Obawy Lenina
W 1923 roku po drugim wylewie Lenina, sporządził on testament, w którym wyraźnie sformułował wiele obaw i zastrzeżeń odnośnie systemu, który sam stworzył. Niepokoił go również fakt skupienia przez Stalina jako sekretarza generalnego zbyt wielkiej władzy w swych rękach. Lenin uważał, że Stalina należy usunąć z tego stanowiska.
Walka Stalina o władzę.
1) Obalenie Trockiego
W Biurze Politycznym rozgorzała zażarta walka o władzę. Zinowiew, Kamieniew i Stalin sprzymierzyli się przeciw Trockiemu, który sam osłabił swoją pozycję, atakując partię za wzrastającą biurokrację i konserwatyzm.
Tym samym Stalin nie miał większych trudności ze zmobilizowaniem partii przeciw Trockiemu.
Na XIII zjeździe partii w 1924 roku, dokonano czystki zwolenników trockiego w imię poparcia większości Komitetu Centralnego. Propozycja Trockiego odnośnie zmilitaryzowania fabryk spowodowała, że nie mógł liczyć na większe poparcie robotników. Trockiego poddano surowej krytyce w Biurze politycznym.
2) Poczynania Stalina i tworzenie siły w partii
Stalin nadal pozostawał postacią dość enigmatyczną, gdzieś w tle, za Zinowiewem i Kamieniewem.
Dla uczczenia śmierci Lenina rozpoczął rekrutację spośród robotników, nowych członków partii, zwanych „zaciągiem leninowskim”, których liczba liczyła 240 000 nowych członków.
W czasie wielkiej reformy partii na cześć Lenina, sekretarz generalny starannie dopilnował tego, aby oczyszczono ją z niepewnych elementów i przyjmowano tylko ludzi całkowicie mu oddanych.
Tym sposobem niewielka partia Lenina, przeobraziła się w partię masową, która miała zarządzać sprawami państwa. Stalin nadal czekał na odpowiedni moment, by mógł przejąć całkowitą władzę.
Dla dowiedzenia iż jest on godnym następcą Lenina, wygłosił on szereg wykładów, które następnie opublikowano pt. Podstawy leninizmu , które następnie miały stać się Biblią i umocniła tym samym pozycję Stalina jako czołowiego eksperta w sprawach leninizmu, który należało bronić.
3) Dalsze losy Trockiego i milczenie Stalina
Na zjeździe partyjnym w roku 1924 Trocki milczał, podczas gdy Zinowiew i Kamieniew wygłaszali stanowcze przemówienia o tym, że Lenin mylił się uważając, że Stalina należy usunąć ze stanowiska sekretarza generalnego. Trocki usiłował się bronić, kierując swe ataki na Kamieniewa i Zinowiewa, zarzucając im nie chęć w przejęciu władzy w 1917 roku. Stalin natomiast zachowywał milczenie, starając się dystansować od tych nieprzystojnych sporów. Zinowiew żądał usunięcia Trockiego z partii, lecz Stalin był zdania, że wystarczy pozbawić go stanowiska komisarza wojny.
4) Walka totalna o przejęcie władzy
Spór Buharina
W wyniku kryzysu gospodarczego jaki miał miejsce w latach 20tych w Rosji, oraz wielkim niezadowoleniem społeczeństwa, dochodzi do wysunięcia przez czołowego ekonomistę Preobrażeńskiego, alternatywnego planu ,zwanego prymitywną akumulacją socjalistyczną, który zakładał zdobycie kapitału potrzebnego do rozwoju przemysłu kosztem eksploatacji chłopów.
Plan ten zostaje zaatakowany przez Bucharina, który uważał, że chłopów należy zachęcać do bogacenia się po to, aby następnie ich bogactwo wykorzystać dla przemysłu.
b) Atak Zinowiewa na Bucharina i Stalina
Stalin starał się unikać zaangażowania w tę debatę, lecz ponieważ poczyniono szereg ustępstw na rzecz chłopów, uważano, że Stalin dołączył do Bucharina.
Odczucie to wzrosło, wraz ze wzrostem sporu między Zinowiewem, a Bucharinem, który opublikował zjadliwy atak na niego, za prokułacką politykę, oraz filozofię bogacenia się, oraz odmowę uznania NEP'u za krok wstecz.
Jednocześnie Zinowiew zaatakował Stalina, za jego teorię budowy socjalizmu w jednym kraju, co uznał za zdradę socjalistycznego internacjonalizmu.
Poparcie Bucharina przez Stalina
Na XIV zjeździe partii w grudniu 1925 roku Stalin udzielił pośredniego poparcia Bucharinowi i w ten sposób doprowadził do upadku Zinowiewa, który z kolei uzyskał poparcie innego rywala Stalina, Kamieniewa.
po tym zwycięstwie Stalina, nastąpił zmasowany atak na leningradzką organizację partyjną, która stanowiła bazę Zinowiewa.
Operacja ta zakończyła się pełnym sukcesem i Zinowiew pozostał bez jakiegokolwiek zaplecza.
Sojusz Zinowiewa z Kamieniewem i Trockim i rozprawienie się Stalina z opozycją
Zinowiew i Kamieniew, dawniej przeciwnicy Trockiego, obecnie znaleźli się w tym samym obozie.
Wspólnie uznali, że Stalin stał się zbyt potężny. Stalin nie miał większych trudności w uporaniu się ze Zjednoczoną Opozycją i w lecie 1926 roku Zinowiew utracił miejsce w Biurze Politycznym.
Nacisk na opozycję trwał nadal. Zagrożono jej usunięciem z partii, utraciła dostęp do prasy, a jej zebrania były rozpędzane.
W 1927 roku Trocki i Zinowiew zostali usunięci z komitetu Centralnego, a następnie wydaleni z partii.
Trockiego zesłano do Ałma Aty w Kazachstanie, a Zinowiewa i Kamieniewa relegowano do Kaługi.
Atak Stalina na Bucharina
Stalin rozmyślnie nie wiązał się zbytnio z Bucharinem. Zaatakował jego hasło „bogacenia się”. Od opozycji odróżniał go jedynie termin rozpoczęcia industrializacji.
Z chwilą gdy tylko uznał, że sektor przemysłowy jest już na tyle silny, aby sonie poradzić z chłopstwem, nie miał najmniejszych zahamowań w rozprawie z tą warstwą, do której i tak w przekonaniu wszystkich bolszewików musiało kiedyś dojść.
Stalin, a wielkie plany gospodarcze
W 1927 roku chłopom nie wiodło się najgorzej, chowano zapasy żywności by sprzedawać je na czarnym rynku i windować ceny.
Stalin uważał, że najlepszym rozwiązaniem będzie skolektywizowanie biedniaków i tym samym utworzenie większych i bardziej wydajnych jednostek produkcyjnych.
Chłopi wykazaywali coraz mniej ochoty do przywożenia swoich płodów na rynek. Wszelką opozycję określano jako zdrajców, gotowych zdradzić ojczyznę, w momencie gdy wróg stał u wrót Rosji.
Posłużono się tym kryzysem do uzasadnienia przymusowej rekwizycji żywności tak jak to miało miejsce w okresie komunizmu wojennego.
Na wsi zapanowało wielkie wzburzenie, a gdzie indziej odzywały sie głosy w obronie chłopstwa. najważniejsze były wypowiedzi Bucharina, który stał na czele Kominternu i redakcji „Prawdy”, przywódcy związków zawodowych Tomskiego, oraz tytularnej głowy rządu radzieckiego Rykowa.
W lecie 1928 doszło do kompromisu między Stalinem, a grupą opozycyjną.
Zezwolono chłopom na podwyżkę cen, oraz obiecano, że zbiór przyszłych plonów zostanie przeprowadzony z zachowaniem prawodządności rewolucyjnej.
Program uprzemysłowienia miał być jednak kontynuowany, a żywność do miast będzie dostarczana za pomocą wszelkich koniecznych środków.
Ws rezultacie chłopi udoskonalili tylko chowanie żarcia.
Wykorzystano kodeks karny dla egzekwowania zbiorów, tzw. metodę „uralsko syberyjską”.
Tylko przymusem można było zapewnić miastom żywność po niższych cenach.
Musiano więc wprowadzić racjonowanie chleba, a wieś pogrążyła się w kryzysie.
Bez wzrostu produkcji rolnej przemysł nie mógł się rozwijać.
Uważano, że kułacy nie byli w stanie i nie mieli zamiaru spełnić tej roli, tak więc trzeba było tworzyć spółdzielnie rolne, złożone z drobnych gospodarstw.
Rolnictwo miało zostać zmechanizowanie, a przemysł powinien mu dostarczać potrzebnych maszyn.
Zakładano, że takie skolektywizowane gospodarstwa wyżywią robotników.
Spodziewano się, że socjalistyczna polityka kolektywizacji i mechanizacji położy kres chomikowaniu żywności.
Plan pięcioletni i egzekucja inżynierów
Poddano dyskusji na XV zjeździe partii w roku 1927.
W marcu 1928 odbył się proces 55 inżynierów i dyrektorów z kopalni węgla w Zagłębiu Donieckim. Oskarżeni przyznawali się do sabotażu na żołdzie obcych mocarstw.
Stalin, planował jak najszybszą industrializację, planował likwidację burżuazyjnych specjalistów technicznych.
Plan pięcioletni ostateczną wersję zatwierdzono na zjeździe partii w 1929.
produkcja żelaza i stali otrzymała bezwzględny priorytet.
podpisano umowę z Fordem w kwestii produkcji ciężarówek i samochodów.
Nacisk położono na traktory, które były niezbędne do realizacji planu kolektywizacji.
Magicznym słowem była stal, symbol przemysłu i socjalizmu.
Stalin określany był mianem człowieka ze stali”, który stał się wyższym kapłanem nowego kultu, któremu należało wszystko podporządkować.
Plan pięcioletni nie przewidywał jednak żadnych niesprzyjających okoliczności. Nie przewidywano katastrofalnych skutków kolektywizacji.
Przypuszczano, że indywidualna wydajność będzie wzrastała szybciej niż płace i w konsekwencji ulegną obniżeniu koszty produkcji.
W rzeczywistości brak kapitału, oraz wzrastające zapotrzebowanie na siłę roboczą spowodowało dwukrotnie większy wzrost obrotów w handlu światowego, podczas gdy w istocie plan pięcioletni przypadł na lata wielkiego kryzysu.
Zakładano zmniejszone wydatki zbrojenia, gdy w rzeczywistości uległy one zwiększeniu poinwazji Japonii na Mandżurię.
Obsesja na punkcie stali była tak wielka, że zapomniano o jej środkach transportu, wydobyciu, obróbce rudy.
Wskaźniki produkcyjne windowano.
Teoretycznie wykonano plan po 4 latach.
Dzięki temu, zakłady produkcyjne znacznie zwiększyły swoją wydajność. Zbudowano nowe miasta, zakończono budowę tamy na Dnieprze, wzniesiono nowe ośrodki przemysłowe, a już istniejące znacznie rozbudowano.
Największy regres w planie pięcioletnim nastąpił w rolnictwie.
Plan nie przewidywał zasadniczych zmian w rolnictwie w okresie następnych pięciu lat, a na rok1929 oczekiwano doskonałych zbiorów.
Brygady aktywistów wysłano na wieś celem zabrania wszystkiego co konieczne dla bezpośredniej konsumpcji. Działo się to często w sposób brutalny.
Kułacy i kolektywizacja
Stalin uważał, że kułaków należy zlikwidować.
W okresie zimy 1929 - 1930 hordy robotników, aktywistów partyjnych i agronomów, wspartych przez Armię czerwoną, posłano na wieć, aby zmusić chłopów do wstępowania do spółdzielni produkcyjnej.
Kułakom skonfiskowano dobytek i relegowano z ziemi.
Każdy chłop, który sprzeciwił się kolektywizacji, był napiętnowany jako kułak i dzielił ich los.
Towarzyszyło temu ogromne okrucieństwo.
W rezultacie chłopi zaczęli wyrzynać bydło, miast oddawać do kołchozów.
Wielu aktywistów zostało zamordowanych przez chłopów.
Inicjatorzy akcji szybko zapomnieli o tym, że kolektywizacja miała być dobrowolna i na wsi doszło do prawdziwej wojny.
W marcu 1930 roku Stalin opublikował artykół pt. Zawrót głowy od sukcesów w którym potępił jego aktywistów, za nadużycia w realizacji kolektywizacji i wezwał do jej wstrzymania.
Zezwolił też na zwrócenie chłopom skolektywizowanego bydła.
Chłopi masowo zaczęli występować z kołchozów.
Dzięki doskonałej pogodzie w 1930 przyniosła ona rekordowe plony, zaraz jednak potem nasilono kolektywizację jeszcze bardziej.
Zbiory z lat 1931 i 1932 były katastrofalnie niskie, wszystkie plony zabrano, bez uwzględnienia potrzeby nakarmienia zwierząt. W rezultacie masowo zaczęto wyrzynać zwierzęta domowe, co spowodowało niedobór mięsa w następnych laach.
Wystąpił powszechny głód, w wyniku którego zginęło wiele milionów chłopów.
W grudniu 1932 wprowadzono system wewnętrznych paszportów dla chłopów, tak że bez zezwolenia władz, nie byli oni w stanie opuścić swych gospodarstw.
Rozpoczęła się wielka emigracja do ośrodków przemysłowych.
Państwo Rosyjskie nie miało odpowiedniej liczby specjalistów, ani wykształconej odpowiedniej liczby inżynierów i innych .
Ukraina - kolektywizacja najbardziej drastyczny przebieg miała na Ukrainie gdyż połączono ja z walką z nacjonalizmem ukraińskim - czystki w partii ukraińskiej ( i nie tylko ) - podporządkowanie władzy centralnej w Moskwie, metody kolektywizacji
wysiedlono ponad 200 tys osób
70% ziemi skolektywizowano przy pomocy armii
GUŁAG - Państwowy Zarząd Obozów wypożyczał więźniów do pracy w najgorszych warunkach w ramach resocjalizacji ( w latach 1934-54 liczbo więźniów w obozach nie spadła poniżej 10 mln, śmiertelność średnio 10 % w roku )
Czystka Stalina
Stalin nie miał większych trudności w przeprowadzeniu czystki, którą przeprowadzić miał Kaganowicz.
Rozprawiono się z Tomskim, który zrezygnował ze stanowiska przywódcy centrali związków zawodowych.
Bucharina unieszkodliwiono w roku 1929, gdy Stalin przylepił mu etykietę prawicowego oportunisty i kapitulanta.
Próba prawicy utworzenia sojuszu z resztkami lewicowej opozycji spełzła na niczym.
Kontrola Stalina nad partią opierała się na bezwzględności i umiejętności manipulowania ogromnym aparatem biurokratycznym, jak i również tego, że dał partii to czego chciała, a także roztoczenia przed nią wspaniałe perspektywy nowego, socjalistycznego społeczeństwa.
W 1931 roku miał miejsce proces mienszewików, oskarżonych o wyrażenie pesymistycznych opinii o perspektywach wykonania pierwszego planu pięcioletniego.
W 1933 roku 18 inżynierów zatrudnionych u Metro-Vickersa zostało oskarżonych o sabotaż.
Proces buharinowca M.N. Rutina w 1934 roku rozpoczął masową czystkę elementów prawicowych w partii, której wynikiem było usunięcie kilkuset tysięcy członków partii, oraz zsyłka jej przywódców Zinowiewa i Kamieniewa.
Grudzień 1934 - zamordowano szefa partii w Leningradzie Kirowa. Oskarżony i stracony zostaje zabójca Leonid Nikołajew.
Stalin wprowadził dzięki temu zabójstwu rozległe poprawki do kodeksu karnego.
Artykuł 58 mówi o działalności kontrrewolucyjnej.
Możliwość stosowania kary śmierci już od 12 roku życia, oraz rodzin tych, których uznano za winnych.
Kamieniew i Zinowiew zostają zmuszeni do przyznania się o to, że zabili Kirowa, a Trockiego potępiono jako inspiratora tych planów.
W 1937 roku Radek, Sokolnikow, Piatakow i Sierebriakow, wybitni działacze bolszewiccy oskarżono o to, że byli agentami Niemiec i Japonii, próbując sabotażować przemysł radziecki w interesie zagranicznych mocarstw.
Absurdalna wizja spisku faszystowskiego doprowadziła do wymknięcia się spod kontroli w 1937 roku, kiedy to całe wojskowe przywództwo zostało postawione w stan oskarżenia, pod zarzutem konspirowania z nazistami.
Doszło do rzezi oficerów sił zbrojnych.
Marszałek Tuchaczewski zostaje zamordowany, stracono 8 admirałów, 11 zastępców komisarza obrony, 75 z 80 członków Najwyższej rady Wojskowej.
Zamordowano prawie wszystkich dowódców korpusów i dywizji oraz 221 z 397 dowódców brygad.
Łącznie 35 000 straconych.
Ostatni z wielkich procesów pokazowych odbył się w marcu 1938 roku.
Obejmowała ona Bucharina, Rykowa i Jagodę.
Wyszyński oskarżył ich o utworzenie bloku prawicowo-trockistowskiego.
Większość oskarżonych skazano na śmierć.
1940 - Trocki zamordowany prze Beria, szefa NKWD.
Innych przeciwników wysyłano do obozów koncentracyjnych, łagrów, które zabiły 6 milionów ludzi.
Skutki wielkiej czystki:
Doprowadziły do wzrostu biurokracji, obsadzonych nieudacznikami, którzy nadawali się na rozpowszechnienie kultu jednostki Stalina.
W miarę jak zaczęto usuwać jednego po drugim działaczy starego kierownictwa, ci którzy jeszcze pozostali mieli stale zmniejszające się pole manewru, co znacznie ułatwiało Stalinowi ustanowienie niczym nie ograniczonej kontroli nad aparatem państwowym.
poczucie niepewności celem umocnienia swej absolutnej władzy.
II plan pięcioletni
Położono większy nacisk na podniesienie poziom życia ludności, lecz mimo tego znów położono na prawdę nacisk na przemysł ciężki.
Wynikało to z rozbudowy sił zbrojnych.
Wielkie ośrodki przemysłowe rozpoczęły produkcję i ZSRR przeobraził się w giganta przemysłowego z ogromnym przemysłem zbrojeniowym.
Przyczyną tego było dojście Hitlera do władzy i chęć stawienia czoła Japończykom.
Robotników traktowano obecnie jako środek produkcji. Nowym bohaterem klasy robotniczej był górnik Stachanow, przekraczający 14 raz normę w wydobyciu węgla.
1937 - wyraźny spadek produkcji przemysłowej, Był to rezultat znacznego zmniejszenia inwestycji w przemyśle, spowodowanego naciskiem na gromadzenie broni, a także katastrofalne skutki wielkiej czystki.
Sytuacja w Rosji lata 30ste
1936 - Nowa konstytucja Rosji - totalna ściema.
Utrudniano rozwody, zakazano przerywania ciąży, homoseksualiści poddani represjom.
Kult jednostki
Rosja stalinowska była nawrotem do wielu wcześniejszych form państwowych. Stalin wyobrażał sobie, że jest spadkobiercą Iwana Groźnego i Piotra Wielkieg. Stworzył nową klasę rządzącą, która forsowała industrializację i jeszcze bardziej wyzyskiwała chłopstwo.
Rosja powtórnie zamknęła się w sobie i stała się głęboko nieufna wobec tego, co cudzoziemskie i nowoczesne.
Wokół kultu Lenina i Stalina wyrosła nowa religia świecka, z jej zmumifikowanymi ciałami, świętymi relikwiami i ikonami.
5