Antyk
I. Pytania
1. Epos homerycki (cechy na przykładzie "Iliady" lub "Odysei").
2. Filozofia antyczna: Sokrates, Platon, Arystoteles, stoicyzm, epikureizm, hedonizm.
3. Liryka, gatunki liryczne (anakreontyk, epigramat, sielanka, oda, tren, bajka, elegia).
4. Geneza dramatu greckiego.
5. Budowa tragedii greckiej.
6. Zasady kompozycyjne tragedii (konflikt tragiczny, ironia tragiczna, tragizm, zasada trzech jedności, katharsis, decorum).
7. Na czym polega ironia tragiczna w "Królu Edypie" Sofoklesa.
8. W jaki sposób sprawdziło się fatum ciążące nad rodem Labdakidów (treść tragedii).
9. Przedstaw pokrótce treść "Iliady" oraz scharakteryzuj Hektora, Priama, Achillesa.
10. Co to jest kwestia homerycka? Co wiesz o Homerze? Czego dotyczy "Odyseja"?
II. Odpowiedzi
1. Epos homerycki (cechy na przykładzie "Iliady" lub "Odysei").
„ILIADA” Homer
- treść utworu nie jest ściśle związana z tytułem
- utwór o tematyce batalistycznej i bohaterskiej
- główny bohater Achilles
- porównania homeryckie
- epitety złożone, zasada mimetyzmu
- utwór niezwykle dojrzały artystycznie
„ODYSEJA” Homer
- bohaterem utworu jest Odyseusz
- świat przedstawiony kształtują jego baśniowe przygody
- treść utworu stanowią opowiadania o 10-letniej tułaczce po morzu Odyseusza
- retrospekcje i narracja bohatera
- utwór bardzo obszerny -12 000 wierszy
- bogowie ingerują w świat ludzi
WSPOLNE:
- narrator wszystkowiedzący
- pozycja narratora(ukazuje zdarzenia z dystansem, nie ocenia, nie krytykuje)
- występowanie inwokacji
- idealizacja, heroizacja człowieka
- obok bogów i ludzi występują herosi
2. Filozofia antyczna: Sokrates, Platon, Arystoteles, stoicyzm, epikureizm, hedonizm.
Sokrates - pierwszy filozof, głosił: „Wiem, że nic nie wiem”, „wiedza prowadzi do cnoty, prawda i dobro są wartościami najwyższymi”.
Platon - określił charakter bytu jako dwoisty: rzeczywistość materialna podatna na zniszczenie oraz rzeczywistość idealna, wieczna i niezmienna; idee istnieją naprawdę, a duchowość jest wnętrzem człowieka.
Arystoteles - „prawda to zgodność sądu z rzeczywistością”, skupił się na rzeczywistości realnej zwłaszcza na materii i formie, wskazuje zasadę złotego środka.
Stoicyzm - twórca Zenon z Kition, głosi zasadę życia zgodnego z naturą.
Epikureizm - twórca Epikur, wyzbycie się cierpienia, a doznanie przyjemności (intelektualnych).
Hedonizm - przyjemności życiowe są jedynym celem w życiu człowieka.
3. Liryka, gatunki liryczne (anakreontyk, epigramat, sielanka, oda, tren, bajka, elegia).
Podział liryki: liryka zbiorowa (hymny, treny); pieśni indywidualne (elegie); poezja tyrtejska; anakreontyk.
anakreontyk - krótki utwór poetycki sławiący uroki życia, erotykę i biesiady.
oda - wierszowany utwór stroficzny o charakterze pochwalnym, pisana w stylu podniosłym, sławiący boga, bohatera, uroczystość.
elegia - ut. liryczny, poważny, pełen osobistej refleksji, rodzaje: miłosna, wojenna, patriotyczna, dydaktyczna, biesiadna.
tren - lamentacyjna pieśń żałobna, wyraża żal po czyimś odejściu i podnosząca czyny i zalety zmarłej osoby.
sielanka - poetycki gatunek literacki, w którym na tle życia wiejskiego przedstawione są postacie pasterzy, rolników, rybaków, ich zajęcia i przeżycia, liczne wyznania, życie uczuciowe bohaterów.
epigramat - krótki, wierszowany utwór na pomnikach i grobach, z czasem zatracił ton żałobny.
bajka - utwór pisany prozą, bohaterami są zwierzęta (symbolizowały zachowanie ludzkie).
4. Geneza dramatu greckiego.
Wywodzi się od świąt ku Dionizosowi, z którymi wiązały się obrzędy i procesje. Wiosną w miastach odprawiano Dionizje Wielkie (co dało początek tragedii), a jesienią na wsiach Dionizje Małe (komedia).
5. Budowa tragedii greckiej.
prologos - aktor wygłaszał treść tragedii
parados - pieśń chóru podczas wchodzenia na scenę
epeisodion - epizod, część akcji
stasimon-pieśń chóru, komentarz akcji
exodus-końcowa pieśń chóru, zejście ze sceny
6. Zasady kompozycyjne tragedii (konflikt tragiczny, ironia tragiczna, tragizm, zasada trzech jedności, katharsis, decorum).
Zasady kompozycyjne:
a) zasada 3-ech jedności (czasu, miejsca, akcji),
b) konflikt tragiczny - sytuacja, w której bohater musi dokonać wyboru pomiędzy dwiema równorzędnymi racjami, a każdy wybór będzie dla niego niekorzystny.
c) katharsis - wstrząs uczuciowy, oczyszczenie duszy widza z win poprzez poczucie litości i trwogi.
d) decorum - wymóg odpowiedności stylu do gatunku
e) fatum - los, przeznaczenie od którego nie ma ucieczki
f) ilość występujących jednocześnie osób nie przekraczała 3,
g) występowali tylko mężczyźni
h) aktorzy dla podwyższenia zakładali koturny.
i) ironia tragiczna - splot wydarzeń prowadzących do katastrofy niezależnie od woli bohatera
Tragizm - kategoria estetyczna, ujęcia estetyczne, ujęcie tematu stanowiące istotę tragedii polega na ukazaniu nierozwiązalnego konfliktu pomiędzy szlachetnymi dążeniami bohatera a nieuchronnością katastrofy.
7. Na czym polega ironia tragiczna w "Królu Edypie" Sofoklesa.
Ironia losu. Edyp od najmłodszych lat starał się działać jak najrozsądniej. Pragnął uchronić swych przybranych rodziców. Opuścił dom by ich uchronić przed tragedią. Kochał i nie chciał sprawiać im bólu, wolał odejść, niż ich narażać. Jako młody mężczyzna zasiadł na tronie Teb. Starał się być sprawiedliwym, rozsądnym, mądrym władcą. Niestety los z niego zadrwił... Wszystkie jego działania zostały udaremnione. Z najszlachetniejszego stał się nędzarzem, żebrakiem i tułaczem, wydając wyrok na zabójcę Lajosa wydał na samego siebie. Nie chciał oglądać swojej hańby, dlatego wykłuł sobie oczy i opuścił Teby, tak oto dopełniło się przeznaczenie.
8. W jaki sposób sprawdziło się fatum ciążące nad rodem Labdakidów (treść tragedii).
Edypowi od urodzenia było przypisane fatum, którego nie można byłoby zmienić. Los Edypa tak jak i wszystkich ludzi starożytnych był ustalony jeszcze przed ich narodzinami. Nie dało rady go zmienić ani uniknąć. A Edyp jest tego najlepszym dowodem. Mimo jego wielkich starań nie udało mu się uciec przed swoim fatum. Człowiek nie jest w stanie zmienić przeznaczenia. Jest jedynie człowiekiem i powinien zdawać sobie sprawę z tego, iż jego życie jest już napisane.
9. Przedstaw pokrótce treść "Iliady" oraz scharakteryzuj Hektora, Priama, Achillesa.
Homer w „Iliadzie” ukazuje tylko jeden z epizodów ostatniego roku dwudziestoletniej wojny o Troję. Wódz grecki Agamemnon rozgniewał i obraził Achillesa, zabierając mu brankę wojenną Bryzeidę. Mimo, że grecy osiągają przewagę w bitwie, zacietrzewiony Achilles nie powraca do walki. Dopiero śmierć jego przyjaciela Patroklosa powoduje zmianę jego decyzji. Achilles wracając na pole bitwy w pojedynku z Hektorem, synem króla Troi dokonuje zemsty.
Achilles był on synem pięknej boginki morskiej, Tetydy i królewicza Peleusa.
Jego matka , gdy był dzieckiem chciała zapewnić mu nieśmiertelność , dlatego wykąpała go w wodach Styksu. Dlatego był nietykalny na całym ciele, nikt nie był stanie go zranić. Jedynym wrażliwym miejscem była jego pięta, za którą trzymała go matka , zanurzając w wodach rzeki.
Hektor jest synem króla Troi, Priama i jego żony Hekabe, jego rodzeństwo to m.in. Parys, Kasandra i Antenor. Ma ukochaną żonę Andromachę, z którą żegna się czule , zanim wyrusza do boju, ma dla kogo żyć, jednak musi wypełnić obywatelski obowiązek i rezygnuje dla niego ze szczęścia u boku ukochanej. Jest najmężniejszym z wszystkich wojowników trojańskich. To on zabija przyjaciela Achillesa i zabiera , jako łup zbroję,
Priam jest królem oblężonej przez Greków Troi, ojcem m.in. Hektora, Parysa, Kasandry, Antenora, Deifoba. Bardzo kochał swoje dzieci, drżał o ich los, podczas bojów , które staczali. Potrafi upokorzyć się przed Achillesem, po to, aby ten oddał mu zwłoki ukochanego syna, Hektora. Nie obawia się o swoje życie , jest w stanie je poświęcić, gdyż nie może znieść świadomości , że zwłoki jego potomka są bezczeszczone . Swoim zachowaniem budzi uznanie i współczucie w dumnym i nieugiętym Achillesie.
10. Co to jest kwestia homerycka? Co wiesz o Homerze? Czego dotyczy "Odyseja"?
Kwestia homerycka - spór, dotyczący kwestii, czy Iliada i Odyseja są autorstwa Homera. Problem ten rozpatrywany był już w starożytności. Początkowo za autora uznawano Homera, jednak w V w. p.n.e. myślano, że jest to Herodot. Wątpliwości autorstwa pogłębiły się w IV w.p.n.e., kiedy wykazano sprzeczności dowodzące, że autorem nie może być jeden poeta. Problem ten odżył w XVIII w. i jest aktualny do dziś.
Homer -Był śpiewakiem wędrownym. Uważa się go za ojca poezji epickiej. Najstarszy znany z imienia europejski poeta, który zapewne przejął dziedzictwo długiej i bogatej tradycji poezji heroicznej (której istnienie jest wszakże czystym domysłem). Do jego dzieł zaliczamy eposy: Iliadę i Odyseję.
ODYSEJA - Wybuchła wojna Trojańska, Penelopa urodziła syna Odyseuszowi - Telemacha. Odys udawał szaleńca ale się nie udało i poszedł na wojnę. Myślał że za 2 tygodnie wróci, bo Troja padła. Wracał 2 lata , różne przygody: w jaskini cyklopa. 2 zjadł reszta uciekła. Król Wiatrów Eol dał mu worek z wiatrami. W kraju Lajstrygonów obrzucono go kamieniami- ledwo przeżył. Potem czarodziejka Kirke zamieniła ich w świnie. Odys miał odtrutkę. Zmusił ją do zmiany w ludzi. Żyli tam rok. Terezjasz przepowiedział mu dalszą tułaczkę. Na wyspie syren przywiązany do masztu słuchał. Na wyspie Hekiosa zjedli święte krowy. Okręt się rozbił, Odys przeżył, znalazła go nimfa Kalipso. Został 7 lat. Gdy płynął do domu Posejdon przypomniał sobie klątwę cyklopów i rozbił okręt. Znalazła go córka króla Alkinosa Nauzykaa. Opowiedział swoje dzieje i pozwolił wrócić. Zamieniony w starca, stanął do walki o rękę Penelopy. Przestrzelił 12 toporów. Zrobił i opadły z niego łachmany. Rozpoznany przez żonę i Telimacha. . Wracał 10 lat, bogowie o tym decydowali. Odys nie różni się od bogów. Nie ma etyki. Chciał wracać do domu.