Warsztaty telewizyjne
Witaj w telewizorze, czyli o różnych typach sytuacji, w których możesz się znaleźć:
twarzą w twarz z kamerą reporterską
(wywiad w pomieszczeniu i w plenerze, rozmowa realizowana przez wóz transmisyjny; sonda uliczna jako ozdobnik dramaturgiczny, sonda problemowa - kij w mrowisko)
rzucony na pożarcie do studia telewizyjnego
Na co zwrócić uwagę?
najważniejszy jest OBRAZ
źródła obrazu w TV: studio, a w nim: ludzie, scenografia, rekwizyty (musza być użyte), ikonografia, czyli materiały ilustracyjne, fotografie, dokumenty, rysunki, plansze 30x40 cm (najlepiej fotografowane ze stojaka);
tło za Twoimi plecami nie jest obojętne ( w studiu nie mamy na to wpływu, podczas nagrywania rozmowy kamerą reporterską - i owszem: nie pozwól ustawiać się na tle "zastawek" <sygnalizują nudę i arogancje biura>, nie na tle brudnej ściany ani tabliczek z napisem: wyjście awaryjne: najlepiej przy czymś, co organizujesz - logo targów, wystawa projektów - ale uważaj, by tło Cię nie zdominowało)
światło: niech błyszczy tylko Twój intelekt (pamiętaj o pudrze)
przed nagraniem zawsze przejrzyj się w lustrze
kobieto: nie przychodź do studia w mini spódniczce (kamera dodaje ok. dziesięciu kilogramów)
mężczyzno: nie wkładaj za ciasnej marynarki
wyczyść buty: możesz być kadrowany w planie ogólnym
gesty: tylko w programie dla głuchoniemych (nasze wrodzone gesty denerwują widza, starajmy się je wyeliminować, ale z drugiej strony - zbytnie skupienie się na mowie ciała zaburza komunikację, gesty polecane pod warunkiem, że nie utrudniają odbioru - im bardziej oszczędne tym lepiej)
Co robić, aby wypaść przekonująco?
jak mówić?
technicznie: artykulacja, oddech przeponowy, intonacja, tempo (grzechy główne: seplenienie, nie otwieranie szeroko ust, zbyt ciche mówienie, ćwiczenia dykcyjne: una muno i mamma mia, inwokacja z kamieniem w ustach i inne, intonacja: rosnąca i opadająca, akcent zdaniowy - wznosząco - opadający)
merytorycznie: jak nie zanudzić (słynne dziesięć sekund, po których widz sięga do pilota)
jak osiągnąć sukces występując publicznie
metafora występu: scena, kulisy, aktor, rekwizyty ("Człowiek w teatrze życia codziennego" Erwina Goffmana)
zasada A: apelu formalnego - Kwintylian - atrakcyjna forma zwiększa akceptację treści, tekst musi być budowany w sensownym porządku (wstęp, opowiadanie, argumentacja, zakończenie) - zadanie wstępu: captatio benevolentiae (schwytanie słuchacza lub widza): żart, anegdota, scenka z życia, odniesienie się do sytuacji "uch, ale tu gorąco", zaskakujące pytania retoryczne (politycy), ciekawa metafora, następnie: dobór argumentów, którymi będziemy się posługiwać i rozbicie kontrargumentów, odniesienie się do innych tekstów na ten temat, niby - porządek logiczny, wyliczanka, metafora (Polska jest jak człowiek: ma głowę, ramiona itd.), uogólnienia i wreszcie efektowne zakończenie (klamra kompozycyjna: coś, co wszyscy zapamiętają: aforyzm, anegdota)
zasada B: decorum (stosowności) - mów adekwatnie do sytuacji (czasem nie wypada żartować, a czasem - być patetycznym, politycy nie obrażają się na satyryków)
zasada C: wyobraźni - wasze przemówienie powinno kierować się do rozumu odbiorców przez wyobraźnię (nie tylko anegdoty, ale...)
kategorie retoryczne: nadawca, audytorium i sposób budowania relacji między nimi)
jak siedzieć lub stać? (co mówi Twoje ciało - komunikacja niewerbalna):
7% przekazu - komunikacja werbalna,
38% - komunikacja niewerbalna, ale związana z naszym głosem,
55% - komunikacja niewerbalna w czystej formie (mowa ciała)
WAŻNE! Postawa ciała, mimika twarzy, bariery (stół, teczki na stole, długopisy itd.); postawa zamknięta - skrzyżowane na piersiach ręce, jedna ręka chwyta drugą, trzymamy coś w ręku, unikamy kontaktu wzrokowego - dlatego w TV nigdy nie czytamy a kartki (postawa otwarta - "spocznij" amerykańskiego żołnierza); jak się otworzyć - ręce do tyłu, noga na nogę (najodpowiedniejsza pozycja dla osoby siedzącej w TV), unikanie gestów krytyczno - oceniających (podparcie podbródka) i wyrażających agresję (ręce na biodrach, opieranie się o coś, np. plecami o ścianę, podpieranie stołu rękami).
Cztery strefy kontaktu w przestrzeni (zawłaszczenie przestrzeni wywołuje irytację):
intymna: 45 cm wokół mnie (przyjaciele), dotyk jest elementem dominacji,
osobista: 46 - 120 cm (często naruszana przy stoliku TV),
społeczna: 120 - 360 cm,
publiczna: od 360 cm (powyżej 6 metrów nic nas nie obchodzi)
jak się ubrać? (trochę o kodach semantycznych i kolorach)
kostium aktora: wszystkie grupy społeczne mają wypracowane normy, np. dress code PR - ciemny garnitur za trzy średnie krajowe, prawnicy - powściągliwość, ludzie reklamy, artyści - stroje podkreślające indywidualność (demaskują nas kosztowne drobiazgi, których nie mamy, ale w TV nie mato znaczenia, bo i tak nikt nie zauważy Twojego zegarka; kolory telewizyjne - pastele, zakazane - czerwony, biały i czarny, drobne kratki i prążki
co robić z rękami? (rekwizyty precz! - podczas wywiadu reporterskiego pamiętaj o zaburzeniach przekazu: ryk silników samochodowych za oknem, grające radio, w studiu tok naszego wywodu rozbije pstrykający długopis)
o dopuszczalnych protezach (dla dziennikarza)
gdzie patrzeć?
Jak się nie dać?
jak opanować tremę?
przygotować się psychicznie (uświadomić sobie realną sytuację - i tak umrzemy, nic się nie stanie - nawet jeśli się nie uda)
awaryjne zaplecze: dobrze wyprasowana koszula nas uspokoi (rytualna czynność) wiemy, co chcemy powiedzieć, przećwiczymy przed lustrem (choc lepiej nie pisać wcześniej tekstu, ani nie układać sobie odpowiedzi, bo gdy zapomnimy jednego zdania - zablokujemy się, gdy odczytujemy tekst tracimy kontakt z publicznością); warto tez przyjść wcześniej itd.
pomaga nam doświadczenie niestosownego występu (spełnia rolę chrztu bojowego)
należy odnaleźć pewną przyjemność w występowaniu (zaspokajana jest nasza próżność)
jak odpowiadać na kłopotliwe pytania?
jak przygotować się na najgorsze?
słów kilka o uśmiechach
Poznaj język wroga (czyli o standardach filmowych i realizacyjnych)
plany i kadry:
plany - to wycinki obrazu rzeczywistego, sfilmowane kamerą. Używamy je, by zwrócić uwagę widza na istotne dla rozwoju akcji elementy działania, jej uczestników, lub szczegóły otoczenia. Rozróżniamy trzy typy planów: ogólne, średnie i bliskie.
Daleki (totalny) - ukazujący przestrzeń do horyzontu, najczęściej widzianą z góry. Stosowany rzadko, wyłącznie w scenach plenerowych ukazujących przestrzeń. Człowiek jest wkomponowany w pejzaż.
Ogólny - obejmujący pełny obraz miejsca akcji, w którym postać ludzka znajduje się w pełnej odległości od kamery. Umiejscawia akcję (plan wprowadzający)
Pełny - postać ludzka zajmuje całą, lub prawie całą wysokość kadru, tło jest znacznie ograniczone. Rzadko używany - głównie po to, by pokazać większą liczbę postaci w działaniu.
Amerykański - postać ludzka widoczna jest do kolan. Podstawowy plan w filmach aktorskich. Tak postrzegamy człowieka, z którym jesteśmy w kontakcie bezpośrednim
Średni ("jajeczny" lub radziecki) - postać ludzka widoczna jest do pasa
Półzbliżenie - popiersie postaci ludzkiej
Zbliżenie - tło wypełnione w całości twarzą ludzką lub przedmiotem.
Najważniejszy z punktu widzenia emocjonalnego.
Detal - fragment twarzy, przedmiotu postaci.
O wyborze określonego planu decyduje funkcja ujęcia (najmniejsza jednostka dynamiczna filmu - w przeciwieństwie do kadru, będącego najmniejsza jednostką statyczną filmu). Ujęcie jest nieprzerwanym zdjęciem filmowym, od uruchomienia kamery do jej zatrzymania. Połączone ujęcia tworzą płynną narrację obrazową.
Film składa się z ujęć, scen i sekwencji. Scena jest zespołem ujęć, połączonych jednością miejsca i czasu trwania akcji. Sekwencja składa się z kilku scen i stanowi zamknięty dramaturgicznie fragment filmu. Kadrowanie to działanie, którego celem jest wybór najbardziej odpowiedniego planu.
ruchy kamery:
Najazd (za pomocą transfokatora, czyli zmiennej ogniskowej w kamerze), odjazd, panorama w lewo i w prawo, w dół i górę, jazda kamery, szwenk (gwałtowny, nieskoordynowany ruch, np. przy sondzie: jest to rodzaj szybkiej panoramy, służącej też m.in. do zaznaczenia szybkiej zmiany miejsca akcji), rzadko stosowanym środkiem rozdzielczym jest roletka (linia pionowa lub pozioma).
Montaż odbywa się najczęściej przez cięcia lub przenikanie (rozjaśnianie lub ściemnianie)
prawidłowy układ realizacyjny studia TV: trzy kamery, ustawione po jednej stronie, jedna pokazuje plan ogólny (np. stolik + dwie osoby), każda z pozostałych kamer - inną osobę np. w półzbliżeniu
rodzaje mikrofonów
setka to nie wódka
o czym mówią w reżyserce?
Historia gadulstwa, czyli o różnych typach rozmówców:
Kim jesteś? (politykiem, profesorem, artystą, prezesem, policjantem, kimś przypadkowym, kimś bardzo ważnym, młodym zdolnym, entuzjastą, osobnikiem zżartym tremą, kimś jeszcze?...)
Historia dyletanctwa, czyli o dziennikarzach
trochę o stanowczości (nie upierać się przy przećwiczeniu wywiadu "na sucho", nie prosić o podanie pytań, lecz zagadnień, nie starać się o wszystkim opowiedzieć w jednej odpowiedzi; częsty problem - rozmówca nie odpowiada na pytanie; o odpowiedzialności prawnej dziennikarza, przeprowadzającego wywiad w TV, rodzaje pytań - zamknięte, zaczynające się od "czy?" i otwarte (dające swobodę odpowiedzi)
jak trafić do telewizji? (ćwiczyć; zainteresować dziennikarzy)
czego m.in. nie wolno dziennikarzowi w TV (w świetle prawa autorskiego i prasowego):
naruszania prawa do wizerunku - rozpowszechnianie wizerunku zawsze wymaga zgody osoby zainteresowanej ( z wyjątkiem dwóch sytuacji: gdy pokazywana jest osoba publiczna w związku z pełnioną przez siebie funkcją, lub gdy przedstawiany człowiek jest "szczegółem pewnej całości" - np. widowni na meczu piłkarskim) - art. 81 prawa autorskiego;
naruszania dóbr osobistych osób fizycznych i prawnych (chyba, że dziennikarz działa w imię społecznie uzasadnionego interesu);
nie sprawdzania zgodności uzyskanych wiadomości z prawdą;
prowadzenia ukrytej działalności reklamowej (kryptoreklamy);
wypowiadania w prasie opinii co do rozstrzygnięcia w postępowaniu sądowym przed orzeczeniem w I instancji (chyba, że sąd na to zezwoli - ze względu na ważny interes społeczny - sprawa "Ciola");
odmawiania autoryzacji dosłownie cytowanej wypowiedzi;
ujawniania danych informatora, jeśli to sobie zastrzegł;
(Dziennikarz ma za to prawo m.in. zgodnie z art. 4 pp do uzyskiwania informacji od organów państwowych, przedsiębiorstw państwowych, organizacji spółdzielczych i osób prowadzących działalność na własny rachunek - na temat ich funkcjonowania: odmowa udzielenia informacji może nastąpić jedynie ze względu na ochronę tajemnicy państwowej i służbowej, oraz innej tajemnicy chronionej ustawą, art.44 kto utrudnia lub tłumi krytykę prasową - podlega karze ograniczenia wolności lub grzywny)
Jak stać się osobowością telewizyjną?
jak sprawić, żeby to było ciekawe?
Twoja indywidualność w cenie
standardy etyczne: partnerskie współuczestnictwo
telewizja szczęścia nie daje
Magda Kozak-Siemińska
1. Doświadczenie zawodowe: od września 1992 r. do lipca 1994 r. - praca w Telewizji Niezależnej Lublin (TV komercyjna) w charakterze wydawcy, reportera i prezentera programów informacyjnych oraz autorki cyklicznego programu "Spotkania Literackie"; od sierpnia 1994 r. do chwili obecnej - praca w oddziale terenowym Telewizji Polskiej w Lublinie na stanowisku redaktora programów informacyjnych i prezenterki regionalnej "Trójki"
2. Kwalifikacje: a) ukończone studia: pięcioletnie magisterskie w latach 1991 - 96 na Wydziale Humanistycznym UMCS w Lublinie (Instytut Filologii Polskiej) oraz dwuletnie podyplomowe studia dziennikarskie na Uniwersytecie Warszawskim (1996 - 98), rozpoczęte studia doktoranckie w Zakładzie Teorii Literatury UMCS; b) kursy: dwutygodniowe szkolenie BBC dla wydawców telewizji regionalnych ( w maju 1995 r, w Lublinie: BBC WORKSHOP FOR SENIOR EDITORS), dwutygodniowe szkolenie CIRCOM dla młodych dziennikarzy telewizji regionalnych na Węgrzech w Szegedzie (maj, czerwiec 1997 r.; CIRCOM REGIONAL TRAINING COURSE), udział w międzynarodowej konferencji, poświęconej etyce mediów organizowanej przez EBU (European Broadcasting Union) w 1998 r.; ponadto: udział w wielu zjazdach TAI (Telewizyjnej Agencji Informacyjnej) i OSiAP-u (Ośrodka Szkolenia i Analiz Programowych Telewizji Polskiej S.A. )
3. Formalne uprawnienia do pracy przed kamerą: karta ekranowa kategorii P (prezenterska) przyznana w 1995 r. przez Ośrodek Szkolenia i Analiz Programowych TVP S.A. ( od 1997 r. - bezterminowo)