1 Rozwój doktryny suwerenności

Doktryna suwerenności zrodziła się u schyłku średniowiecza w okresie, kiedy na gruncie europejskim funkcjonowały 2 potęgi, które ujawniały dążenie do uniwersalnego panowania mianowicie: papiestwo, cesarstwo rzymskie narodu niemieckiego. Z drugiej strony był to okres tworzenia się państw narodowych w niektórych obszarach geograficznych europy

Chodziło również o to, aby w związku z tym umocnić centralną władzę pastwa, a więc władzę króla. Konstytucja RP głosiła, że władza zwierzchnia w RP należy do narodu. Naród sprawuje władzę poprzez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio. Za twórcę doktryny suwerenności na gruncie europejskim uchodzi Jean Bodin, a na gruncie anglosaskim Austin Jerzy Jelinek

Oni wyodrębnili 3 zasady władzy suwerennej

1. władza najwyższa: element miał uniezależnić króla, czyli centralną władzę w danym państwie od czynników zewnętrznych.

2. władza niezależna to znaczy nieograniczona przez prawa poddanych

3. władza nieograniczona: to znaczy która posiada przymiot absolutnej władzy to znaczy król jako suweren przymiot absolutnej władzy tworzy prawo ale sam temu prawu nie podlega i mógł te prawo w każdej chwili zmienić

Zasada suwerenności narodu jest ZASADĄ ZASAD

W momencie powstania władzy suwerennej nie pozwalała ona na wykorzystywanie i realizację wszystkich atrybutów władzy suwerennej

2,3 Zasada suwerenności ciała zbiorowego (narodu, ludu) i konsekwencje zasady suwerenności ludu - narodu

Zasadę suwerenności narodu, określaną też jako zasadę zwierzchnictwa narodu. Oznaczało to, iż naród jako zbiorowość polityczna i historyczna jest źródłem władzy. Przy tym konstytucja pojmowała naród nie w sensie etnicznym, był on bowiem rozumiany jako kategoria polityczno - prawna, a więc jako zbiorowość polityczna wszystkich obywateli państwa.

Twórcy konstytucji marcowej czerpali z inspiracji przepisów Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela 1789, która stanowiła, że „Źródłem wszelkiego zwierzchnictwa jest w swej istocie Naród. Żadne ciało, żadna jednostka nie może sprawować władzy nie pochodzącej wyraźnie od Narodu” (art. 3) Przyjęcie tej zasady znajduje konsekwencje w różnych konkretnych rozwiązaniach konstytucyjnych między innymi dotyczących sposobu sprawowania przez naród władzy w przepisach prawa wyborczego, w określeniu miejsca i roli parlamentu w systemie organów państwowych itp.

1. konsekwencja Prawo do powoływania niektórych organów państwowych

2. konsekwencja Prawo do podejmowania bezpośrednich decyzji władczych (prawo do współdecydowania)

3. konsekwencja prawo suwerena do wyrażania opinii w sprawach publicznych (czy obiegu spraw publicznych czy w sposobie sprawowania władzy)

temu celowi służy cały katalog praw obywatelskich

• wolność słowa

• prawo petycji

• prawo do informacji

• prawo zrzeszania się zgromadzeń i manifestacji

• wolność prasy

4,5 Demokracja bezpośrednia i przedstawicielska, klasyfikacja referendum

Należą tu takie instytucje jak

1. referendum

2. inicjatywa ludowa

3. veto ludowe

ad a Referendum czyli powszechne głosowanie w sprawie przyjęcia lub odrzucenia danej ustawy. Referendum może zarządzić głowa państwa, parlament a także samorząd

może występować na szczeblu

• ogólnopaństwowym

• lokalnym

wyróżniamy referenda

• obligatoryjne - istnieje tylko jedna procedura podjęcia decyzji np. zmiana konstytucji może być dokonana jedynie w formie referendum (Szawajcaria)

• fakultatywne oznacza istnienie dwóch procedur, jedna to referendum, a druga to inna procedura

ad b inicjatywa ludowa (obywatelska)

polega na tym, ze określona liczba obywateli ma prawo zgłosić projekt ustawy czy decyzji (w polce 100 tysięcy podpisów) istnieją dwie procedury

• inicjatywa bezpośrednia - jeżeli projekt zostanie zgłoszony i jeżeli jest zgodny z prawem to musi być przedłożony w referendum musi się nad nim odbyć głosowanie powszechne obywateli

• inicjatywa pośrednia - projekt jest przedkładany określonemu organowi, który może ten projekt uchwalić lub odrzucić go

veto ludowe jest stosowane przeciwko uchwalonej już ustawie, jego skutkiem jest z reguły konieczność przeprowadzenia referendum, którego wynik jest wiążący.

Na gruncie europejskim w szczególności w państwach UE w tych których istnieją instytucje demokracji bezpośredniej, to są to instytucje rządowe, oznacza to, że wybory nie mogą bezpośrednio spowodować zarządzenia referendum.

Obie takie instytucje istnieją w Polsce:

• 500 tyś obywateli może się zwrócić o przeprowadzenie referendum na szczeblu centralnym, przedkłada się wniosek do Sejmu, który przychyla się do wniosku lub nie

• to samo dotyczy inicjatywy, obywatele mogą zgłosić projekt ustawy i jest on przedkładany sejmowi, który albo zatwierdza albo nie zatwierdza referendum danej ustawy

Zazwyczaj występuje tylko inicjatywa pośrednia i referendum fakultatywne(poza Szawjcarią)

6. Zasada pluralizmu politycznego.

Prawidłowe funkcjonowanie systemu przedstawicielskiego jest możliwe tylko w warunkach przyjęcia i stosowania zasady pluralizmu politycznego, oznaczającego działalność partii w oparciu o kryterium ich wielkości i równości, a także ich demokratycznego charakteru.

Wybór reprezentantów narodu przeprowadza się w oparciu o przedstawione programy polityczne określające główne kierunki aktywności i zadania organu przedstawicielskiego. Programy te są z reguły dziełem partii politycznych, które wyrażają określone dążenia i interesy różnych grup społecznych ułatwiające społeczeństwu dokonanie wyboru najbardziej preferowanego przez te grupy programu. Partie wysuwają także kandydatów stających do rywalizacji o mandaty przedstawicielskie, udzielają im poparcia wspierając ich kampanie wyborcze.. Tak zbudowany mechanizm życia politycznego oraz związane z nim zadania kampanii wyborczej muszą zakładać istnienie partii politycznych, uznanie ich wielości, prowadzenie przez nie rywalizacji politycznej o poparcie wyborców. Mechanizm demokracji parlamentarnej zakłada więc zasadę wielopartyjności, znajdującą wyraz w zasadzie pluralizmu politycznego

7 Przedstawicielska forma sprawowania władzy

Zasada systemu przedstawicielskiego stanowi konsekwencję przyjęcia zasady suwerenności narodu, który jako podmiot zwierzchnictwa nie sprawował władzy w sposób bezpośredni, ale za pośrednictwem swoich przedstawicieli, których wybierał w pięcioprzymiotnikowych wyborach. Były one oparte na zasadach: powszechności, równości, bezpośredniości, proporcjonalności i tajności głosowania. Podkreślić należy szeroko pojmowaną zasadę powszechności wyborów, co dopuszczało udział w życiu publicznym wszystkich grup społecznych. Konstytucja nie znalazła także ograniczeń prawa wyborczego ze względu na płeć, dzięki czemu w głosowaniu uczestniczyły kobiety na równi z mężczyznami, ale warto dodać, że tak szerokie prawa kobiety na przykład we Francji uzyskały dopiero w 1945 r.

Pochodzący z tych wyborów posłowie i senatorowie traktowani byli jako przedstawiciele całego narodu, a nie tylko swoich wyborców z okręgu, piastowali, więc mandat wolny zwany tez przedstawicielskim i nie mogli być odwoływani.

8,11 Rola partii politycznych w procesie wyborczym, Selekcja i tryb zgłaszania kandydatów na reprezentantów

Po II wojnie światowej pojawił się nowy przymiotnik, który pojawił się w Polskiej ordynacji wyborczej do senatu - wolne wybory, Zasada wolnych wyborów oznacza, że są to wybory konkurencyjne, czyli wybory w których toczy się walka polityczna o miejsca w parlamencie między różnymi partiami

Prawo wyborcze określa jaka grupa wyborców może zgłosić kandydaturę na posła i dzięki temu te listy wyborcze są otwarte, Stosukowo duży krąg ludzi ma wpływ na kształtowanie list wyborczych, co jest ważne dlatego, że kiedy było cenzusowe prawo wyborcze to określony wynik wyborów osiągało się przy pomocy zakreślenia kręgu uprawnionych do głosowania

KANDYDACI

Współcześnie we wszystkich państwach partie zmonopolizowały proces reprezentacji w drodze wyborów. Kandydaci z poza partii mają niewielkie szanse. Kandydaci bezpartyjni mają szanse jedynie w jednomandatowych okręgach wyborczych

Partie wyłaniają kandydatów; istnieją 4 systemy; jeden z nich w ogóle zanikł Dawniej były kluby skupiające pewien krąg osób wpływowych, które były nieliczne, ale każdy z nich reprezentował silne wpływy w elektoracie, oni sami uznawali, że będą czy nie będą kandydować, czy poprą inną osobę - partie te zanikły współcześnie

Zgłaszanie kandydatów

1. przez lokale władze partyjne

2. przez centralne władze partyjnej

• najczęściej funkcjonuje system, że kandydatów wysuwają organizacje terytorialne lub lokalne (wojewódzkie). Ci kandydaci ostatecznie są selekcjonowani i zatwierdzani przez władze centralne

• system amerykański - polega na instytucji prawyborów, czyli wyróżnia wybory otwarte oraz wybory zamknięte

9 Instytucjonalizacja partii politycznych

Partia polityczna to zorganizowana grupa ludzi dobrowolnie zrzeszona, dążąca do zdobycia lub utrzymania władzy publicznej

Pierwsze próby prawnej instytucjonalizacji sięgają XIX w, były to przepisy o charakterze karnym i administracyjnym, które ograniczały działalność obecnych partii robotniczych w 1913 unormowano działanie frakcji w parlamencie francuskim.

Współczesne ustawy regulują status prawny partii politycznych zawierają postanowienia odnoszące się do

• zawiązywania partii politycznych

• finansów

• delegalizacji i likwidacji

pierwsza ustawa w Polsce 285 lip 1990 obecnie obow. Ustawa z 9 maja 1997

12. Podstawowe postacie systemów wyborczych

System większościowy

Realizowany w dwojakiej postaci

1. system większości względnej - wiązany najczęściej z jednomandatowymi okręgami wyborczymi, mandat uzyskuje ten z kandydatów, który uzyska więcej głosów niż każdy z jego konkurentów

STOSOWANY

Wielka bryt.

W polsce w wyborach do Senatu w I postaci

Macedonia

Ukraina

Francja

W II postaci

2. System większości mieszanej - w I turze obowiązuje zasada większości bezwzględnej tzn mandat uzyskuje ten który uzyskał więcej niż połowe ważnie oddanych głosów. Natomiast te mandaty które nie zostały odsadzone w I turze i ci kandydaci którzy nie uzyskali mandatów w I turze przechodzą do II tury, którs odbywa się zazwyczaj 1,2 tygodnie po pierwszej. W Turze II obowiązuje zasada większości względnej, mandaty uzyskują co którzy uzyskali najwięcej głosów

ZALETY WADY

System preferuje partie o dużej zdolności koalicyjnej tzn partie o słabo sprecyzowanym programie. Oparciu o wynik wyborów w I turze następuje porozumienie międzypartyjne odnośnie kumulacji głosów na określonych kandydatów, tracą na tym partie pozbawine zdolności koalicyjnej, a więc partie słabe

• System proporcjonalny

Jest to system odzwierciedlający układ sił istniejących w sołeczeństwie, który w zależności od postaci podziału mandatów sprzyja rozbiciu partyjnemu bądź ogranicza rozbicie partyjne, ale bardzo słabo

System dominował na przełomie XIX i XX w

Dzisiaj coraz więcej państw szuka modyfikacji tego systemu które polegają najczęściej na:

1. Wprowadzeniu klauzuli zaporowej - tzn wprowadzenie normy liczby głosów

Jeżeli partia uczestnicząca w wyborach nie uzyska minimu ważnie oddanych głosów to te głosy które zdobyli nie liczą się, przepadają, partia taka nie uczestniczy w podziale mandatów. Zazwyczaj dokonuje się pewnych obostrzeń klauzuli zaporowej dla bloków wyborczych np. w Polce 8%

2. Na odpowiednim systemie podziału mandatów. Systemy podziału mandatów które istnieją mogą działać na korzyść ugrupowań małych o niewielkim zasięgu, mogą również działać na korzyść ugrupowań większych mimo, że formalnie są podziałami proporcjonalnymi

System podziału sprzyjający ugrupowaniom najsilniejszym - SYSTEM d` HONDTA - największego ilorazu odmianą jest system SAINT LEGUE,

SYSTEM DZIELNIKA WYBORCZEGO - system ten promuje partie słabsze

System proporcjonalny stwarza dużą możliwość manipulacji wyborczych

• Mieszany system wyborczy

Polega na tym że stosuje się 2 systemy jednocześnie: większościowy i proporcjonalny

Istnieją dwie szkoły:

1. mieszany system wyborczy występuje tylko wtedy kiedy liczba mandatów obsadzonych w systemie większościowym i proporconalnym jest jednakowa tę szkołe rep. Prof. Banaszak

2. Nie musi być absolutnej równowagi (niemcy)

21 Rola grup nacisku w procesie funkcjonowania systemu politycznego

są to takie organizacje które dążą do realizacji swoich celów poprzez wpływanie na decyzje polityczne. Grupy polityczne same nie dążą do zdobycia i utrzymania władzy, celem grup interesu jest oddziaływanie na decydentów, aby uzyskać decyzje zgodnie z ich interesami. Grupy interesu rozwijają się dobrze tylko w systemie demokratycznym.

---