaniem do kapitału ogółem) musi być wyższa niż wysokoœć odsetek płaconych za pożyczenie kapitału. Zachowanie właœciwej struktury kapitału jest konieczne, ponieważ zbyt wysoki udział kapitału obcego w kapitale firmy może spowodować wzrost kosztów tego kapitału. Wartoœci wskaŸnika powyżej zera œwiadczą o pozytywnym efekcie dŸwigni finansowej i oznaczają, że rentownoœć kapitału jest wyższa niż wysokoœć odsetek płaconych za pożyczenie kapitału. Odwrotny skutek, wartoœci niższe od zera, oznacza negatywny efekt dŸwigni finansowej.

41291. WskaŸniki struktury majątkowo- kapitałowej.

W ocenie rentownoœci jednostki gospodarczej pomocne są informacje o sytuacji majątkowo-kapitałowej przedsiębiorstwa. Do analizy relacji zachodzących w strukturze majątkowo- kapitałowej służą wskaŸnik stopień pokrycia majątku trwałego kapitałem własnym.

Stopień pokrycia majątku trwałego=kapitał własnyx 100%[26]majątek trwałyPo to, aby przedsiębiorstwo było niezależne finansowo wskazane jest, żeby majątek trwały był co najmniej równy kapitałowi własnemu

41292. WskaŸniki płynnoœci finansowej przedsiębiorstwa.

Majątek obrotowy i Ÿródła jego finansowania są przedmiotem analizy przy ocenie płynnoœci finansowej przedsiębiorstwa. Wyrażają one stosunek œrodków o okreœlonym stopniu płynnoœci do zobowiązań bieżących. Trzeba pamiętać, że nadmierna płynnoœć œrodków, wywołana zbyt wysokim poziomem zapasów i należnoœci, wywiera negatywny wpływ na poziom rentownoœci. Wyróżniamy następujące wskaŸniki płynnoœci finansowej:

WskaŸnik płynnoœci I stopnia=œrodki pieniężnex 100%[27]zobowiązania bieżące

WskaŸnik płynnoœci II stopnia=płynne œrodki obrotowex 100%[28]zobowiązania bieżące

WskaŸnik płynnoœci III stopnia=œrodki obrotowe bieżącex 100%[29]zobowiązania bieżąceNiski poziom I stopnia płynnoœci (płynnoœci gotówkowej) wynika z reguł zarządzania gotówką w przedsiębiorstwie, w myœl których zasoby kapitału gotówkowego powinny być ograniczone do niezbędnego minimum.

Większą wartoœć poznawczą posiadają dwa kolejne wskaŸniki. WskaŸnik płynnoœci finansowej II stopnia (Quick ratio) służy do oceny stopnia pokrycia zobowiązań krótkoterminowych aktywami o dużym stopniu płynnoœci. Wielkoœć tego wskaŸnika w granicach 100% uważana jest za wzorcową, ponieważ œwiadczy o zdolnoœci przedsiębiorstwa do pokrycia w krótkim czasie wymagalnych zobowiązań. Sytuacja, gdy wskaŸnik ten wynosi więcej œwiadczy o zbyt dużym gromadzeniu œrodków pieniężnych oraz występowaniu wysokiego stanu należnoœci.

Trzeci wskaŸnik (Current ratio) powinien oscylować w granicach 200%. Jest on traktowany jako wskaŸnik bezpieczeństwa w zakresie płynnoœci œrodków. Przy okreœleniu płynnoœci wzorcowej tego wskaŸnika wychodzi się z założenia, że z uwagi na rozbieżnoœci czasowe pomiędzy terminami płatnoœci zobowiązań, a uzyskiwanymi wpływami z działalnoœci, œrodki obrotowe powinny z odpowiednim nadmiarem pokrywać bieżące zobowiązania. Zbyt wysoki poziom wskaŸnika œwiadczy o nadpłynnoœci, co może mieć niekorzystny wpływ na rentownoœć firmy. Spadek wskaŸnika poniżej 150% œwiadczy o zbyt niskim pokryciu bieżących zobowiązań œrodkami obrotowymi. Sygnalizuje to, że jednostka gospodarcza może mieć kłopoty z wypłacalnoœcią.

41293. Analiza kapitału obrotowego.

Kapitał pracujący wyraża wielkoœć kapitałów stałych finansujących majątek obrotowy. Jest on różnicą pomiędzy majątkiem obrotowym a zobowiązaniami bieżącymi. Można go również ustalić odejmując od kapitału stałego (kapitał własny + kapitał obcy długoterminowy) wartoœć majątku trwałego.

kapitał obrotowy=majątek obrotowyzobowiązania bieżące[30]Przedsiębiorstwo może posiadać różny poziom kapitału obrotowego w zależnoœci od rodzaju prowadzonej działalnoœci gospodarczej. Zadaniem tego kapitału jest zmniejszenie ryzyka wynikającego z unieruchomienia częœci œrodków obrotowych (zapasów, należnoœci) lub też wynikającego ze strat związanych z tymi œrodkami, np. z trudnoœcią sprzedaży wytworzonych wyrobów. Stanowi on pewnego rodzaju element bezpieczeństwa ułatwiający zachowanie płynnoœci finansowej firmy.

7. Analiza wskaŸników rentownoœci pracy

Istotnym czynnikiem każdej działalnoœci gospodarczej są zasoby ludzkie, z którymi związane są takie wielkoœci jak stan zatrudnienia, zaangażowany czas pracy oraz ponoszone koszty pracy. Zasoby osobowe decydują o osiąganych efektach gospodarowania poprzez wydajnoœć i rentownoœć pracy w przeliczeniu na jednego zatrudnionego.

Rentownoœć pracy jest formą syntetycznego ujęcia efektu finansowego (zysku lub straty) przedsiębiorstwa wypracowanego (wygospodarowanego) przez jednego zatrudnionego. Rosnąca wielkoœć wskaŸnika rentownoœci pracy stanowi wyraz osiągniętego postępu w efektywnoœci gospodarowania czynnikiem pracy. Obliczanie rentownoœci pracy wymaga uwzględnienia przeciętnej liczby pracowników zatrudnionych w przeliczeniu na pełnozatrudnionych (ogółem grupy pracowników produkcyjnych czy umysłowych). Jednak zatrudnienie nominalne (zatrudnienie oficjalnie zarejestrowane) może kryć pewne nieprawidłowoœci, dlatego też należy korzystać z realnego stanu zatrudnienia (zatrudnienie nominalne + zatrudnienie utajone). W celu analizy do typowych form zatrudnienia utajonego zalicza się: pracę pracowników przedsiębiorstwa w godzinach nadliczbowych, pracę osób fizycznych opartą na umowach-zlecenia lub umowach o dzieło czy honoraria agencyjno-prowizyjne.

Podstawowe narzędzia analizy rentownoœci pracy przedstawiają wzory:

WskaŸnik wydajnoœci pracy Wwp=przychody ze sprzedaży[31]liczba zatrudnionych

WskaŸnik rentownoœci zatrudnienia Wrz=zysk netto [32]liczba zatrudnionychW zależnoœci od potrzeby badania możemy ujmować zatrudnienie nominalne lub realne. Jako miernik wydajnoœci pracy okreœlamy stosunek przychodów osiągniętych ze sprzedaży wytworzonych wyrobów do liczby zatrudnionych. Wysokoœć wskaŸnika zależy od rodzaju branży.

W analizie przyczynowej rentownoœci pracy należy zwrócić uwagę na czynniki ją kształtujące, na Ÿródła jej przyrostu. W związku z tym rentownoœć pracy można przedstawić jako:

zysk netto=aktywa ogółem xsprzedaż nettoxzysk nettoliczba zatrudnionychliczba zatrudnionychaktywa ogółemsprzedaż netto[33]WskaŸnik rentownoœci zatrudnienia Wrz=wyposażenie majątkowe czynnika ludzkiegoxrotacja majątkuxrentownoœć sprzedaży nettoRentownoœć zatrudnienia można przedstawić jako iloczyn wyposażenia majątkowego czynnika ludzkiego, obrotowoœci majątku oraz rentownoœci sprzedaży.

WskaŸnik wyposażenia majątkowego czynnika ludzkiego wyznacza wartoœć aktywów przypadających na jednego zatrudnionego, jest syntetycznym miernikiem poziomu stosowanej technologii. WskaŸnik ten może być utożsamiany z kapitałochłonnoœcią produkcji. W przypadku przedsiębiorstw, wykazujących wyższą wartoœć tego wskaŸnika, mamy do czynienia z większym zaangażowaniem zasobów majątku trwałego i obrotowego w procesy produkcji. Tendencja do oszczędzania pracy prowadzi do mechanizacji i automatyzacji procesu wytwarzania, a to z kolei znajduje odbicie we wzroœcie wskaŸników kapitałochłonnoœci. Wpływając na poziom osiąganej rentownoœci, istotnie oddziałują one na wybór realizowanych strategii, szczególnie w sferze inwestycji.

Kolejnym sposobem jest przedstawienie wpływu następujących czynników na rentownoœć zatrudnienia, a mianowicie: œredniego wynagrodzenia, produktywnoœci wynagrodzeń oraz rentownoœci sprzedaży.

zysk netto=wynagrodzenie xsprzedaż nettoxzysk nettoliczba zatrudnionychliczba zatrudnionychwynagrodzeniesprzedaż netto[34]WskaŸnik rentownoœci zatrudnienia Wrz=œrednie wynagrodzeniexproduktywnoœć wynagrodzeńxrentownoœć sprzedaży netto

ANALIZA FINANSOWA

Ocena zagrożenia upadłoœcią.

Altman zbadał niegdyœ 33 przedsiębiorstwa, które zbankrutowały i 33 w dobrej kondycji finansowej, odpowiednio z podobnych branż. Z 22 wskaŸników wybrał kilka i z nich stworzył wskaŸnik mający odpowiedzieć na pytanie czy podmiot jest zagrożony bankructwem. Globalny wskaŸnik Altmana:

Z = 1.2 A + 1.4 B + 3.3 C + 0.6 D + 1.0 E

A - relacja kapitału pracującego do aktywów ogółem, to wskaŸnik struktury mówiący ile kapitału pracującego (majątek obrotowy - zadłużenie bieżące) mieœci się w majątku ogółem.



B - relacja zysku zatrzymanego do aktywów ogółem, to też wskaŸnik struktury bo aktywa=pasywom. Zysk zatrzymany (pozostawiony), to częœć zysku netto, która nie została przeznaczona na dywidendy.



C - relacja zysku przed opodatkowaniem i spłatą odsetek EBIT (przychody - koszty bez odsetek od kredytów i pożyczek wraz z wynikiem zdarzeń nadzwyczajnych) do aktywów ogółem. Nie uwzględnia się kosztów pożyczenia kapitału, sytuacja taka, jak byœmy sami mieli kapitał. Podatek jest niezależny od przedsiębiorstwa, tak jak ulgi w nim.



D - wartoœć rynkowa przedsiębiorstwa (wartoœć rynkowa * liczba akcji) do wartoœci księgowej długów (kapitału obcego).



E - sprzedaż do aktywów ogółem - to wskaŸnik produktywnoœci (obrotowoœci) aktywów ogółem



Z Ł 1,81 mamy prawo przypuszczać, że podmiot gospodarczy jest zagrożony bankructwemZ = 2,675wartoœć rozgraniczająca przedsiębiorstwa o dobrej i złej sytuacji finansowej.Z > 2,99œwiadczy to o dobrej sytuacji finansowej.

Wzorcowe układy nierównoœci.

Ich celem jest stwierdzenie czy mamy do czynienia z rozwojem, a jeżeli tak to czy na drodze gospodarowania ekstensywnego czy intensywnego.

Rozwój jest rozumiany jako wzrost zysku, przychodów, produkcji, majątku, kapitału.

Działalnoœć ekstensywna: gdy nasze efekty końcowe są osiągane poprzez przyrosty majątkowe lub osobowe w przedsiębiorstwie, proporcjonalne do nich są przyrosty efektów i zysków.

Gospodarowanie intensywne polega na najbardziej efektywnym wykorzystaniu zasobów majątkowych i osobowych, osiągane na drodze np. zwiększenia automatyzacji procesu produkcyjnego, produktywnoœci posiadanych maszyn, wydajnoœci pracy, poprawie procesu zarządzania, usprawnienia działalnoœci handlowej. W przypadku działalnoœci intensywnej nawet przy zwiększeniu liczby zatrudnionych i majątków efekty przedsiębiorstwa rosną szybciej, nieliniowo.

Przedsiębiorstwo powinno charakteryzować się rozwojem na drodze gospodarowania intensywnego.

Wzorcowe układy nierównoœci tworzone są dla wskaŸników bezwzględnych (wartoœciowych) i względnych (jakoœciowych). WskaŸniki w układzie jakoœciowym są pochodnymi względem ujęcia wskaŸników w układzie iloœciowym.

Podstawowy układ iloœciowy to relacja czterech indeksów dynamiki:

iR < iM < iP < iZ

i - indeks dynamiki

R - przeciętny stan zatrudnienia

M - przeciętny stan majątku ogółem

P - przychody (mogą być zawężone)

Z - zysk (z wybranego tytułu)

iR < iMSzybszy przyrost majątku niż zatrudnienia œwiadczy o wzroœcie technicznego uzbrojenia pracy, inaczej wyposażeniu majątkowym czynnika ludzkiego (iloœć majątku na zatrudnionego). Może być to związanie z automatyzacją produkcji, ale także ze wzrostem należnoœci, zapasów, majątku finansowego.iM < iPSzybszy przyrost przychodów niż majątku oznacza intensywne wykorzystanie majątku, œwiadczy to o wzroœcie produktywnoœci majątku, rotacji tego majątku.iR < iPPrzychód rosnący szybciej niż zatrudnienie oznacza wzrost produktywnoœci zatrudnionych, czyli wydajnoœci pracy.iP < iZSzybszy wzrost zysków niż przychodów œwiadczy o szybciej rosnących przychodach niż kosztach albo o stałych lub malejących kosztach przy rosnących przychodach. Przyrost kosztów nie jest niczym złym, jeżeli jest kompensowany przez szybszy przyrost przychodów.iM < iZRosnące szybciej zyski niż majątek œwiadczy o wzroœcie rentownoœci aktywów ogółem czy kapitałów ogółem (konstrukcja teoretyczna).iR < iZSzybciej rosnące zyski od zatrudnienia œwiadczą o intensywnym wykorzystaniu zasobów osobowym, wzrasta wówczas rentownoœć zatrudnionych. Można to też nazwać wydajnoœcią pracy.

Same wskaŸniki powinny przekraczać 100%, by ogólnie mieć do czynienia z rozwojem.

W miejsce majątku można w tym układzie wprowadzić wynagrodzenia lub ogólniej koszty pracy obejmujące wynagrodzenia wraz z narzutami (podróże służbowe, ekwiwalenty), umowy o dzieło i umowy-zlecenia. Można uwzględniać zatrudnienie rzeczywiste obejmujące zatrudnienie nominalne i utajone (np. na skutek dodatkowych umów czy urlopów chorobowych). Układ owy można również rozbudować o zysk netto, koszty ogółem (było na ćwiczeniach).

Układ jakoœciowy.

Jest uzależniony w swojej konstrukcji od układu iloœciowego.



techniczne uzbrojenie pracy

produktywnoœć majątku

wydajnoœć pracy

rentownoœć przychodów

rentownoœć majątku

rentownoœć zatrudnionych

Jeżeli produktywnoœć majątku wzrasta szybciej niż techniczne uzbrojenie pracy znaczy to, że majątek jest wykorzystywany efektywnie i warunkuje wzrost produktywnoœci zatrudnionych.Jeżeli szybciej wzrasta produktywnoœć zatrudnionych niż techniczne uzbrojenie pracy, znaczy to efektywne wykorzystanie czynnika ludzkiegoJeżeli produktywnoœć zatrudnionych wzrasta szybciej niż produktywnoœć majątku œwiadczy to o lepszym wykorzystaniu pracy ludzkiej niż majątku.Jeżeli szybciej roœnie rentownoœć przychodów niż produktywnoœć majątku następować może korzystna zmiana kosztów w porównaniu do przychodów, lepiej jest wykorzystywany majątek.

Rentownoœć przychodów rosnąca szybciej niż produktywnoœć zatrudnionych może œwiadczyć o korzystnym wykorzystaniu zasobów osobowych lub/i korzystnej relacji koszty-przychody. - efektywne wykorzystanie składników majątkowych, relacji przychodów-koszty.Szybszy wzrost rentownoœci zatrudnionych od technicznego uzbrojenia pracy znaczy lepsze efekty pracy zatrudnionych i ich dobre wykorzystanie, korzystna relacja przychody-koszty. - szybciej rosnąca rentownoœć niż produktywnoœć zatrudnionych œwiadczy o korzystnej relacji przychody-koszty.  - szybciej rosnąca rentownoœć zatrudnionych niż rentownoœć przychodów - szybciej rosnąca rentownoœć zatrudnionych niż rentownoœć majątku

Można podobnie jak w układzie iloœciowym zamienić majątek na koszty pracy:



przeciętne koszty wynagrodzeń (lub pracy) jednego zatrudnionego

produktywnoœć wynagrodzeń (lub kosztów pracy)

wydajnoœć pracy

rentownoœć przychodów

rentownoœć wynagrodzeń (kosztów pracy)

rentownoœć zatrudnionych

Oczekujemy, że wskaŸniki te będą przekraczały 100%.

Co i w jakim stopniu wpływa na wartoœci przychodów i zysków? To pytanie, na które możemy próbować odpowiedzieć wykorzystując syntetyczną analizę wskaŸnikową wzorcowych układów nierównoœci.



Jeżeli wszystkie znaki są odwrócone mamy do czynienia z regresem firmy, jeżeli wszystkie są zgodne - z jej rozwojem. Mało niezgodnoœci œwiadczy o rozwoju przedsiębiorstwa z zachwianymi niektórymi elementami. Może to być oznaka działalnoœci ekstensywnej.

Syntetyczne badanie Altmana i ocenę na podstawie nierównoœci można wykonać na początku i końcu badań. Na początku: by wyrobić sobie pogląd na temat przedsiębiorstwa i go ewentualnie zweryfikować, na końcu: by potwierdzić efekty badań analizy szczegółowej. W praktyce przeprowadza się w procesie badawczym zarówno układ iloœciowy, jak i jakoœciowy. Może nastąpić uzupełnienie wnioskowania, nie powinny się pojawić sprzecznoœci. Na ćwiczeniach rozpoczynamy od badania syntetycznego, by mieć obraz całoœci przedsiębiorstwa i zejœć do szczegółów. Na końcu ponownie otrzymamy obraz całoœciowy rozszerzony o badania szczegółowe. Analiza piramidalna może być kontynuacją analizy wskaŸnikowej.