E. Auerbach: Blizna Odyseusza

• epizod o rozpoznaniu Odyseusza - przerywany dygresjami (u Homera). Te dygresje nie służą intensyfikowaniu napięcia, bo w poematach homeryckich nie chodzi o napięcie;

• dygresje nie wypełniają tu całej teraźniejszości;

• retardację w poematach homeryckich Goethe i Schiller traktowali jako przeciwieństwo napięcia. Retardacja - zabieg epicki, nie występuje w tragedii;

• pojawienie się retardacji wynika z chęci, by niczego w utworze nie pozostawiać w niedokończonej formie;

• s. 52 stylowi homeryckiemu obce jest takie postępowanie subiektywistyczno-perspektywistyczne, które tworzy plan pierwszy i plan dalszy i w którym dzięki temu teraźniejszość otwiera się ku głębinom przeszłości, styl ten zna wyłącznie plan pierwszy;

• w opowiadaniu Elohisty o Izaaku (inny starożytny tekst epicki) - oświetlone tylko to, co musimy wiedzieć teraz, w ramach rozwijającej się akcji;

• różne sposoby stosowania wypowiedzi u Homera - ukształtowanie wewnętrznych treści, w opowieści biblijnej - wskazują wypowiedzi na treści niewypowiedziane;

• wielowarstwowość sylwetek ludzkich w opowiadaniu. A u Homera - tylko ślady tam, gdzie bohater przeżywa świadomie rozterkę między 2 trybami postępowania;

• u Homera - nie mamy potrzeby badania historycznego prawdopodobieństwa, bo ich rzeczywistość (tekstów) jest silna. Na tekście Homera nie da się budować interpretacji;

• opowieści Biblii - nie zabiegają o nasze względy, nie roszczą praw do bycia rzeczywistością prawdziwą historycznie. Chcą nas podbić, twierdzą, że są światem jedynie prawdziwym;

• tekst biblijny domaga się interpretacji;

• tworzywo eposu homeryckiego - w sferze legendy. Tworzywo Starego Testamentu zbliża się do historii;

• legenda - zdradza się przez elementy fantastyki, powtarzanie znanych motywów, zaniedbanie uwarunkowań czasowych i przestrzennych, zdradza się przez budowę (gładki bieg spraw, eliminacja tego, co stawia opór, zakłóca). Wszystko jest jednoznaczne, proste; nieliczne motywy postępowania;

• w Biblii - skutek jednolitości „pionowej” konstrukcji religijnej - brak rozdzielenia gatunków literackich;

• wydarzenia wielkie, wzniosłe - w poematach homeryckich wyraźne wśród warstwy panującej. Ta warstwa jest nietykalna bardziej niż postacie ze Starego Testamentu, bo te (ze ST) mogą upaść niżej;

• przedstawienie rzeczywistości w kulturze europejskiej - 2 typy - 1) kształtujący opis, równomierne oświetlenie, powiązanie wydarzeń bez luk, swobodna forma wyrazu, pierwszoplanowość, jednoznaczność, ograniczenie elementu historyczno-rozwojowego i humanistyczno-problemowego; 2) opracowanie jednych a zaciemnienie innych partii opisu, ułamkowość, sugestywne oddziaływanie niewypowiedzianego, obecność drugiego planu, wieloznaczność i potrzeba interpretacji, ambicja formowania historii świata, wykształcenie obrazu historycznego stawania się, pogłębienie sfery problemowej.

E. Auerbach: Zaczarowana Dulcynea

• styl wysoki - pojawia się zawsze, gdy jest mowa o podniosłych wydarzeniach, wielkich uczuciach i namiętnościach;

• aby przedstawić walkę o realizację pragnień i ideałów w sposób tragiczny, trzeba pokazać, że sięga ona głęboko w stan rzeczy, wstrząsa nim, wprowadza zamieszanie tak, że przeciw ideałowi budzi się opór;

• patologia humoralna - przyczyn choroby dopatruje się w ilościowym nieumiarkowaniu;

• siła Cervantesa - spontaniczna, zmysłowa, plastyka obrazowania, umiejętność unaoczniania i wyrażania myśli, uczuć i słów w sposób obrazowy;

• Cervantes pierwszy wprowadził wiele pierwiastków z rzeczywistości powszechnej. Nie wydaje sądów, nie wyciąga wniosków, nie stawia pytań.

1