Materiały pomocnicze dla nauczyciela dysleksja


Materiały pomocnicze dla nauczyciela do pracy z dzieckiem

ryzyka dysleksji

Termin „dysleksja” wywodzi się z języków greckiego i łacińskiego, w których przedrostek dys - oznacza brak czegoś, trudność, niemożność, a czasownik lego znaczy czytam.

Na oznaczenie specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu zaczęto używać terminu „dysleksja rozwojowa”. Określenie „rozwojowa” oznacza, iż opisane trudności występują od początku nauki szkolnej, w odróżnieniu od „dysleksji nabytej”, tj. utraty już opanowanej umiejętności czytania, zwykle przez osoby dorosłe po przebytym uszkodzeniu mózgu.

Definicja ogłoszona w 1994r. przez Towarzystwo im. Ortona w USA mówi, iż dysleksja jest jednym z wielu różnych rodzajów trudności w uczeniu się. Jest specyficznym zaburzeniem o podłożu językowym uwarunkowanym konstytucjonalnie (zmiany w centralnym układzie nerwowym wywołane niedotlenieniem mózgu, anomaliami chromosomowymi, nadprodukcją testosteronu w okresie prenatalnym, niedokształceniem kory mózgowej oraz mikrouszkodzeniami w okresie porodu i wczesnego dzieciństwa).

Dysleksja manifestuje się różnorodnymi trudnościami w odniesieniu do komunikacji językowej, oprócz trudności w czytaniu pojawiają się poważne problemy w opanowaniu sprawności w zakresie techniki pisania (dysgrafia) i poprawnej pisowni (dysortografia). Dzieci z dysleksją mają często trudności w nabywaniu umiejętności językowych mogących w niektórych przypadkach ujawniać się także w matematyce (dyskalkulia).

Dysgrafia - trudności, zaburzenia w opanowaniu właściwego poziomu graficznego pisma.

Dysortografia - specyficzne trudności, zaburzenia w komunikowaniu się za pomocą pisma, szczególnie z opanowaniem poprawnej pisowni (w tym błędy ortograficzne).

Dyskalkulia - zaburzenia dotyczące osłabionych możliwości nabywania umiejętności matematycznych. Dzieci mogą ujawniać trudności w rozumieniu prostych zasad liczenia, posługiwania się liczbami oraz w intuicyjnej ocenie matematycznej. Nawet jeśli podają poprawną odpowiedź albo stosują prawidłową technikę mogą robić to mechanicznie, bez przekonania i pewności. Czysta dyskalkulia objawia się trudnościami wyłącznie w zakresie matematyki, przy zachowanym prawidłowym rozwoju poznawczym i zdolnościach językowych.

Podstawowe formy dyskalkulii rozwojowej: (klasyfikacja Kosca)

  1. dyskalkulia werbalna - przejawia się zaburzeniem umiejętności słownego uchwycenia zależności matematycznych, takich jak oznaczenie ilości i kolejności przedmiotów i liczebników, symboli działań i dokonań matematycznych np. brak zdolności utożsamiania ilości z odpowiadającą jej liczbą

  2. dyskalkulia praktognostyczna - przejawia się w trudnościach w manipulowaniu przedmiotami narysowanymi na papierze, na ekranie komputera, czy trzymaniu dłońmi, jak np. kostki do gry. Uczeń nie jest w stanie ułożyć patyczków czy kostek według ich wielkości, nie umie wskazać, który z dwóch patyczków jest grubszy, cieńszy czy tego samego rodzaju

  3. dyskalkulia leksykalna - związana jest z brakiem lub znacznym ograniczeniem umiejętności czytania symboli matematycznych, cyfr, liczb, znaków działań

  4. dyskalkulia graficzna - jest to niezdolność zapisywania symboli matematycznych, połączona często z dysgrafią i dysleksją liter. Uczeń nie jest w stanie napisać dyktowanych nazw, a nawet ich skopiować np.:1284 pisze jako 1000, 200, 80 lub 4

  5. dyskalkulia ideognostyczna - to przede wszystkim niezdolność zrozumienia pojęć i pewnych zależności matematycznych oraz wykonania obliczeń w pamięci. Często uczeń jest w stanie przepisać lub przeczytać liczby, ale nie rozumie co przeczytał lub napisał, np.: umie zapisać, że 9 to to samo co 10-1, albo 3 × 3

  6. dyskalkulia operacyjna - to bezpośrednie zaburzenie umiejętności wykonywania operacji matematycznych, a więc wyklucza rozwiązywanie przez osobę cierpiącą na dyskalkulię bardziej złożonych zadań. Typowym przykładem jest zamienianie operacji np. : odejmowania zamiast dzielenia.

Dyskalkulia werbalna, leksykalna i graficzna są związane z trudnościami w czytaniu i pisaniu, mogą stanowić efekt uboczny dysleksji. Natomiast dyskalkulia praktognostyczna, ideognostyczna i operacyjna są związane z zakłóconym rozumowaniem matematycznym i jest to czysta dyskalkulia.

Symptomy trudności w uczeniu się matematyki powinny być zauważone w okresie przedszkolnym i muszą być odróżniane od zwykłych niepowodzeń szkolnych, spowodowanych niskimi możliwościami aktualnymi, słabym poziomem dydaktycznym szkoły czy czynnikami kulturowymi. Są to objawy dysharmonii rozwoju psychoruchowego, a więc opóźnienie niektórych funkcji poznawczych i ruchowych. Znajomość objawów zapowiadających specyficzne trudności w uczeniu się matematyki jest ważna, ponieważ skłania do bacznego obserwowania dziecka i wspierania jego rozwoju. Objawy tych trudności są następujące: słaba koordynacja wzrokowo - ruchowa u dzieci w wieku 3-5 lat, trudności w budowaniu z klocków, w rysowaniu ( dzieci rysują prymitywnie),nie umieją narysować koła (3-latki), kwadratu (4-latki), trójkąta (5-latki). W klasie "zerowej" występują opóźnienia orientacji w schemacie całego ciała i przestrzeni (dziecko ma trudności ze wskazaniem na sobie części ciała, przy określaniu ich terminami: prawe, lewe), nie umie odtworzyć złożonej figury geometrycznej. W wieku szkolnym dzieci z dyskalkulią napotykają na specyficzne trudności w uczeniu się arytmetyki takie jak:

W nauce geometrii dzieci z dyskalkulią borykają się z następującymi trudnościami:

Najważniejsze wskazania i zalecenia do pracy z uczniem z dyskalkulią:

Profesor Edyta Gruszczyk - Kolczyńska prowadziła szereg badań nad dojrzałością do nauki

matematyki. Udowodniła w nich, że ważne są odpowiednie kompetencje intelektualne

i emocjonalne do uczenia się tego przedmiotu w warunkach szkolnych.

Trudności w uczeniu się matematyki u dzieci z dysleksją rozwojową

  1. Liczby i system liczbowy:

  • Liczenie: