ARCHITEKTURA -sztuka i umiejętność kształtowania przestrzeni w realnych formach dla zaspokojenia materialnych i duchowych potrzeb człowieka. Umiejętność projektowania i budowania budynków, mających poza walorami użytkowymi i funkcjonalnymi także walory estetyczne. Obok malarstwa i rzeźby stanowi trzecią dziedzinę artystyczną. Archetypy (pierwowzory) przestrzeni

-miasto

-ogród

Najstarszy wizerunek to ogród wodza Amenhotepha III

Przykłady kształtowania przestrzeni w czasach antycznych

-centuriacja rzymska-siatka podziałów i dróg umożliwiających funkcjonowanie imperium

-Plan Miletu i Priene

Plan Hipodamosa

Plan willi Hadrianna w Tivoli

Architektura była zawsze związana z przemianami społeczno-cywilizacyjnymi oraz stylem życia, zmieniały się jej funkcje i język formalny, kształty, a także zakres i dziedzina działania.

Obecnie architektura to sztuka kształtowania i porządkowania wszelkiej przestrzeni celem zaspokojenia potrzeb człowieka (kształtowanie zieleni, ogrody, kształtowanie miast).

Kryterium: funkcjonalne (sakralne, mieszkalne, pałacowe), materiałowe (ceglane, kamienne), historyczne (gotycki, barok, romański, modernizm, postmodernizm).

URBANISTYKA - umiejętność planowania i budowy miast, osiedli oraz różnego zespołu budowli, a także zagospodarowania terenu zgodnie z ich przeznaczeniem (funkcja przemysłowa, mieszkaniowa, rekreacyjna, reprezentacyjna). Celem urbanistyki jest ustalenia programu, wybór miejsca oraz projektowanie, a także ustalenie zasad technicznych, estetycznych, ekonomicznych oraz społecznych w realizacji tych zadań. Dziedzina statystyki, polityka przesiedleńcza. W tej dziedzinie współpracują specjaliści z różnych branż: inżynierowie budownictwa, ekonomiści, programiści, socjologowie, architekci, archeolodzy, geolodzy. Urbs z łac. miasto

ŚRÓDMIEŚCIE-obszar leżący w środku ciężkości układu miasta ,gdzie skupia się większość usług ogólno-miejskich oraz wyst. Najintensywniejsza zabudowa

LINIA ROZGRANICZAJĄCA-teoretyczna granica oddzielająca tereny o różnych przeznaczeniach na planach ogólnych szczegółowych i realizacyjnych.

OSIEDLE - ogólne pojęcie oznacza wszelkie miejsce zamieszkiwane przez ludzi. Wyodrębniona część miasta lub dzielnicy, spełniająca funkcje miasta.

MIASTO - osiedle wyróżniające się dużą koncentracją zabudowy, posiadające specjalny status prawny (prawa miejskie). Określenie liczby mieszkańców nie jest łatwo ponieważ wielkość miasta nie pokrywa się z granicami administracyjnymi. W rożnych krajach ośrodki o określonej liczbie mieszkańców (w Polsce kilka tysięcy).

Miasta dzielimy według funkcji i liczby mieszkańców

Funkcje miasta, w zależności od tego która funkcja miasta dominuje nad pozostałymi możemy mówić o funkcji dominującej(miasta przemysłowe portowe uniwersyteckie)

Zabudowa ekstensywna

-budynek wolnostojący(parterowe, dwukondygnacyjne)

-domy bliźniacze

-zabudowa szeregowa

-budynki atrialne

Zabudowa intensywna

-zabud. zwarta obrzeżna

-półzwarta

-luźna(pawilonowa)

WIEŚ - jest to zespół zabudowy gospodarczej i mieszkalnej, charakterystycznej dla terenów rolniczych. Mieszkańcy wsi utrzymują się z pracy na roli . Układy zabudowy wsi ukształtowały się na podstawie ukształtowania terenu i warunków kulturowych: ulicówki (ulica wzdłuż wsi), okolnica (na środku wsi znajduje się plac targowy), widlica.

RULALISTYKA - projektowania wsi.

PROCES KSZTAŁTOWANIA MIAST - proces zmian struktury osadniczej danego regionu związany z danym etapem rozwoju społecznego. Pierwotnie związany był z powstawaniem społecznego podziału pracy .

FUNKCJE MIASTOTWÓRCZE: -handel i usługi; -obronne; -administracyjne; komunikacyjne; -przemysłowe; -naukowe; -uzdrowiskowe; -górnicze; -kulturalne.

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA KSZTAŁTOWANIE MIASTA: -podstawowe (warunki przyrodnicze, gospodarcze, społeczne, komunikacyjne; -wtórne (obyczajowo-prawne zachowalności, kompozycji urbanistycznej, historyczne); -przyrodnicze (ukształtowanie terenu, warunki tektoniczne, strefa klimatyczna , szata roślinna, współrzędne geograficzne); -gospodarcze (jakość gleby i bogactwa naturalne); -komunikacyjne (wielowiekowe tradycje miast położonych przy trasach komunikacyjnych świadczą o wadze tych warunków); -obyczajowo-prawne (religia, prawodawstwo, obyczaje, tradycje); -obronność (obóz rzymski, rozwój miasta ograniczały mury, miasta mające status twierdzy(Przemyśl), miasta średniowieczne poza murem); -zdrowotność (omijane są tereny nieprzyjazne dla człowieka np. bagna, zanieczyszczenia itd.); -kompozycja urbanistyczna (sposób sprawowania władzy); -uwarunkowania historyczne.

FUNKCJE MIASTA: -usługa zamków, klasztorów, rzemieślnictwo, handel, organizacja życia państwowego (administracja państwowa i klasztorna), organizacja życia umysłowego i kulturalnego, związane z przemysłem i portami. Funkcje miejskie mają charakter złożony. Rozwój osadnictwa miejskiego w miastach greckich typu heleńskiego, rzymskiego V w. p.n.e. (układ szachownicowy prostopadłych do siebie ulic z wydzielonymi działkami).

ŚREDNIOWIECZE -

miasta rozwijane żywiołowo.

CHARAKTERYSTYCZNE CECHY MIASTA ŚREDNIOWIECZNEGO

-umiejętność dostosowania siatki układu do warunków terenowych

-Lokowania na wzgórzach w zakolach rzek, umiejętność wkomponowania w krajobraz

-geometryczna siatka ulic dominantą (rynek z ratuszem)

-obronność

-sylwetka miasta z wieżami symbolizującymi władze miejskie i kościelne

-układ rozpoczynający się budynkiem frontowym za którym znajduje się podwórko, dalej budynek gospodarczy, ogrody zostały wypchnięte na tereny położone poza murem miejskim(włoskie proto wiedeński prater)

RENESANS -

koncepcja miasta idealnego, które mimo geometryzacji były dobrze wpasowane w krajobraz-nowe koncepcje miasta i ogrodu, nowe połączenie obu tych formacji z otoczeniem

-tylko nieliczne z tych teoretycznych planów doczekały się realizacji(PALMA NUOVA SCAMOZZI

-INNE PROJEKTY TEGO TYPU MIAST TO ANTONIO FILARETE, WITRUWIUSZ, LORINI MIASTO NA WZGÓRZU-GIORGIO MARTINI

CECHY KONCEPCJI MIAST RENESANSOWYCH

-osiowość kompozycji

(powiązanie wspólną osią elementów struktura więc pałacu, rynku, ogrodu-miało to związek z odkryciem w tym czasie perspektywy.

Wszechstronność twórców pozwoliła im malować rzeźbić , projektować budowle a nawet regiony. Podobnie jak w antyku projektowano podmiejskie założenia rezydencjonalne. Przedmiotem były także publiczne wnętrza miejskie jednym z przykładów takiej kompozycji jest CORTILE DI BELVEDERE BRAMANTEGO. Dzieło to łączy pałac watykański z belwederem za pomocą tarasów i dziedzińca ogrodowego. Pałace renesansu włoskiego to CORTILE DI BELWEDERE

PLAC NA KAPITOLU

PIAZA DEL POPOLO

PIAZA SAN PIETRO-BERNINI

RENESANS W POLSCE-pożar na Wawelu, Zygm. Jagielończyk sprowadził Franciszka Florentczyka (pierwsze jego dzieło to nagrobek J. Olbrachta na Wawelu

głów. dzieła renesansu to:

-dziedziniec arkadowy

-Kaplica Zygmunta I

-attyka krakowskich sukiennic

-Ratusz w Poznaniu

15i16w to rozkwit założeń Sacro monti (św. Wzgórza)

kalwarie, których geneza sięga średniowiecza(najstarsza w Polsce to Kalwaria Zebrzydowska)

BAROK - rozwój miast (władcy absolutni).kontynuacja renesansu w tworzeniu wielkich-osiowych założeń pałacowo ogrodowych, są to reprezentacyjne kompozycje o wielkiej skali w których występuje przerost formy nad treścią (przykład to przebudowa Wersalu)

Barok w Polsce- na czoło miast wysuwa się Warszawa, Kraków przechodzi upadek gospodarczy i osłabienie ruchu budowlanego.

KLASYCYZM(18w)-

to rozwój produkcji przemysłowej, powstanie manufaktor, duży napływ ludności do miast, powoduje to żywiołowy rozwój miast, złe warunki mieszkaniowe w gęsto zaludnionych dzielnicach.

Połowa 19w. To rozpoczęcie przebudowy śródmieść (przebudowa Paryża, która polegała na przebiciu przez starą zabudowę nowych sieci prostych i szerokich ulic, wprowadzeniu parków i zespołów zieleni oraz otwarciu widoków na najważniejsze punkty miasta.

Na współczesną teorię kształtowania miast miały dwie koncepcje:

1. koncepcja miasta ogrodu EBENEZERA HOWARDA polegająca na pierścieniowym układzie zabudowy mieszkaniowej, terenów przemysłowych, terenów rolniczych przedzielonych parkami i ogrodami

2. 19-wieczna koncepcja miasta przemysłowego GARNIERA polegająca na naturalnym i racjonalnym kształtowaniu terenów miasta przeznaczonych na różne funkcje.

PLANOWANIE ZABUDOWY - stoki południowe, na terenach płaskich tak aby drzewa nie zasłaniały (nie dawały cienia), w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt stały okna nie mogą być od północy, po stronie północnej lokalizuje się wejścia klatki schodowej, kuchnie łazienki.

MIKROKLIMAT - należy określić czy jest korzystny np. kotlina z zastojem wilgotnego powietrza.

KOMUNIKACJA - zewnętrzna (lokalizacja styczna, międzyosiedlowa, tranzytowa); wewnętrzna (dojazd do każdego budynku dla mieszkań, straży pożarnej, pogotowia, wywóz śmieci). Przyjmuje się układy oszczędnościowe pieszo-jezdne w tym samym ciągu.

UZBROJENIE PODZIEMNE - kanalizacja wodociągowa, elektryczna, gaz. Sieci powinny być ułożone w kanałach sieciowych.

PROJEKTOWANIE - inwentaryzacja: -zbieranie informacji dotyczącej stanu obecnego terenu na którym będziemy projektować; -zbieranie informacji na temat stanu technicznego (np. nowa stacja transformatorowa); - zinwentaryzowanie terenów zielonych (30 letnie drzewa podlegają ochronie prawnej, sady można wycinać); -zinwentaryzowanie obiektów usługowych; -układy i plany sieci komunikacyjnej (powiązanie z dworcem PKS i PKP).

STRUKTURA ZESPOŁÓW MIESZKANIOWYCH: -tereny rekreacji i wypoczynku (obiekty sportowe, tereny zielone -10m² na mieszkańca); -obiekty usługowe (dojścia do 500 m).

RODZAJE ZABUDOWY: -jednorodzinna (przynajmniej 18m szerokości działki); -zabudowa bliźniacza (połączone jedną ścianą); -typu szeregowego.

BUDYNKI NA DZIAŁCE -na rozebranie obiektu zezwala urząd gminy. Należy podać metodę rozbioru. Jeżeli obiekt jest zabytkowy należy zgłosić się do konserwatora zabytków. Działki budowlane maja różną instalację. Trzeba ją sprawdzić. Przewody powinny być zgłoszone w ZUZ-ie. Instalacja powinna być tak zaprojektowana aby nie kolidowała z pozostałymi. Przeniesienie instalacji także powinno być zaznaczone na mapie. Działka może mieć wady: -fizyczne (na . na mapie nie umieszczono instalacji); -prawna (działka sprzedana bez ustalenia własności prawnej). Wady fizyczne po roku ulegają wygaszeniu, a prawne w rok po wykryciu wady prawnej.

ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE. W planie zabudowy należy sprawdzić: -jakie są zamierzenia co do działki (np. czy pod budowę mieszkaniową, przemysłową, usługową); -czy na danej działce można budować dodatkowe obiekty; -gabaryty i charakter budowy (np. kształt dachu, ilość kondygnacji); -czy działka nie leży w strefie ochrony konserwatorskiej; -jaki jest przebieg projektowanych ulic; -jakie jest sąsiedztwo (np. szkoła, szpital); czy działka nie leży w strefie ochronnej.

---