UBEZPIECZENIA

Dr Helena Ogrodnik

LITERATURA PODSTAWOWA:

1. Pod. Red. E. Wierzbicka „Ubezpieczenia non-life”

2. Handschke, Monkiewicz 2010

3. Pod red. T. Sangowskiego „Ubezpieczenia gospodarcze”,

4. Pod red. J. Monkiewicza „Podstawy ubezpieczeń” tom I - mechanizmy i funkcje, tom II - produkty,

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:

5. Pod red. T Sangowskiego „Ubezpieczenia w gospodarce rynkowej” tom IV,

6. Pod red. R. Chmielowiec „Ubezpieczenia, rynek, ryzyko”,

7. Kowalewski „Umowa ubezpieczenia”,

8. Przebalska, Orlicki „Nowe prawo ubezpieczeń gospodarczych z wprowadzeniem”,

USTAWY:

9. Kodeks Cywilny, części dot. ubezpieczeń

10. Ustawa z 22.05.2003 o działalności ubezpieczeniowej,

11. Ustawa z 22.05.2003 o ubezpieczeniach obowiązkowych, o Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych,

12. Ustawa z 22.05.2003 o pośrednictwie ubezpieczeniowym,

13. Ustawa z 22.05.2003 o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych.

www.isap.pl

egzamin: test wielokrotnego wyboru, ułożony z wykładów i ćwiczeń

WYKŁAD I: RYZYKO A UBEZPIECZENIA

WYKŁAD II: ISTOTA UBEZPIECZEŃ

WYKŁAD III: ZASADY OCHRONY UBEZPIECZENIOWEJ

WYKŁAD IV: SYSTEMATYKA UBEZPIECZEŃ

WYKŁAD V: ZASADY OCHRONY UBEZPIECZENIOWEJ

WYKŁAD VI: PODSTAWOWE POJĘCIA TECHNICZNO-UBEZPIECZENIOWE

WYKŁAD VII: UBEZPIECZENIE MAJĄTKOWE I OSOBOWE

WYKŁAD VIII: TRYB ZAWIERANIA UMÓW UBEZPIECZENIA

WYKŁAD IX: STATYSTYKA W UBEZPIECZENIACH

WYKŁAD X: REASEKURACJA

WYKŁAD XI: POLSKI RYNEK UBEZPIECZEŃ

WYKŁAD I

RYZYKO A UBEZPIECZENIA

Adam Willet ułożył ekonomiczną tezę ryzyka: ryzyko jest czymś obiektywnym, skorelowanym z subiektywną niepewnością. Podzielił więc niepewność na subiektywna i obiektywną, a tę obiektywną nazwał ryzykiem.

Amerykanin Knight stwierdził, że jeżeli znany jest stopień niepewności to ta niepewność przestaje być niepewnością a staje się ryzykiem. Podzielił niepewność na mierzalną i niemierzalną, a tę mierzalną nazwał ryzykiem.

Ryzyko jest więc szczególnym rodzajem niepewności. Takim, które zawsze daje się zmierzyć przy pomocy metod matematyczno-statystycznych, w szczególności przy wykorzystaniu rachunku prawdopodobieństwa.

RYZYKO:

1. możliwość zdarzenia wywołującego stratę,

2. prawdopodobieństwo nastąpienia zdarzenia wywołującego stratę,

3. przedmiot lub grupa przedmiotów, które narażone są na stratę (kredyt, zwierzę, budynek),

4. zdarzenie, które tą stratę wyrządza np. pożar, huragan, powódź,

5. możliwość lub prawdopodobieństwo subiektywnego powiększenia straty wynikającej z jakiegoś niebezpieczeństwa (hazard),

6. możliwa wielkość straty, na którą narażone są osoby lub mienie,

7. zróżnicowanie (fluktuacja) możliwych strat,

8. niepewność dotycząca strat (niepewność lub wątpliwość co do możliwości przewidzenia przyszłości).

Według Amerykańskiej Komisji do spraw terminologii:

1. Ryzyko to niepewność co do nastąpienia określonego zdarzenia w warunkach istnienia dwóch lub więcej możliwości,

2. Ryzykiem określa się ubezpieczoną osobę lub przedmiot.

KLASYFIKACJA:

1. finansowe - konsekwencje ryzyka można określić w pieniądzu,

niefinansowe - konsekwencje ryzyka nie można określić w pieniądzu.

2. statyczne - ryzyko nie związane z postępem, niezależne od jakichkolwiek zmian np. powódź, uderzenie pioruna

dynamiczne - ryzyko związane ze zmianami gustów, zmianami technicznymi, zmianami cen itp.,

3. fundamentalne - źródłem tego ryzyka są najczęściej przyczyny polityczne, ekonomiczne, społeczne, czasami sił przyrody; ryzyko ma wpływ na dużą liczbę podmiotów, które pozostaje poza nawet częściową kontrolą pojedynczych podmiotów, np. ryzyko inflacji

partykularne - źródło tego ryzyka tkwi w aktywności pojedynczych podmiotów; ryzyko, które powoduje straty w skali indywidualnej, które można częściowo kontrolować; np. kradzież, defraudacja, wyłudzenia lub utonięcie statku

KRYTERIA ROZRÓŻNIAJĄCE OBA RYZYKA:

• źródło ryzyka,

• ilość - zakres oddziaływania,

• jakość - możliwość jego kontroli.

4. czyste -wynika z natury rzeczy, konsekwencją są straty, np. ryzyko pożaru

spekulacyjne = spekulatywne - konsekwencją może być albo strata albo zysk, np. gra na giełdzie, nie można się od niego ubezpieczyć

5. majątkowe - rzeczowe (zniszczenie lub utrata rzeczy), związane z prawami majątkowymi (wierzytelnościami, aktywami), związane z zobowiązaniami (odpowiedzialnością cywilną)

osobowe - ryzyko, które powoduje uszczerbek w dobrach osobistych człowieka (zdrowie, życie, zdolność do pracy).

Podział na osobowe i majątkowe stanowi podstawę prawnej systematyki ubezpieczeń.

POSTAWY WOBEC RYZYKA:

1. można lubić ryzyko,

2. awersja,

3. neutralność.

PROCES ZARZĄDZANIA RYZYKIEM:

1. IDENTYFIKACJA RYZYKA - określenie możliwych sytuacji, zdarzeń, działań, które mogą spowodować albo zwiększyć szkody.

PŁASZCZYZNY BADAŃ:

1. analiza głównych typów szkód,

2. analiza bezpośrednich przyczyn szkód,

3. analiza wyodrębnionych przyczyn i przewidywanie konsekwencji ich wystąpienia.

2. OSZACOWANIE RYZYKA I OKREŚLENIE JEGO WPŁYWU NA DZIAŁALNOŚĆ PODMIOTU - zbadanie częstotliwości występowania poszczególnych rodzajów szkód, ustalamy ich rozmiar, a dalej określamy wartość majątku zagrożonego w związku z wystąpieniem szkód. Do oszacowania ryzyka można wykorzystać dane z lat ubiegłych, a następnie metody matematyczno-statystyczne np. ryzyko jako nadzieja matematyczna określonej straty. Dobra rzeczowe można szacować na postawie ceny, natomiast problemem może być oszacowanie dóbr osobistych (np. życie ludzkie).

3. KONTROLA RYZYKA - metody kontroli ryzyka:

1. rzeczowa

• unikanie działań ryzykownych (negatywna metoda kontroli ryzyka) - indywidualna, świadoma odmowa akceptacji nawet chwilowego ryzyka

• prewencja (podejmowanie działań mających na celu zapobieganie szkodom polegające na zmniejszeniu ich częstotliwości i rozmiarów) przez zastosowanie środków technicznych (czujnik zadymienia-pożar), ekonomicznych (bodźce np. finansowe, które zapobiegają szkodom) lub prawnych (przepisy prawne, które nakładają na sprawców szkody odpowiedzialność karną lub cywilną i określają jakie zabezpieczenia powinny być stosowane żeby do szkody nie dopuścić)

2. finansowa

• zatrzymanie ryzyka u siebie (trzeba zapewnić środki na sfinansowanie skutków ryzyka, które mogą pochodzić z bieżących wpływów pieniężnych, samofinansowania)

1. aktywne - ma miejsce w sytuacji, kiedy dany podmiot w pełni zdając sobie sprawę z konsekwencji ryzyka, decyduje się przyjąć go na siebie całkowicie lub częściowo (motywy finansowe, niefinansowe)

Czynniki determinujące decyzję: rozmiary i częstotliwość występowania szkód - szkody powinny być niewielkie ale mogą często występować, wielkość podmiotu, wartość jego majątku, sytuacja finansowa, posiadanie zdolności do pełnego pokrycia maksymalnego prawdopodobnego kosztu związanego z danym ryzykiem (kapitał zapasowy), preferencje właścicieli.

2. bierne - wynika z braku wiedzy dotyczącej ryzyka i jego konsekwencji.

• dokonanie transferu ryzyka (wtedy następuje zmiana podmiotu ponoszącego ryzyko) poprzez:

1. przerzucenie działań ryzykownych np. umowa podwykonawstwa,

2. przerzucenie odpowiedzialności za finansowanie strat np. ubezpieczenie.

DYSPERSJA (transfer) RYZYKA - częściowe przeniesienie ryzyka na inną osobę lub grupę osób. Nie zawsze jest możliwe. Może mieć charakter częściowy lub całkowity.

Częściowy - polega na dyspersji ryzyka, czyli na tym, że finansowe skutki realizacji ryzyka zostają rozłożone na grupę podmiotów (np. przekształcenie jednoosobowej firmy w spółkę z innymi osobami)

Całkowity - może być realizowany przy pomocy działań organizacyjnych lub prawnych, np. fuzja przedsiębiorstw. Działania prawne to m.in.: transfer ryzyka przez umowę, umieszczenie odpowiednich klauzul w umowie, umowa ubezpieczenia.

DZIAŁANIA O CHARAKTERZE:

1. organizacyjnym - łączenie, fuzje przedsiębiorstw,

2. prawnym - umowa ubezpieczenia oraz zamieszczenie odpowiednich klauzul w kontrakcie (cenowe, walutowe).

SAMOUBEZPIECZENIE - to gromadzenie funduszy w celu samoubezpieczania swojej działalności.

Zalety:

-uniezależnia podmiot od koniunktury na rynku ubezpieczeniowym

-umozliwia tworzenie funduszy na pokrycie ryzyk nieubezpieczalnych

-odpis na taki fundusz może być niższy od składek w zakładzie ubezp. Z uwagi na mniejsze koszty

-zyski z inwestycji środków funduszy należą do firmy

-łatwy i szybki dostęp do funduszy w razie wystąpienia szkody

Wady:

-nie pozwala na rozłożenie ryzyka

-fundusz ma określona pojemność, w razie wystąpienia kosztownej szkody może się wyczerpać

-jest zwykle mało efektywny

WYKŁAD II

ISTOTA UBEZPIECZEŃ

Istotą ubezpieczeń jest to, że ubezpieczyciel zbiera składki od wielu osób, którym zagraża to samo ryzyko. Ubezpieczyciel może działać, ponieważ może polegać na prawie wielkich liczb.

PRAWO WIELKICH LICZB - im większa jest ilość prób (w przypadku ubezpieczeń - pojedynczych podobnych przypadków) tym bardziej częstość występowania danego zdarzenia losowego (w przypadku ubezpieczeń - ryzyko wystąpienie szkody) będzie zbliżać się do jego prawdopodobieństwa.

W przypadku ubezpieczeń - w miarę wzrostu ilości podmiotów narażonych na określone ryzyko możliwe jest dokładniejsze wyliczenie składki i ubezpieczyciel może z większą dokładnością oszacować straty (np. bez sensu jest oferowanie ubezpieczenia 30letnim kobietom mającym 2lata prawo jazdy, bo takich osob jest za mało). Ubezpieczyciel powinien się wystrzegać kumulacji ryzyka w jego portfelu (np. jeśli ubezpiecza ładunki w transporcie, to lepiej żeby wszystkie paczki nie leciały jednym samolotem).

Nie wszystkie ryzyka są ubezpieczalne. Formułowane są warunki jakie musi spełnić ryzyko, aby mogło być ubezpieczone:

1. ryzyko powinno być wymierne statystycznie (musi istnieć prawdopodobieństwo ryzyka),

2. ryzyko powinno należeć do grupy ryzyka czystego (wystąpienie ryzyka powoduje tylko stratę),

3. szkoda powinna mieć charakter losowy oraz powinna być mierzalna w jednostkach pieniężnych

UBEZPIECZENIEM określa się urządzenie gospodarcze zapewniające pokrycie przyszłych potrzeb majątkowych wywołanych u poszczególnych jednostek przez odznaczającą się pewną prawidłowością zdarzenia losowego, w drodze rozłożenia ciężaru tego pokrycia na wiele jednostek, którym te same zdarzenia zagrażają.

Ubezpieczenie nie chroni od ryzyka tylko od skutków ryzyka!!!!!

WADY wynikające z zastosowania ubezpieczenia jako metody kontroli ryzyka:

1. Nie wszystkie ryzyka są klasyfikowane jako nadające się do ubezpieczenia

2. Nie wszystkie ryzyka określane jako ubezpieczalne są przyjmowane do ubezpieczenia np. ze względy na ograniczoną pojemność finansową zakładu ubezpieczeń (nie posiada odpowiednich kapitałów do ewentualnej kompensacji strat)

3. Ubezpieczyciel może też odmówić przyjęcia ryzyka do ubezpieczenia z innych powodów, np. niespełnienie wymogów bezpieczeństwa

4. Istotnym mankamentem ubezpieczenia jest ograniczona kompensacja strat

KORZYŚCI:

1. Zyskanie pewności działania, poczucia bezpieczeństwa

2. Zwolnienie środków finansowych, które byłyby gromadzone jako fundusz samoubezpieczeniowy i wlączenie ich do procesów gospodarczych

3. Wyrównanie szkód bez obawy, że spowoduje to utratę płynności czy obniżenie osiągniętego wyniku

4. Zwiększenie wiarygodności wobec instytucji finansowych finansujących działalność podmiotu

5. Ograniczenie własnych środków zamrożonych w transakcjach rozliczeniowych (szczególnie w handlu zagranicznym)

6. Uzyskanie korzyści podatkowych (składki ubezpieczeniowe podmiotów gospodarczych to koszt uzyskania przychodu, a kwoty wypłacone z ubezpieczenia na wypadek śmierci nie są opodatkowane)

7. Równomierne rozłożenie płatności w czasie, co wynika z względnej stabilności składek ubezpieczeniowych

8. Możliwość dokonywania selekcji ryzyka

9. Możliwość zmiany nieznanego (często znacznego) kosztu przyszłych szkód na znany koszt określony wysokością składki ubezpieczeniowej

FUNKCJE UBEZPIECZEŃ:

funkcje społeczne - polegają na tym, że ubezpieczenia tworzą bezpieczeństwo, zapewniają stabilne warunki życia ubezpieczonym oraz ich rodzinom,

funkcje gospodarcze = ekonomiczne - ubezpieczenia zapewniają ciągłość działalności gospodarczej:

1. funkcja ochrony ubezpieczeniowej - oznacza, że ubezpieczenia tworzy bezpieczeństwo poprzez przejęcie ryzyka oraz gotowość Zakładu Ubezpieczeń do kompensacji szkód wynikających z realizacji ryzyka, a następnie jest wypłata odszkodowania czy świadczenia.

Funkcja ochrony ubezpieczeniowej ma dwa aspekty:

• psychologiczny - dawanie poczucia bezpieczeństwa finansowego,

• materialny - pokrywanie.

2. funkcja kompensacyjna - jest zgodna z aspektem materialnym funkcji ochrony ubezpieczeniowej, inaczej funkcja wyrównawcza; polega na dostarczaniu środków wystarczających na wyrównywanie zakłóceń powstałych w procesach gospodarczych, umożliwiających odtworzenie zniszczonych składników majątkowych, a także polega na udzieleniu pomocy materialnej osobom, które odczuły skutki wypadków ubezpieczeniowych

3. funkcja wychowawcza - ubezpieczenia skłaniają do przezornego przewidywania przyszłych zdarzeń, zjawisk lub skłonności do oszczędzania.

4. funkcja akumulacji kapitału = lokacyjna = lokacyjno-kredytowa - wynika z faktu, że w ramach systemu ubezpieczeń gromadzone są olbrzymie fundusze, które przez długi czas nie są wykorzystane na cele, na które zostały zebrane. Fundusze te mogą, a nawet powinny być wykorzystywane na cele lokacyjno-kredytowe (lokaty muszą spełniać określone warunki - bezpieczne, zapewniające odpowiednią płynność środków, odpowiednią rentowność). Spełniając tę funkcję ubezpieczenia powodują, że Zakłady Ubezpieczeń stają się instytucjonalnym inwestorem na różnych rynkach. Płynność lokat zależy od rodzaju ubezpieczenia: majątkowe - lokaty krótkoterminowe, osobowe - lokaty długoterminowe.

Funkcje finansowe:

5. Funkcja redystrybucyjna - związana z ideą ubezpieczeń, zgodnie z którą poprzez ubezpieczenia gromadzone są środki dzielone w związku z wypłata odszkodowań. Prowadzi to do redystrybucji dochodów. Redystrybucja w ubezpieczeniach różni się od innych jej rodzajów tym, że jest ograniczona pod względem podmiotowym (obejmuje tylko osoby ubezpieczone) oraz niewiele osób ubezpieczonych korzysta z tych funduszy. Rezerwa ubezpieczeniowa ma charakter stabilizacyjny (zapobiega zmianom w majątku społecznym). Dokonuje się w czasie i przestrzeni, bo gromadzone są rezerwy w okresach zmniejszonej szkodowości, a wykorzystywane są gdy szkodowość wzrasta. Dodatkowo istnieją różnice w szkodowości w zależności od regionu, istnieje redystrybucja dochodów między regionami.

6. funkcja stymulacyjna - polega na wykorzystywaniu strumieni przepływów pieniężnych związanych z operacjami ubezpieczeniowymi do tworzenia bodźców oddziałujących na podmioty narażone na ryzyko.

7. funkcja kontrolna - polega, na podstawie obserwacji strumieni pieniężnych związanych z operacjami ubezp., na uzyskaniu informacji o przebiegu procesów gospodarczych (struktura odszkodowań czy składek)

Wady wynikające z zastosowania ubezpieczenia jako funkcji kontroli :

• Nie wszystkie ryzyka są klasyfikowane jako nadające się do ubezpieczenia

• Nie wszystkie ryzyka są określane jako ubezpieczenie są przyjmowane do ubezpieczenia np. że ubezpieczyciel ma ograniczoną „pojemność finansową” zakładu ubezpieczeń.

• Ubezpieczyciel może też odmówić przyjęcie ryzyka do ubezpieczenia z innych powodów np. niespełnienie wymogów bezpieczeństwa

• Istotnym mankamentem ubezpieczenia jest ograniczona kompensacja strat

Korzyści wynikające z zastosowania ubezpieczenia jako metody kontroli ryzyka :

• Zyskanie pewności działania ; poczucia bezpieczeństwa

• Uwolnienie środków finansowych , które byłyby gromadzone jako fundusz samo ubezpieczeniowy i włączenie ich do procesów gosp.

• Wyrównanie szkód bez obawy, że spowoduje to utratę płynności lub obniżenie osiągniętego wyniku

• Zwiększenie wiarogodności wobec instytucji finansowych finansujących działalność podmiotu

• Ograniczenie własnych środków zamrożonych w transakcjach rozliczeniowych (handlu zagranicznym; instytucje leasingowe, banki)

• Korzyści podatkowe

• Równomierne rozłożenie płatności w czasie, co wynika z względnej stabilności składek ubezpieczeniowych

• Możliwość dokonywania selekcji ryzyka

• Możliwość zmiany nieznanego(często znanego) kosztu przyszłych szkód na znany koszt określony wysokością składki ubezpieczeniowej

8. funkcja akumulacji kapitału: Aspekt techniczny - w ramach ubezpieczeń dokonuje się repartycja finansowych skutków wypadków ubezpieczeniowych w danej wspólnocie ryzyka (zakład gromadzi środki od wszystkich którym zagraża takie samo ryzyko i następnie rozprasza ryzyko między nich). Musi tworzyć rezerwy (akumulować kapitał) aby rekompensować straty. Aspekt ekonomiczny - w ramach systemu ubezpieczeń gromadzone są olbrzymie fundusze, które przez długi okres czasu nie są wykorzystywane. Zakład musi je więc inwestować aby nie traciły na wartości. Rezerwy tworzone są w ciężar kosztów działalności. Kapitały własne zakładu ubezpieczeniowego mają charakter gwarancyjny, co oznacza, że nie mogą być wykorzystywane w bieżącej działalności. Zasady dot. Rezerw:

- minimalizacja ryzyka - inwestycje muszą być bezpiecznie lokowane. Istnieje lista instrumentów, w które zakłady mogą inwestować oraz limity środków, które mogą być inwestowane w poszczególne instrumenty.

- inwestycje muszą być rentowne - inwestor oczekuje określonej stopy zwrotu. Minimalna stopa zwrotu - to zachowanie wartości, wg inflacji. Oczekiwane dochody z lokat są uwzględniane przy kalkulacji składki.

- zapewnienie odpowiedniej płynności lokat - ubezpieczenia majątkowe muszą być lokowane na lokatach krótkoterminowych. Musi dostosować specyfikę inwestycji do charakteru rezerw. W przypadku ubezpieczeń na zycie zawieranych długoterminowo inwestycje też mogą być długoterminowe. W bilansie zakładów ubezpieczeń w aktywach dominują lokaty (70%), w pasywach rezerwy.

9. funkcja prewencyjna - jej realizacja ma na celu ograniczenie liczby wypadków ubezpieczeniowych oraz ich rozmiarów.

Istnieją różne formy i kierunki prewencji:

• ogólna - oddziaływanie poprzez różne środki prawne określające konsekwencje dla osób, które przyczyniły się do powstania czy powiększenia szkody ewentualnie nie zrobiły nic aby zapobiec jej wystąpieniu,

• w postaci działania gospodarczego - polega na wykorzystaniu określonych czynności, których celem jest zmniejszenie prawdopodobieństwa wystąpienia możliwych wypadków ubezpieczeniowych,

• finansowa - finansowanie przez Zakład Ubezpieczeń różnego rodzaju przedsięwzięć mających na celu ograniczenie liczby wypadków ubezpieczeniowych i ich rozmiarów.

Prewencja ściśle łączy się z ubezpieczeniem bez względu na to kto działa prewencyjnie. Prewencja ułatwia i bardzo często jest koniecznym warunkiem do realizacji ochrony ubezpieczeniowej. Wpływa to na koszty Zakładu Ubezpieczeń a co za tym idzie na wysokość składek ubezpieczeniowych. Zakłady Ubezpieczeń tworzą fundusz prewencyjny, który ujmują w ciężar kosztów.

Prewencja stanowi niezbędne uzupełnienie ubezpieczenia. Nawet jeśli ubezpieczenia będą w największym stopniu zabezpieczone nie da się uniknąć szkód, prewencja można je tylko ograniczać.

Prewencja zabezpiecza ryzyko, a ubezpieczenie finansuje straty!

Wyróżniamy straty nieodwracalne - osobowe, w zakresie środowiska, więc prewencja ma przewagę nad ubezpieczeniem.

DZIAŁANIA PREWENCYJNE:

• finansowanie:

• badania naukowe, innowacje techniczne o szczególnym znaczeniu dla rozwoju prewencji,

• organizacje ochrony środowiska naturalnego,

• bezpłatne okresowe badania lekarskie, akcje szczepień (Np. PZU finansowało badanie serca).

• działania techniczno-ubezpieczeniowe:

• przepisy ubezpieczeniowe, które oddziaływają bezpośrednio na zwiększenia bezpieczeństwa osób oraz majątku (dotyczą stanu bezpieczeństwa majątku zgłaszanego do ubezpieczenia),

• przepisy dotyczące stanu bezpieczeństwa w trakcie trwania ubezpieczenia. Zakład Ubezpieczeń może kontrolować ten stan, jeśli w trakcie trwania ubezpieczenia nastąpi pogorszenie warunków ubezpieczenia może rozwiązać umowę. Ubezpieczyciel może odmówić wypłaty odszkodowanie gdy szkoda wynikła przez złe zachowanie podstawowych warunków ubezpieczenia lub w skutek rażącego niedbalstwa,

• pod rygorem utraty prawa do odszkodowania ubezpieczający ma obowiązek podjąć działania mające na celu zmniejszenie szkody i zabezpieczyć zagrożone mienie (koszty ratujące też są zwracane),

• zastosowanie tzw. udziału własnego w umowie ubezpieczeniowej (UDZIAŁ WŁASNY ubezpieczającego oznacza, że w każdej szkodzie będzie uczestniczył ubezpieczający. Ubezpieczający jest przez to zmuszony do większej dbałości o ubezpieczony majątek). Wprowadzenie zapisu w umowie o udziale powoduje, że ZU pokrywa tylko część szkody. Ma to wpływ na niższe składki, ubezpieczający może zwrócić się do ZU o taki zapis lub o usunięcie go z umowy.

• odpowiednio skonstruowana taryfa ubezpieczeniowa, a w szczególności zastosowanie w niej systemu zniżek i zwyżek taryfowych (w ubezpieczeniach są to BONUS i MALUS). Uzależnione są od przebiegu szkodowości w danym ubezpieczeniu. Np. w ubezp samochodowych można dostać zniżkę składki za bezszkodową jazdę.

• instytucja roszczeń regresowych w stosunku do sprawcy szkody. W praktyce konsekwentne dochodzenie takich roszczeń oddziałuje na zmniejszenie szkodowości w niektórych rodzajach ubezpieczenia. (Np. cargo - ubezpieczenia ładunku w transporcie; ubezpieczenie mieszkań). Sprawca szkody ma obowiązek naprawić jej skutki (zapis w Kodeksie Cywilnym). Jeśli szkoda jest objęta umową ubezpieczenia, poszkodowany może nie zwracać się do sprawcy szkody z żądaniem jej naprawienia, tylko zgłasza szkodę w zakładzie ubezpieczeń. ZU wypłaca odszkodowanie, ma wtedy prawo do wyegzekwowania wyrównania szkody przez jej sprawcę.

Kierunki oraz rozmiary działań prewencyjnych są różnicowane w różnych krajach. Jednak we wszystkich krajach przeznacza się większość funduszy na cele prewencyjne.

PODEJŚCIE EKONOMICZNE DO DZIAŁAŃ PREWENCYJNYCH (kalkulacja efektywności działań prewencyjnych)

Wskaźnik efektywności E = V / k

V - oczekiwane korzyści ekonomiczne (zmniejszenie szkody)

K - koszty na realizacje działań prewencyjnych

E > 1 - działania prewencyjne są ekonomicznie efektywne

Wydatki na cele prewencyjne (k) ponoszone są jednorazowo lub w krótkim okresie czasu, a korzyści (efekty) rozciągają się na wiele lat. We wzorze V stanowi sumę doraźnych efektów prewencyjnych oraz zdyskontowanych przyszłych korzyści. Pojawia się pytanie czy do wzoru bierzemy tylko korzyści bezpośrednie czy również pośrednie. Często korzyści pośrednie mają większe wymiary niż bezpośrednie co powoduje, że są trudne do obliczenia i powstaje konieczność ich oszacowania (problem dokładności). W teorii wypracowano więc inne formuły, różne w zależności od tego jaką korzyść badamy (Np. przyczyny powstawania ryzyka, zmniejszenie zagrożenia, wcześniejsze przygotowanie akcji tłumiącej, przygotowanie przepisów bezpieczeństwa). W zależności od tego, który kierunek działań będzie realizowany inaczej będzie się liczyło efekty, które chce się uzyskać.

Kierunki działań prewencyjnych

Działalność prewencyjna może być ukierunkowana na całkowite wyeliminowanie przyczyn występowania określonych szkód losowych, może też zmierzać do zmniejszenia stopnia zagrożenia ubezpieczonych obiektów przez wypadki losowe (zmniejszenie natężenia i częstości szkód w danej grupie obiektów). Może być ukierunkowana na wcześniejsze przygotowanie akcji tłumiącej (likwidującej zagrożenie już w momencie zapoczątkowania, albo zmniejszającej zasięg i intensywność działania wypadków). Działalność prewencyjna może też polegać na opracowywaniu odpowiednich przepisów bezpieczeństwa, albo na popularyzacji metod i środków zapobiegających powstawaniu szkód i ograniczających ich intensywność.

ZASADY UBEZPIECZEŃ (wymagania stawiane usługom ubezpieczeniowym):

-wtórne względem funkcji ubezpieczeniowych

- charakter imperatywny lub postulatywny

- podstawowe zasady: realność, pełność, powszechność ochrony ubezpieczeniowej

- inne zasady: szybkość wypłaty odszkodowań i świadczeń, koncesjonowanie działalności ubezpieczeniowej (1 licencja w UE), ograniczenia dotyczące działalności poza ubezpieczeniowej (ściśle określono czynności jakie może wykonywać ZU), nadzór państwa

Zasada szybkości wypłaty odszkodowań jest związana z zasadą płatności dlatego, że szybkość wypłaty często decyduje o tzw. kosztach pośrednich, a więc ma wpływ na szeroko rozumiany finansowy poziom strat losowych przez odszkodowanie. Im szybciej zakład wypłaci odszkodowanie tym większa jest szansa na pełne pokrycie strat.

Zasada koncesjonowania - aby móc ubezpieczać trzeba spełniać pewne wymogi (jedna licencja w UE)

WYKŁAD III

ZASADY OCHRONY UBEZPIECZENIOWEJ

Zasady ochrony ubezpieczeniowej:

- realność (gwarancje prawne i ekonomiczne) - pewność, gwarancja urzeczywistnienia prawa do otrzymania odszkodowania ubezpieczeniowego, prawdziwa rękojmia prawa

- pełność (aspekty techniczne i ekonomiczno-prawne) - zapewnienie ubezpieczonym takiego poziomu finansowego wyrównania strat losowych jakich w danych warunkach możliwy jest do osiągnięcia

- powszechność (podmiotowa i przedmiotowa) - stworzenie takiej organizacji i zasad funkcjonowania ubezpieczeń, aby zapewniały zabezpieczenie każdej zainteresowanej w ubezpieczeniu jednostce możliwość korzystania z tego urządzenia w miarę potrzeb

ZASADA REALNOŚCI OCHRONY UBEZPIECZENIOWEJ

realność ochrony świadczy postępowanie zakładu ubezpieczeń względem ubezpieczającego. Rozpatrywana jest jako:

a) stopień pokrycia rzeczywistej szkody przez odszkodowanie (wskaźnik realności ochrony ubezpieczeniowej: odszkodowanie / szkoda), ale nie mówi o tym, czy pewne jest otrzymanie odszkodowania

b) stopień pewności otrzymania odszkodowania w celu wyrównania szkody

-sytuacja, w której ubezpieczający może nie popełniając błędu z punktu widzenia prawnego i ekonomicznego liczyć na to, że strata losowa zostanie mu wyrównana przez zakład ubezpieczeń w granicach ubezpieczyciela i zgodnie z obowiązującymi go warunkami [L.Pokorzyński]

-charakter imperatywny - względnie obowiązujący - ubezpieczenie stoi i spada wraz z realnością ochrony ubezpieczeniowej [L.Pokorzyński]

-na pojęcie realności ochrony ubezpieczeniowej składają się łącznie gwarancje.

Dlaczego konieczne jest występowanie obu gwarancji? - Jeśli nie będzie gwarancji ekonomicznych to prawne nie wystarczą (nawet jeśli sąd orzeknie o wypłaceniu odszkodowania to zakład i tak nie będzie miał z czego wypłacić)

Gwarancje prawne mają uchronić przed:

- zwłoką w wypłacie odszkodowania ( ustalone w przepisach terminy)

- nieuzasadnioną odmową jego wypłaty (możliwość uruchomienia aparatu sądowego i egzekucyjnego)

- niewłaściwym ustaleniem jego wysokości ( ustalone metody obliczeń odszkodowań)

- rola instytucji rzecznika ubezpieczeniowego - ma wzmacniać realność ochrony ubezpieczeniowej. Rzecznik może zwrócić się z prośbą o informacje dotyczące sporu - nie rozstrzyga go, ale może towarzyszyć w polubownym rozwiązaniu sporu.

- rola organu nadzoru (kontrola OWU) - zakład ubezpieczeń przedstawia organowi nadzoru ogólne warunki ubezpieczenia, gdy on znajdzie niekorzystne warunki dla ubezpieczanego oraz zawikłane przepisy i zapisy to zakład musi to zmienić.

- przepisy prawne: Ustawa o działalności ubezpieczeniowej (obowiązek doręczenia OWU i przestrzegania różnic między postanowieniami umowy a OWU) oraz Kodeks Cywilny (zasada contra preferents - zgodnie z tą zasadą wszelkie niepewności w zapisach umowy nie można tłumaczyć na niekorzyść klienta)

KC art. 818: zakład ubezpieczeń ma obowiązek wypłacić odszkodowanie do 30 dni od dnia zawiadomienia zakład o szkodzie. W przypadku wystąpienia niezgodności między zakładem ubezpieczeń a osobą ubezpieczoną to zakład ma obowiązek tą sprawę rozwiązać jak najszybciej; od dnia rozwiązania sprawy dotyczącej części spornej wypłacić ją trzeba do 14 dni. +limit 90dni bo całość odszkodowania powinna być wypłacona w 90dni od realizacji wypadku. Limity nie obowiązują gdy toczy się postępowanie sądowe dotyczące części spornej.

Sposób obliczania oraz ustalania wypłacanego odszkodowania jest szczególny dla każdego z zakładów. Każde ubezpieczenie ma opracowane swoje własne, ogólne warunki ubezpieczeń i to jak ustalone będzie odszkodowanie.

Ustawa o działalności ubezpieczeniowej - zakład ma obowiązek udostępnić osobom ubezpieczonym ogólne warunki ubezpieczenia. Może nastąpić to drogą elektroniczną. Obowiązek sporządzania protokołu rozbieżności, w którym zwróci uwagę na różnice, a potem musi ustalić czas na wyrażenie sprzeciwu lub zgodzenia się z tymi rozbieżnościami.

Gwarancje ekonomiczne stanowią odpowiednią zasobność zakładu ubezpieczeń w fundusze o charakterze indemnizacyjnym:

- rola nadzoru: kontrola płynności i wypłacalności zakładów

- ważne: składka, kapitały, rezerwy, lokaty, reasekuracja

- ekonomiczne gwarancje wspiera funkcjonowanie ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego

W Polsce organem nadzoru jest KNF. Jej zadaniem jest czuwanie nad stworzeniem i utrzymaniem przez zakład ubezpieczeń takiej struktury finansowej, która faktycznie wykluczałaby możliwość finansowego (materialnego) braku pokrycia wierzytelności ubezpieczeniowych, a także wykluczałaby możliwość wystąpienia zwłoki w zaspokajaniu tych wierzytelności. W tym celu KNF sprawdza przede wszystkim czy zakład ubezpieczeniowy posiada stałą płynność finansową - zdolność do terminowego regulowania zobowiązań, a także czy zachowuje stałą wypłacalność.

Składka - to podstawowe źródło zasilania zakładu ubezpieczeń. Źle jest, gdy jej stawka jest zbyt wysoka lub zbyt niska. Ustalenie jej nie jest proste. Występuje ona na zupełnie innych zasadach niż cena w sklepie. Zasadniczą trudnością jest odwrócony cykl produkcyjny. Składkę ustala się przy podpisaniu umowy ubezpieczenia. Cenę składki należy oszacować przez dane z poprzednich okresów i zastosować metody matematyczno-statystyczne. Jest to ryzykowne bo przeszłość niekoniecznie musi się powtórzyć.

Stawka (stopa składki) - odzwierciedla ryzyko wystąpienia wypadku. Ustala ją aktuariusz, który jest specjalistą z zakresu matematyki i statystyki ubezpieczenia. Zbyt niski poziom składki - za mało środków na pokrycie odszkodowań. Zbyt wysoka składka - mniejsza konkurencyjność, a w portfelu zakładu ubezpieczeniowego może zadziałać prawo wielkich liczb.

Kapitały własne - mają charakter gwarancyjny, muszą pochodzić z legalnych źródeł. Wraz ze wzrostem rozmiarów prowadzonej działalności muszą wzrastać kapitały własne. KNF sprawdza czy kapitały własne są odpowiednie do prowadzonej działalności.

Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe nie mogą być zbyt wysokie i niskie. Ustala je aktuariusz, w przypadku ubezpieczeń obowiązkowych ustalane są metodami matematyczno-statystycznymi. Gdy rezerwy sa zbyt duże to zawyżone zostaną koszty i zaniżony wynik finansowy (zysk).

Reasekuracja - zakład powinien prowadzić odpowiednią politykę reasekuracyjną i przekazywać do niej ryzyka, które nie pasują do jego portfelów. Zabezpieczenie UFG: wypłacane są z niego odszkodowania w sytuacji upadku zakładu ubezpieczeń, który oferował ubezpieczenie obowiązkowe; w przypadku upadłości zakładu ubezpieczeń na życie świadczenia ubezpieczonym wypłaci UFG, ale tylko w 50% (nie przekraczając limitu zgodnie z ustawą).

Zakłady ubezpieczeń wypłacają odszkodowanie w formie pieniężnej. Zmienna wartość pieniądza w czasie jest problemem. Umowy zawierane są na wiele lat. Na jakiej podstawie urealnić świadczenie?

-wskaźnik cen

-wskaźnik kosztów utrzymania

-wskaźnik zmiany dochodów

Polisa dynamiczna - jej zastosowanie powoduje, że zakład w każda rocznicę ubezpieczenia proponuje zwiększenie sumy ubezpieczenia zwykle o wskaźnik równy inflacji. Zwiększenie tej sumy powoduje zwiększenie składki, decyzję podejmuje ubezpieczony.

Kto ma ponieść finansowe skutki urealnienia się ubezpieczenia? Zwykle zakład ubezpieczeń. Obciążają go one w taki sposób, że musi prowadzić swoją działalność tak, aby dochody z inwestycji urealniły świadczenia.

Ubezpieczenie na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałów - to produkt polegający na tym, że to ubezpieczający decyduje w jakie instrumenty ma być zainwestowana składka i to on ponosi finansowe skutki urealnienia się świadczenia.

Zakłady ubezpieczeń majątkowych - realność ochrony ubezpieczeniowej uzależniona jest od zmiany cen przedmiotów ubezpieczonych. Gdy cena zmieni się w trakcie trwania umowy to można to uwzględnić w składce. W KC zapisane jest, że jeśli w trakcie trwania umowy zmieni się wartość ubezpieczonego przedmiotu, to obie strony mogą wystąpić z wnioskiem o zmianę sumy ubezpieczeniowej. Konsekwencją będzie zmiana składki.

Zakłady ubezpieczeń zagraniczne - istnieje ryzyko różnic kursowych. Można zawierać umowy w walucie charakteryzującej się względną stabilnością, w umowie należy załączyć odpowiednie klauzule walutowe, w których zawarte zostanie kto ponosi ryzyko walutowe.

ZASADA PEŁNOŚCI OCHRONY UBEZPIECZENIOWEJ

Związana z finansowym pokryciem szkody przez odszkodowanie zastosowane w ubezpieczeniu majątkowym.

Aspekty prawne

Szkoda - Kodeks cywilny szkodą określa wszelki uszczerbek majątku poszkodowanego

- szkody bezpośrednie: straty (rzeczywiste uszczuplenie majątku oraz koszty konieczne w związku z wystąpieniem szkody)

- szkody pośrednie: utracone korzyści, szkody przyszłe, utrata osiągniętego dochodu, utrata spodziewanego zysku (Prawo ubezpieczeniowe respektuje też taką definicję szkodowości)

Zasada pełności ochrony ubezpieczeniowej ma charakter postulatywny. Im szerszy jest zakres odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń tym wyższa jest składka.

Ochrona ubezpieczeniowa powinna umożliwiać każdemu ubezpieczającemu bez względu na jego status prawny i ekonomiczny taki finansowy poziom pokrycia strat losowych jaki wynika z jego indywidualnej potrzeby oraz na jaki pozwalają w danych warunkach istotne względu polityki gospodarczej i społecznej państwa.

Aspekty techniczne

W praktyce na finansowy poziom pokrycia strat losowych wpływają poziom ubezpieczenia i wysokość odszkodowania.

Poziom ubezpieczenia określa stosunek sumy ubezpieczenia do wartości przedmiotu ubezpieczenia. W zależności od relacji tych wielkości może wystąpić:

- niedoubezpieczenie gdy suma ubezpieczenia < wartości przedmiotu ubezpieczenia

- ubezpieczenia gdy suma ubezpieczenia = wartości przedmiotu ubezpieczenia

- nadubezpieczenie gdy suma ubezpieczenia > wartości przedmiotu ubezpieczenia

Sposoby odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń:

a) odpowiedzialność proporcjonalna - odszkodowanie wypłacane przez zakład powstaje w takim stosunku do szkody jak suma ubezpieczeniowa do wartości przedmiotu ubezpieczenia.

Q (odszkodowanie) : Z (szkoda) = U (suma ubezp.) : W (wartość przedmiotu ubezp.)

W niedoubezpieczeniu wg tego systemu szkoda nigdy nie będzie pokryta przez odszkodowanie. W ubezpieczeniu odszkodowanie będzie równe szkodzie. W nadubezpieczeniu odszkodowanie będzie wyższe niż wartość przedmiotu ubezpieczenia. Nie jest to korzystne dla ubezpieczonego, bo musi płacić wyższą składkę, a odszkodowanie i tak będzie wypłacone jako równowartość szkody. Można się umówić, że odszkodowanie będzie wyższe od szkody, ale nie ze względu na nadubezpieczenie - tylko gdy dotyczy to ubezpieczenia w wartości nowej. Gdy wystąpi szkoda całkowita odszkodowanie zostanie wypłacone, powinno on wystarczyć na zakup nowego przedmiotu ubezpieczenia albo jego odbudowę - czyli odszkodowanie nie będzie uwzględniać stopnia zużycia przedmiotu. W przypadku szkody częściowej odszkodowanie ma wystarczyć na naprawę szkody.

b) odszkodowanie za pierwsze ryzyko - każda szkoda jest wyrównywana w pełni przy czym granica odpowiedzialności zakładu jest suma ubezpieczenia określona przez ubezpieczającego czyli ryzyko będące przedmiotem ubezpieczenia podzielone zostaje na dwie części. Pierwsze ryzyko jest ubezpieczane w pełni, a drugie nie jest wcale ubezpieczone.


Z = 100.000

U = 50.000 Q = 5.000 (system ubezp proporcjonalnych)

W = 100.000

Q = 100.000 system ubezpieczeń za 1 ryzyko. Szkoda byłaby w pełni pokryta przez odszkodowanie bo mieści się w pełni w Z-sumie ubezpieczeniowej.

Ubezpieczenie dwu- lub wielokrotne to szczególny przypadek nadubezpieczenia, które zachodzi, gdy ten sam przedmiot od tego samego ryzyka w tym samym czasie jest ubezpieczony w różnych zakładach (lub w tym samym), a łączna suma ubezpieczeniowa przekracza jego wartość. W takiej sytuacji szkoda jest pokrywana przez wszystkie zakłady, odpowiednio do przyjętych przez nich odpowiedzialności.

WYKŁAD IV

SYSTEMATYKA UBEZPIECZEŃ

SYSTEMATYKA UBEZPIECZEŃ - struktura portfela ubezpieczeń (zbiór wszystkich ubezpieczeń funkcjonujących w danym okresie). Z punktu widzenia praktyki ułatwia planowanie, ocenę popytu, ustalenie zbliżonych do siebie form i technik realizacji ubezpieczeń.

I. Ubezpieczenia społeczne i gospodarcze

UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE - technika zabezpieczania społecznego jako całokształt urządzeń publicznych chroniących przed niedostatkiem. Jest instrumentem polityki socjalnej państwa.

UBEZPIECZENIE GOSPODARCZE - instrument polityki gospodarczej państwa.

Oba ubezpieczenia spełniają podstawową funkcję ochrony ubezpieczeniowej. Dają poczucie bezpieczeństwa, umożliwiają kompensowanie skutków zdarzeń losowych pozytywnych i negatywnych, które powodują określone potrzeby majątkowe. Te następstwa zdarzeń losowych są kompensowane z funduszu powstającego ze składek ubezpieczeniowych.

Duże podobieństwa ubezpieczeń społecznych do osobowych ubezpieczeń gospodarczych ponieważ cechuje je ten sam przedmiot ubezpieczenia. RÓŻNICE:

1. instytucja ubezpieczeń społecznych jest młodsza od ubezpieczeń gospodarczych (początek ubezpieczeń gospodarczych w starożytności, a ubezpieczenia społeczne powstały w drugiej połowie XIX w. choć korzenie w średniowieczu),

2. ubezpieczenia społeczne są urządzeniem stworzonym przez ustawodawcę, a ubezpieczenia gospodarcze najpierw pojawiły się w praktyce, a dopiero potem zostały uregulowane przez prawo,

3. regulowane odrębnymi przepisami (ubezpieczenia gospodarcze - ustawa o działalności ubezpieczeniowej, a ubezpieczenia społeczne - wiele ustaw),

4. inne instytucje prowadzą ubezpieczenia gospodarcze, a inne ubezpieczenia społeczne (w Polsce ubezpieczenia społeczne realizowane są przez instytucje publiczne - ZUS, KRUS i organy specjalne, a ubezpieczenia gospodarcze są oferowane przez Zakłady Ubezpieczeń),

5. z tytułu ubezpieczeń społecznych wypłacane są świadczenia pieniężne lub w formie rzeczowej - zasiłki, renty, emerytury, świadczenia lecznicze, rehabilitacyjne, zaopatrzenie w leki. Zakres ochrony ubezpieczeniowej jest większy niż w przypadku ubezpieczeń gospodarczych. Ubezpieczenia społeczne zapewniają minimalną ochronę, a zakres ochrony ubezpieczeniowej ubezpieczeń gospodarczych obejmuje ryzyko majątkowe i osobowe, a forma kompensaty jest zwykle pieniężna.

6. ubezpieczenia gospodarcze są zwykle ubezpieczeniami dobrowolnymi (ubezpieczenia gospodarcze nawiązuje się przez zawarcie umowy ubezpieczeniowej), a w przypadku ubezpieczeń społecznych stosunek ubezpieczenia nawiązywany jest z mocy ustawy lub poprzez zgłoszenie. Ubezpieczeniom społecznym podlegają wszyscy pracownicy. Obowiązek ubezpieczenia pracowników powstaje z dniem zawiązania stosunku pracy, a wygasa z dniem jego ustania,

7. cena usługi ubezpieczeniowej - składka. W ubezpieczeniach gospodarczych ubezpieczający jest zwykle ubezpieczonym, a w ubezpieczeniach społecznych obowiązkiem płacenia obarczony jest pracodawca (ubezpieczający ≠ ubezpieczony),

8. technika finansowania świadczeń:

1. metoda repartycyjna,

2. metoda kapitalizacji,

3. metoda mieszana.

W ubezpieczeniach społecznych nie przestrzegane są zasady równowartości oraz proporcjonalnych składek i świadczeń (jest to uzasadnione celem ubezpieczeń społecznych). Zasady te są przestrzegane w ramach ubezpieczeń gospodarczych,

9. wypłata świadczeń z ubezpieczeń społecznych jest gwarantowana przez państwo, a w ubezpieczeniach gospodarczych za swoje zobowiązania odpowiadają Zakłady Ubezpieczeń. W przypadku upadłości Zakładu Ubezpieczeń ubezpieczeni nie mogą liczyć na zabezpieczenie swoich roszczeń (wyjątek: niektóre ubezpieczenia obowiązkowe i na życie - świadczenia wypłaca wtedy Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny).

Kryteria	U. społeczne	U. gospodarcze
Geneza	II połowa XIX w. stworzone przez ustawodawcę	Starożytność. Funkcjonowały na długo przed zastosowaniem uregulowań prawnych
Zakres przedmiotowy	osobowe	Osobowe i majątkowe
Nawiązanie stosunku ubezpieczeniowego	Z mocy prawa , wraz z podjęciem pracy	Zawarcie umowy ubezpieczenia
Instytucja	Non profit. Publiczna osoba prawna ZUS, KRUS	Komercyjna lub non profit Ubezpieczeniowa spółka akcyjna lub towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych
Zaspokajanie roszczeń	Świadczenia głównie w formie pieniężnej lub rzeczowej	Świadczenia i odszkodowania w formie pieniężnej
Źródła finansowania	Metoda operacyjna i kapitałowa	Metoda kapitałowa
Gwarancje wypłaty świadczeń	państwo	Zakłady ubezpieczeń UFG (Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny

Ubezpieczenie społeczne nie spełnia wszystkich wymogów ubezpieczenia dlatego powinno być nazywane ZABEZPIECZENIEM SPOŁECZNYM. Ubezpieczenia społeczne i gospodarcze powinny się uzupełniać.

Ustawowy podział ubezpieczeń gospodarczych:

• Dział 1 ubezpieczenia na życie

• Dział 2 pozostałe ubezpieczenia osobowe i majątkowe

Między nimi występują różnice o charakterze :

• techniczno- ubezpieczeniowym

• finansowym

• organizacyjnym

zasada rozdzielności branż ubezpieczycieli - postuluje ograniczenie możliwości kumulowania w działalności jednego ubezpieczyciela obu działalności. Wynika to ze znacznego zróżnicowania ryzyka w ramach tych działań i ma uniemożliwić Zakładowi Ubezpieczeń wykorzystywanie środków długoterminowych (z ubezpieczeń na życie) w celu pokrycia niedoboru w ubezpieczeniach krótkoterminowych (w ubezpieczeniach majątkowych).

II. Ubezpieczenia na życie i pozostałe ubezpieczenia osobowe i majątkowe

UBEZPIECZENIA NA ŻYCIE DZIELĄ SIĘ NA:

1. ubezpieczenia na życie - przedmiotem ubezpieczenia jest życie człowieka, a wypłata świadczenia następuje w momencie jego śmierci. Występują tu również ubezpieczenia na dożywocie - ubezpieczony dożyje określonego wieku. Mogą być również ubezpieczenia mieszane - na życie i dożywocie - jeśli ubezpieczony dożyje wieku określonego w polisie albo wcześniej gdy jego śmierć wystąpi przed tym terminem,

2. ubezpieczenia posagowe, zabezpieczenia dzieci - zawierane przez rodziców na rzecz nieletnich dzieci. Dziecko otrzymuje świadczenie jednorazowo lub w formie renty gdy osiągnie określony wiek lub wystąpi zdarzenie określone w umowie. Często występuje opcja, że gdy opiekun umrze w trakcie płacenia składki zamienia się ono w ubezpieczenie bezskładkowe,

3. ubezpieczenia na życie związane z funduszem inwestycyjnym - wypłata świadczenia zależy od rezultatu działalności lokacyjnej Zakładu Ubezpieczeń. Podpisując umowę decydujemy jaką część składki i w jaki instrument ma być lokowana. Ubezpieczenie z udziałem w zysku ubezpieczyciela (na zachodzie) - świadczenie uwzględnia dodatkowe odpisy z zysku,

4. ubezpieczenia rentowe - formy ubezpieczenia dostosowane są do warunków gospodarczych, możliwości płatniczych i wymagań ubezpieczającego. Istnieją renty terminowe i dożywotne. Wypłata może nastąpić po zawarciu umowy ubezpieczenia (natychmiastowe) lub w określonym terminie w przyszłości. Istnieją również renty ze stała i zmienną sumą ubezpieczeniową, oraz renta na jedno lub dwa życia (po śmierci ubezpieczonego rentę otrzymuje osoba trzecia),

5. ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe jeśli związane są z ubezpieczeniem 1-4 - ogólnie zaliczane do II działu - dodatkowa opcja do ubezpieczenia na życie. Nie może być samodzielnym produktem w Zakładzie Ubezpieczeń działającym w ramach ubezpieczeń na życie.

POZOSTAŁE UBEZPIECZENIE OSOBOWE I MAJĄTKOWE - z ustawy o działalności ubezpieczeniowej

• Ubezpieczenia Chorobowe i wypadkowe

• Ubezpieczenia CASCO - ochrona pojazdów,

• Ubezpieczenia CARGO (7)- ładunków w transporcie

• Ubezpieczenia szkód rzeczowych i powstałych przez działanie żywiołów(8,9)

• Ubezpieczenia OC (10-13) - kierowców, inne zdarzenia

• Ubezpieczenia finansowe (14-16)- kredytu, gwarancje ubezpieczeniowe, różnych ryzyk finansowych

• Ubezpieczenia ochrony prawnej(17)

• Ubezpieczenia świadczenia pomocy na korzyść osób, które doświadczyły trudności podczas podróży itp. (18)

III. Ubezpieczenia osobowe i majątkowe (podział wg przedmiotu ubezpieczenia, podlega regulacjom kodeksu cywilnego)

UBEZPIECZENIA OSOBOWE - ubezpieczenia życia, zdrowia, zdolności do pracy człowieka. Dotyczą ryzyk osobowych, w wyniku których może dojść do szkody, która nie da się ująć w formie pieniężnej (szkody nie powetowane). Cechą specyficzną jest to, że wypadek ubezpieczeniowy nie musi być negatywny. Ochroną objęty jest również wypadek pozytywny czyli taki, który nie powoduje szkód ale powstanie potrzeb materialnych (urodzenie dziecka, przejście na emeryturę).

UBEZPIECZENIA MAJĄTKOWE - ubezpieczenia majątku w postaci rzeczy lub ubezpieczenia sytuacji majątkowej(interesu). Przedmiotem mogą być bieżące i przyszłe aktywa i pasywa podmiotu ubezpieczającego lub konkretne rzeczy. Dotyczą tylko wypadków negatywnych, które powodują szkodę wymierną w pieniądzu.

Podstawowe różnice między ubezp. osobowymi i majątkowymi :

Osobowe	Majątkowe
Pozytywne i negatywne zdarzenia losowe	Negatywne zdarzenia losowe
Prawa niemajątkowe	Prawa i obowiązki majątkowe
Umowna suma ubezpieczenia zależna od woli	Suma ubezpieczenia a wartość przedmiotu ubezpieczenia
Świadczenia	Odszkodowanie
Dot. Osób fizycznych	Dot. Os. Fizycznych, prawnych i innych jednostek

SUMA UBEZPIECZENIOWA:

1. umowna w ubezpieczeniach osobowych - zależy od woli stron zawierających umowę (jest uwarunkowana możliwościami płatniczymi ubezpieczającego ponieważ wysokość składki jest wprost proporcjonalna do sumy ubezpieczeniowej),

2. ustalona na podstawie wartości ubezpieczonego obiektu (w ubezpieczeniach majątkowych) - nie musi być równa pełnej wartości. Relacja sumy ubezpieczeniowej a wartością decyduje o tym czy mamy doczynienia z nadubezpieczeniem, niedoubezpieczeniem czy ubezpieczeniem pełnej wartości.

W ubezpieczeniach osobowych Zakład Ubezpieczeń wypłaca świadczenia, a w ubezpieczeniach majątkowych - odszkodowanie.

Ubezpieczenia osobowe dotyczą tylko osób fizycznych, a ubezpieczenia majątkowe - osób fizycznych, osób prawnych oraz organizacji nie posiadających osobowości prawnej.

W ramach ubezpieczeń osobowych wyróżniamy ubezpieczenia życiowe i wypadkowe (ze względu na rodzaj zdarzenia losowego objętego ochroną ubezpieczeniową). W ubezpieczeniach życiowych wypadek to śmierć ubezpieczonego lub dożycie określonego wieku. W ubezpieczeniach wypadkowych wypadek to uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia lub śmierć wskutek nieszczęśliwego wypadku.

UBEZIECZENIA ŻYCIOWE - są to ubezpieczenia długookresowe, składka płacona jest okresowo w czasie trwania ochrony ubezpieczeniowej. Zdarzenie losowe objęte ochroną musi wystąpić - efekt zdarzenia jest z góry znany, nieznany jest termin. Losowość zdarzenia dotyczy momentu wystąpienia.

UBEZPIECZENIA WYPADKOWE - dzielą się na:

1. chorobowe,

2. NNW - zdarzenia spełniają warunki:

1. spowodowane przez siły działające z zewnątrz,

2. nagłe,

3. występują niezależnie - wbrew woli poszkodowanego,

4. powodują stały uszczerbek na zdrowiu w następstwie uszkodzenia ciała lub rozwoju zdrowia albo powodują śmierć ubezpieczonego.

Życiowe	Wypadkowe
Wypadkiem ubezpieczeniowym jest śmierć lub dożycie określonego wieku	Wypadkiem ubezpieczeniowym jest uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia lub śmierć wskutek nieszczęśliwego wypadku
Długoterminowe	Krótkoterminowe
Zdarzenia losowe musi wystąpić choć nieznany jest termin	Zdarzenie losowe nie musi wystąpić, NNW i chorobowe

PODZIAŁ UBEZPIECZEŃ MAJĄTKOWYCH:

1. ubezpieczenia rzeczowe - ubezpieczenia majątkowe w postaci rzeczy, obiektu czy dobra majątkowego,

2. ubezpieczenia majątkowe sensu stricte - dotyczą wartości majątkowych, które należą do ubezpieczonego i mogą mieć formę wierzytelności (np. ubezpieczenie należności kredytowych) lub wartości, których uzyskanie jest oczekiwane przez ubezpieczonego oraz ubezpieczenie wartości, które mogą pomniejszyć majątek ubezpieczonego (ubezpieczenie zobowiązań). Są to m.in. ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (OC).

UBEZPIECZENIE OC - ubezpieczenie to ochroni interes majątkowy. Potrzeba takiej ochrony wynika z tego, że majątek ten narażony jest na zmniejszenie przez wyrządzenie szkody innym osobom. Ten typ ubezpieczenia przydatny może być przy zawodach z dużym ryzykiem np. lekarz, kierowca. Nie ma majątku a roszczenia mogą dotyczyć jego przyszłych dochodów. Ma charakter obowiązkowy.

Kryteria porównawcze	Ubezpieczenie mienia	Ubezpieczenie OC
Przedmiot ubezpieczenia	wartości majątkowe - materialny przedmiot ubezpieczenia (np. mienie ruchome i nieruchome, urządzenia, środki transportu, ziarna, płody)	interes majątkowy - odpowiedzialność cywilna z tytułu szkód wyrządzonych przez ubezpieczonego
Wartość ubezpieczenia	wartość mienia objętego ochroną ubezpieczeniową	zobowiązania z tytułu odpowiedzialności cywilnej - przyrzeczenie wypłaty odszkodowania, czy świadczenia
Wysokość zobowiązaniowa Zakładu Ubezpieczeń	suma ubezpieczeniowa nie wyższa niż wartość ubezpieczonego mienia	suma gwarancyjna - górna granica odpowiedzialności ubezpieczyciela
Relacja ubezpieczeniowa	ubezpieczyciel - ubezpieczający	ubezpieczyciel - ubezpieczający - poszkodowany
Funkcja ubezpieczenia	ochrona majątku ubezpieczonego	ochrona interesu majątkowego ubezpieczonego ochrona poszkodowanego przed niewypłacalnością sprawcy
Postać szkody	postać rzeczowa (utrata, zniszczenie, uszkodzenie rzeczy)	postać rzeczowa postać osobowa (rozstrój zdrowia, uszkodzenie ciała, śmierć osoby poszkodowane)
Zakres funkcji kompensacyjnej	strata rzeczywista	strata rzeczywista utracona korzyść
Relacja między wysokością szkody a wartością majątku ubezpieczonego	relacja występuje: szkoda nie może być większa od wartości majątku ubezpieczonego szkoda obejmuje istniejący majątek ubezpieczonego	brak powiązania: szkoda może być większa od wartości majątku ubezpieczonego szkoda może obciążać zarówno istniejący jak i przyszły majątek ubezpieczonego

ROSZCZENIA Z UMOWY OC W PRZYPADKU SZKODY OSÓB (rozstrój zdrowia, uszkodzenie ciała, śmierć poszkodowanego):

1. koszty związane z leczeniem (zakup leków, koszty transportu poszkodowanego, dodatkowe odżywianie w okresie leczenia i rehabilitacji, dodatkowe zabiegi rehabilitacyjne, dodatkowa opieka w okresie leczenia, zakup niezbędnego sprzętu ortopedycznego i protez),

2. koszty związane z przygotowaniem do innego zawodu (opłaty związane z kursami przygotowawczymi do nowego zawodu, koszty zmiany wykształcenia),

3. renta z tytułu zwiększonych potrzeb - czasowa lub stała wypłacana poszkodowanemu (w przypadku stałych powtarzalnych wydatków związanych z utrzymaniem zdrowia poszkodowanego oraz opiekę nad nim),

4. renta z tytułu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej - zwana uzupełniającą lub wyrównawczą wypłatą poszkodowanemu (wyrównująca utracony dochód w stopniu w jakim utracił zdolności do jego osiągnięcia),

5. renta płatna w następstwie śmierci osoby poszkodowanej - czasowa lub dożywotnia płacona osobom bliskim,

6. odszkodowanie z tytułu zwrotu kosztów leczenia i pogrzebu, gdy następstwem szkody jest śmierć osoby poszkodowanej przysługujące każdemu kto wykaże, że faktycznie je poniósł,

7. zadośćuczynienie wypłacane osobie poszkodowanej - jednorazowe środki pieniężne (naprawienie krzywdy w celu złagodzenia cierpień psychicznych i fizycznych),

8. stosowne odszkodowanie - jednorazowe środki pieniężne przyznawane osobom bliskim poszkodowanemu, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie sytuacji życiowej osób ubiegających się.

ROSZCZENIA Z UMOWY OC W PRZYPADKU SZKODY RZECZOWEJ (zaginięcie, utrata czy uszkodzenie rzeczy):

1. koszty naprawy mienia,

2. koszty odtworzenia mienia,

3. koszty środków prewencyjnych,

4. nakłady poniesione w związku z niemożnością korzystania z uszkodzonej, utraconej czy zaginionej rzeczy,

5. rekompensata utraconych korzyści w związku ze szkodą rzeczową.

PODZIAŁ UBEZPIECZEŃ OC WG RODZAJU ZDARZEŃ LOSOWYCH OBJĘTYCH OCHRONĄ UBEZPIECZENIOWĄ (w literaturze ZE WZGLĘDU NA RODZAJ RYZYKA):

1. ubezpieczenie od ognia,

2. ubezpieczenie od kradzieży,

3. ubezpieczenie od uszkodzeń,

4. ubezpieczenie od utraty zysku,

5. ubezpieczenie od straty finansowej.

PODZIAŁ UBEZPIECZEŃ MAJĄTKOWYCH ZE WZGLĘDU NA PRZEDMIOT UBEZPIECZENIA:

1. ubezpieczenia rzeczowe:

1. budynków,

2. mieszkań,

3. pojazdów mechanicznych,

4. mienia ruchomego,

5. zwierząt,

6. ładunków w transporcie,

2. ubezpieczenia majątkowe sensu stricte - różne rodzaje sytuacji majątkowych.

Zarówno podział ubezpieczeń OC wg rodzaju zdarzeń losowych objętych ochroną ubezpieczeniową jaki i podział ubezpieczeń majątkowych ze względu na przedmiot ubezpieczenia mają OTWARTY CHARAKTER.

PRÓBY ŁĄCZENIA RÓŻNYCH RODZAJÓW UBEZPIECZEŃ. Do podstawowych rodzajów grup ubezpieczeń zaliczamy:

1. ubezpieczenia komunikacyjne:

1. OC kierowców,

2. AC,

3. NW,

2. ubezpieczenia rolne,

3. ubezpieczenia finansowe.

W ramach tych grup występują różne ubezpieczenia majątkowe i osobowe, więc nie są spełnione warunki rozłączności.

PODZIAŁ UBEZPIECZEŃ MAJĄTKOWYCH ZE WZGLĘDU NA WYSTĘPOWANIE LUB BRAK SWOBODY W NAWIĄZYWANIU STOSUNKU UBEZPIECZENIA:

1. ubezpieczenia obowiązkowe,

2. ubezpieczenia dobrowolne.

Aktualnie nawiązanie stosunku ubezpieczenia następuje za pomocą umowy ubezpieczeniowej. A co za tym idzie wszystkie ubezpieczenia są ubezpieczeniami umownymi.

ZASADA SWOBODY ZAWIERAMIA UMÓW JEST NARUSZANA W 2 ASPEKTACH:

1. ponieważ przepisy nakazują zawarcie umowy,

2. na jakich warunkach trzeba zawrzeć umowę.

W przypadku wielu ubezpieczeń obowiązkowych OWU są odgórnie narzucane (regulowane są przez ustawy i rozporządzenia).

Ustanawia się ubezpieczenia obowiązkowe gdy wymaga tego szeroko rozumiany interes społeczny i ekonomiczny wynikający z potrzeby zapewnienia osobom poszkodowanym ochrony. Ubezpieczenia obowiązkowe wprowadzane są na mocy ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych w Polsce, na mocy innych ustaw a także na mocy międzynarodowych umów ratyfikowanych przez Poslkę.

UBEZPIECZENIAMI OBOWIĄZKOWYMI SĄ (art.4):

1. ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów,

2. ubezpieczenie OC rolników z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego,

3. ubezpieczenie budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych,

4. ubezpieczenia wynikające z przepisów odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską, nakładających na określone podmioty obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia.

OWU punktów 1-3 uregulowane są w ustawie, a punktu 4 rozporządzeniem Ministra właściwego do spraw instytucji finansowych.

WŚRÓD POZOSTAŁYCH UBEZPIECZEŃ SĄ:

1. ubezpieczenie OC adwokatów,

2. ubezpieczenie OC akcjonariuszy,

3. ubezpieczenie OC prowadzących biuro rachunkowe,

4. ubezpieczenie OC komorników,

5. ubezpieczenie OC architektów,

6. ubezpieczenie OC detektywów,

7. ubezpieczenie OC ratowników,

8. ubezpieczenie OC brokerów ubezpieczeniowych.

Zakład Ubezpieczeń nie może odmówić zawarcia ubezpieczenia obowiązkowego.

PODZIAŁ UBEZPIECZEŃ MAJĄTKOWYCH ZE WZGLĘDU NA LICZBĘ PODMIOTÓW OBJĘTYCH OCHRONĄ UBEZPIECZENIOWĄ:

1. ubezpieczenia indywidualne,

2. ubezpieczenia zbiorowe - takie ubezpieczenie, w którym ryzyko jednego rodzaju zostaje pokryte przez objęcie większej liczby przedmiotów lub osób jedną umową ubezpieczenia, więc przedmiotem ubezpieczenia zbiorowego jest kilka obiektów lub dobra osobiste kilku podmiotów.

UBEZPIECZENIA GRUPOWE - specyficzna odmiana ubezpieczenia zbiorowego. Cechą charakterystyczną jest to, że ubezpieczenia te dotyczą tylko ryzyka osobowego. Umowa ubezpieczenia grupowego obejmuje wiele osób, z których każda jest ubezpieczona na własny rachunek. SPRCYFICZNA OCENA RYZYKA ponieważ nie bierze się pod uwagę stanu zdrowia, chorób rodziny, hobby itp. oraz grupa jest traktowana jako całość - taka sama składka i świadczenia. Charakterystyczne są również uproszczone techniki sprzedaży tych ubezpieczeń oraz uproszczenie techniki po sprzedażowej.

PODZIAŁ UBEZPIECZEŃ MAJĄTKOWYCH ZE WZGLĘDU NA PODMIOT UBEZPIECZENIA:

1. ubezpieczenia podmiotów gospodarczych,

2. ubezpieczenia ludności.

PODZIAŁ UBEZPIECZEŃ MAJĄTKOWYCH ZE WZGLĘDU NA FORMĘ WŁASNOŚCI INSTYTUCJI, KTÓRA OBEJMUJE UBEZPIECZENIE:

1. ubezpieczenia prywatne,

2. ubezpieczenia publiczne.

PODZIAŁ UBEZPIECZEŃ MAJĄTKOWYCH ZE WZGLĘDU NA FORMĘ ORGANIZACYJNO-PRAWNĄ ORAZ CEL INSTYTUCJI OFERUJĄCEJ UBEZPIECZENIA:

1. ubezpieczenia komercyjne - spółka akcyjna,

2. ubezpieczenia wzajemne - Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych (ich charakterystyczną cechą jest to, że oferują ubezpieczenia na zasadzie wzajemności, czyli każdy ubezpieczony jest członkiem towarzystwa i każdy członek towarzystwa jest ubezpieczony. Członkostwo powstaje i gaśnie wraz ze stosunkiem ubezpieczenia. WYJĄTEK - objęcie ochrony ubezpieczeniowej osoby, która nie jest członkiem towarzystwa, ale tylko wtedy gdy składki od tej osoby muszą być składkami stałymi i nie mogą stanowić więcej niż ustalony ustawowo % zbioru składek (obecnie-10%)).

CEL FUNKCJONOWANIA S.A. I TUW:

1. S.A. - maksymalizowanie zysków,

2. TUW - zaspokojenie potrzeb w zakresie ochrony ubezpieczeniowej określonych grup społecznych czy zawodowych. Są to instytucje działające na zasadzie no-profit.

PODZIAŁ UBEZPIECZEŃ MAJĄTKOWYCH ZE WZGLĘDU NA TRADYCJE, PRZEDMIOT UBEZPIECZENIA A TAKŻE odrębność zasad ubezpieczenia i odrębność źródeł prawnych:

1. ubezpieczenia morskie,

2. ubezpieczenia lądowe.

Nie spełniają warunków adekwatności. Ubezpieczenia, które nie są morskie są lądowe. Ubezpieczenia morskie są regulowane przepisami kodeksu morskiego, a ubezpieczenia lądowe - KC. Uregulowanie odrębnymi przepisami ubezpieczeń morskich jest spowodowane ich charakterem, a także koniecznością stosowania specyficznych rozwiązań.

PODZIAŁ UBEZPIECZEŃ MAJĄTKOWYCH ZE WZGLĘDU NA ZAKRES TERYTORIALNY ŚWIADCZONEJ OCHRONY UBEZPIECZENIOWEJ:

1. ubezpieczenia w obrocie krajowym,

2. ubezpieczenia w obrocie zagranicznym.

PODZIAŁ UBEZPIECZEŃ MAJĄTKOWYCH ZE WZGLĘDU NA podział ryzyka:

1. ubezpieczenia bezpośrednie - z takimi ubezpieczeniami mamy do czynienia gdy zostaje zawarta umowa ubezpieczenia między ubezpieczającym a 1 lub kilkoma Zakładami Ubezpieczeniowymi,

2. ubezpieczenia pośrednie - z takimi ubezpieczeniami mamy do czynienia gdy Zakład Ubezpieczeń dokonuje ponownego transferu ryzyka na reasekuratora często połączonego ze względu na rozłożenie ryzyka na Zakład Ubezpieczeń i reasekuratora oraz w przypadku retrocesji - gdy reasekurator dokonuje kolejnego podziału ryzyka.

WYKŁAD V

Zasady ochrony ubezpieczeniowej

realność pełność powszechność

- gwarancje prawne - aspekty techniczne - podmiotowa

- gwarancje ekonomiczne - aspekty ekonomiczno-prawne - przedmiotowa

Zasada szybkości wypłaty odszkodowania (wpływa na ocenę ochrony ubezpieczeniowej), zasada koncesjonowania działań ubezpieczeniowych, zasada ograniczania pozaubezpieczenia działalności firm ubezpieczeniowych, zasada nadzoru państwa nad działalnością ubezpieczeniową.

ZASADA REALNOŚCI

ZASADA REALNOŚCI - pewność, gwarancję rzeczywistego prawa do otrzymania świadczeń ubezpieczeniowych jako prawdziwa rękojmia tego prawa. Ma charakter bezwzględny (imperatywny). Gdy nie jest spełnione ubezpieczenia tracą sens, nie ma dla nich celu.

1. stopień pokrycie rzeczywistej szkody przez odszkodowanie,

2. stopień pewności otrzymania odszkodowania.

Przez realność ochrony ubezpieczeniowej należy rozumieć sytuacje gdy ubezpieczyciel nie popełniając błędu może liczyć na to, że strata zostanie pokryta przez odszkodowanie; nie ma tu znaczenia czy ubezpieczający zapoznał się z warunkami ubezpieczenia - nawet wtedy istnieje realność.

1. 
   gwarancje prawne powinny występować jednocześnie ponieważ brak jednego

2. gwarancje ekonomiczne z nich oznacza brak realności ochrony ubezpieczeniowej

GWARANCJE PRAWNE - powinno uchronić ubezpieczających przed nieuzasadnioną odmową wypłaty odszkodowania. Prawo ma chronić też przed nieuzasadnioną zwłoką w wypłacie i przed wypłatą zbyt niskiego odszkodowania. Przepisy ustalają terminy, w których świadczenie musi być wypłacone, regulują zasady wyliczenia wielkości świadczenia. Obowiązkiem państwa jest zagwarantowanie ubezpieczonemu dochodzenia swych praw przed sądem. Gwarancje prawne są wzmacniane przez rozwiązania instytucjonalne (w Polsce - Rzecznik Ubezpieczonych). W Polsce przepisy gwarantują realność ochrony ubezpieczeniowej. Istnieje organ nadzoru KNUiFE, który kontroluje OWU oferowane przez Zakłady Ubezpieczeń aby ustrzec klientów przed niekorzystnym sformułowaniem tych warunków. W Polskim Prawie Ubezpieczeń istnieje zasada - wszelki niejasności w OWU nie mogą być rozstrzygane na niekorzyść ubezpieczającego. Zakład Ubezpieczeń ma przedstawić ubezpieczającemu różnice miedzy warunkami OWU a postanowieniami umowy ubezpieczeniowej.

GWARANCJE EKONOMICZNE - Zakłady Ubezpieczeń powinny posiadać odpowiednie środki finansowe o charakterze odszkodowawczym. Nad zasobnością tych funduszy czuwa Zakład Ubezpieczeń i organ nadzoru państwa. Zakład Ubezpieczeń musi utrzymywać odpowiednią strukturę finansową, która wyklucza możliwości braku środków na wypłatę świadczeń. Zakład Ubezpieczeń musi być zawsze wypłacalny i musi posiadać bieżącą płynność finansową. Zakład Ubezpieczeń powinien prawidłowo kalkulować wysokość składki ubezpieczeniowej. Ważna jest rola aktuariusza - specjalista z zakresu statystyki i matematyki ubezpieczeniowej. Ważnym elementem są też kapitały własne oraz rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe. Wpływ mają też operacje reasekuracyjne - reasekuracja bierna. Wspieranie przez czynniki instytucjonalne - Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny. Dla realności ochrony ubezpieczeniowej ważne jest uwzględnianie zmian wartości pieniądza w czasie. Inne metody stosujące się dla różnych grup ubezpieczeniowych:

• dla ubezpieczeń majątkowych ta realność uzależniona jest od cen przedmiotu ubezpieczeniowego - można uwzględnić wzrost ich cen w kalkulowaniu składki. Jeśli w trakcie ochrony ubezpieczeniowej wzrośnie wartość przedmiotu można dopłacić składkę - doubezpieczenie,

• dla ubezpieczeń na życie aby urealnić świadczenia trzeba ustalić podstawę urealnienia świadczeń np. na podstawie wskaźnika cen albo wskaźnika kosztów utrzymania albo wskaźnika wzrostu płac. Inna metoda to polisy dynamiczne - świadczenia automatycznie korygowane o wskaźnik inflacji. Najczęściej finansowanie skutków urealnienia świadczenia ponosi Zakład Ubezpieczeń - tak prowadzi politykę lokacyjną aby pokryć skutki korekty. Można tą odpowiedzialność przerzucić na ubezpieczonego - ubezpieczenie z funduszem lokacyjnym,

• dla ubezpieczeń zagranicznych - nie tylko zmiany cen przedmiotu ubezpieczeniowego ale też ryzyko kursowe + różnica w czasie od szkody do wypłaty odszkodowania. Ograniczenie ujemnych skutków zmian realnego kursu przez zawarcie klauzul walutowych w umowach ubezpieczenia.

ZASADA PEŁNOŚCI

ZASADA PEŁNOŚCI - zapewnienie ubezpieczonym takiego poziomu finansowego wyrównania strat losowych jaki w danych warunkach jest możliwy do osiągnięcia.

SZKODA - w KC wszelki uszczerbek jaki doznaje majątek poszkodowanego. Uszczerbek ten może wystąpić w postaci rzeczywistego uszczuplenia majątku (straty) jak też w postaci utraty korzyści. Strata poszerzona jest o koszty poniesione w związku ze szkodą. Na utracone korzyści składają się szkody przyszłe, utrata osiągniętego dotychczas dochodu i utrata spodziewanego, uprawdopodobnionego zysku. Wniosek: na szkodę składa się bezpośrednia strata i szkoda pośrednia - utracone korzyści. Te rozwiązania funkcjonują również w prawie ubezpieczeniowym.

Zasada pełności ma charakter postulatywny - nie powinna ona być realizowana w sprzeczności z zasadą racjonalnego gospodarowania tzn. ubezpieczenie powinno w pełni obejmować szkody bezpośrednie ale nie zawsze celowe jest objęcie ochroną wszystkich szkód pośrednich. Ochrona ubezpieczeniowa powinna umożliwić każdemu ubezpieczającemu taki poziom pokrycia strat losowych jaki wynika z jego indywidualnej potrzeby i na jaki pozwalają w określonych warunkach istotne względy polityki gospodarczej.

POZIOM FINANSOWANIA:

1. poziom ubezpieczenia - stosunek sumy ubezpieczenia do wysokości ubezpieczenia. Mamy tu do czynienia z:

1. niedoubezpieczeniem - gdy suma ubezpieczenia jest niższa niż wartość ubezpieczenia,

2. ubezpieczeniem w pełnej wartości - gdy są sobie równe,

3. nadubezpieczeniem - gdy suma ubezpieczenia jest większa niż wartość ubezpieczenia.

W b i c odszkodowanie pozwoli na pełne pokrycie szkody. Odszkodowanie może być wyższe od wartości gdy mamy do czynienia z ubezpieczeniem wartości nowej - w przypadku zniszczenia przy ustalaniu wysokości odszkodowania bierze się pod uwagę wartość przedmiotu nowego a nie jego rzeczywistej wartości uwzględniając stopień zużycia.

W a odszkodowanie nie może przekroczyć wartość szkody bo Zakład Ubezpieczeń przestrzega zasady odszkodowania (niesłusznego wzbogacenia się). Nadubezpieczenie nie jest korzystne dla ubezpieczającego ponieważ płaci zawyżoną składkę a nie uzyskuje dodatkowych korzyści.

Szczególny przypadek to ubezpieczenie podwójne (wielokrotne) - ten sam przedmiot jest ubezpieczony też w innych Zakładach Ubezpieczeń a łączna suma ubezpieczeniowa przekracza jego wartość. Szkoda jest wyrównywana z jednej polisy lub z wielu wg odpowiedniej proporcji.

W niedoubezpieczeniach często stosowany jest system odpowiedniej proporcji Zakładu Ubezpieczeń - odszkodowanie wypłacone przez Zakład Ubezpieczeń pozostaje w takim stosunku do szkody jak suma ubezpieczenia do wartości ubezpieczeniowej:




Oznacza to, że żadna szkoda nie będzie w pełni pokryta przez odszkodowanie.

2. wysokość odszkodowania ubezpieczeniowego

UDZIAŁ WŁASNY UBEZPIECZAJĄCEGO - w każdym przypadku partycypuje on w części powstałej szkody. Określona w umowie część ryzyka obciąża środki własne ubezpieczającego. W praktyce ma zastosowanie w przypadku gdy Zakład Ubezpieczeń chce skłonić klienta do maksymalnej dbałości o przedmiot ubezpieczeniowy - ma charakter prewencyjny. Wprowadzenie udziału własnego obniża wysokość składki.

SYSTEM ODPOWIEDZIALNOŚCI NA PIERWSZE RYZYKO - każda szkoda jest wyrównywana w pełni a granicą odpowiedzialności Zakładu Ubezpieczeń jest suma ubezpieczenia. Ryzyko dzielone jest na 2 części - za 1 część ryzyka odpowiada Zakład Ubezpieczeń, a 2 część nie jest wcale ubezpieczona.

FRANSZYZA:

1. franszyza integralna (warunkowa) - oznacza granicę szkody, poniżej której Zakład Ubezpieczeń nie jest zobowiązany do wypłaty odszkodowania. Jej wysokość może być określona kwotowo albo procentowo. Jeśli szkoda ją przekroczy to Zakład Ubezpieczeń pokrywa całą szkodę. Jej celem jest zwolnienie Zakładu Ubezpieczeń z odpowiedzialności za szkody drobne, które nie uzasadniają nakładów związanych z postępowaniem likwidacyjnym,

2. redukcyjna - odszkodowanie zawsze ulega zmniejszeniu o określony procent lub sumę. Uzasadnione jest wyłączenie odpowiedzialności z tytułu drobnych szkód, które nie są szkodami losowymi a są wynikiem ubytków naturalnych. 30.11.2004

ZASADA POWSZECHNOŚCI

ZASADA POWSZECHNOŚCI - charakteryzuje ekspansywny rozwój ubezpieczeń. Problem powszechności jest problemem złożonym.

PODZIAŁ POWSZECHNOŚCI:

1. powszechność podmiotowa - podział z punktu widzenia podmiotu,

2. powszechność przedmiotowa - podział z punktu widzenia przedmiotu,

3. powszechność uwzględniająca rodzaje ryzyka objętego ochroną ubezpieczeniową.

Zarząd zawiera wskazówki aby organizacja oraz funkcjonowanie ubezpieczeń zabezpieczało każdej zainteresowanej ubezpieczeniem jednostce możliwość korzystania z tego urządzenia na jej potrzeby, a więc w odniesieniu do interesującego ją przedmiotu i rodzaju ryzyka czyli o tej trojako rozumianej powszechności decydować powinna jej gospodarcza i społeczna użyteczność, którą powinny tworzyć Zakłady Ubezpieczeń a oceniać powinni ubezpieczający.

ROLA PAŃSTWA - tworzyć, kreować i realizować taką politykę ubezpieczeniową, która stwarza warunki do tego aby wszystkie podmioty miały możliwość zaspokojenia swoich potrzeb ubezpieczeniowych. Do ubezpieczeń niewątpliwie zalicza się świadomość (przezorność) ubezpieczeniową. Gdy ona okaże się niewystarczająca, a skutki mogą dotknąć całego społeczeństwa, to państwo powinno zwiększyć powszechność w drodze prawnego obowiązku ubezpieczenia się. Jednak do rozszerzenia zakresu ubezpieczeń obowiązkowych należy podchodzić z dystansem tak aby brak przezorności dotknął całe społeczeństwo, a nie tylko niektóre jednostki.

Obok przymusu prawnego można zastosować przymus ekonomiczny i na nim trzeba się koncentrować.

W przypadku ubezpieczeń dobrowolnych potrzeba ubezpieczenia może być tak silna, że zainteresowane podmioty zawrą umowę nawet gdy nie będzie im do końca odpowiadać.

Zasada powszechności będzie lepsza im Zakłady Ubezpieczeń będą dostosowywać swoje oferty do potrzeb indywidualnych podmiotów.

WYRÓŻNIAMY DWIE ZASADY, Z KTÓRYMI ZASADA POWSZECHNOŚCI MUSI WSPÓŁGRAĆ:

1. gdy Zakłady Ubezpieczeń będą dostosowywać warunki umowy do potrzeb klientów - polisy szyte na miarę,

2. gdy podmioty będą chciały ubezpieczyć nowy rodzaj ryzyka gdy Zakłady Ubezpieczeń będą dawać nowe oferty.

WYKŁAD VI

PODSTAWOWE POJĘCIA TECHNICZNO-UBEZPIECZENIOWE

STOSUNEK UBEZPIECZENIOWY - stosunek cywilnoprawny, który wiąże z jednej strony Zakład Ubezpieczeń, a z drugie strony ubezpieczającego. Na jego podstawie Zakład Ubezpieczeń jest zobowiązany do wypłacenia odszkodowania czy świadczenia gdy nastąpi wypadek ubezpieczeniowy natomiast ubezpieczający jest zobowiązany do przestrzegania ustalonych warunków oraz do zapłacenia określonej składki ubezpieczeniowej.

KONSEKWENCJE STOSUNKU CYWILNOPRAWNEGO - obie strony są równorzędnymi partnerami i spory między stronami są rozstrzygane na wniosek każdej z tych stron w drodze postępowania sądowego lub rozstrzygnięcie sporów następuje przed Komisją Arbitrażową.

Cechy stosunku ubezpieczeniowego:

1. kwalifikowany - jedną ze stron stosunku jest zakład ubezpieczeniowy, który uzyskał zezwolenie a więc wykazał się kwalifikacjami

2. odpłatność - na ubezpieczającym ciąży obowiązek zapłacenia składki ubezp.

3. masowy - żaden pojedynczy stosunek ubezp. nie mógłby istnieć gdyby jednocześnie nie istniała duża liczba takich stosunków prawnych

4. adhezyjny(adheza- przystępowanie, przyleganie) - większość stosunków ubezp. jest nawiązywanych w ten sposób, że ubezpieczający przystępuje do warunków ustalonych przez zakład ubezp.

5. trwałość - stosunek ubezp. jest ciągły i trwa przez wyznaczony okres

6. dwustronnie zobowiązujący - w jego wyniku strony stosunku mają określone zobowiązania

7. kauzalny (kauza - przyczyna) - oznacza, że stosunek ubezp. jest nieważny jeśli nie istnieje przedmiot ochrony w zachowaniu którego ubezpieczający ma interes

WYPADEK UBEZPIECZENIOWY - zdarzenie losowe objęte działalnością ubezpieczeniową, z którego nastąpieniem Zakład Ubezpieczeń staje się zobowiązany do spełnienia świadczenia czy wypłacenia odszkodowania. przewidziane w umowie ubezpieczenia zdarzenie losowe z którego nastąpieniem ekspektatywa ubezpieczającego, mająca za przedmiot spodziewane świadczenie pieniężne od zakładu ubezpieczeń, przeradza się w wierzytelność ubezpieczeniową, czyli skonkretyzowane prawo podmiotowe o charakterze majątkowym.

Cechy wypadku ubezp.:

-zdarzenie przyszłe- następuje po zawarciu umowy ubezpieczenia

-zdarzenie niepewne - nastąpienie bądź nie wypadku nie ma wpływu na byt prawny umowy ubezpieczenia

-zdarzenie prawne - jego zajście powoduje przekształcenie ekspektatywy prawa majątkowego w wierzytelność ubezpieczeniową.

ZDARZENIE LOSOWE - zdarzenie, które występuje ze statystyczną prawidłowością, które jest niezależne od woli osoby nim dotkniętej, jest nadzwyczajne, jest możliwe ale niekonieczne, ma charakter masowy, cechuje go losowość czyli nie można z góry przewidzieć kogo to zdarzenie dotknie. Obiektywny , realny stan świata zewnętrznego, który jest skutkiem urzeczywistnienia się określonych ryzyk, powodujące stratę bądź zwiększone potrzeby finansowe u osoby , w stosunku do której dane zdarzenie się zrealizuje.

Cechy zdarzenia losowego :

• masowość

• statystyczna prawidłowość

• jest możliwe, ale nie musi wystąpić

• nie może być czymś codziennym - nadzwyczajne

• losowe - nie można z góry przewidzieć kogo to zdarzenie dotknie

• niezależne od woli osoby poszkodowanej

Stosunek cywilno - prawny wiąże z jednej strony zakład ubezpieczeń z drugiej ubezpieczającego, na podstawie tego stosunku zakład ubezp. jest zobowiązany do wypłacenia odszkodowania albo świadczenia w razie nastąpienia wypadku ubezp. natomiast ubezpieczający zaś jest zobowiązany do przestrzegania warunków ubezpieczenia, a także zobowiązany jest do opłacania składki ubezp.

PODMIOTY I STRONY STOSUNKU UBEZPIECZENIOWEGO:

1. Zakład Ubezpieczeń - jednostka organizacyjna posiadająca osobowość prawną, która jest wyposażona w szczególne uprawnienia do prowadzenia działalności ubezpieczeniowej, do tej działalności uposażone są również spółki akcyjne i towarzystwa reasekuracji. Ubezpieczyciele zagraniczni mogą prowadzić działalność pod postacią głównej siedziby. Mogą również prowadzić działalność jako główny oddział bądź nie.

2. ubezpieczający - jest podmiotem, który jest właścicielem mienia zgłoszonego do ubezpieczenia lub osoba, która zgłasza swoje życie do ubezpieczenia, do ubezpieczenia może również przedstawić mienie użytkownik. Może być nim każdy podmiot, który chce zachować mienie, a w przypadku gdy ulegnie ono zniszczeniu, uszkodzeniu, zagwarantować wypłatę odszkodowania. Ubezpieczenia mogą też być zawierane na rzecz osoby trzeciej, w takim przypadku w takim stosunku ubezp. będzie uczestniczyć również inny podmiot tj. ubezpieczony. Z reguły ubezpieczony i ubezpieczający to inne osoby. To ubezpieczający podpisuje umowę ubezp. a nie ubezpieczony. Ubezpieczający to osoba, która opłaca składkę i podpisuje umowę ubezp., natomiast ubezpieczony otrzymuje odszkodowanie lub świadczenie.

3. ubezpieczony - osoba, która uzyska świadczenie czy odszkodowanie.

4. Uposażony - podmiot wskazany w umowie, otrzyma świadczenie po śmierci osoby ubezpieczonej.

5. Uprawniona osoba trzecia - osoba uprawniona do otrzymania odszkodowania. Może to być osoba poszkodowana w wypadku ubezp. objętym umową ubezpieczenia. Może to być również nabywca ubezpieczonej rzeczy lub cesjonariusz i zastawnik wierzytelności ubezpieczenia. Uprawnioną osobą trzecią jest również wierzyciel hipoteczny.

Ubezpieczającym może być każdy podmiot, który chce zachować mienie (przedmiot ubezpieczenia), a w razie gdyby uległo zniszczeniu uzyskać odszkodowanie.

Najczęściej ubezpieczający = ubezpieczony, ale są również ubezpieczenia na rzecz osób trzecich.

PRZYKŁAD

Przedsiębiorstwo ubezpiecza swoich pracowników na wypadek ich śmierci.

Ubezpieczający - przedsiębiorstwo,

Ubezpieczony - pracownicy,

Uposażony - rodziny pracowników.

SKŁADKA UBEZPIECZENIOWA - suma pieniężna, którą ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić Zakładowi Ubezpieczeń za ochronę ubezpieczeniową. Ze składki Zakład Ubezpieczeń pokrywa koszty swojej działalności. Suma składek powinna również pokryć świadczenia i odszkodowania oraz zysk ubezpieczyciela. Dzieli się na:

1. składka brutto (przypisana, należna)- łączna suma składek należnych od ogółu ubezpieczających w danym okresie obrachunkowym,

2. składka netto (tzw. składka sprawiedliwa)- suma składek brutto - koszty administracyjne - koszty akwizycji - koszty tworzenia rezerw - inne koszty działalności zakładu,

3. składka przypisana netto - składka na udziale własnym ubezpieczyciela - składka po uwzględnieniu kosztów reasekuracji.

Składki przedstawia się w ujęciu brutto i na udziale własnym. Składkę brutto uiszcza ubezpieczający, natomiast składka na udziale własnym uwzględnia udział reasekuratora.

Składka ubezpieczeniowa jest przychodem zakładu ubezpieczeń. Z tych składek zakład ubezp. tworzy fundusz, który umożliwia mu wywiązywanie się z zobowiązań wynikających z zawartych umów ubezp. Przychód ze składki powinien wystarczyć również na pokrycie kosztów związanych z ochroną ubezpieczeniową, a więc kosztów działalności ubezpieczeniowej. Składka w spółkach akcyjnych jest źródłem zysku.

SUMA UBEZPIECZENIOWA:

1. stanowi podstawę do obliczenia składki ubezpieczeniowej,

2. stanowi górną granicę odszkodowań,

3. stanowi górną granicę odpowiedzialności Zakładu Ubezpieczeń.

Najczęściej suma ubezpieczeniowa jest wielkością stałą. Wielkością zmienną jest w niektórych ubezpieczeniach na życie. Suma ubezpieczenia może być konsumowana przez odszkodowanie.

SUMĘ UBEZPIECZENIOWĄ USTALA SIĘ NA PODSTAWIE:

1. oceny aktualnej wartości ubezpieczonego majątku - w przypadku ubezpieczeń majątkowych,

2. oceny przybliżonej wartości przyszłych potrzeb majątkowych jakie mogą powstać w wyniku wypadku ubezpieczeniowego - w przypadku ubezpieczeń osobowych.

W praktyce na wysokość sumy ubezpieczeniowej wpływają możliwości płatnicze ubezpieczającego ponieważ wysokość składki jest wprost proporcjonalna do wysokości sumy ubezpieczeniowej.

ODSZKODOWANIE - suma pieniężna, którą ubezpieczyciel jest zobowiązany wypłacić ubezpieczonemu, uposażonemu bądź uprawnionej osobie trzeciej w razie powstania szkody losowej na pokrycie uszczerbków w ubezpieczonym majątku.

ŚWIADCZENIE - suma jaką ubezpieczyciel jest zobowiązany wypłacić z tytułu ubezpieczenia osobowego gdy nastąpi wypadek ubezpieczeniowy.

W przypadku ubezpieczeń majątkowych stosuje się regres w stosunku do sprawcy szkody uregulowany w art. 828 KC. W przypadku świadczenia( ubezp. osobowych) regres zwykle nie występuje.

W przepisach prawnych występuje zakaz kumulacji odszkodowań art. 824 pkt 1 KC, natomiast następuje dopuszczalność kumulacji świadczeń w ubezpieczeniach osobowych.

Nawiązanie stosunku ubezpieczeniowego ma odzwierciedlenie w umowie ubezpieczenia.

Z odszkodowaniem mamy do czynienia przy ubezpieczeniach majątkowych, a ze świadczeniami przy ubezpieczeniach osobowych. Zarówno odszkodowania jak i świadczenia mają charakter uwarunkowany. Ich pojawienie się warunkuje zajście wypadku ubezpieczeniowego. Odszkodowanie nie może być wyższe od sumy ubezpieczeniowej. Natomiast świadczenie może być nawet 4-kotnie większe.

UMOWA UBEZPIECZENIA - umowa, przez którą Zakład Ubezpieczeń zobowiązuje się - w razie nastąpienia przewidzianego w niej zdarzenia (wypadku ubezpieczeniowego) - zapłacić określone odszkodowanie albo umówioną sumę pieniężną, rentę albo inne świadczenie, natomiast ubezpieczający zobowiązuje się do zapłacenia składki ubezpieczeniowej. Przy umowie ubezpieczeniowej trzeba wymieć strony umowy, a także obowiązki.

CECHY UMOWY UBEZPIECZENIOWEJ:

1. umowa nazwana - ustawowo uregulowana (kodeks cywilny i kodeks morski),

2. umowa konsensualna - dochodzi do skutku za zgodą obu stron,

3. umowa odpłatna,

4. umowa dwustronnie zobowiązująca- obie strony są wobec siebie dłużnikami i wierzycielami

5. umowa najwyższej dobrej wiary - obie strony muszą darzyć się zaufaniem,

6. umowa adhezyjna - większość umów jest zawierana poprzez przystąpienie ubezpieczającego do ukształtowanej już w swojej treści umowy,

7. umowa kauzalna - jest nieważna gdy nie istnieje przedmiot ochrony.

8. umowa stałej współpracy kontraktowej - oznacza, że strony ściśle ze sobą współpracują i to zarówno przed zawarciem umowy, w trakcie trwania umowy jak i po wystąpieniu wypadku ubezpieczeniowego.

9. umowa subiektywnie losowa - o losowości umowy można mówić tylko z punktu widzenia osób ubezpieczonych

10. umowa synallagmatyczna - wzajemna(wg teorii ponoszenia ryzyka)

WYKŁAD VII

UBEZPIECZENIE MAJĄTKOWE I OSOBOWE

PRZEDMIOT UBEZPIECZENIA MAJĄTKOWEGO - każda rzecz majątkowa, której ubezpieczeniem jest zainteresowany ubezpieczający.

PRZEDMIOT UBEZPIECZENIA OSOBOWEGO - życie, zdrowie, zdolność do pracy.

W ubezpieczeniach majątkowych umowa może obejmować wiele przedmiotów jednego lub wielu właścicieli, stąd podział na:

1. ubezpieczenia jednostkowe indywidualne - gdy jest jeden właściciel,

2. ubezpieczenia zbiorowe - gdy jest wielu właścicieli. Szczególnym rodzajem ubezpieczeń zbiorowych są ubezpieczenia generalne, które w jednej umowie obejmują dobra wielu osób i to zarówno te które istnieją jak i te które powstaną w trakcie obowiązywania umowy.

W UBEZPIECZENIACH OSOBOWYCH UMOWA MOŻE OBEJMOWAĆ JEDNĄ LUB KILKA OSÓB, STĄD PODZIAŁ NA:

1. ubezpieczenia zbiorowe - gdy jedna osoba występuje w charakterze ubezpieczającego i zawiera umowę na rzecz wielu osób,

2. ubezpieczenia grupowe - gdy umowa obejmuje grupę osób, która jest ubezpieczona na swój własny rachunek.

W każdej umowie Zakład Ubezpieczeń musi określić rodzaje ryzyk, które dają ochronę ubezpieczeniową oraz te, które są wykluczone. W umowie określa się niebezpieczeństwa, za które ubezpieczyciel będzie brał odpowiedzialność.

W umowie , każde ryzyko jest zdefiniowane. W umowie, w której nie jest to zdefiniowane, ubezpieczyciel odpowiada za wszystkie rodzaje ryzyka. (all risks).

Integralnym elementem każdej umowy są ogólne warunki ubezpieczenia. Są to przepisy prawne, które dotyczą poszczególnych ubezpieczeń danego działu, grupy, rodzaju. Przepisy te określają prawa i obowiązki stron ubezpieczenia, a także przepisy normują postępowanie tych stron, wynikające z wykonywania zawartej umowy. Ogólne warunki ubezpieczeń dobrowolnych są ustalane przez zakład ubezpieczeń. Warunki te przedstawiane są do zatwierdzenia organowi nadzoru.

W przypadku ubezpieczeń obowiązkowych , warunki te regulowane są w Ustawie o ubezpieczeniach obowiązkowych, a więc ustalił je ustawodawca. Zawarte są tam warunki ubezpieczenia OC kierowców, rolników i ubezpieczenia budynków od ognia innych zdarzeń losowych. Pozostałe ubezpieczenia obowiązkowe zostały uregulowane w Rozporządzeniach Ministra Finansów. Elementy te dokładnie określa Ustawa o Działalności Ubezpieczeniowej. (art. 12a).

Elementem integracyjnym są OWU - przepisy prawne, które określają prawa i obowiązki stron oraz normują ich postępowanie wynikające z umowy. Muszą być zgodne z KC, kodeksem morskim oraz pakietem ustaw ubezpieczeniowych.

Umowę ubezpieczeniową można regulować w sposób odrębny, ale szczególne warunki ubezpieczenia trzeba zaznaczyć na piśmie.

OWU ubezpieczeń obowiązkowych reguluje ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. OWU pozostałych ubezpieczeń regulują rozporządzenia Ministra Finansów właściwego do spraw finansowych.

Oprócz OWU są tzw. warunki dodatkowe (szczególne) - postanowienia nietypowe, które są wprowadzane do umów ze względu na szczególne okoliczności. Te warunki mogą być dołączone do umowy lub być zawarte w treści tej umowy (klauzule polisowe).

OBOWIĄZKI UBEPIECZJĄCEGO:

1. podstawowe,

2. dodatkowe.

OBOWIĄZKI UBEPIECZJĄCEGO:

1. obowiązki przed zawarciem umowy - deklaracje ryzyka tzn. ubezpieczający ma obowiązek podać do wiadomości Zakładowi Ubezpieczeń wszystkie informacje mające wpływ na ocenę ryzyka.

Wyróżniamy trzy sposoby deklaracji:

1. anglosaski - polega na tym, że ubezpieczający bez uprzednich pytań Zakładu Ubezpieczeń powinien informować go o okolicznościach, które powinny mu być znane,

2. kontynentalny - polega na tym, że dawana deklaracja dotyczy tylko znanych okoliczności, o które pytał Zakład Ubezpieczeń (system pytań i odpowiedzi),

3. mieszany - polega na tym, że ubezpieczający odpowiada zgodnie z prawdą na pytania oraz zwraca uwagę Zakładowi Ubezpieczeń na jego zdaniem ważne okoliczności nawet jeśli o nie nie pytał,

2. obowiązki w trakcie trwania umowy:

1. obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa obiektom ubezpieczonym,

2. obowiązek informowania ubezpieczyciela o istotnych zmianach dotyczących ubezpieczonego ryzyka,

3. obowiązki z chwilą powstania wypadku ubezpieczeniowego - ubezpieczający zobowiązuje się do użycia wszelkich dostępnych środków aby zmniejszyć czy ograniczyć skutki szkody (Zakład Ubezpieczeń pokrywa koszty tych działań).

Sankcje za naruszenie obowiązku deklaracji ryzyka :

• odmowa wypłaty odszkodowania -gdy nastąpił wypadek ubezpieczeniowy, a ubezpieczający zataił jakieś informacje

• jeśli nie doszło do wypadku, ale ryzyko które zadeklarował ubezpieczający jest znacznie większe, zakład ubezp. może odstąpić od ubezpieczenia

• zwiększenie składki ubezpieczeniowej - jeśli okaże się, że deklaracja ryzyka nie przebiegłą w sposób prawidłowy, ubezpieczający nie podał prawdziwych informacji, ale po uzyskaniu prawdziwej informacji zakład ubezp. nie chce odstąpić od umowy, ale podpisuje ją na innych warunkach

PODZIAŁ UBEZPIECZEŃ ZE WZGLĘDU NA CZAS TRWANIA UMOWY UBEZPIECZENIA:

1. ubezpieczenia krótkoterminowe - umowa ubezpieczenia na okres krótszy niż 1 rok,

2. ubezpieczenia roczne - umowa ubezpieczenia na okres 1 roku,

3. ubezpieczenia długoterminowe - umowa ubezpieczenia na okres dłuższy niż 1 rok,

4. ubezpieczenia bezterminowe - np. ubezpieczenie na życie, umowa zawarta na czas trwania rejsu, na okres wakacji.

W przypadku ubezpieczeń długoterminowych wyznaczane są okresy ubezpieczenia . Składka w takim przypadku jest płacona w ratach odpowiadającym poszczególnym okresom.

Data zawarcia umowy ubezpieczenia nie zawsze równa jest dacie rozpoczęcia odpowiedzialności Zakładu Ubezpieczeń. Najczęściej okres odpowiedzialności Zakładu Ubezpieczeń rozpoczyna się po zapłaceniu składki, chyba że umowa stanowi inaczej.

W niektórych przypadkach OWU wymagają aby upłynął czas od nawiązania umowy do rozpoczęcia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń. Okres ten to okres wyczekiwania, okres karencyjny (karencja). Np. ubezpieczenie na życie gdy brak badań lekarskich aby zapobiec sytuacji gdy ubezpieczenie jest zawierane tylko dlatego, że ubezpieczający przewiduje, że wypadek ubezpieczeniowy nastąpi.

TRZY RODZAJE OKRESÓW KARENCYJNYCH:

1. okres formalny - okres obowiązywania umowy ubezpieczeniowej,

2. okres materialny - okres, w którym trwa odpowiedzialność Zakładu Ubezpieczeń,

3. okres techniczny - okres składkowy, w którym ubezpieczający opłaca składki.

Okresy te nie zawsze się pokrywają.

Umowa ubezpieczeniowa wygasa zwykle gdy upłynie czas, na który umowa została zawarta.

W umowie ubezpieczeniowej często zawiera się tzw. klauzule prolongacyjne np. w ubezpieczeniach OC pojazdów mechanicznych, czy w ubezpieczeniach OC rolników polegające na tym, że po 12 miesiącach automatycznie przedłuża się okres trwania umowy o następne 12 miesięcy.

STOSUNEK UBEZPIECZENIOWY MOŻE WYGASNĄĆ RÓWNIEŻ PRZED UPŁYWEM OKRESU TRWANIA UMOWY WSKUTEK:

1. wypowiedzenia umowy - możliwość taką ma ubezpieczający po wypadku, ale z zachowaniem terminu zgłoszenia tego wypowiedzenia,

2. odstąpienia od umowy - Zakład Ubezpieczeń ma taką możliwość ze skutkiem natychmiastowym np. gdy:

1. ubezpieczający nie zapłaci składki w terminie (nie dotyczy to ubezpieczeń obowiązkowych),

2. zostaną ujawnione okoliczności, przy których nadmiernie rośnie ryzyko wypadku ubezpieczeniowego,

3. nastąpi zmiana ryzyka objętego ochroną ubezpieczeniową - może nastąpić w przypadku gdy zwiększenie ryzyka zostało zrobione za zgodą lub przez ubezpieczającego.

3. Wykupienie polisy ubezpieczeniowej, po upływie przynajmniej 2 letniego okresu, ZU policzy ile zostało wpłaconych składek , odejmie koszty ochrony ubezpieczeniowej, a różnicę wypłaci ubezpieczonemu.

4. Wyczerpanie sumy ubezpieczenia albo sumy gwarancyjnej

5. nie zapłacenie raty składki

Nastąpienie wypadku i zaspokojenie roszczenia nie powoduje wygaśnięcia umowy ubezpieczenia. Z tytułu jednego ubezpieczenia można otrzymać kilkakrotnie odszkodowanie.

Zakład Ubezpieczeń może odmówić wypłacenia odszkodowania gdy do wypadku doszło przez niedbalstwo ubezpieczającego lub przez jego umyślne działanie. Natomiast to również nie powoduje wygaśnięcia umowy.

ABANDON - specyficzny przypadek wygaśnięcia umowy. Dotyczy ubezpieczeń morskich i polega zrzeczeniu się przez ubezpieczającego na rzecz Zakładu Ubezpieczeń wszelkich praw do przedmiotu ubezpieczeniowego np. zaginionego czy zatopionego statku w zamian za wypłatę pełnej sumy ubezpieczenia.

Gdy ubezpieczony obiekt zmieni właściciela to w przypadku:

1. nieruchomości - nie wygasa umowa ubezpieczenia tylko przechodzi na nowego właściciela,

2. ruchomości - zwykle wygasa umowa ubezpieczenia, chyba że w umowie postanowiono inaczej.

W ubezpieczeniach OC kierowców - inaczej.

W ubezpieczeniach morskich - może nastąpić przez przelew, czyli przez oświadczenie ubezpieczającego albo przez odpowiednie uzupełnienie dowodu ubezpieczenia (INDOS). W przypadku sprzedaży statku Zakład Ubezpieczeń może zastrzec, że przeniesienie może nastąpić tylko za jego zgodą. W ubezpieczeniach morskich są ubezpieczenia na okaziciela.

OBOWIĄZKI ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ - terminowe wypłacenie odszkodowania oraz świadczenia.

Ustalenie wysokości odszkodowania przebiega inaczej niż przy świadczeniach:

1. ubezpieczenia majątkowe - strata majątkowa - suma pieniężna,

2. ubezpieczenia osobowe - wypłata świadczenia najczęściej w wysokości sumy ubezpieczenia w umowie.

RÓŻNE SYSTEMY UBEZPIECZENIA:

1. system ubezpieczeń na sumy stałe - stosując ten system wartość ubezpieczenia ustala się na podstawie najwyższej wartości majątku przewidzianej w okresie ubezpieczenia. Na początku okresu ubezpieczenia ubezpieczający płaci składkę zaliczkową (depozytową), która nie ulega zwrotowi. Możliwość skorygowania wysokości składki odpowiednio do faktycznego kształtowania się wartości majątku w okresie ubezpieczenia. System ten stosuje się przy ubezpieczeniu środków obrotowych lub mienia przyjętego do komisowej sprzedaży.

Przy wartości nowej - odszkodowanie wypłacane jest nie jako wartość zniszczonego przedmiotu ubezpieczenia, ale w wysokości odpowiadającej wartości nowego przedmiotu, który ma takie parametry jak przedmiot zniszczony. A zatem ustalając wartość nową, należy uwzględnić wszystkie koszty jakie będą musiały być poniesione aby odtworzyć obiekt tego samego rodzaju z zastosowaniem tej samej konstrukcji i materiałów, albo też kupić obiekt gotowy podobny do zniszczonego. ZU stosuje wartość nową, jeśli stopień zużycia majątku nie jest wyższy niż 40 %. Jest to ogólna zasada, przy czym w ubezpieczeniach dobrowolnych każdy zakład ubezpieczeń, może ustalić sobie inny próg.

Wartość techniczna - odpowiada wartości nowej pomniejszonej o faktyczne zużycie techniczne. Stosowana jest w przypadku , gdy zużycie majątku jest większe od 40%.

Wartość upłynnienia - Stosowana , jeśli stopień zużycia majątku jest tak duży, że nie pozwala na dalsze użytkowanie majątku. W takim przypadku suma ubezpieczenia ustalana jest na poziomie ceny sprzedaży pozostałości. Odszkodowanie jest wypłacane jako wartość upłynnienia oszacowana na dzień szkody.

Wartość księgowa brutto - księgowa wartość początkowa mienia z uwzględnieniem kolejnych jego przeszacowań. W przypadku jej zastosowania, obowiązuje zasada iż odszkodowanie za szkodę częściową nie może przekroczyć tej części wartości księgowej brutto mienia dotkniętego szkodą, która odpowiada procentowemu stopniowi jego uszkodzenia.

Wartość otaksowana- Taksa- ocena dokonana przez rzeczoznawców. Wg tej wartości wyceniane są dobra posiadające walory artystyczne czy kolekcjonerskie

Wartość kosztorysowa - określana jest na podstawie przewidywanego kosztu budowy , przebudowy albo remontu.

Wartość ubezpieczenia stanowi najwyższa średnia miesięczna, wartość majątku przewidywana w okresie ubezpieczenia.

2. system ubezpieczeń na sumy zmienne -środki trwałe lub obrotowe. Wartość środków obrotowych ustalana jest jako miesięczna wartość majątku jaka jest przewidywana w okresie ubezpieczenia (miesięczna wartość maksymalna - najczęściej). Pozwala ustalić wartość obliczeniową na podstawie najwyższej wartości majątku przewidywana w okresie ubezpieczenia (miesięczna wartość maksymalna - najczęściej) oraz można przyjąć wartość ewidencyjną na początek okresu ubezpieczenia. Istotą tego sytemu jest możliwość skorygowania składki ubezpieczeniowej odpowiednio do faktycznego kształtowania się wartości majątku w okresie ubezpieczenia. Na początku okresu ubezpieczenia ubezpieczający uiszcza składkę depozytową (zaliczkową), która stanowi zwykle od 50-80% naliczonej składki i nie podlega zwrotowi. W czasie trwania okresu ubezpieczenia ubezpieczający w wyznaczonych terminach przekazuje do ZU informacje o faktycznym ukształtowaniu się wartości przedmiotu ubezpieczenia. Na podstawie tych informacji po okresie ubezpieczenia zakład ubezpieczeń jeszcze raz nalicza składkę i na tej podstawie rozlicza składkę zaliczkową. System ten stosuje się przy ubezpieczeniu środków obrotowych lub mienia przyjętego do komisowej sprzedaży.

3. system ubezpieczeń solidarnie na sumy stałe - stosuje się w przedmiotach ubezpieczenia, które znajdują się w różnych miejscach, placówkach, dla których rachunkowość jest prowadzona centralnie przez ubezpieczającego. Wartość ubezpieczenia stanowi ogólna wartość majątku we wszystkich placówkach. Stanowi ona własność lub pozostaje do dyspozycji ubezpieczającego. Gdy nastąpi wypadek ubezpieczeniowy ubezpieczający zobowiązany jest do udowodnienia , które mienie znajdowało się w wyznaczonej placówce.

4. system ubezpieczeń solidarnie na sumy zmienne

5. system ubezpieczeń na pierwsze ryzyko - stosowany do każdego mienia ruchomego a także dla gotówki oraz mienia osobistego pracowników przy ubezpieczeniu od pożaru i innych zdarzeń losowych. Można także ubezpieczyć koszty, które towarzyszą szkodzie. Ustalając sumę ubezpieczenia należy wziąć pod uwagę przewidywaną maksymalną wartość straty jaka może nastąpić w przypadku jednego wypadku ubezpieczeniowego. Stosując ten system należy zdawać sobie sprawę z tego, że wypłata odszkodowania nie pomniejsza sumy ubezpieczenia, chyba że w umowie strony postanowią inaczej. Odszkodowanie maksymalne równa się sumie ubezpieczenia. Gdy szkoda jest niższa niż suma ubezpieczeniowa to odszkodowanie równe jest wartości szkody. Należy pamiętać, że stawki taryfowe są w tym systemie wyższe od stawek w innych systemach. Jeżeli składka jest niższa to tylko dlatego, iż ustalona jest od niższej sumy ubezpieczenia. W pozostałych systemach ubezpieczeń stosowana jest zasada odpowiedzialności proporcjonalnej, która polega na tym, że stosunek odszkodowania do szkody jest równy stosunkowi sumy ubezpieczeniowej do wartości ubezpieczeniowej. Taki sposób obliczania odszkodowania jest stosowany oddzielnie do każdej pozycji polisowej. Każda pozycja polisowa stanowi osobne ubezpieczenie,

6. system ubezpieczeń na wartość częściową - stosowany w ubezpieczeniach od kradzieży z włamaniem oraz rabunku w sytuacji gdy ubezpieczyciel traktuje ten rodzaj jako dodatek do ubezpieczenia od ognia, które to nie może funkcjonować samodzielnie. System ten stanowi alternatywę do systemu ubezpieczeń na pierwsze ryzyko. Ubezpieczający deklaruje do ubezpieczenia kwotę przy czym ta kwota może stanowić dowolną część wartości mienia zgłoszonego do ubezpieczenia od ognia. Nie musi się tutaj sugerować maksymalną wartością szkody w przypadku wystąpienia wypadku ubezpieczeniowego. Składka jest obliczana od pełnej sumy przyjętej w ubezpieczeniu od ognia. Każda wysokość odszkodowania zmniejsza zgłoszoną sumę ubezpieczenia. Stawki taryfowe są uzależnione nie od rodzaju ubezpieczonego mienia, ale od branży w jakiej działa ubezpieczający. Główna różnica między tym systemem a systemem ubezpieczeń na pierwsze ryzyko to to, że tutaj ma zastosowanie zasada proporcji. Odszkodowanie ustala się w kwocie wysokości szkody, ale nie więcej niż górna granica odpowiedzialności Zakładu Ubezpieczeń. Przy ustalaniu wysokości szkody uwzględnia się przydatność tych przedmiotów do dalszego użytku, przeróbki, sprzedaży (tzw. wartość pozostałości). Do wysokości szkody dolicza się koszty ratunku, czyli koszty wynikłe z zastosowania środków mających ograniczyć wielkość strat nawet jeśli środki te okazały się bezskuteczne. OWU oraz klauzule polisowe mogą określać korekty np. udział własny ubezpieczającego, franszyza integralna i redukcyjna.

Środek represyjny w stosunku do sprawcy szkody.

Ważny instrument prewencyjny , ponieważ dochodzenia regresowe ubezpieczyciela są bardziej skuteczne niż dochodzenia roszczeń odszkodowawczych przez osoby poszkodowane

regresy zmniejszają sumę wydatków ubezpieczyciela z tytułu odszkodowań, a to ma wpływ na wysokość składek ubezpieczeniowych, zwłaszcza w zakresie tych ubezpieczeń, gdzie regresy najczęściej występują,

Instytucja regresu do sprawców szkody dotyczy zazwyczaj ubezpieczeń majątkowych

W pozostałych systemach ubezpieczeń stosowana jest zasada odpowiedzialności proporcjonalnej, która polega na tym, że stosunek odszkodowania do szkody jest równy stosunkowi sumy ubezpieczeniowej do wartości ubezpieczeniowej. Taki sposób obliczania odszkodowania jest stosowany oddzielnie do każdej pozycji polisowej. Każda pozycja polisowa stanowi osobne ubezpieczenie,

PODSTAWĘ W USTALENIU WYSOKOŚCI ODSZKODOWANIA W SYSTEMACH UBEZPIECZEŃ 1-4 STANOWIĄ TRZY WIELKOŚCI:

1. suma ubezpieczeniowa,

2. rzeczywista wartość ubezpieczonego majątku,

3. wysokość szkody.

W przypadku stosowania systemu ubezpieczeń na pierwsze ryzyko odszkodowanie ustala się na podstawie dwóch czynników:

1. suma ubezpieczeniowa,

2. faktyczna wysokość szkody.

PODSTAWĘ W USTALENIU WYSOKOŚCI ODSZKODOWANIA W SYSTEMIE UBEZPIECZEŃ NA WARTOŚĆ CZĘŚCIOWĄ STANOWI:

1. rachunek strat sporządzony przez ubezpieczającego, lub

2. protokół szkody sporządzony przez likwidatora szkód przy udziale ubezpieczającego

WARTOŚĆ UBEZPIECZENIA MOŻNA USTALIĆ W UBEZPIECZENIACH MAJĄTKOWYCH:

1. wg wartości nowej - idea ubezpieczenia polega na tym, że ubezpieczenie pozwala odtworzyć przedmiot majątkowy dzięki wypłacie odszkodowania, którego wysokość nie odpowiada wartości rzeczywistej lecz wartości nowego przedmiotu. Przesłanką jest m.in. umożliwienie kontynuowania działań gdy podmiot gospodarczy nie jest w stanie zakupić nowej maszyny. Najczęściej Zakład Ubezpieczeń stawia warunek, iż stopień zużycia przedmiotu ubezpieczenia nie powinien przekroczyć 40% wartości nowej. Ustalając wartość nowa należy uwzględnić wszystkie koszty aby odtworzyć albo koszty, które trzeba ponieść przy kupnie nowego podobnego do przedmiotu ubezpieczeniowego. W polisie ustala się ją na pierwszy dzień ubezpieczenia. Mogą się zmienić ceny gdy nastąpi szkoda i powstałoby niedoubezpieczenie. Istnieją dwa rozwiązania aby uniknąć tych zmian:

1. klauzula inflacyjna,

2. w przypadku budynków i budowli dopuszcza się maksymalny procent wzrostu wartości odtworzeniowej w okresie obowiązywania polisy oraz dodatkowo w tzw. prawdopodobnym maksymalnym okresie odtworzenia od daty wygaśnięcia polisy,

2. wg wartości rzeczywistej - najczęściej wartość ubezpieczenia ustala się na podstawie różnicy:

wartość rzeczywista (techniczna) = wartość nowa - zużycie faktyczne

Klauzula inflacyjna również jest tutaj stosowana, ale w praktyce w granicach 5% nie stosuje się tej klauzuli. Odszkodowanie jest wypłacane na podstawie kosztów potwierdzonych rachunkami, kosztów które zostały poniesione na przywrócenie mienia do stanu sprzed szkody. Maksymalna wysokość odszkodowania to suma ubezpieczeniowa,

3. wg wartości księgowej brutto - wartość początkowa mienia z uwzględnieniem kolejnych przeszacowań jego wartości,

4. wg wartości upłynnienia - stosuje się gdy stopień zużycia majątku jest na tyle duży, że nie pozwala na dalsze stosowanie. W takim przypadku wartość ta to cena sprzedaży tych produktów (wartość rynkowa).

Odszkodowania = wartość upłynnienia oszacowanej na dzień szkody pod warunkiem, że nie nastąpi niedoubezpieczenie,

5. wg wartości otaksowanej - rzadko stosowana, ustalana na podstawie taksy (ocena dokonana przez rzeczoznawców powołanych przez Zakład Ubezpieczeń lub ubezpieczającego). Wartość ta może być równa wartości przedmiotu ubezpieczeniowego nowego. Stosowana gdy przedmiot ubezpieczenia ma jakieś dodatkowe walory np. artystyczne, kolekcjonerskie. Wartość ubezpieczenia majątkowego budynków, które są w stanie remontu, budowy czy przebudowy ustala się na podstawie wartości kosztorysowej.

REGRES - w stosunku do sprawcy szkody. Zakład Ubezpieczeń ma obowiązek wypłacenia odszkodowania nawet gdy osoba trzecia (sprawca szkody) jest zobowiązany do naprawienia tej szkody. Z chwilą gdy to uczyni przechodzą na niego prawa przysługujące ubezpieczającemu od osób trzecich z tytułu wyrządzenia szkody. Jeżeli odszkodowanie pokryło tylko część szkody, ubezpieczający ma pierwszeństwo w zobowiązaniu przed Zakładem Ubezpieczeń.

ZADANIA REGERSU W STOSUNKU DO SPRAWCY:

1. środek represyjny w stosunku do sprawcy szkody,

2. ważny środek o charakterze prewencyjnym,

3. zmniejszanie sumy wydatków Zakładu Ubezpieczeń, co ma wpływ na wysokość składki ubezpieczeniowej tam gdzie regresy występują najczęściej (np. transport).

Funkcja regresu dotyczy ubezpieczeń majątkowych.

WYKŁAD VIII

Tryb zawierania umów ubezpieczenia- oferta, przetarg, rokowania.

Podstawą zawarcia umowy ubezpieczenia jest zwykle oferta, propozycja którą może złożyć zarówno ubezpieczający jak i ubezpieczyciel. Oferta ubezpieczyciela składana może być ustnie przez pośrednika lub środkami masowego przekazu. Natomiast oferta złożona przez przyszłego ubezpieczającego to wniosek o ubezpieczenie.

TRYB OFERTOWY : składana jest oferta, która może być złożona przez zakład ubezpieczeń oraz przez ubezpieczającego. Oferta może być przedstawiana ustnie przez pośrednika ubezpieczeniowego albo przez ogłoszenia, informacje w środkach masowego przekazu. Taka oferta, która będzie złożona przez ubezpieczającego ma zwykle formę pisemną., jest wnioskiem o ubezpieczenie.

Prosty - zakład ubezpieczeń w całości przyjmuje wszystkie dane złożoną przez ubezpieczającego i nie proponuje do tej oferty żadnych zmian. Przyjęcie oferty powinno nastąpić w terminie jej ważności. Jeśli ZU przyjmuje taką ofertę może złożyć oświadczenie wolni , albo może dojść do zawarcia umowy ubezpieczenia za pomocą tz. Milczącego akceptu ZU. ( taki tryb występuje w przypadku gdy ZU przed upływem 14 dni od momentu otrzymania oferty, nie doręcza ubezpieczającemu dokumentu stwierdzającego zawarcie umowy ubezp. Jeśli mija 14 dni przyjmuje się , zę umowa została zawarta. Ta droga milczącego akceptu nie jest dopuszczalna, jeśli oferta zasłała złożona ustnie lub w przypadku umów ubezpieczenia na życie.)

Złożony - jeśli oferta złożona przez ubezpieczonego w trakcie trwania jej ważności spotka się z kontrofertą ZU. ZU proponuje inne możliwości. Jeśli w tej kontrofercie znajdą się rozwiązania, które odbiegają na niekorzyść ubezpieczającego Zu ma obowiązek zwrócić na to uwagę ubezpieczającego na piśmie. ZU musi dać ubezpieczającemu czas do namysłu. Jeśli w ciągu 7 dni ubezpieczający nie da żadnej odpowiedzi, to zostaje zawarta umowa na tych niekorzystnych warunkach. Jeśli się nie zgodzi, może złożyć swoją kontrofertę. Tryb ten może trwać przez dłuższy czas.

WNIOSEK O UBEZPIECZENIE - zwykle jest sporządzany na specjalnych formularzach przygotowanych przez Zakłady Ubezpieczeń.

Zawartość takiego wniosku obejmuje:

1. informacje dotyczące ubezpieczającego,

2. podstawowe elementy umowy ubezpieczenia:

1. przedmiot ubezpieczenia,

2. rodzaj ryzyka,

3. suma ubezpieczeniowa,

3. informacje dotyczące proponowanego okresu trwania umowy,

4. dodatkowo informacje o dodatkowych okolicznościach, które mają wpływ na ocenę ryzyka, którą przeprowadzi Zakład Ubezpieczeń.

NASTĘPSTWO NIESZCZĘŚLIWYCH WYPADKÓW - WNIOSEK

1. dane ubezpieczonego,

2. okres ubezpieczenia,

3. zawód wykonywany + wiek,

4. w przypadku wyczynowego uprawiania sportu prosimy podać jego dyscyplinę,

5. suma ubezpieczenia,

6. wariant ubezpieczenia:

1. system ubezpieczeń proporcjonalnych,

2. system ubezpieczeń stałych,

3. system ubezpieczeń progresywnych,

7. zakres ubezpieczenia:

1. pełny,

2. zawodowy,

3. prywatny,

8. zakres świadczenia:

1. zasiłek dzienny z tytułu...,

2. zwrot kosztów leczenia,

3. jednokrotne świadczenie z tytułu trwałej utraty zdolności do pracy,

9. podpis,

10. data,

11. miejscowość,

12. osoba uprawniona do odbioru w przypadku śmierci ubezpieczonego,

13. ...

TRYB OFERTOWY DZIELIMY NA:

1. prosty - umowa ubezpieczenia będzie zawarta wtedy gdy złożona przez przyszłego ubezpieczonego oferta zostanie w pełni przyjęta przez Zakład Ubezpieczeń (przyjęcie powinno nastąpić w terminie ważności oferty). Do zawarcia umowy dochodzi przez obustronne oświadczenie woli lub drogą milczącego akceptu (WYJĄTEK - ubezpieczenia na życie).

MILCZĄCY AKCEPT - gdy ubezpieczający złoży ofertę a Zakład Ubezpieczeń przed upływem 14 dni na piśmie nie doręczył umowy to umowę uważa się za zawartą. Milczący akcept nie może dotyczyć ofert ustnych, tylko pisemnych.

2. złożony - w przypadku gdy złożona oferta w czasie jej ważności spotka się z kontrofertą (zmiana ze strony Zakładu Ubezpieczeń). Gdy Zakład Ubezpieczeń przedstawia i doręcza przyszłemu ubezpieczonemu ofertę, w której proponuje warunki dla niego niekorzystne, musi na piśmie zwrócić uwagę na te elementy. Przyszły ubezpieczający w ciągu 7 dni może się sprzeciwić (również o tym należy na piśmie go poinformować). Jeżeli Zakład Ubezpieczeń nie wykona obowiązku wówczas niekorzystne zmiany są nieważne na korzyść ubezpieczającego (dochodzi do zawarcia umowy w trybie ofertowym prostym). Jeżeli dopełni i nie będzie sprzeciwu umowa zawarcia dokonuje się w pierwszym dniu po upływie terminu zgłoszenia sprzeciwu.

TRYB ROKOWANIOWY - występuje gdy strony wspólnie negocjują treść poszczególnych postanowień umowy. Najczęściej w przypadku zawarcia ubezpieczeń nietypowych, które nie mieszczą się w standardowej ofercie Zakładu Ubezpieczeń. Ustala się szczególne warunki ubezpieczenia, klauzule, składkę ubezpieczeniową itp.

TRYB PRZETARGOWY - wykorzystanie tego trybu następuje zwykle z inicjatywy ubezpieczającego, który dążąc do uzyskania jak najlepszego ubezpieczenia danego rodzaju ryzyka ogłasza przetarg. Mają tu zastosowania przepisy KC oraz postanowienia ogłoszenia przetargowego. Wykorzystywany najczęściej przy ubezpieczeniach, które obejmują ryzyka specyficzne o dużych rozmiarach. Taki tryb jest obowiązkowy przy zamówieniach publicznych.

POLISA UBEZPIECZENIOWA - dowód zawarcia umowy ubezpieczenia.

POLISA ZAWIERA:

1. nazwa i adres Zakładu Ubezpieczeń,

2. określenie ubezpieczającego,

3. informacje dotyczące przedmiotu oraz sumy ubezpieczenia,

4. czas trwania umowy ubezpieczenia,

5. wysokość składki,

6. ogólne i dodatkowe warunki ubezpieczenia,

7. przepisy bezpieczeństwa - ewentualnie,

8. indywidualne klauzule.

W przypadku gdy chcemy przedłużyć umowę możliwe jest nie wypisywanie polisy, a skrót przedłużający umowę - pokwitowanie o uiszczeniu składki na następny okres ubezpieczeniowy.

RODZAJE POLIS (ze względu na rodzaj ubezpieczenia):

1. jednostkowe - dotyczą jednego przedmiotu/osoby:

1. imienne - wystawione na nazwisko czy nazwę ubezpieczającego, który ma prawa i obowiązki wynikające z umowy ubezpieczenia,

2. na okaziciela - charakteryzuje się tym, że osobą uprawnioną do roszczenia wypłaty odszkodowania jest osoba, która tę polisę posiada (musi udowodnić, że ochrona ubezpieczeniowa dotyczyła jej interesów majątkowych),

3. na zlecenie - uprawnienia z tytułu tej polisy mogą być przenoszone na inne osoby przez odpowiednie oświadczenie zamieszczone w polisie (indos),

2. zbiorowe,

3. grupowe,

4. generalne - mogą dotyczyć jednego lub kilku przedmiotów/osób. Czasami może zajść potrzeba przedstawienia dowodu ochrony ubezpieczeniowej konkretnego przedmiotu i wtedy wystawia się wyciąg z polisy generalnej (certyfikat ubezpieczeniowy), w którym nie podaje się wszystkich warunków ubezpieczenia zawartych w polisie, a jedynie powołuje się na warunki umowy generalnej:

1. zwykłe - dotyczą wielu określonych przedmiotów i transakcji aktualnie istniejących, a także tych, które mogą się pojawić w trakcie trwania ubezpieczenia. Przy jej zastosowaniu przedmiotowy zakres ubezpieczenia, faktyczną wartość ubezpieczeniową, a także składkę ustala się ex post na podstawie periodycznych raportów składanych przez ubezpieczającego. Zamiast raportów ubezpieczający może prowadzić dziennik ubezpieczeń gdzie rejestrowane są obiekty i transakcje podlegające ubezpieczeniu. Stosowana najczęściej w transporcie gdzie jest duża liczba pojedynczych transakcji (przesyłek),

2. obrotowe - umowa może obejmować albo całość ubezpieczonego transportu realizowanego w czasie trwania ubezpieczenia lub część transportu realizowana na określonej trasie. Specyficzne jest to, że wartość ubezpieczenia i składkę ustala się po zakończeniu bieżącego okresu ubezpieczenia na podstawie obrotu wykazanego w księgach handlowych czyli nie ma potrzeby prowadzenia ewidencji w celu wyłącznie ubezpieczeniowym (opiera się na zaufaniu),

3. odpisowe - również najczęściej występuje w transporcie. Specyfika polega na tym, że określa się wartość przesyłek, które będą transportowane i tą wartość traktuje się jako sumę ubezpieczeniową, która obowiązuje w czasie trwania stosunku ubezpieczeniowego. Na jej podstawie określa się wysokość składki ubezpieczeniowej. Następnie wartość każdej zrealizowanej przesyłki jest na bieżąco odpisywana od zadeklarowanej sumy ubezpieczenia (stąd nazwa). W pewnym momencie dochodzi do wyczerpania sumy ubezpieczeniowej i wtedy ubezpieczenie może być wznowione poprzez podanie nowej sumy i opłacenie składki. Ta polisa jest stosunkowo rzadko w praktyce stosowana, gdyż jest skomplikowana.

Uproszczone sposoby zawierania umowy dotyczą ubezpieczenia zawieranego czasowo. Zakład Ubezpieczeń posługuje się dokumentem, które jest wnioskiem i polisą:

1. część obejmująca wszystkie elementy zawarte we wniosku - podpis ubezpieczającego,

2. część stanowiąca polisę i pokwitowanie zapłaty składki - podpis ubezpieczającego i Zakładu Ubezpieczeń.

Zawarcie ubezpieczenia przy użyciu automatów - przy podróżach samolotem od następstw nieszczęśliwych wypadków. Monetę wrzuca się do automatu jako składkę ubezpieczeniową, a wniosek wrzucamy do urny.

WYKLAD IX

STATYSTYKA W UBEZPIECZENIACH

STATYSTYKA UBEZPIECZENIOWA - narzędzie niezbędne aby działalność ubezpieczeniowa funkcjonowała prawidłowo (informacja do oszacowania ryzyka i wysokości składki).

ZADANIA INNE:

1. reasekuracja - badanie aktualnej struktury portfela ubezpieczeń, badanie stabilności operacji ubezpieczeniowych co umożliwia podejmowanie decyzji w procesie reasekuracji,

2. prewencja - badanie przyczyn wypadków losowych, wysokości odszkodowań i na tej podstawie dostarczanie informacji co do kierunków działań prewencyjnych i oceny efektywności działalności prewencyjnej.

PRZEDMIOTY (2 ZBIORY) BADAŃ STATYSTYKI UBEZPIECZENIOWEJ:

1. portfel ubezpieczeń - zbiór ubezpieczeń w danym okresie,

2. zbiór wypadków ubezpieczeniowych, które spowodowały roszczenia ubezpieczeniowe (zbiór szkód).

Te dwa zbiory są ze sobą skorelowane.

Podstawowym problemem w badaniu szkód jest ustalenie jednostki statystycznej.

JEDNOSTKA STATYSTYCZNA - w zależności od rodzaju badanego ubezpieczenia jest to albo ubezpieczenie udokumentowane jednym dowodem albo ryzyko rozumiane jako zespół obiektów narażonych na zniszczenie czy uszkodzenie wskutek jednego wypadku objętego ochroną ubezpieczeniową. Natomiast w przypadku ubezpieczeń osobowych przez ryzyko przyjmuje się każdą ubezpieczoną osobę.

Należy zwrócić uwagę na to, że ubezpieczenie ≠ ryzyka ponieważ w ramach jednego ubezpieczenia może znaleźć się wiele rodzajów ryzyka, jak również zespół wielu ubezpieczeń może stanowić jedno ryzyko.

PODZBIORY (w zależności od celu przeprowadzanego badania):

1. wg rodzajów,

2. wg działów ubezpieczeń.

Zbiory rozbija się na POZYCJE TARYFOWE, do których zalicza się te ubezpieczenia, w których prawdopodobieństwo wystąpienia wypadku ubezpieczeniowego, a także stopień natężenia jego działania...

Dla celów prognostycznych i taryfowych wyodrębnia się zespoły ubezpieczeń uzyskiwane na podstawie krzyżujących się klasyfikacji. Powstają dwuwymiarowe tablice statystyczne, w których wiersze odpowiadają ..., a kolumny ....

Dane niezbędne do celów analizy statystycznej brane są z materiałów takich jak:

1. sprawozdania ubezpieczeniowe (raporty),

2. tablice statystyczne.

Zbiory składek ubezpieczeniowych informują o wysokości składek przypisanych i zainkasowanych.

SKŁADKA PRZYPISANA - powstaje w momencie obliczenia i księgowania polisy ubezpieczeniowej (suma, którą ubezpieczający ma zapłacić Zakładowi Ubezpieczeń).

SKŁADKA ZAINKASOWANA - składka faktycznie zapłacona przez ubezpieczającego Zakładowi Ubezpieczeń.

Składka zainkasowana powinna być zbliżona do składki przypisanej. W praktyce zdarza się, że składki płacone są w ratach i różnica między tymi dwoma składkami jest wtedy duża.

Z TABLIC MOŻNA WYCZYTAĆ:

1. ilość zgłoszeń o roszczenie odszkodowawcze,

2. ilość roszczeń, które zostały zaspokojone,

3. ...

Są to informacje ważne bo na ich podstawie ustalana jest wysokość rezerw.

Dla wysokości świadczeń materiałem są OPERATY LIKWIDACYJNE - informują o przyczynach wypadku ubezpieczeniowego, o okolicznościach, szacowanej szkodzie i świadczeniach.

Dla każdej przyczyny wypadku ubezpieczeniowego ustala się liczbę i sumę odpowiadających mu roszczeń po to, aby sprawdzić poprawność sformułowania treści umów ubezpieczeniowych.

STOPA SKŁADKI - stanowi należność zazwyczaj za roczny okres ubezpieczenia od każdego tysiąca (‰) albo od każdej setki (%) jednostek sumy ubezpieczenia.

Dla każdego rodzaju ubezpieczenia opracowywana jest przez Zakład Ubezpieczeń taryfa składek, która zawiera uporządkowany zbiór stóp składek odpowiadający wszystkim typowym ryzykom rozumianym jako obiekty ... Ponadto w taryfie składek podane są m.in. bonusy (zniżki, rabaty), które odlicza się od składki ubezpieczeniowej jeśli zachowane są odpowiednie zabezpieczenia albo malusy (zwyżki, dodatki), które dolicza się do składki gdy ryzyko jest większe od przeciętnego.

SPOSOBY USTALANIA SKŁADKI ZA UBEZPIECZENIE KRÓTKOTERMINOWE (mniej niż 1 rok):

1. proporcjonalnie do okresu trwania umowy ubezpieczenia (proprata temporis???),

2. wg specjalnych tablic (tablice frakcyjne).

Stopy składek są zróżnicowane dla ubezpieczeń osobowych i majątkowych jako, że w ubezpieczeniach osobowych dużą rolę odgrywa czynnik czasu. W ubezpieczeniach osobowych zwłaszcza na życie znaczna część składek jest w dyspozycji ubezpieczyciela i jest lokowana co przynosi efekty, które są brane pod uwagę przy ustalaniu stopy składki.

WYKŁAD X

REASEKURACJA

UMOWA REASEKURACJI - przez taką umowę reasekurator (zwany cesjonariuszem) w zamian za odpowiednią opłatę przyjmuje od zawodowego ubezpieczyciela (zwanego cedentem), odpowiedzialnego wyłącznie i w pełni wobec ubezpieczonych za ubezpieczone ryzyko, całość lub część tych ryzyk i zobowiązuje się do zwrotu w określonych okolicznościach całości lub części sum zapłaconych lub należnych ubezpieczonym od ubezpieczyciela-cedenta z tytułu szkód w tych ryzykach (Picard, Besson).

Umowa reasekuracji jest umową zawieraną pomiędzy stronami (cedentem i reasekuratorem), przez którą cedent zobowiązuje się cedować a reasekurator zgadza się przyjąć ustalony udział w ryzykach na warunkach określonych w umowie.

REASEKURACJA jest ubezpieczeniem ubezpieczenia. Umowa reasekuracji nie dotyczy bezpośrednio ubezpieczającego lub ubezpieczonego.

KOASEKURACJA - ubezpieczenie bezpośrednie, w którym po stronie ubezpieczyciela występuje więcej niż jeden podmiot. Każdy z ubezpieczycieli ubezpiecza. Gdy wystąpi wypadek ubezpieczeniowy każdy koasekurator pokrywa roszczenie ubezpieczonego w wysokości swojego udziału w ryzyku.

PODZIAŁ KOASEKURACJI:

1. zewnętrzna - każdy koasekurator odpowiada wobec ubezpieczającego samodzielnie. Ubezpieczający każdemu koasekurantowi płaci oddzielnie składki. W przypadku szkody prowadzone są osobne postępowania odszkodowawcze. Zawarte jest to w jednej umowie.

W systemie lidera - każdy koasekurator odpowiada bezpośrednio i samodzielnie, ale tylko lider ubezpieczyciel ma kontakt z klientem, reprezentuje siebie i pozostałych koasekuratorów. Lider otrzymuje za to odpowiednie wynagrodzenie od pozostałych koasekuratorów,

2. wewnętrzna - tylko jeden koasekurator odpowiada za całe ryzyko. Pozostali koasekuratorzy odpowiadają wobec koasekuratora głównego (on otrzymuje składkę i ma kontakt z klientem).

W reasekuracji Zakład Ubezpieczeń w całości odpowiada za przekazane ryzyko. Zakład Ubezpieczeń dokonuje wtórnego podziału ryzyka na reasekuratorów.

REASEKURATOR REASEKURATOR REASEKURATOR


25% 10% 30%








TOWAR UBEZPIECZEŃ

35%




UBEZPIECZAJĄCY



Ubezpieczający R₂

ceduje (cesja) retrocesja



ZU R R₃

cedent cesjonariusz (retrocedent) retrocesjonariusze

Reasekuracja jest to więc wtórny podział ryzyka (ma doprowadzić do wyrównania ryzyk). Wtórny podział ryzyka dokonuje się również przez:

1. pool'e reasekuracyjne - przedmiotem są ryzyka duże, nietypowe. Uczestnicy pool'a przyjmują od cedentów udziały w określonych ryzykach, określoną część udziałów zatrzymują na własnym rachunku, a nadwyżkę przekazują pool'owi (potem jest dzielona między uczestnikami pool'a). Następuje wzajemna kompensacja rezultatów działań reasekuracyjnych. Korzystne gdy nastąpi reasekuracja ryzyka. Dobre gdy udział w ryzyku nie może zostać na koncie reasekuratora bo ma za małe kapitały.

2. captive reasekuracyjne (reasekuracja u podmiotów powiązanych) - reasekuracja części lub całości produktów ubezpieczeniowych dokonywana jest u podmiotów, które prowadzą dystrybucję ubezpieczeń (sponsorzy np.: agenci, banki, dealerzy samochodowi). Sponsorzy powołują specjalną firmę prowadzącą reasekurację. Ma to na celu zwiększenie dochodowości działalności ubezpieczeniowej dla bezpośrednich dostawców ubezpieczeń - są oni zainteresowani tym, aby przebieg ubezpieczenia był jak najbardziej dochodowy. Zmniejsza się fluktuacja agentów ubezpieczeniowych. Podmioty reasekuracji są zainteresowane udziałem w zyskach z ubezpieczeń,

3. firmowanie (fronting) - Zakład Ubezpieczeń odgrywa rolę pośrednika ubezpieczeniowego, który sprzedaje produkty ubezpieczeniowe reasekuratora. Zakład Ubezpieczeń zawiera umowę we własnym imieniu, a następnie niemal w całości je reasekuruje; w zamian uzyskuje wynagrodzenie. Takie praktyki są źle traktowane przez nadzór ubezpieczeniowy. Niebezpieczeństwo dla zakładu Ubezpieczeń bo to on w całości odpowiada za ryzyko wobec ubezpieczającego.

Reasekuracja stanowi przedłużenie (rozproszenie) ubezpieczenia. Podstawowe założenia są takie same jak w umowie ubezpieczenia:

1. zasada odszkodowania:

1. w stosunku ubezpieczenia - odszkodowanie nie powinno być wyższe od faktycznie poniesionej szkody,

2. w stosunku reasekuracji - reasekurator zobowiązany jest do wypłacenia Zakładowi Ubezpieczeń proporcjonalnie do jego udziału części odszkodowania, ale tylko wtedy gdy Zakład Ubezpieczeń wypłaci odszkodowanie należne ubezpieczonemu,

2. zasada dobrej wiary:

1. w stosunku ubezpieczenia - ubezpieczający rzetelnie informuje Zakład Ubezpieczeń o wszelkich istotnych okolicznościach dotyczących ubezpieczonego ryzyka,

2. w stosunku reasekuracji - Zakład Ubezpieczeń jest zobowiązany do udzielenia reasekuratorowi rzetelnej informacji o cedowanych ryzykach i informować o wypadkach ubezpieczeniowych.

W umowie reasekuracji występują te same elementy techniczne, które występują w umowie ubezpieczenia. Zasadnicza różnica co do przedmiotu:

1. przedmiotem w ubezpieczeniach majątkowych jest dobro majątkowe,

2. przedmiotem w ubezpieczeniach osobowych jest dobro osobiste,

3. przedmiotem reasekuracji jest ogólna sytuacja majątkowa reasekurowanego Zakładu Ubezpieczeń.

Umowa reasekuracji dotycząca szczególnego ryzyka zawierana jest poprzez podpisanie polisy.

Umowa ubezpieczenia jest umową adhezyjną - zakład Ubezpieczeń ustala OWU i on ponosi odpowiedzialność za nieprecyzyjne ich określenie (wątpliwe tłumaczy się na korzyść ubezpieczającego).

W reasekuracji występuje równorzędność - nie preferuje się żadnej ze stron (wymagane jest jedynie przestrzeganie zasady dobrej wiary).

Reasekurator bada przyczyny powstania szkód i kontroluje czy jest odpowiedzialny.

Czas trwania:

1. na czas określony,

2. na czas nieoznaczony - rozwiązanie umowy w drodze pisemnego wypowiedzenia lub natychmiastowego wypowiedzenia na piśmie.

Gdy wystąpi szkoda reasekurator ma prawo podnieść takie same żądania w stosunku do cedenta co Zakład Ubezpieczeń w stosunku do ubezpieczającego.

CECHY UMOWY:

1. ma charakter dwustronnie zobowiązaniowy,

2. kwalifikowana (ściśle określone podmioty w roli stron),

3. odpłatna,

4. konsensualna,

5. nienazwana - jej treść nie jest przewidziana w KC. Stosunek prawny umowa reasekuracji jest wewnętrzny. Brak norm prawnych regulujących szczegółowo umowę reasekuracji. Przepisy poszczególnych państw zawierają stwierdzenie, że można coś takiego stosować oraz postanowienia administracyjne: rozmiar i obszar monopolu w stosunku reasekuracji ... Przepisy najczęściej stanowią, że przepisów umowy ubezpieczenia nie stosuje się do umowy reasekuracji.

ROZSTRZYGANIE SPORÓW Z UMÓW REASEKURACJI - najczęściej drogą polubownego arbitrażu z uwzględnieniem klauzuli kompromisowej - gdy wyniknie spór strony powołują sędziów arbitrażowych (komisję), którzy nie kierują się prawem, ale przyjętymi praktykami opierając się na zasadzie najważniejszej dobrej woli. Strony zobowiązują się uznawać werdykt komisji.

PODSTAWOWE FUNKCJE REASEKURACJI:

1. funkcja stabilizatora wyniku finansowego ubezpieczyciela,

2. funkcja zwiększania możliwości akceptacyjnych ubezpieczyciela,

3. funkcja wzmacniania podstaw finansowych ubezpieczyciela.

POZOSTAŁE FUNKCJE REASEKURACJI:

1. wyrównanie wahań wyniku finansowego działalności Zakładu Ubezpieczeń będących rezultatem urzeczywistnionych wielkich ryzyk albo wielkiego skupienia w okresie realizacji ryzyk normalnych. Spełniona przez podział ryzyka przez przeniesienie jego części na reasekuratora i zachowanie na udział własny Zakładu Ubezpieczeń tylko takiej części ryzyka, która nawet w przypadku szkody całkowitej nie naruszy równowagi operacji finansowych. Im większy stopień wyrównywania portfela ubezpieczeń tym większą część ryzyka może zachować Zakład Ubezpieczeń na udziale własnym. Wyrównywanie portfela ubezpieczeń zależy od tego czy jego wielkość i struktura odpowiada wymogom jakie powinny być spełnione aby w portfelu zadziałało prawo wielkości liczb (im większa liczba i jednorodność zbiorów ubezpieczonych ryzyk tym dokładniej można określić prawdopodobieństwo realizacji ryzyka),

2. są takie ryzyka, których żaden Zakład Ubezpieczeń nie jest w stanie utrzymać na własnym rachunku (platforma wiertnicza, statek, itp.), ale część ryzyka można przekazać reasekuratorowi. W Polsce Zakład Ubezpieczeń może zatrzymać na udziale własnym pojedyncze ryzyko, którego suma ubezpieczeniowa nie przekracza 25% łącznej wysokości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych oraz kapitałów własnych,

3. Zakład Ubezpieczeń utrzymuje odpowiednią relację między wysokością składek (lub wysokością odszkodowania czy świadczenia), a posiadanymi środkami własnymi. Gdy ta relacja jest na poziomie niższym niż obowiązuje w danym kraju nadzór stosuje sankcje. Aby tego uniknąć można się reasekurować. Do wyliczenia stosunku bierze się pod uwagę składki (odszkodowania/świadczenia) na udziale własnym.

WYKŁAD XI

POLSKI RYNEK UBEZPIECZEŃ

RYNEK można zdefiniować jako miejsce spotkań sprzedawców i nabywców, gdzie oferuje się towary i usługi, które w wyniku transakcji kupna-sprzedaży zmieniają swoich właścicieli.

RYNEK jako kategoria ekonomiczna oznacza ogół stosunków wymiennych między osobami i instytucjami sprzedającymi towary i usługi reprezentującymi podaż, a osobami i instytucjami zgłaszającymi zapotrzebowanie na określone towary i usługi poparte odpowiednimi środkami płatniczymi i reprezentującymi w ten sposób popyt (Hodol).

Istotne elementy: popyt - podaż - wzajemne oddziaływanie.

RYNEK UBEZPIECZEŃ - zespół wszystkich kupujących - konsumentów ochrony ubezpieczeniowej (strona popytowa) i sprzedających ubezpieczenia - Zakłady Ubezpieczeń (strona podażowa), których wzajemne oddziaływanie kształtuje popyt i podaż oraz wywiera wpływ na wysokość cen.

PODSTAWOWE ELEMENTY RYNKU UBEZPIECZEŃ:

1. nabywcy różnych form ochrony ubezpieczeniowej,

2. sprzedawcy różnych form ochrony ubezpieczeniowej - Zakłady Ubezpieczeń, czyli dostawcy usług ubezpieczeniowych o cechach o charakterze :

1. prawnym:

• forma organizacyjno-prawna,

• własność kapitału,

• dział, w którym prowadzą działalność,

2. ekonomicznym:

• wielkość,

• powiązania kapitałowe,

• powiązania organizacyjne.

DODATKOWE PODMIOTY to instytucje pomocnicze (wpływ bezpośredni i pośredni na funkcjonowanie rynku ubezpieczeń):

1. rzeczoznawcy - ocena wartości ubezpieczeniowej, ubezpieczenie życiowe, raiting medyczny, likwidacja szkód (od ognia i komunikacja),

2. doradcy ubezpieczeniowi,

3. akcjonariusze,

4. instytucje wzmacniające sektor ubezpieczeń np.:

1. działalność zabezpieczeń,

2. analiza finansowa zakładu Ubezpieczeń,

3. badania naukowe,

4. kształcenie zawodowe.

Między stroną popytową i podażową ukształtowały się kanały dystrybucji:

1. klasyczny - obejmujący agentów i brokerów ubezpieczeniowych,

2. nieklasyczny - obejmujący szereg instytucji o bardzo zróżnicowanych właściwościach np. banki, biura podróży, dealerzy samochodowi.

Więzi między podmiotami powstają w wyniku umowy. W szczególnych przypadkach (ubezpieczenia obowiązkowe) wynika z przymusu nałożonego przepisami prawnymi. Relacja między Zakładem Ubezpieczeń, a podmiotami, które sprzedają polisy czy Zakładem Ubezpieczeń, a klientami są zawierane zgodnie z zasadą swobody kontraktowej.

Podmioty często zrzeszają się w celu ochrony swoich interesów. Czasami jest to obowiązkowe.

Interwencjonizm państw wpływa na działalność ubezpieczeniową poprzez sprawowanie kontroli.

Sytuacja na rynku ubezpieczeń zdeterminowana jest przez świadomość ubezpieczeniową (zarówno po stronie podaży - świadomość profesjonalna jak i popytu - świadomość konsumentów).

INSTYTUCJE RYNKU UBEZPIECZEŃ:

1. Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny,

2. Rzecznik Ubezpieczonych,

3. ..

4. ..

5. ..

UBEZPIECZENIOWY FUNDUSZ GWARANCYJNY

Posiada osobowość prawną, siedziba w Warszawie, nadzór - minister właściwi do spraw instytucji finansowych.

Członkiem jest Zakład Ubezpieczeń, który posiada zezwolenie na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej w grupach obejmujących ochroną ubezpieczeniową OC kierowców i OC rolników. Staje się nim z chwilą zawarcia pierwszej umowy ubezpieczenia obowiązkowego.

Członkami są również w określonych okolicznościach pozostałe Zakłady Ubezpieczeń prowadzące i inne ubezpieczenia obowiązkowe lub Zakłady Ubezpieczeń działu I (ubezpieczenia na życie).

Mowa tu o okolicznościach:

1. ogłoszenia upadłości Zakładu Ubezpieczeń,

2. oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości Zakładu Ubezpieczeń lub umorzenia postępowania upadłościowego jeśli majątek dłużnika nie wystarczy nawet na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego,

3. zarządzenia przymusowej likwidacji Zakładu Ubezpieczeń jeśli roszczenia osób uprawnionych nie mogą być pokryte z aktywów stanowiących pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych.

Członkostwo ustaje generalnie z upływem roku kalendarzowego, w którym Zakład Ubezpieczeń nie zawarł umowy ubezpieczenia obowiązkowego OC kierowców lub OC rolników przy czym w określonych przypadkach może ustać wcześniej np. gdy organ nadzoru cofnie zezwolenie prowadzenia działalności ubezpieczeniowej.

ZADANIA UBEZPIECZENIOWEGO FUNDUSZU GWARANCYJNEGO MAJĄ RÓŻNY CHARAKTER:

1. odszkodowawczy:

1. zaspakajanie roszczeń z tytułu OC kierowców i OC rolników - Fundusz pokrywa szkody:

• na osobie - gdy szkoda została wyrządzona w okolicznościach ... OC posiadacza pojazdu mechanicznego lub kierującego tym pojazdem, a nie ustalono ich tożsamości,

• na osobie i mieniu - gdy posiadacz zidentyfikowanego pojazdu mechanicznego, którego ruch wyrządził szkodę, nie był ubezpieczony obowiązkowym ubezpieczeniem OC kierowców oraz gdy rolnik, bądź osoba pozostająca z nim na wspólnym gospodarstwie domowym, bądź osoba pracująca w jego gospodarstwie rolnym wyrządził szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia, czy też zniszczenie lub uszkodzenie mienia, a rolnik nie był ubezpieczony obowiązkowym ubezpieczeniem OC rolników.

2. W przypadku ogłoszenia upadłości Zakładu Ubezpieczeń albo oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości Zakładu Ubezpieczeń lub umorzenia postępowania upadłościowego jeśli majątek dłużnika nie wystarczy nawet na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego albo w przypadku zarządzenia przymusowej likwidacji Zakładu Ubezpieczeń jeśli roszczenia osób uprawnionych nie mogą być pokryte z aktywów stanowiących pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych do zadań Funduszu należy zaspakajanie roszczeń osób uprawnionych z tytułu:

• umów ubezpieczenia obowiązkowego OC kierowców, OC rolników i ubezpieczeń OC budynków wchodzących w skład gospodarstw rolnych za szkody powstałe na terytorium RP, w granicach określonych na podstawie przepisów,

• umów ubezpieczenia obowiązkowego wynikających z przepisów odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych ratyfikowanych przez Polskę oraz umów na życie, w wysokości 50% wierzytelności, do kwoty nie większej niż równowartość w złotych 30.000 euro wg średniego kursu ogłoszonego przez NBP obowiązującego w dniu ogłoszenia upadłości, oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości lub umorzenia postępowania upadłościowego albo w dniu zarządzenia przymusowej likwidacji. Wypłaty tych świadczeń dokonywane są wyłącznie na rzecz posiadanych lub uprawnionych osób fizycznych.

UFG udziela zwrotnej pomocy finansowej Zakładom Ubezpieczeń, które przejęły portfel ubezpieczeń obowiązkowych OC kierowców i OC rolników jeśli posiadane środki własne nie gwarantują w pełni wypłacalności tego Zakładu Ubezpieczeń. Zwrotna pomoc finansowa musi być przeznaczona na zaspokojenie roszczeń osób uprawnionych. Udzielana jest na podstawie odrębnej umowy na warunkach korzystniejszych niż ogólnie dostępnych. Fundusz może kontrolować przeznaczenie pożyczonych środków.

2. informacyjny:

1. informacje dotyczące umów ubezpieczeń OC posiadaczy pojazdów mechanicznych,

2. informacje dotyczące uczestników zdarzeń powodujących odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń z tytułu zawartej umowy ubezpieczenia OC kierowców,

3. informacje dotyczące daty i miejsca zdarzenia, zgłoszenia o zdarzeniu, wypłaty odszkodowań czy świadczeń,

4. informacje dotyczące badań technicznych przeprowadzanych po naprawie szkody,

5. informacje dotyczące reprezentantów do spraw roszczeń każdego Zakładu Ubezpieczeń,

6. informacje dotyczące organu odszkodowawczego ustanowionego w każdym państwie Unii Europejskiej.

Informacje te przechowywane są przez 11 lat i mogą być udostępnione:

1. poszkodowanemu,

2. uprawnionemu,

3. innemu podmiotowi, który ma interes prawny w związku z zaistniałą szkodą,

4. organowi nadzoru,

5. rzecznikowi praw obywatelskich,

6. rzecznikowi ubezpieczonych,

7. Zakładowi Ubezpieczeń,

8. Polskiemu Biuru Ubezpieczeń Komunikacyjnych,

9. Polskiej Izbie Ubezpieczeń,

10. organowi prowadzącemu ...

ZAKRES ODSZKODOWAŃ JEST OGRANICZONY - UFG NIE SPEŁNI ŚWIADCZEŃ GDY NP.:

1. szkoda została spowodowana ruchem pojazdu zarejestrowanego za granicą (nie dotyczy to poszkodowanych obywateli polskich),

2. kierujący pojazdem już szkodę zaspokoił,

3. szkoda została zaspokojona z ubezpieczenia dobrowolnego (wyrównanie w części niezaspokojonej przy czym uwzględnia się również utracone prawa do niższych składek),

4. szkoda na mieniu lub osobie została wyrządzona przez kierującego pojazdem,

5. szkoda rolnika została wyrządzona przez osoby zatrudnione w jego gospodarstwie.

Zgłoszenie roszczenia do UFG dokonuje się za pośrednictwem jakiegokolwiek Zakładu ubezpieczeń. On przeprowadza postępowanie zasadności roszczenia i ustala jego wysokość, a następnie zgromadzoną dokumentację przesyła do UFG, który ma 30 dni na zaspokojenie roszczenie (w przypadku problemów 14 dni od ich rozwiązania).

Przy upadłości Zakładu Ubezpieczeń UFG wszelką dokumentacje otrzymuje od syndyka.

DOCHODY UBEZPIECZENIOWEGO FUNDUSZU GWARANCYJNEGO (z nich wypłaca roszczenia):

1. wpłaty Zakładów Ubezpieczeń wykonujących działalność w zakresie ubezpieczeń obowiązkowych OC kierowców i OC rolników,

2. wpłaty Zakładów Ubezpieczeń prowadzących działalność w dziale I w przypadku ogłoszenia upadłości Zakładu Ubezpieczeń, oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości Zakładu Ubezpieczeń lub umorzenia postępowania upadłościowego lub zarządzenia przymusowej likwidacji Zakładu Ubezpieczeń wykonującego działalność w tym zakresie,

3. wpłaty Zakładów Ubezpieczeń wykonujących działalność ubezpieczeniową w grupie obejmującej ubezpieczenia obowiązkowe OC budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych oraz w zakresie ubezpieczeń obowiązkowych wynikających z przepisów odrębnych ustaw lub umów ratyfikowanych przez Polskę,

4. wpływy z tytułu spłat za niespełnione obowiązki zawarcia umów ubezpieczenia obowiązkowego OC kierowców, OC rolników, wpływy z tytułu roszczeń regresowych,

5. zwroty Zakładu Ubezpieczeń przejmującego portfel upadłości Zakładu Ubezpieczeń,

6. wpłaty uzyskane z podziału masy upadłości,

7. zwroty świadczeń, wypłaconych przez Fundusz z umów ubezpieczeń na życie i z umów ubezpieczeń obowiązkowych,

8. przychody z oprocentowania pożyczek,

9. przychody z lokat środków dokonywanych wg zasad określonych w ustawie o działalności ubezpieczeniowej dla Zakładu Ubezpieczeń.

UPADŁOŚĆ - składka dla Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego (ustalona przez Ministra właściwego do spraw instytucji finansowych po zaciągnięciu opinii Izby Nadzoru i Polskiej Izby Ubezpieczeń) - procent składki przypisanej brutto pozyskanej z odpowiedniej składki w danej grupie ubezpieczeń jeśli okaże się, że wpłaty były zbyt duże to Fundusz zawraca proporcjonalnie do składki wniesionej.

RZECZNIK UBEZPIECZONYCH

Posiada osobowość prawną. Prezesa powołuje Rada Ministrów na wniosek Ministra właściwego do spraw instytucji finansowych i Ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego. Kadencja trwa 4 lata.

DO ZADAŃ NALEŻY PODEJMOWANIE DZIAŁAŃ W ZAKRESIE OCHRONY OSÓB, KTÓRYCH INTERESY REKOMPENSUJE, A W SZCZEGÓLNOŚCI:

1. rozpatrywanie skarg w indywidualnych sprawach kierowanych do Rzecznika,

2. opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących organizacji i funkcjonowania ubezpieczeń, funduszy emerytalnych i pracowniczych programów emerytalnych,

3. występowanie do właściwych organizacji z wnioskiem o podjęcie inicjatywy ustawodawczej bądź o wydanie lub zmianę innych aktów prawnych w sprawach dotyczących organizacji i funkcjonowania ubezpieczeń, funduszy emerytalnych i pracowniczych programów emerytalnych,

4. informowanie właściwego organu nadzoru i kontroli oraz Polskiej Izby Ubezpieczeń i organizacji gospodarczych powszechnych towarzystw emerytalnych o dostrzeżonych nieprawidłowościach w działaniu Zakładów Ubezpieczeń, funduszy emerytalnych, towarzystw emerytalnych, pracowniczych programów emerytalnych i innych instytucji rynku ubezpieczeń,

5. stwarzanie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów między ubezpieczającymi, ubezpieczonymi, uposażonymi, lub uprawnionymi z umów ubezpieczenia a Zakładami Ubezpieczeń, między towarzystwami emerytalnymi a członkami tych towarzystw, oraz wynikłych z uczestnictwa w pracowniczych programach emerytalnych w szczególności sądów polubownych do rozpatrywania tych spraw,

6. inicjowanie i organizowanie działalności edukacyjnej i informacyjnej w dziedzinie ochrony ubezpieczeniowej ubezpieczającym, ubezpieczonym, uposażonym z umowy ubezpieczenia, członków funduszy emerytalnych oraz uczestników pracowniczych programów emerytalnych.

Obok Rzecznika jest Rada - organ doradczy.

1

---