HISTORIA KRAJOZNAWSTWA
OKRES ANTYCZNY (obserwacja)
- Herodot
- Strabomis
- Ptolemeusz - herografia - opisanie ziemi, to co się widzi
ŚREDNIOWIECZE
- Arabowie - podbój, rozszerzenie islamu, poznawali nowe krainy i opisywali je; „Księga Rogera” Al. Idrizi
- Ibm Batuta - podróżował 30 lat
- Benedictus Polonus - podróżował przez Azję, dotarł do siedziby Hana (mongolski wódz)
- Marco Polo - podróżował w celach handlowych
OKRES NOWOŻYTNY
- przewodnik po Włoszech 1550r.
- przewodnik Kromer 1558r. po Polsce „Polska”
- pierwszy przewodnik po polsku „Gościniec”lub„Krótkie opisanie Warszawy” - 1643r. Adam Jastrzębski
XVIII w. - po raz pierwszy pojawia się termin „krajoznawstwo”
KRAJOZNAWSTWO W POLSCE
- Gall Anonim
- Wincenty Kadłubek
- Jan Długosz - opisał „Geografia Królestwa Polskiego”; środowisko przyrodnicze, ludność, pierwsza twórczość krajoznawcza
- Stanisław Staszic - „O ziemiorództwie Karpatów i innych gór i równin Polski”; ojciec krajoznawstwa
- Michał Jerzy Wandali-Mniszek - wprowadził obowiązek zakupu książek do bibliotek
- Julian Ursyn- Niemcewicz - „Pamiętniki czasów moich” z podróży po Europie, opisał tez podróże po Polsce
KRAJOZNAWSTWO POD ZABORAMI
- Filareci - Domejko, Mickiewicz, Lelewel, Choćko
Dwa kierunki w rozwoju krajoznawstwa:
Poetycko-opisowy - Wincenty Poll (Karpaty, Tatry)
Wycieczki krajoznawcze - Wojciech Jarzębowski
- Oskar Kolberg - 68 tomów, opisał w nich zwyczaje ludów na wsi, gusła, zabawy, tańce itp.
XIX WIEK W POLSKIM KRAJOZNAWSTWIE
- pierwsza organizacja krajoznawcza, GTT (Galicyjskie Towarzystwo Tatrzańskie); badanie i ochrona Tatr (T. Chałbiński - taternik, lekarz); „Pamiętnik Towarzystwa Tatrzańskiego” „Wierchy”
- 1920r - Polskie Towarzystwo Tatrzańskie (PTT)
- pismo „Taternik”
Walery Eliasz Radzikowski - ilustrowany przewodnik po górach
Ludwik Sejszner - ruch ochrony przyrody
- 1906r. - Akademicki Klub Turystyczny we Lwowie (Mieczysław Orłowicz)
- Polskie Towarzystwo Krajoznawcze (A. Janowski, Z. Gloger, Hoffman i inni); zbieranie wiadomości krajoznawczych i ich szerzenie
- „Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego” - 15 tomów
- pierwsze schronisko PTK na Św. Katarzynie
- 1907r. - wycieczka po Puszczy Kampinoskiej - 400 osób
OKRES MIĘDZYWOJENNY
- dwa kierunki krajoznawstwa:
Regionalny - (poeci); Aleksander Patkowski, ojciec regionalizmu polskiego, muzea regionalne
Turystyczny - Mieczysław Orłowicz - łączenie krajoznawstwa z techniką wycieczkowania;
- K. Sosnowski układał wycieczki górskie
- Krajoznawstwo jako nauka, geografia regionalna kraju; poznanie kraju a nie tylko opisanie
- 1929r. - pierwszy kongres krajoznawczy w Poznaniu „Ogólnopolska Narada Krajoznawcza”
- krajoznawstwo jako ruch paraturystyczny, a nie nauka
PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ
- reaktywacja PTT i PTK i ich połączenie
- 1950r. oddzielne zjazdy PTK i PTT na których się rozwiązały i połączyły w PTTK
- 1951r. - rozwiązano koła młodzieży PTK; powstały SKT - Szkolne Koła Turystyczne
- 1958r. - zjazd krajowy PTTK
LATA 1970 - 1990
- 1975r. - akcja „Polska naszych dni”
- 1980r. - trzeci kongres krajoznawczy - Opole
„Zielone płuca Polski”
NA PRZEŁOMIE WIEKÓW
- 1990r. - czwarty Kongres krajoznawczy - Opole
- 2000r. - piąty Kongres krajoznawczy - Gniezno
2 nurty w krajoznawstwie:
Gromadzenie wiedzy o regionach
Popularyzacja idei o wiedzy krajoznawczej
ORGANIZACJA KRAJOZNAWSTWA
- Krajoznawstwo w instytucjach, przedsiębiorstwach oraz jednostkach państwowych i prywatnych
Szkoły wyższe, instytucje naukowe
POT, ROT, LOT
Muzea (regionalne i krajoznawcze)
Środki masowego przekazu
Władze rządowe, samorządowe i lokalne
KRAJOZNAWSTWO W SZKOŁACH
SKT, samorząd uczniowski, PTTK, ZHP, PTSM (Polskie Towarzystwo Schronisk Młodzieżowych), LZS (Ludowe Zespoły Sportowe),
wycieczki przedmiotowe,
wycieczki krajoznawczo-turystyczne,
imprezy turystyki kwalifikowanej i obozy wędrowne
imprezy krajoznawczo-turystyczne,
imprezy historyczne.
KRAJOZNAWSTWO W ORGANIZACJACH SPOŁECZNYCH
- PTTK - cele (status PTTK) :
budzenie i pogłębianie umiłowania kraju oraz jego krajoznawstwo,
rozwój kultury, kultury fizycznej oraz rekreacji poprzez turystykę i krajoznawstwo,
krzewienie zamiłowań krajoznawczych i umiejętności turystycznych,
szerzenie kultury turystyki, wykorzystanie walorów wędrownictwa,
szerzenie postaw turystów,
ułatwienie działalności krajoznawczej,
szkolenie kadry dla realizacji celów PTTK,
popularyzuje walory krajoznawcze i turystyczne Polski
pomoc w wędrownictwie indywidualnym,
kultywuje tradycje turystyczne, popularyzuje historię i dorobek PTTK oraz jego przewodników, dba o archiwizowanie dokumentów,
nadaje uprawnienia przewodnika, prowadzi działalność przewodnicką.
DZIAŁANIA PTTK:
umożliwienie turystom i krajoznawcom zrzeszanie się w jednostkach PTTK,
rozwijanie form sportu i rekreacji,
wytyczanie szlaków turystycznych,
rozwój turystyki kwalifikowanej,
szkolenie kadr turystyczno-krajoznawczych,
nadawanie odznak turystycznych oraz krajoznawczych,
zabezpieczanie, ochrona i zachowanie walorów naturalnych i kulturowych Polski,
wypożyczalnie sprzętu turystycznego i sportowego,
dokumentowanie działalności,
produkcja pamiątek,
budowanie i utrzymanie obiektów turystycznych,
wsparcie działań wynikających z celów PTTK,
współpraca z innymi stowarzyszeniami.
Wyspecjalizowane jednostki organizacyjne PTTK:
Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK (Kraków)
Centralna Biblioteka PTTK (Warszawa)
Centrum Fotografii Krajoznawczej (Łódź)
Ogólnopolskie Centrum Szkolenia Podwodnego (Warszawa)
Odznaki turystyczne PTTK:
Górska odznaka turystyczna
Piesza odznaka
Odznaka narciarstwa (górskiego i nizinnego)
Odznaka biegów na orientację
Odznaka żeglarska
Odznaka motorowa
Odznaka jeździecka
Odznaki dziecięce (7-milowe buty)
Odznaki kajakowe
Odznaki krajoznawcze:
Odznaki regionalne
Odznaka Krajoznawcza Polski
Odznaki ogólnopolskie: Młodzieżowa Odznaka Krajoznawcza
KRAJOZNAWSTWO w pozostałych organizacjach:
PTSM (Polskie Towarzystwo Schronisk Młodzieżowych)
Polski Związek Motorowy
Polski Związek Kampingu i Karawaningu
FUNKCJE WYCHOWAWCZE KRAJOZNAWSTWA:
bezpośredniość (z obiektem który poznajemy)
integralność krajoznawcza
uspołecznienie
Formy działalności krajoznawczej:
krajoznawstwo bierne opowiadają instruktorzy, piloci, przewodnicy (turysta jedzie)
krajoznawstwo czynne my decydujemy co chcemy zwiedzać; przewodnicy, kolekcjonerzy, kronikarze (turysta organizuje)
krajoznawstwo twórcze pisanie przewodników, prac naukowych, wierszy, poematów o danym regionie, terenie
METODY W KRAJOZNAWSTWIE
METODY BADAWCZE W KRAJOZNAWSTWIE:
m. poglądowości - obie strony mają kontakt z obiektem krajoznawczym
m. politechnizacji i poliscjentyzacji - korzysta się z dorobku i osiągnięć innych nauk i technik
m. korelacji i integracji - wiadomości zebrane w trakcie kontaktu z obiektem i z literatury zbieramy w jedną całość
m. łączenia teorii z praktyką - obserwacja i wyciąganie wniosków
m. nauczania w zespołach - krajoznawcy pracują w zespołach co przyspiesza ich pracę; odbiorca treści krajoznawczych ; wyrobienie umiejętności współpracy w grupie
m. problemowa z zastosowaniem elementów programowania - poznanie funkcji walorów i wykorzystanie tych wiadomości
m. cybernetyczna - proces utrwalania i odtwarzania treści krajoznawczej
m. infiltracji - chodzi o to, żeby krajoznawstwo przenikało do różnych dziedzin życia i nauki
m. kompleksowa - wykorzystanie innych dziedzin w działaniach krajoznawczych
3 zasady zapoznania turystów z treściami krajoznawstwa:
1. poglądowości
2. słowna
3. praktyczna
INWENTARYZACJA KRAJOZNAWCZA
- stwierdzenie, opisanie i zarejestrowanie wszystkich obiektów krajoznawczych
Przedmioty inwentaryzacji:
obiekty krajoznawcze (są przedmioty nieruchome interesujące ze względów na swoje wartości historyczne, religijne, naukowe, artystyczne, kulturalne, techniczne i gospodarcze (np. pomniki przyrody, zabytki sztuki, tablice pamiątkowe, wybrane obiekty współczesne).
walory krajoznawcze (cechy środowiska me będące obiektami, lecz przedstawiające określoną wartość krajoznawczą (np. piękno krajobrazu, punkt widokowy, bogactwo flory, obfitość zwierząt - związana z daną miejscowością oraz tradycyjne imprezy, festiwale, zwyczaje regionalne)
Program inwentaryzacji krajoznawczej obejmuje:
prace przygotowawcze,
penetrację terenu,
opracowanie zebranych materiałów,
udostępnianie i rozpowszechnianie wyników inwentaryzacji np. poprzez wydanie opracowań gminnych lub powiatowych, wydanie opracowań multimedialnych.
Inwentaryzację krajoznawczą charakteryzują trzy cechy:
przedmiot,
wnikliwość,
zakres
Wnikliwość inwentaryzacji krajoznawczej jest to sposób opisu inwentaryzowanego obiektu (waloru), w celu uchwycenia i utrwalenia jego cech charakterystycznych, istotnych dla krajoznawstwa.
Kolejność elementów opisu powinna być następująca:
rodzaj, typ, nazwa,
położenie (jeżeli adres nie określa go jednoznacznie),
rozwój (historia),
charakterystyka (wymiary, opis bryły),
wnętrze,
stan zachowania (jeżeli stan jest dobry - nie podawać),
związane z obiektem (walorem) wydarzenia dziejowe, ludzie, legendy, zwyczaje, imprezy, folklor, odbicie w sztuce lub literaturze,
udostępnienie i zagospodarowanie turystyczne (jeżeli wymaga ujęcia).
Zakres inwentaryzacji - to umieszczenie jej w przestrzeni i czasie:
Zakresem przestrzennym jest obszar całego kraju w podziale administracyjnym, obowiązującym w Polsce od l stycznia 1999 r., tj. w podziale na 16 województw i na jednostki stopnia podstawowego: powiaty i gminy.
Zakresem czasowym jest okres między faktami najdawniejszymi a dniem penetracji terenowej. Należy w przeszłość sięgnąć jak najdalej, aby inwentaryzacja objęła wszystkie fakty, które pozostawiły po sobie dostrzegalne ślady lub żyją w miejscowej tradycji, a także wszystkie obiekty i walory wg stanu na dzień przeprowadzenia penetracji terenowej.
Symbol klasyfikacji topograficznej
Symbol klasyfikacji topograficznej składa się z dwóch (miasta na prawach powiatu grodzkiego bez dzielnic administracyjnych) lub trzech członów cyfrowych oraz członu tekstowego. Poszczególne człony oddzielamy kropkami.
Pierwszy człon symbolu klasyfikacji topograficznej jest dwucyfrowym oznaczeniem województwa wg kolejności alfabetycznej:
01 - Dolnośląskie |
09 - Podkarpackie |
02 - Kujawsko-Pomorskie |
10 - Podlaskie |
03 - Lubelskie |
11 - Pomorskie |
04 - Lubuskie |
12 - Śląskie |
05 - Łódzkie |
13 - Świętokrzyskie |
06 - Małopolskie |
14 - Warmińsko-Mazurskie |
07 - Mazowieckie |
15 - Wielkopolskie |
08 - Opolskie |
16 - Zachodniopomorskie |
Drugi człon symbolu klasyfikacji topograficznej jest dwucyfrowym oznaczeniem powiatu w danym województwie. W pierwszej kolejności uwzględniamy powiaty ziemskie w kolejności alfabetycznej. Numerację miast na prawach powiatów grodzkich rozpoczynamy od nr 61 stosując kolejność alfabetyczną. Jako przykład podajemy wykaz powiatów w województwie śląskim.
Powiaty ziemskie |
||
01 - będziński |
07 - lubliniecki |
13 - tarnogórski |
Miasta - powiaty grodzkie |
||
61 - Bielsko-Biała |
68 - Jaworzno |
74 - Siemianowice Śląskie |
Trzeci cyfrowy człon symbolu klasyfikacji topograficznej jest dwucyfrowym oznaczeniem gminy w danym powiecie. Stosujemy kolejność alfabetyczną uwzględniając w pierwszej kolejności gminy miejskie, a później pozostałe gminy (miejsko-wiejskie i wiejskie).
Powiat będziński |
||
01 |
Będzin |
miasto - siedziba starostwa |
Symbol topografii rzeczowej
Pierwszy człon symbolu klasyfikacji rzeczowej jest jednocyfrowym oznaczeniem grup obiektów lub walorów inwentaryzacyjnych wg następującej kolejności:
1. |
środowisko przyrodnicze |
2. |
obiekty archeologiczne |
3. |
zabytki architektury i urbanistyki |
4. |
upamiętnione miejsca historyczne |
5. |
zabytki techniki |
6. |
muzea, archiwa, zbiory |
7. |
obiekty i ośrodki kultury ludowej |
8. |
obiekty współczesne (powstałe po 1945 r.), imprezy |
Drugi człon symbolu klasyfikacji rzeczowej jest oznaczeniem podgrupy. W przypadku zespołu krajoznawczego podaje się symbol właściwy dla obiektu dominującego oraz dodatkowo w nawiasie symbole pozostałych elementów zespołu.
1. Środowisko przyrodnicze
1.1. |
obiekty związane z budową geologiczną (np. odkrywki, jaskinie), charakterystyczne formy rzeźby terenu (np. ostańce, grzędy skalne) |
1.2. |
krajobraz, punkty i ciągi widokowe |
1.3. |
wody powierzchniowe (rzeki, jeziora, bagna, źródła itp.) |
1.4. |
parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe |
1.5. |
pomniki przyrody ożywionej i nieożywionej |
1.6. |
parki, ogrody (botaniczne, zoologiczne, dendrologiczne, palmiarnie) |
1.7. |
grupy starodrzewu, aleje, okazy drzew egzotycznych, głazy narzutowe oraz inne obiekty godne uznania za pomniki przyrody |
2. Obiekty archeologiczne
2.1. |
grodziska, pozostałości osad prehistorycznych |
2.2. |
rezerwaty archeologiczne |
2.3. |
cmentarzyska, groby pojedyncze o znaczeniu archeologicznym |
2.4. |
dawne miejsca produkcji (np. kopalnia krzemienia, pozostałości dawnego hutnictwa) |
2.5. |
miejsca i zabytki kultowe |
3. Zabytki urbanistyki i architektury
3.1. |
założenia miejskie |
3.2. |
budynki mieszkalne |
3.3. |
pałace, dwory |
3.4. |
obiekty i zespoły sakralne |
3.5. |
obiekty użyteczności publicznej |
3.6. |
obiekty obronne, warowne i in. |
3.7. |
budynki gospodarcze |
3.8. |
obiekty tzw. małej architektury (pawilony, ogrodzenia, fontanny itp.) |
4. Upamiętnione miejsca historyczne
4.1. |
miejsca bitew |
4.2. |
miejsca innych wydarzeń historycznych |
4.3. |
miejsca męczeństwa z czasów II wojny światowej |
4.4. |
cmentarze, mauzolea, samotne mogiły |
4.5. |
pomniki |
4.6. |
tablice pamiątkowe, epitafia |
4.7. |
miejsca związane z wybitnymi ludźmi |
4.8. |
kamienne pomniki dawnego prawa (np. kapliczki i krzyże pokutne, pręgierze), kamienie graniczne |
5. Zabytki techniki
5.1. |
obiekty przemysłowe i rzemieślnicze |
5.2. |
obiekty transportu i komunikacji |
5.3. |
budowle hydrotechniczne i wiatrowe |
5.4. |
obiekty górnictwa |
5.5. |
zegary słoneczne i wieżowe |
6. Muzea, archiwa, zbiory
6.1. |
muzea i zbiory ponadregionalne |
6.2. |
muzea i zbiory regionalne |
6.3. |
skanseny (parki etnograficzne) |
6.4. |
izby regionalne, izby pamięci narodowej, izby tradycji i historii |
6.5. |
zbiory prywatne o wartości krajoznawczej |
7. Obiekty i ośrodki kultury ludowej
7.1. |
rozplanowanie przestrzenne wsi |
7.2. |
obiekty i zespoły sakralne |
7.3. |
chałupy, zagrody |
7.4. |
budynki gospodarcze, przemysłowe i rzemieślnicze |
7.5. |
czynne ośrodki sztuki ludowej |
7.6. |
folklor, np. obyczaje ludowe, obrzędy, zespoły pieśni i tańca, stałe imprezy folklorystyczne |
8. Obiekty współczesne (powstałe po 1945 r.), imprezy
8.1. |
założenia przestrzenne |
8.2. |
obiekty użyteczności publicznej (np. obiekty sakralne, kulturalne, szkolne, naukowe, sportowe, administracyjne) |
8.3. |
budynki mieszkalne |
8.4. |
budownictwo przemysłowe |
8.5. |
obiekty transportu i komunikacji |
8.6. |
obiekty rolnicze |
8.7. |
tradycyjne imprezy kulturalne, sportowe, festiwale, targi, wystawy i in. |
Karta inwentaryzacyjna jest to karta gładkiego papieru formatu A-5 (w układzie poziomym 210 x 148 mm), na której umieszcza się opis obiektu lub waloru krajoznawczego. Do wypełniania kart stosuje się komputery lub maszyny do pisania. Schemat układu karty oraz przykład jej wypełnienia podano poniżej.
Symbol klasyfikacji topograficznej |
Sporządzający kartę |
Opis obiektu lub waloru krajoznawczego wg zasad podanych w p. 3.3 i 5.3.3
Bibliografia wg zasad podanych w p. 5.3.4 |
|
Pozostała dokumentacja inwentaryzacyjna:
Dokumentacja bibliograficzna (dodatkowe źródła)
Dokumentacja ikonograficzna (zdjęcia, ryciny)
Dokumentacja kartograficzna (szkice, rysunki)
TREŚCI KRAJOZNAWCZE W RÓŻNYCH RODZAJACH RUCHU TURYSTYCZNEGO
KRAJOZNAWSTWO A TURYSTYKA
Podstawowe cele turystyki:
Wypoczynek i regeneracja sił fizycznych i psychicznych
Uprawianie niektórych zamiłowań (hobby)
Zaspokojenie intelektualnych i emocjonalnych potrzeb poznawczych
- WYCIECZKA
- WCZASY pozwalają na:
Podniesienie sprawności fizycznej w wyniku udziału w ćwiczeniach kształtujących i ogólnorozwojowych (gimnastyka poranna, ścieżka zdrowia)
Poprawienie wydolności fizycznej przez udział w zajęciach o charakterze wytrzymałościowym (bieg po zdrowie, wycieczki terenowe, piesze, rowerowe)
Hartowanie organizmu proporcjonalnie do wieku, odporności osobniczej i pory roku
Poznawanie nowych regionów kraju, poszerzenie wiedzy historycznej o tych regionach
Kształtowanie postaw patriotycznych i obywatelskich
- IMPREZY TURYSTYKI KWALIFIKOWANEJ
WALORY KRAJOZNAWCZE JAKO ELEMANTY ATRAKCYJNOŚCI TURYSTYCZNEJ
Atrakcyjność turystyczna
Walory turystyczne:
Wypoczynkowe
Rekreacyjne
Specjalistyczne
Krajoznawcze
- forma pochodzenia naturalnego lub wytworzona przez człowieka
- czytelny w krajobrazie
- odczytywany przez turystę (kojarzy się z historią)
58% obszaru kraju nadaje się do turystyki wypoczynkowej:
pojezierny
nadmorski
górski
inne
ATRAKCJA TURYSTYCZNA - miejsce unikalne przedstawiające zabytki i miejsca. Można wyróżnić: plaże, kanały, przelot balonem, przejażdżka wielbłądem, urządzenia sportowe, jest to to samo co walor turystyczny.
Cechy atrakcji:
zmienność
atrakcje nie powinny byś samotne
tworzenie sztucznej atrakcji jest co raz trudniejsze
Co wpływa na atrakcyjność danego miejsca:
- liczba osób odwiedzających atrakcję
- dostępność komunikacyjna
Najczęściej odwiedzane atrakcje w Polsce:
Tatrzański Park Narodowy
Kopalnia soli w Wieliczce
Zespół pałacowy w Wilanowie
Katedra w Polonii
DISNEYLAND (Paryż) najczęściej odwiedzane miejsce w Europie
LUWR (Paryż) najczęściej odwiedzane muzeum w Europie
Dziedzictwo kulturowe lub przyrodnicze (UNESCO)
1978r. Kraków i Kopalnia soli w Wieliczce (pierwsze obiekty na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO)
1979r. - Auschwitz - Birkenau, Puszcza Białowieska
1980r. - Historyczne Centrum Warszawy
1992r. - Zamość
1997r. - Toruń, Malbork
1999r. - Kalwaria Zebrzydowska
2000r. - Kościoły w Jaworznie i Świdnicy, Kościół Św. Jakuba w Sękowie
2004r. - Park Mużakowski nad rzeką Nysą
2006r. - Hala Stulecia (Ludowa) we Wrocławiu
BAZA TRANSPORTOWA I KOMUNIKACJA
Rodzaje środków transportu:
- samochód (prywatny/wynajęty) - samolot (promowy/czarterowy) - pociąg - autokar - prom morski
- statek wycieczkowy
HISTORIA TRANSPORTU W TURYSTYCE
Podróż piesza do połowy XIX w.
Transport konny (tramwaje konne, bryczki, powozy, dyliżanse)
Podróż koleją
Podróż samolotem po II Wojnie Światowej (samoloty startujące i lądujące na wodzie)
- Boeing (757 - najbezpieczniejszy samolot) - Airbus
Największe porty lotnicze:
Króla Khalida (Arabia Saudyjska) - 207km kw.
Denver International (USA) - 135km kw.
London Heathrow (Wielka Brytania) - 12km kw.
Największa liczba pasażerów:
Atlanta - Hartsfield (USA) - 89379 tys. pasażerów
Chicago - O'Hare (USA) - 761777 tys. pasażerów
Londyn - Heathrow (Wielka Brytania) - 68068 tys. pasażerów
Tokio - Haneda (Japonia) - 66823 tys. pasażerów
Warszawa - Okęcie (Polska) - 9437 tys. pasażerów
Loty czarterowe z Polski:
Egipt Turcja Tunezja Grecja Hiszpania
Znaczenie transportu morskiego w turystyce:
Kreizing - pływanie po określonych akwenach
Konferencje i kongresy na statkach-hotelach
400 tras komunikacyjnych na Morzu Śródziemnym
Port w Miami - największy port pod względem ruchu turystycznego
Ruch promowy (Bombaj, Hong Kong, STENA - Kanał La Manche)
OGÓLNA SYTUACJA TRANSPORTU W POLSCE
- brak motorowych tras turystycznych
-pętla bieszczadzka
- Zakopianka
- od Świnoujścia do Mierzei Wiślanej (odcinki dróg)
- od Doliny Ody do Się (odcinki dróg)
- od Zgorzelca do Pętli Bieszczadzkiej (odcinki dróg)
- od Krakowa do Gdańska (odcinki dróg)
Najwięcej dróg o twardej nawierzchni na 100km kw. - małopolskie i śląskie
- wzrasta długość dróg w Polsce - 250 tys. km (2006) Autostrady - 663 km (2006)
Transport kolejowy:
- najgęstsza sieć kolejowa : woj. Mazowieckie, łódzkie i małopolskie
- 134 tys. pracowników zatrudnia PKP
Popularność przewozów kolejowych w Europie: (liczba podróży na mieszkańca)
Szwajcaria - 41,0
Luksemburg - 31,2
Dania
Niemcy
21. Polska - 6,9
BAZA NOCLEGOWA
HOTELE
Hotele i inne obiekty hotelarskie to obiekty podzielone na pokoje, których liczba przekracza określone minimum podlegające jednolitemu zarządowi i świadczące pewne usługi, w tym usługi w pokojach, codzienne słanie łóżek i mycie urządzeń sanitarnych.
W Polsce zgodnie z ust. o usługach turystycznych z dn. 29 sierpnia 1997r. hotel to obiekt mający co najmniej 10 pokoi w tym większość miejsc w pokojach jedno- i dwuosobowych, świadczących szeroki zakres usług związanych z pobytem klientów.
Hotele miejskie - dla odwiedzających duże aglomeracje miejskie; (np. Metropol *** i Polonia ***), występowanie: stare miasto, centrum miasta, miejsca handlu
Hotele tranzytowe - przy szosach, dworcach kolejowych, lotniskach (Marriott, Airport), motele
Hotele rezydenckie lub rezydencje - położone głównie w miejscach o wysokich walorach turystycznych (Balladins Hotel fr.), cechy: na wylotach większych miast, ograniczona obsługa, tanie (Amber, Grand, Kasprowy i Mrongovia); funkcja kongresowa
Hotele kongresowe - w starych miejscach pałacowych (Nieborów i Jabłonna); inne: Jan III Sobieski, Marriott, Victoria, Inter Continental)
- Duże - powyżej 350 pokoi
- Średnie - 100-350 pokoi
- Małe - poniżej 100 pokoi
Łańcuchy hotelowe (2004):
Intercontinental Hotels Group (Wielka Brytania)
Cendant (USA)
Marriott International (USA)
Accor (Francja)
Hilton Group (USA)
Best Western (USA)
ACCOR (fr.) - największa sieć hotelowa w Polsce (udziałowiec)
Wielkość bazy hotelowej:
Afryka - 10769 hoteli / 343347 pokoi
Am. Płd. - 14576 hoteli / 487787 pokoi
Am. Pół. 73393 hoteli / 3935451 pokoi
Australia i Oceania - 10082 hotele / 229319 pokoi
Azja - 31801 hoteli / 1494732 pokoi
Europa - 171123 hotele / 4918824 pokoi
Świat - 307683 hotele / 11333199 pokoi
SUN CITY - kompleks turystyczno-hotelowy
LIGNANO - wioska wakacyjna - Włochy
Ośrodek wczasowy „Nemo” - Ustronie Morskie
Pensjonat - Biały Dworek w Zakopanym
Usługi noclegowe łącznie z wyżywieniem
Co najmniej 7-10 pokoi
Np. pensjonat agroturystyczny Janówka
Schronisko górskie - Tatry - Hala Kondratowi
OBIEKTY NOCLEGOWE W POLSCE
GUS wyróżnia dwie grupy obiektów noclegowych: obiekty zakwaterowania zbiorowego i prywatna bazę noclegową. Do 16 rodzajów obiektów zakwaterowania zbiorowego zalicza się:
Hotele, motele, pensjonaty
Domy wycieczkowe, schroniska, schroniska młodzieżowe
Ośrodki wczasowe, kolonijne, szkoleniowo-wypoczynkowe
Domy pracy twórczej
Zespoły ogólnodostępnych domków turystycznych
Campingi, pola biwakowe
Ośrodku wypoczynku sobotnio-niedzielnego, i świątecznego
Zakłady uzdrowiskowe
Pozostałe niesklasyfikowane
W 2007 roku w Polsce było 1370 hoteli, w tym 72,5 tys. pokoi
Najwięcej hoteli : woj. dolnośląskie - 161
woj. małopolskie - 158 (najwięcej 5, 4, 3 i 2 gwiazdkowych)
woj. wielkopolskie - 138
woj. mazowieckie - 117 (najwięcej miejsc noclegowych - 22 tys. )
Najwięcej obiektów noclegowych: - zachodniopomorskie - 850
małopolskie - 815 / 62,7 tys. miejsc noclegowych
pomorskie - 797 / 83,9 tys. miejsc noclegowych
- Kwatery agroturystyczne
BAZA GASTRONOMICZNA
Rodzaje obiektów tworzących bazę gastronomiczną:
Gastronomiczne
Zaopatrujące turystów w artykuły żywnościowe
Warunkujące odpowiednie zaopatrzenie zakładów gastronomicznych i sklepów
Rodzaje bazy gastronomicznej:
gastronomii otwartej (ogólnodostępnej) - żywieniowe, sprzedające napoje, rozrywkowe
w środkach transportu
gastronomii zamkniętej
gastronomiczne przy hotelach i innych obiektach noclegowych
winiarnie
tawerny
kawiarnie (Stambuł - Arabowie); 1650r. - pierwsza kawiarnia w Oxfordzie; „Cafe le Procope” - Paryż
bary - pojawiły się w USA (lada, nieduży wybór dań, miejsca stojące)
puby - Anglia IX w. (duży wybór piw)
zakłady szybkiej obsługi - USA (McDonald, KFC; dbałość o przepisy sanitarne)
Koncentracja obiektów gastronomicznych:
- stare miasto (obszar staromiejski)
- promenady nadmorskie, miejsca skupisk turystów
Obiekty etniczne:
- restauracja indyjska Maharaja (Gdańsk)
- restauracja chińska (Poznań)
Liczba placówek gastronomicznych w 2007 roku:
Ogółem: 88995
Restauracje: 10927
Bary: 38391
Stołówki: 6576
Punkty gastronomiczne: 33101
BAZA TOWARZYSZĄCA
RODZAJE BAZY TOWARZYSZĄCEJ:
To urządzenia mające na celu:
umożliwienie turystom korzystanie z walorów turystycznych danego obszaru lub tworzące dodatkowe walory
ułatwienie uprawiania turystyki (biura podróży)
zapewnienie rozrywki (lokale)
zabezpieczenie usługowe (poczta, bank, telekomunikacja, stacje benzynowe itp.)
Ad. 1.
Porty jachtowe i rybackie (Łeba)
Wyciągi narciarskie, kolejki górskie
Pola golfowe
Zespół klubowy (TV, stół, krzesła)
Kręgielnia
Kryta pływalnia (baseny przyhotelowe)
Wyciąg turystyczny
Szlaki turystyczne
Parki narodowe
Ad. 2.
Punkty informacji turystycznej
Biura podróży
Największe w Europie biura podróży zajmujące się turystyką zagraniczną:
- Toursistik Union International (TUI) - Niemcy; 3518000 klientów
- Thomson Tour Operator - Wielka Brytania; 3000000 klientów
- Neckermann Und Reisen Touristik - Niemcy; 189800 klientów
- Owners Abroad Group - Wielka Brytania
- Hotelplan - Szwajcaria
- International Travel Service - Niemcy
- Luft Transport Touristik - Niemcy
Ad. 3.
Urządzenia kulturalno-rozrywkowe:
teatry 118 (teatry muzyczne- 24, opery - 10, operetki - 14)
filharmonie, orkiestry, chóry - 39
zespoły pieśni i tańca - 3
muzea - 720
biblioteki - 8500
galerie sztuki - 294
wystawy - 3622
ekspozycje - 3875
kina - 504
ZAMKI, PAŁACE I DWORY
ZAMEK - ma charakter obronny, otoczony murami, zamknięta całość
PAŁACE - rezydencje mieszkalne bez funkcji obronnej
W Polsce brak typowych „czystych” zamków i pałacy. Mało który zamek jest zbudowany przez obcokrajowców.
* Zamek o charakterze obronnym - gotycka wieża mieszkalna - Siedlęcin
ZAMKI W POLSCE
MALBORK - największy zamek w Europie z okresu średniowiecza; wybudowany w drugiej połowie XIV wieku (1274r.); 1276r. - pierwszy mieszkaniec; dansker, gdanisko i draberek (toaleta)
ZAMEK PISATÓW LEDNICKICH - Henryk Brodaty założyciel; w 1675r. przechodzi w ręce władców Habsburskich
ZAMEK KSIĄŻĘCY CZOCHA (Leśna) - studnia niewiernych żon; pancerna komnata; obecne wykorzystanie zamku: hotelarskie
KSIĄŻ - przebudowany w czasach nowożytnych i pozbawiony cech obronnych; 963r. - powstanie zamku; 1605r. - ród Boberg (rozkwit zamku); 3 obiekt co do wielkości; Księżna Disy i akcja RIESE
STARY KSIĄŻ - zamek średniowieczny zachowany w stanie całkowitej lub częściowej ruiny; dawniej Stary Książ służył jako miejsce wypoczynku dla właścicieli pobliskiego Książa.
KRZYŻTOPÓR (Ujazd) - zamek renesansowy, zbudowany przez Krzysztofa Ossolińskiego Herbutopa
TWIERDZA ZAMOŚĆ - twierdza nowożytna (1579-1618); Muzeum Martyrologii Rotunda, Stara Brama Lwowska
Zainteresowanie zamkami:
- konferencje popularno-naukowe w zamkach
- funkcja hotelowa
- restauracje w obiektach zabytkowych
- imprezy cykliczne/ turnieje rycerskie
PAŁACE I DWORY
Rezydencje miejskie:
ŁAZIENKI KRÓLEWSKIE w WARSZAWIE:
- bez funkcji obronnych (fortyfikacji)
- największy w Polsce zespół pałacowo-parkowy
- Lubomirscy (król Stanisław August Poniatowski - Obiady Czwartkowe)
- 1817r. - obiekt cesarski
- w dwudziestoleciu międzywojennym właścicielem stało się państwo
- restauracja w Nowej Oranżerii „Belvedere”
PAŁAC CZARTORYSKICH w LUBLINIE
- barokowy - XVII w.
- obecnie: dom turysty PTTK
- w 1973r. - Lubelskie Towarzystwo Naukowe
PAŁAC CZARTORYSKICH w PUŁAWACH
- styl rokoko - wybudowany przez Lubomirskich
- Pałac Marynki
- park w stylu angielskim
- Świątynia Sybilli
- Dom Gotycki
- Tankred i Klorynda (rzeźba)
- 1842r. - Aleksandryjski Instytut Wychowania Panien (pierwsza przebudowa)
Rezydencje wiejskie:
Pałac w MOSZNEJ
- VII w.; obecnie: Centrum Terapii Nerwic; 99 wieżyczek; Święto kwitnącej Azalii
Dwory:
Najstarszy dwór w Wieluszyce k. Bochni - XV w.
Dwór obronny w Szymbarku
Dwory XVII- wieczne (barok)
- dwór alkierzowy w Ożarowie k. Wielunia
Dwory klasycystyczne
- dwór w Glanowie k. Krakowa (cudem zachowany autentyk, założenie parkowe, dbano o estetykę, kolumny, zrezygnowano z alkierzy)
Dwory neoklasycystyczne
- budowle murowane
- dwór w Stubnie k. Przemyśla został przebudowany w „stylu dworkowym” dla Myszkowskich zaraz po zakończeniu I Wojny Światowej
- dworek w Żelazowej Woli (Skarbków) - urodził się Fryderyk Chopin
Pałace i dwory myśliwskie
- Miłocin, Skierniewice, Siemiony, Kaczew, Helenopol, Adampol, Nieborów, Otwock, Wierzchowice, Puszcza Rudnicka, Spała, Precław, Białaczuk, Łańcut, Łochów, Dawidogródek, Chojnice, Puszcza Nalibocka
- Dwór z Siemion - wykonany z modrzewia, przeniesiony do skansenu w Ciechanowcu
- Dwór Myśliwski Radziwiłłów w Kaczewie (leśniczówka w Bolimowskim Parku Krajobrazowym); wybudowany w 1926r.
- Pałąc Myśliwski Zamoyskich w Adampolu
Obiekty biskupie - związane z religią
- Pałac biskupi w Lublinie
W 2007r. było 2800 dworów, w tym ok. 2000 w stanie ruiny!
- opuszczony dwór w Bieganowie (wielkopolskie)
- 150 dworów zachowało walory architektoniczne
- Wola Suchożeberska k. Siedlec, gdzie zdołano odtworzyć atmosferę polskiego dworu
10. MUZEA W POLSCE
* 1594r. - pierwsze muzeum w Poznaniu zwane „gabinetem osobliwości”
* Puławy 1801r. - pierwsze muzeum z pamiątkami narodowymi
* Wilanów - kolejny obiekt muzealny
* Muzeum Starożytności w Wilnie
* Muzeum im. Dzieduszyckich we Lwowie
OBECNIE:
- Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej w Przemyślu (1909r.)
- Muzeum Dzwonów i Fajek (jedyne w Europie)
Muzea ministerialne - w pełni finansowane przez państwo; 896 muzeów w Krajowym Rejestrze Muzeów
- Centralne Muzeum Morskie w Gdańsku
Muzea okręgowe
- Muzeum Okręgowe w Rzeszowie (podziemna trasa turystyczna)
Muzea biograficzne
- Muzeum im. J. Kasprowicza w Inowrocławiu
- Muzeum J. Kochanowskiego w Czarnolesie
Muzea gminne
- Muzeum Miasta Ostrowa Wielkopolskiego
Muzea prywatne
- Prywatne Muzeum Motoryzacji i Techniki w Otrębusach (jedyne muzeum prywatne wpisane w Krajowy Rejestr Muzeów
Muzea związane z obiektami sakralnymi i kulturowymi
- Muzeum Archidiecezjalne we Wrocławiu
Muzea narodowe
- Muzeum Narodowe w Krakowie - 1879r - wpisane w KRM
Muzea regionalne
- Muzeum Regionalne im. Andrzeja Laubego w Wolinie
Muzea (skanseny) archeologiczne
- Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy
Muzea etnograficzne
- Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie
Obiekty objęte opieką muzealną po zakończeniu swojej działalności
- statki i okręty Błyskawica - od 1976r. jako muzeum
CIEKAWOSTKA: Muzeum Dobranocek w Rzeszowie