Znaczenie geograficzne

• Pomost łączący południe (Etiopia) z północą (Cesarstwo Rz.) oraz zachód (Egipt) ze wschodem (Indie, Persja)

• Liczne szlaki handlowe

• Na skrzyżowaniach targowiska i osiedle handlowe np. Mekka

Wystąpienie Mahometa

• II Poł. VI w. kryzys wew. Związany z rozkładem wspólnoty pierwotnej i przeludnieniem

• Kryzys sprzyjał wystąpieniom ludowych kaznodzieji chcących przeciwstawić się istniejącemu porządkowi społecznemu

• Mahomet ur. w Mekce 571 r. pochodził z rodu Koreszytów, sierota wychowany przez stryja, brał udział w podróżach handlowych. Poznał życie i wierzenia ludzi z sąsiednich krajów. Pragnienie zreformowania stosunków i powrotu do religii Abrahama. Małżeństwo z bogatą wdową Chadżidżą, niezależność materialna

• Powstaje nowa monoteistyczna koncepcja religijna wiara w jednego boga Allaha. Islam- poddanie się woli bożej, wola Allaha przesądza o losie każdej jednostki. Wierni nazywani muslimin- ulegli, dopuszczano istnienie aniołów i proroków

• Sceptyczne podejście kupców Mekki, jedynie ubodzy. Obawiano się ograniczenia praw przez proroka. Wydalono go w 622 r. - Hidżra. Udał się do Jatribu

• Zamieszkany przez rolników pozyskał tu prozelitów, utworzył z nich gmine religijną, zmiana nazwy miasta na Medyna - miasto proroka

• Rozszerzył swe wpływy, podporządkował sobie okolicznych koczowników, łupił karawany z Mekki co podnosiło jego prestiż

• Walka z Mekka i jej zdobycie w 630 r.

• Zapewnił sobie tym hegemonie wśród plemion beduińskich, stworzył państwo teokratyczne

• 632 r. Umiera Mahomet

Kalifat

• Śmierć Mahometa

• Nowym Kalifem Abu-Bakr, towarzysz Mahometa

• Wyzwoliły się siły odśrodkowe, Arabowie burzyli się przeciw przymusowi i uiszczaniu jałmużny na cele religijne, wypowiadali posłuszeństwo kalifowi

• 634 r. zjednoczenie plemion arabskich w teokratycznym państwie, postępujące przeludnienie, poparcie dla plemion atakujących Persje i Cesarstwo (osłabione wojną), w tym samym roku Abu-Bakr umiera.

• Następcą Omar, kontynuował poprzednika

• Unicestwił monarchię Sasanidów podbijając Persje, rozgromił wojska cesarskie okupując kolejno Syrie, Palestyne i Egipt

• Ułatwieniem było nastawienie ludności stojącej w opozycji do władz centralnych i widziała arabów jako oswobodzicieli

Organizacja państwa arabskiego

• W zajętych krajach utrzymywano dawną administracje perską lub cesarską, która pobierała podatki na rzecz zwycięzców

• Koncepcja, że ziemia należy do boga, a użytkowanie do wyznawców islamu: charadż-innowiercy płacili podatek gruntowy w zamian za użytkowanie ziemi dżyzje- innowiercy w obrębie państwa arabskiego i pod jego opieką płacący pogłówne, Rolnicy płacili rentę w zamian za uprawianie ziemi

• Łupy stanowiły podstawe utrzymania armii (wszyscy zdolni mężczyźni), 5 część dla kalifa

• W okresie pokoju Omar wprowadził żołd

• Dokonał redukcji wojska co spowodowało podział społeczeństwa

• Groźba wynarodowienia przez wyższe kultury, Omar osadził swe wojska w specjalnych obozach, które przekształciły się później w arabskie kolonie np. Al.-Basra

• Prozelici nie byli uprzywilejowani jak Arabowie

Kryzys Wewnętrzny

• Reformy Omara wywołały niezadowolenie

• 644 r. Omar zostaje zamordowany

• Dwie kandydatury Otmana z rodu Omajadów i zięcia Mahometa Alego

• Otman wybrał obowiązująca wersje nauk Mahometa, a reszte zniszczono. Powstał Koran i wytwór ustnej tradycji, relacje o życiu i nauce proroka czyli Sunna

• Zarządzenie te nie opanowały niezadowolenia. W 656 r. doszło do rewolty osadników w koloniach arabskich np. Al.-Basra. Zdobyli Medyne i zabili Otmana.

• Wybrano Alego jednak zarzucano mu sprowokowanie zajść w Medynie

• Ali rozgromił przeciwników w pobliżu AL.-Basry

• Omajadzi pod wodzą namiestnika Syrii-Moawii poczynili kroki zaczepne wobec Alego. Muawii w 660 r. obwołany kalifem. Kalif zabity przez członka charidżytów

Rządy Omajadów

• Pierwsi kalifowie przywódcami religijnymi, prostota życia

• Omajadzi żyli wśród przepychu, etykieta dworska, stworzenie bariery między nimi, a społeczeństwem

• Przenieśli stolicę z Medyny do Damaszku

• Znieśli obieralność kalifów na rzecz dziedziczenia

• Zmiana teokratycznego państwa Mahometa w monarchie arabska

Szyici i Charidżyci

• Dwa obozy wyznawców

1. Szyici- dawni stronnicy Alego, po śmierci uznali go za męczennika, kalifem tylko jednostki z rodu proroka, siedziba AL.-Kufa

2. Charidżyci- dawni przeciwnicy ALego, przeciwnicy obierania kalifa jak Omajadzi i szyci. Pochodznei nie ma znaczenia

Rozrost terytorialny za Omajadów

• VII w. opanowali bizantyjską połnocną Afrykę

• 711 r. wzięli udział w walkach dynastycznych hisp. Wizygotów i ropoczeli własny podbój

• Zajęli cały płw. Iberyjski bez gór Asturii

• 719 r. okupowali płd. Galie

• Na wschodzie przez Afganistan dostali się do Indii i podbili część Pendżabu

• Od Turkiestanu na wschodzie po Atlantyk na zachodzie

Opozycja przeciwko Omajadom i ich upadek

• Dyskryminacja obcoplemiennych wyznawców zwiększyła niezadowolenie

• W 747 otwarty bunt szyitów w Chorosanie

• Rozpoczęli walkę z władcą Damaszku, obwołali kalifem Abul-Abbasa będącego z rodu proroka

• Abul-Abbas pobija Omajadów w 750 pod Mosulem

• Wymordowanie Omajadów i zwolenników

• Ostatni Omajad Abd-ar-Raman uszedł do Hiszpanii i dzięki pochodzącym z Syrii Arabom stworzył emirat nie uznający władzy Abbasydów

Skutki zwycięstwa Abbasydów

• Zrównanie w prawach wszystkich wyznawców islamu

• Ośrodek decyzyjny przeniesiony z Damaszku, początkowo do Al.-Kufy, a później nad Tygrys do Bagdadu lepsze bo międzynarodowy charakter metropolii handlowej

• Dwór dalej przypominał te wschodnich władców jednak arabowie stanowili w nim mniejszość

• Następca nie obieralny tylko z rodziny, następcą Abul-Abbasa jego brat

• Tego rodzaju polityka doprowadziła do kolejnego rozłamu

Ustrój i administracja kalifatu Abbasydów

• Brak kontaktu dworu z ludnością

• Wielkie znaczenie urzędu wezyra, wyraziciel woli kalifa

• Czterech wielkich dostojników: sędzia- kadi, komendant policji, skarbnik, naczelnik poczty. Naczelnik poczty odgrywał rolę szefa wywiadu i przez kierowników biur pocztowych na terenie całego państwa, zbierał informacje o położeniu ludności, stanie finansowym prowincji, zachowaniu urzędników. Nie podlegali władzom lokalnym lecz bezpośrednio naczelnikowi poczty w stolicy

• Mieli swe biura zwane dywanami

• Najstarsza kancelaria państwa. Zarząd w rękach wezyra. Przez nią przechodziły wszystkie dekrety i postanowienia kalifa

• Biuro skarbu państwa: utrzymanie wojska, podatków, utrzymania urzędników, ogólna kontrola skarbowa, później naczelnika poczty

• Na czele władz lokalnych w każdej prowincji emir mianowany przez kalifa, łączył w rękach władze świecką i duchową. Przewodniczył modłom w meczecie. Dowodził miejscowymi siłami zbrojnymi

• Samorządy miejscowe: naczelnicy okręgów (wali), poborcy skarbowi, sędziowie (kadi), policja

• Każdy podatek własne przeznaczenie

1. wyznawcy islamu- cakat- na cele związane z nakazami religijnymi i wydawane w obrębie prowincji

2. charadż i dżyzje 1/5 dla kalifa, reszta skarb państwa

• Cła, czynsze z ziem, zyski z kopalni

• Armia rekrutowana wśród obcych plemion, dzielenie armii na narodowe korpusy

Ruchy odśrodkowe

• Pierwsza zerwała zależność Hiszpania. W 929 r. Abd-ar-Raman III ogłasza się kalifem

• Ziemie północno afrykańskie zamieszkane przez Berberów, emirowie rządzący tamtejszymi ziemiami ogłaszali niezależność, wyznawali herezje charidżicką

W X wieku ziemie afrykańskie zostały połączone w rękach Fatymidów czyli potomków Fatymy (córki Mahometa) i Alego. Berberowie opanowali Kairuan odbijając władzę Obeidowi Allohowi 909 r. Opanowali całą północną Afrykę i przenieśli swoją stolicę do Kairu, zajęli również Syrie, przewyższając tym samym kalifat Bagdadzki.

Upowszechnieni zdobyczy cywilizacyjnych

• W kwestii kultury stali niżej niż ludy przez nich podbite

• Przejmowali te zdobycze i szerzyli j w państwie

Rolnictwo

• Z Mezopotamii i Egiptu poznali melioracje

• Spopularyzowali uprawę ryżu, szafranu, trzciny cukrowej, palmę daktylową

• Zwiększona uprawa bawełny

• Przemysł jedwabniczy rozwinął się dzięki rozpowszechnieniu drzewa morwowego

Przemysł

• Rozwinięcie i udoskonalenie przemysłu tkackiego i metalurgicznego

• Stworzyli gaze, muślin, adamaszek

• Znane warsztaty metalurgiczne w Damaszku i Toledo

Handel

• Duże zyski jako pośrednicy

• Części goście w Europie skąd wywozili futra, wosk i bursztyn

• Liczne opisy podróży

• Szukali niewolników

Rozkwit literatury

• Narzucali swój język podbitym ludom

• Studia nad Koranem dały początek językoznawstwa i nauce prawa

• Zbiory beduińskich poematów

Filozofia

• Kontakt z filozofia grecką

• Przekłady na arabski dzieł greckich zwłaszcza Arystotelesa

• Pomost między filozofią grecką, a europejska scholastyką

Nauki ścisłe

• Sprowadzenie przez Abysydów do Bagdadu obcych uczonych

• Rozwój medycyny z dawnej perskiej szkoły lekarskiej, zwłaszcza oftalmologii (oczy)

• Dzięki hindusom rozwinęła się astronomia i matematyka

• Powstanie algebry i astrologii

• Rozwój alchemii w IX wieku

Sztuki plastyczne

• Przed Mahometem brak własnej sztuki

• Budowle wzorowano na architekturze hellenistycznej i perskiej

• W islamie lęk przed antropomorfizmem i brak symboliki uniemożliwiały rozwój malarstwa i rzeźby religijnej

• Zgodnie z duchem islamu sztuka polegać miała tylko na architekturze i abstrakcyjnej ornamentyce

• Meczety w Jerozolimie i Damaszku wzorowane na świątyniach syryjskich, kontynuacja architektury hellenistycznej i bizantyjskiej. Pokryte podwyższoną kopuła przez zastosowanie tamburu. Występowały marmury, mozaika i malowidła ścienne o motywach figuralnych zdobiące budowle Omajadów.

---