dr Krzysztof Borowski

SGH środy 19.00 sala 405 - 410 (IV piętro)

Zaliczenie pisemne 2,3 pytania - 14.12.2003 r.

05.10.2003 r.

AKCJE.

Akcja - papier wartościowy, który reprezentuje prawo do udziałów w spółce np. prawo własnościowe.

Akcje dzielimy na:

• imienne - posiada ją osoba, która jest wpisana do księgi akcyjnej firmy z imienia i nazwiska. Aby sprzedać tę akcję należy zapłacić za akcję dotychczasowemu właścicielowi, on przekazuje nam wtedy tę akcję i należy przenieść nazwisko osoby kupującej na papier akcji na drugiej stronie i kupujący w ciągu 2 tygodni musi powiadomić spółkę, że kupił tę akcję.

• na okaziciela - wg prawa właścicielem jest osoba, która w danym momencie posiada tę akcję. Przy odkupie tej akcji płacimy za akcję i bezpośrednio stajemy się jej właścicielem.

Złota akcja - właścicielem takiej akcji jest skarb państwa, dzięki takiej akcji możemy zablokować ten moment zgromadzenia walnego, który nie jest na nasza korzyść.

Aby spółka akcyjna mogła wejść na giełdę należy m. in.

1. Świadectwo założycielskie - na początku założenia firmy wydawane są takie zaświadczenia.

2. Złożyć wniosek do Komisji Papierów Wartościowych i Giełd. Ustawa o obrocie papierami wartościowymi reguluje jakie warunki musi spełniać spółka aby wejść na rynek

3. spółka staje się spółką publiczną, do tej pory była spółką prywatną, raporty muszą być sporządzane co kwartał

Serwis emitent - spółki giełdowe muszą umieszczać raporty w systemie komputerowym ,,EMITENT”

Jeśli spółka chce wejść do obrotu giełdowego to składa wniosek do Giełdy Papierów Wartościowych. Jeżeli GPW wyraża zgodę to mówi na jakim parkiecie i od którego dnia spółka będzie notowana na giełdzie. Jeśli spółka chce zwiększyć kapitał musi również sporządzić prospekt informacyjny (emisyjny) - większe spółki lub memorandum informacyjne - mniejsze spółki.

Jeśli inwestor chce kupić akcje spółki idzie do biura maklerskiego, gdzie kupuje pakiet akcji i dokonuje zapisu oraz dostaje dokument potwierdzający że dokonał zapisu.

Świadectwo depozytowe - jest to dokument stwierdzający, że inwestor jest właścicielem takiej liczby akcji na jaką dokonał zapisu w biurze maklerskim.

Jeżeli jest więcej chętnych niż spółka jest w stanie wyemitować akcji należy to zredukować tzn. jeśli ktoś zapisał się na 10 akcji, dostaje np. 10% z tego czyli 1 akcję. Jeśli nie ma popytu na akcje to emisja nie dochodzi do skutku i biuro maklerskie zwraca pieniądze inwestorom lub szuka gwaranta.

UNDER WRITER (GWARANT) - tzn. że emisja dojdzie do skutku za pomocą gwarancji dopełnienia pakietu do danego momentu, aby ta emisja miała miejsce, takim gwarantem mogą być duże instytucje finansowe np. fundusze emerytalne lub więksi inwestorzy prywatni, ale żądają wtedy sprzedaży akcji po niższej cenie.

Wszystkie akcje deponowane są w KDPW, nie ma akcji w formie fizycznej wszystkie mają postać elektroniczną.

Cena nominalna - cena przedstawiająca wartość papieru wartościowego określona przez emitenta. Pomimo to papier może być sprzedawany po innej niż nominalna cenie.

Cena emisyjna - minimalna cena sprzedaży danego papieru wartościowego określana przez emitenta. Cena emisyjna nie musi odpowiadać rzeczywistej wartości papieru wartościowego.

Cena giełdowa - ta po której możemy handlować na rynku giełdowym.

Rynek pierwotny - zakup bezpośrednio od sprzedającego, który jest pierwszym właścicielem akcji. Umowna nazwa pierwszych transakcji związanych z nowymi emisjami akcji lub obligacji, czyli nabywaniem ich przez nowych właścicieli.

Rynek wtórny - z drugiej ręki, handel akcjami na giełdzie. Rynek transakcji kupna-sprzedaży papierów wartościowych, w których nie występuje emitent. Głównym obszarem działania rynku wtórnego jest giełda papierów wartościowych.

Cena otwarcia - pierwsza transakcja danego dnia.

Cena maksymalna - najwyższa cena danego dnia.

Cena minimalna - najniższa cena danego dnia.

Cena zamknięcia - cena ostatniej transakcji danego dnia.

Hossa - ceny rosną, rynek zwyżkuje. Wzrost kursu papierów wartościowych lub cen towarów notowanych na giełdzie, utrzymująca się przez dłuższy okres.

Bessa - ceny spadają. Długotrwały spadek kursów papierów wartościowych lub cen towarów notowanych na giełdzie. Może doprowadzić do załamania się rynku. Krach na rynku akcji na giełdzie w Nowym Jorku (1929) był początkiem ogólnoświatowego kryzysu gospodarczego.

GIEŁDA.

akcje

PLN

1. klient składa w biurze maklerskim zlecenie zakupu akcji (jeśli telefonicznie musi podać nr rachunku, hasło, imię i nazwisko) podaje również nazwę papieru jaki chce kupić, max limit ceny po której chce kupić, typ zlecenia

2. biuro narzuca nr zlecenia i przekazuje na giełdę ten nr, jakie papiery kupuje i po jakiej cenie, nie przekazuje natomiast danych klienta, które są ukryte w biurze; jest to zlecenie maklerskie.

3. sprzedający robi to co w p-kcie 1 i 2, ale podaje cenę minimalną po jakiej chce sprzedać akcje.

Nazwa papieru

Wolumen zlecenie ilość zlecenie liczba wolumen

akcji kupna akcji sprzedaży akcji akcji

1. 3 20 3 21 10 10

13 19 10 22 30 40

33 18 20 23 40 60

1. Kupuje 3 akcje po cenie 20 zł

2. wolumen liczymy dodając do siebie ilość akcji jaką możemy kupić po danej cenie

Jeżeli chcemy zmienić cenę to musimy od nowa złożyć zlecenie w biurze maklerskim np. z 21 na 20 zł.

Nazwa papieru

Liczba akcji Kupuje Liczba akcji Sprzedaje

10 19 20 2

20 18 21 5

50 17 22 30

23 40

Po każdej cenie - tzn. każda cena która się może odchylić o 15% od ceny giełdowej.

Przywileje akcji.

Na giełdzie handlujemy tylko akcjami na okaziciela, jeśli posiadamy akcje imienne i chcemy je wprowadzić do obrotu giełdowego musimy zamienić je na akcje na okaziciela. Właścicielami akcji kupionych na giełdzie stajemy się 3 dni po ich zakupie tzn. D+3 (czytaj dzień+3), aby otrzymać dywidendę z akcji trzeba kupić akcje w środę poprzedniego dnia, inaczej nie otrzymamy tej dywidendy. Aby zamienić akcje imienne na okaziciela należy napisać do zarządu spółki i zarząd może je zamienić. Akcje imienne dają prawo do większej liczby głosów na walnym zgromadzeniu np. do 5 głosów z jednej akcji, natomiast każda akcja na okaziciela daje tylko 1 głos.

• 
  
  300 / 800

100 300

Akcje imienne są pierwsze do wykupu przy likwidacji spółki, a dopiero później są wykupywane akcje na okaziciela.

Dywidenda uprzywilejowana - jeśli firma nie wypłaca dywidendy przez kilka lat, i w pewnym roku podejmuje decyzję o jej wypłacie to przy akcjach imiennych wypłaca tę dywidendę za wszystkie lata, przez które jej nie płaciła, a przy akcji na okaziciela tylko za dany rok.

Wszystkie przywileje wygasają w momencie zamiany akcji imiennej na akcję na okaziciela. Można później tę akcję zamienić z powrotem, ale nie otrzymuje się już żadnych przywilejów związanych z akcją imienną.

26.10.2003 r.

OBLIGACJE.

Obligacje - są papierem wartościowym emitowanym w serii, w który remitent zobowiązuje się do spełnienia określonego świadczenia względem właściciela obligacji.

Ustawa z 1995 r. obowiązuje aktualnie.

Świadczenie może być pieniężne lub nie pieniężne.

Świadczenie pieniężne - będzie płacił odsetki, a na koniec wykupuje obligację, płaci wartość nominalną.

Świadczenie nie pieniężne - posiadacz obligacji ma prawo z pewnym dyskontem, jest to świadczenie jednorazowe.

Zabezpieczenie obligacji:

Wyróżnia się 2 rodzaje zabezpieczeń:

1. całkowite - zabezpieczona musi być wartość nominalna + suma odsetek w czasie życia obligacji.

2. częściowe - zabezpieczona powinna być część tej kwoty, jakiś % z zabezpieczenia całkowitego.

Zabezpieczeniem może być:

1. hipoteka

2. gwarancja NBP

3. gwarancja innego banku pod warunkiem, że jego kapitał własny jest większy/ równy niż 10 mln euro.

4. przez Skarb Państwa

5. 
   przez banki zagraniczne muszą mieć kapitał własny

6. przez Międzynarodową Instytucję Finansową większy/równy 10 mln euro

7. gmina

Jeśli remitent emituje obligacje niezabezpieczone, kapitał własny musi tu stanowić 5-krotność kapitału własnego minimalnego wynikającego z Kodeksu Cywilnego dla spółki akcyjnej, musi przedstawić też sprawozdanie z ostatnich 3 lat. Remitent odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązanie wynikające z obligacji.

Obligacje dzielimy:

1. ze względu na oprocentowanie

1. stałe np. 5% w stosunku rocznym

2. zmienne - musi być podane w jaki sposób będą naliczane odsetki np. 52BS + premia, inflacja + premia, WIBOR + premia, premia musi być określona w obligacji.

Przy zmiennym oprocentowaniu można wprowadzić pułap górny czapkę (cap) np. to co 52BS + premia i nie może wyjść np. poza 7%, nie więcej niż 7%.

Pułap dolny podłoga (floor) np. to co wyżej i nie mniej np. niż 3%.

Górne i dolne ograniczenie kołnierzyk (collar) nie więcej niż 7% i nie mniej niż 3%.

Emitentów dzielimy na:

1. Skarb Państwa

2. Przedsiębiorstwa tzw. commercial papers

3. Gminy

2. ze względu na czas wykupu obligacji

1. na instrumenty krótkoterminowe do 1 roku

2. instrumenty średnioterminowe powyżej 1 roku, do 5 lat

3. długoterminowe do 10 lat w Polsce, a na świecie do 30 lat

3. podział obligacji ze względu na kogo mogą być wystawione

1. imienne

2. na okaziciela

4. ze względu na osoby, które mogą kupić obligacje

1. inwestorzy krajowi

2. inwestorzy prawa dewizowego

3. inwestorzy zagraniczni

4. podmioty fizyczne, spółki które nie posiadają osobowości prawnej

Obligacja wewnętrzna - ważna jest tu waluta, kraj i podmiot który emituje np. emituje Polska, w PLN i podmiot polski wtedy jest to obligacja wewnętrzna.

Obligacja zagraniczna - np. emituje Polska, w PLN ale podmiot jest zagraniczny.

Euroobligacja - np. emituje Polska, waluta jest inna niż PLN np. dolar, euro, jen, podmiot też jest zagraniczny wtedy jest to euroobligacja.

Emisja obligacji może być:

1. publiczna

2. emisja skierowana do jednego adresata - musi być skierowana do mniej niż 300 osób, aby wydać taką emisję trzeba wysłać listy polecone do wszystkich osób, do których skierowana jest taka emisja, nie można dać ogłoszenia w gazecie lub telewizji, bo jest to już emisja publiczna.

Emisja nie dochodzi do skutku wtedy, gdy:

1. nie zostanie opłacone co najmniej 80% obligacji

W Polsce obligacje emituje Skarb Państwa, a w jego imieniu Minister Finansów.

Przykład 1.

Obligacja z 3-letnim terminem wykupu, o wartości nominalnej 100 zł, odsetki 10%, oczekiwana stopa zwrotu 8%. Oblicz cenę obligacji.

Dane:

3 lata K = in • N = 10% • 100 zł = 10 zł

N = 100 zł

in = 10%

r = 8%

P = ?

K K N

1 rok 2 rok 3 rok

1) K

(1 + r)

2) K

(1 + r)²

3) N + K

(1 + r)³

Wartość nominalna (in) - określa jaką kwotę będę otrzymywał co roku.

Kupon (K) - wartość pieniężna, jaką otrzymam po roku.

Po 3 roku bank wypłaca odsetki, a Skarb Państwa nominał.

K = 10 zł

1) K

———

(1 + r)

2) K

———

(1 + r)²

3) N + K

———

(1 + r)³

Obliczenia.

10

———— = 9,2592

(1 + 0,08)

10

———— = 8,5733

(1 + 0,08)²

10 + 100

———— = 87,32

(1 + 0,08)³

P = 105,15 zł

Przykład 2.

Dane:

3 lata

N = 100 zł

in = 8%

YTM = r = 10%

P = ?

K = in • N = 8% • 100 zł = 8 zł

K = 8 zł

Obliczenia.

8

———— = 7,2727

(1 + 0,1)

8

———— = 6,6115

(1 + 0,1)²

8 + 100

———— = 81,1419

(1 + 0,1)³

P = 95,03 zł

Przykład 3.

Dane:

3 lata

N = 100 zł

in = 8%

YTM = r = 8%

P = ?

K = in • N = 8% • 100 zł = 8 zł

K = 8 zł

Obliczenia.

8

———— = 7,4074

(1 + 0,08)

8

———— = 6,8581

(1 + 0,08)²

8 + 100

———— = 85,7338

(1 + 0,08)³

P = 100,00 zł

Cena obligacji w funkcji oczekiwanej stopy na rynku.

P

R

Jeśli stopa na rynku rośnie to cena spada. Jeśli jest odwrotnie to cena obligacji rośnie.

Obligacje zamienne - tzn. można ją zamienić przy pewnych warunkach na określoną ilość akcji po określonej cenie.

Przykład.

N = 1 000 zł

CG1 =10 zł

N = n • CW

1000 = 50 • CW Cz = 20 zł

Jeżeli cena giełdowa akcji przekroczy cenę obligacji to można zamienić.

Cz punkt wymiany (najwyższa cena)

Co → cena obligacji (floor)

CG

Co = 50 akcji • 50 zł = 2500 zł

Obligacje z funkcją call (odwoływalne) - wpuszczam do obrotu obligację z opcją call tzn. emitent może wezwać (zmusić) posiadaczy do wcześniejszego wykupu obligacji. Dotyczy to wszystkich obligacji np.

20 letnia

N = 1000 zł

in = 10%

r = 12%

Jeżeli wzywam wcześniej do wykupu to płacę np. N = 1100 i jest to cena premia, a dodatkowo trzeba też zapłacić odsetki K.

0 - 6 lat → przez pierwsze 6 lat nie można wezwać posiadaczy obligacji do odsprzedaży

7 - 9 lat → to emitent musi zapłacić i zrekompensować dodatkowo stratę i wtedy cena wynosi 1100 zł

10 - 12 lat → cena spada np. do 1080 zł

13 - 16 lat → cena spada np. do 1050 zł

17 - 18 lat → cena spada np. do 1030 zł

19 - 20 lat → 1110 zł

Opcja twarda - jeżeli płacę gotówką.

Opcja miękka - można wezwać do wykupu i płacę część gotówką a część np. innymi papierami wartościowymi.

Musi być określone w memorandum w jakiej opcji będzie wykup.

Ryzyko inwestycji - jeśli stopa % na rynku spada to dostajemy mniej przy wezwaniu do wykupu.

Im bardziej stopa na rynku spada tym większe szanse, że spółka wykupi te obligacje (przy opcji call).

Opcja put - jeśli my wzywamy wystawcę obligacji do wcześniejszego wykupu np. jeśli wartość nominalna obligacji jest 1000 zł to emitent wykupuje ją za mniej niż 1000 zł np. 980 zł. Korzystamy z tej opcji jeżeli stopy % idą w górę.

Opcja mieszana - tzn. obligacje posiadają jednocześnie opcję call i put.

I zasada

N = n • Cz

Cz = CG1 (1 ± 10%)

Cenę zamiany Cz ustalamy ok. 10 -15% tzn. wyżej niż cenę giełdową dzisiejszą CG1.

II zasada

EPS - zysk na 1 akcję

ZN → zysk netto

EPS = ——

LA → liczba akcji

ZN = wszystkie obligacje zamienione na akcje + akcje z potencjalnej zamiany.

16.11.2003 r.

Emitentem obligacji w Polsce są:

• Skarb Państwa

• NBP

• Podmioty prowadzące działalność gospodarczą i posiadające osobowość prawną

• Jednostki samorządu terytorialnego albo związki takich jednostek

• Miasto stołeczne Warszawa

• Podmioty posiadające osobowość prawną uprawnione do emisji obligacji na podstawie odrębnych ustaw

• Instytucje finansowe, których członkiem jest Polska lub NBP, lub członkiem jest przynajmniej jedno z państw należących do OECD lub Bank Centralny takiego państwa

Ogólne warunki obligacji są przedstawione w liście emisyjnym. Listy emisyjne wydaje emitent.

Rodzaje obligacji:

1. 2-letnie o stałym oprocentowaniu (DOS) - podaje się miesiąc i rok wykupu tych obligacji (mm yy), mają stałą stopę oprocentowania, są to obligacje oszczędnościowe przeznaczone dla krajowych osób fizycznych, emisje tych obligacji odbywają się co miesiąc, emitent przyznaje posiadaczowi prawo do wcześniejszego wykupu, są to obligacje z opcją ,,put”, posiadacz z tego prawa może skorzystać nie wcześniej niż 3 miesiące od daty emisji i nie później niż 2 miesiące przed terminem wykupu, charakteryzują się tym, że odsetek nie wypłaca się po pierwszym roku, natomiast po 2 roku otrzymujemy odsetki za oba okresy + nominał + odsetki od odsetek; tymi obligacjami nie handluje się na giełdzie, ale sporządza się umowę pomiędzy kupującym i sprzedającym; przechowywane są w KDPW; obecnie PKO BP jest agentem emisji obligacji i prowadzi rejestr nabywców.

Obligacje można kupić w BOK np. PKO BP, przez Internet, na giełdzie i na rynku wtórnym tzn. od innego nabywcy obligacji.

2. Obligacje 4-letnie oszczędnościowe indeksowane (COI) - podaje się miesiąc i rok wykupu tych obligacji (mm yy), obligacje te są przeznaczone dla krajowych osób fizycznych, mają zmienną stopę oprocentowania, indeksowane tzn., że stopa % zmienia się o wzrost poziomu cen i usług konsumpcyjnych (inflacja) + pewna marża; ogłaszane przez Prezesa GUS-u; okresem odsetkowym jest rok, odsetki się kumulują i wszystko jest wypłacane na koniec.

Na rynku obligacji wyróżnia się 2 ceny:

1. cenę czystą

n dni

n

Pn + in • —— • N

365

2. cenę brudną - tzn. cena czysta + uwzględnione odsetki

n

Pn = P + in • —— • N

365

3. Obligacje 3-letnie o zmiennym oprocentowaniu (TZ) - podaje się miesiąc i rok wykupu (mm yy); oprocentowanie obligacji 3-letnich jest równe

R = J • α

J - stawka bazowa

α - pewien współczynnik,

r1 + r2 + r3 + r4

J = —————————

4

Okres odsetkowy przy tych obligacjach wynosi 3 miesiące; te odsetki otrzymuje się co 3 miesiące.

4. Obligacje 10-letnie o zmiennym oprocentowaniu (DZ mm yy) - wszystkie serie tych obligacji mają wartość nominalną 1000 zł; oprocentowanie wylicza się:

r1 + r2 + r3 + r4

J = —————————

4

5. Obligacje 5-letnie o stałym oprocentowaniu (PS mm yy) - wartość nominalna 1000 zł; odsetki są wypłacane co roku; oprocentowanie jest stałe czyli już na początku wiemy jakie są odsetki.

6. Obligacje 10-letnie o stałym oprocentowaniu (DS. mm yy) - wartość nominalna 100 zł; są przeznaczone dla funduszy emerytalnych i inwestycyjnych.

Bony skarbowe.

Emituje je Skarb Państwa, a w jego imieniu Minister Finansów. Bankiem emisyjnym (agentem emisyjnym) jest NBP.

Wyróżnia się bony:

1. 
   2 dniowe

2. 3 dniowe może je nabywać tylko NBP; służą do pokrycia deficytu

3. 1 tygodniowe budżetowego

4. 2 tygodniowe

5. 4 tygodniowe może je nabywać każdy Polak, są przechowywane w

6. 8 tygodniowe Centralnym Rejestrze Bonów Skarbowych w KDPW, są

7. 13 tygodniowe sprzedawane z dyskontem - czyli poniżej ceny nominalnej;

8. 26 tygodniowe podaje się informację o przetargu bonów skarbowych np. ile

9. 52 tygodniowe się płaci za 100 zł bonu skarbowego odpowiedniej serii.

Obrót wtórny - jest organizowany przez NBP.

Bony NBP.

Wartość nominalna takich bonów wynosi 10 000 zł.

Są nominowane w dniach 1, 7, 14, 28, 91, 182, 273, 364. Są na okaziciela; istnieje rynek wtórny i pierwotny. Na rynku pierwotnym bony NBP mogą kupować tylko banki i to takie, które mają rachunek w NBP i muszą być członkiem Bankowego Funduszu Gwarancyjnego. Na rynku wtórnym bony NBP może kupić każdy. Sprzedaż odbywa się z dyskontem, zapłata następuje poprzez uznanie odpowiedniej kwoty na rachunku NBP.

Przykład 1.

Bony skarbowe 26 tygodniowe o łącznej wartości nominalnej 1 000 000 000 zł.

Złożono 3 oferty kupna

: 300 mln 300 87 zł

: 500 mln 500 86,80 zł za 100 zł

: 400 mln 200 86,40 zł

Stopa dyskonta kolejnych ofert.

CN - Cj 360

dj = ————— • ———

CN m

CN - cena nominalna

Cj - cena zaakceptowana

m - liczba dni trwania tej oferty

360 - dni w roku

100 - 87 360

d1 = ————— • ———— = 25,71%

100 182

100 - 86,80 360

d2 = —————— • ——— = 26,11%

100 182

100 - 86,40 360

d3 = —————— • ——— = 26,90%

100 182

Średnia ważona stopa dyskonta.

25,71% • 300 mln + 26,11% • 500 mln + 26,90% • 200 mln

dśr = —————————————————————————— = 26,15%

1 000 000 000 (1000 mln)

Stopa zysku (zwrotu).

d1 25,71%

r1 = ——————— = —————————— = 29,56%

182 182

1 - d1 • ——— 1 - 25,71% • ———

360 360

d2 26,11%

r2 = ——————— = —————————— = 30,08%

182 182

1 - d2 • ——— 1 - 26,11% • ———

360 360

CP

CK CK

- CP

i% = —————

CP

CP - cena początkowa

CK - cena końcowa

d3 26,90%

r3 = ——————— = —————————— = 31,14%

182 182

1 - d3 • ——— 1 - 26,90% • ———

360 360

Średnia stopa zwrotu.

dśr 26,15%

rśr = ————— = ————— = 30,13%

1000 mln 1 000 mln

Przykład 2.

W Polsce została podana informacja o wynikach przetargu. Średnia stopa dyskonta przyjętych ofert 13 tygodniowych bonów skarbowych wyniosła 28,40%. Ile trzeba zapłacić za ten bon w dniu przetargu?

m

P = N • (1 - dśr • ———)

360

N = 100 zł

dśr = 28,40% = 0,2840

91

P = 100 • (1 - 0,2840 • ———) = 92,28 zł

360

Jaką średnią stopę wzrostu uzyskali inwestorzy?

dśr 28,40%

rśr = ———————— = ————————— = 30,60%

m 91

1 - dśr • —— 1 - 28,40% • ——

360 360

POLSKI RYNEK PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH

1

Biuro Maklerskie 1

Biuro Maklerskie 2

Klient 1

(kupuje)

Klient 2

(sprzedaje)

Giełda PW

KDPW

Akcja imienna Akcja na okaziciela

---