sadownictwo - dziedzina ogrodnictwa zajmująca się uprawą roślin trwałych (wieloletnich) dających jadalne owoce, owoc jest to część jadalna trwałej rośliny związana z rozwojem kwiatu

sadownictwo:

- hodowla nowych odmian

- pomologia (odmianoznawstwo)

- uprawa drzew i krzewów

- przechowalnictwo

- ekonomika i organizacja gospodarstw sadowniczych

- szkółkarstwo sadownicze

SYSTEMATYKA ROŚLIN SADOWNICZYCH

- ziarnkowe: jabłoń, grusza, pigwa

- pestkowe: śliwa, wiśnia, czereśnia, morela, brzoskwinia

- jagodowe: porzeczki, truskawki, maliny, agrest, borówka wysoka, jeżyna, winorośl, żurawina, borówka brusznica

- orzechy: leszczyna, orzech włoski

ZIARNKOWE

• JABŁOŃ (Malus)

• 30 gatunków

• rodzina - Rosaceae (różowate)

• podrodzina - Pomoideae (jabłoniowe)

• pochodzenie: Azja Środkowa i Mniejsza, Chiny, Europa południowo-wschodnia, Ameryka

1. Jabłoń dzika (płonka) - Malus silvestris, wys. 10m

2. Jabłoń niska - Malus pumila, wys. 4-10m

- Jabłoń niska rajska - Malus pumila var. paradisaca

- Jabłoń niska zwisająca - Malus pumila var. pendula

- Jabłoń Niedźwieckiego - Malus pumila var. pumila (wys. 2m, zabarwienie antocyjanowe)

3. Jabłoń jagodowa - Malus baccata (Chiny, Syberia, Europa Wschodnia, wys. 15m, kraby - obfite kwitnienie, drobne owoce, wykorzystywane jako zapylacze)

4. Jabłoń śliwolistna - Malus prunifolia (Chiny, południowa Syberia, Europa wschodnia, wys. pow. 15m)

5. Jabłoń kwiecista - Malus floribunda (Japonia, wys. 7-10m, obfite kwitnienie, geny odporne na parch)

6. Jabłoń Sargenta - Malus sargentii (Japonia, wys. do 1.5m)

7. Jabłoń domowa - Malus domestica (drzewo długowieczne 200-300 lat, wys. 15m, szer. 10m)

BUDOWA MORFOLOGICZNA

• system korzeniowy

• pień

• korona: przewodnik, konary, gałęzie, gałązki owoconośne, wilki

• gałązki owoconośne: pędy jednoroczne i wieloletnie, długopędy >20cm, krótkopędy <20cm, jednoroczne: prątki (10-20cm), ciernie (3-10cm), strzałki (3cm), wieloletnie: sęczki, osadniki, buławki

• kwiat: 5 działek kielicha, 5 płatków korony barwy białej lub różowej, kilkanaście do kilkudziesięciu pręcików, słupek zrośnięty z 5 owocolistków tworzących 5-komorową zalążnię z co najmniej dwoma zalążkami

• owoc rzekomy: jabłko, powstaje z zalążni i dna kwiatowego

• cechy podstawowe: pora dojrzewania, kształt, barwa i konsystencja miąższu, barwa zasadnicza skórki, wielkość owocu i smak

• pąki: liściowe, kwiatowe, mieszane

- ziarnkowe: jabłonie, grusze -> pąki liściowe i mieszane (pąki kwiatostanowe, 5-7 kwiatów + 3-5 liści)

- pestkowe: śliwy, morele, wiśnie, brzoskwinie - pąki liściowe i kwiatowe

• występowanie pąków:

• ziarnkowe - na krótkopędach (30% na długopędach u Jonatana, Idareda i Golden Delicious)

• pestkowe - na długopędach i krótkopędach (śliwy, morele, wiśnie), na krótkopędach i u nasady długopędów (czereśnie), na długopędach (brzoskwinie)

• orzech włoski - kwiaty męskie (kwiatostany, tzw. kotki, na 2-letnich przyrostach), kwiaty żeńskie (grona na wierzchołkach pędów lub w kątach liści)

• warunki umożliwiające tworzenie się pąków kwiatowych:

- obecność pędów owoconośnych

- dobre zaopatrzenie roślin w asymilaty

- ograniczenie cięcia

- prawidłowe nawożenie

• pąki zaczynają tworzyć się na początku lata (8-10 miesięcy przed kwitnieniem)

• na krótkopędach w lipcu, na długopędach między sierpniem a wrześniem

WLAŚCIWOŚCI BIOLOGICZNE JABŁONI

• pora dojrzewania owoców

• pora zaczynania i kończenia wegetacji

• pora kwitnienia (obcopylność: Jonagold, Close)

• wrażliwość na choroby (parch jabłoni, mączniak jabłoni) - odmiany parchoodporne: Witos, Freedom, Rubinola, Florina, Topaz

• odmiany różnią się:

- porą dojrzewania owoców (poł. VII - poł. IX)

- wielkością

- kształtem owoców (kulisty: Elstar, Idared, Katja; kulisto - stożkowaty: Golden D., Champion, Gloster; cylindryczny: Antonówka)

- barwą zasadniczą skórki (zielona: Antonówka, Granny Smith, Golden D.; żółta: Oliwka Żółta, Idared, Gala)

- występowanie lub brak rumieńca (na całości: Lobo, Spartan; częściowo: sporty Jonagolda - Jonica, Jonagored)

- barwą i konsystencją miąższu (zielony: Granny Smith; zielonkawo - biały: Gloster, Jerseyman, Melrose; biały: Cortland, Lobo, Delikates, Idared; kremowo - żółty do żółtego: Golden D., Oliwka Żółta, Jonagold, Champion)

- smakiem

• ważniejsze odmiany:

• letnie: Close (3n), Oliwka Żółta, Katja, Elary Geneva

• jesienne: James Griere (zapylacz), Delikates, Lobo

• zimowe: Cortland, Elstar, Gala (+ sporty), Golden Delicious (zapylacz), Jonagold (3n), Ligol

WYMAGANIA KLIMATYCZNO - GLEBOWE

• drzewo klimatu umiarkowanego

• wrażliwość na mróz: wrażliwe - do -25ºC Koksa Pomarańczowa; średnioodporne - do -30ºC Jonatan; odporne - do -35ºC McItnosh; bardzo odporne - do -40ºC Antonówka

• gleby głębokie, przepuszczalne, leżące na głębokim, średnio zwięzłym podłożu, najlepiej żyzne (podkładki karłowe)

• poziom wody gruntowej 150cm

• pH 6.0-6.5

• nieodpowiednie są ciężkie gliny

TECHNOLOGIA PRODUKCJI

• wysoki poziom mechanizacji pracy

• rozstawa 4-4.5m x 1-1,5m (podkładka x odmiana), kształt koron drzew (cięcie i przyginanie pędów, prowadzenie przy podporach)

• dobór odmian na kwaterze wzajemnie się zapylających (obcopylność 2-4 rzędy)

• długość rzędów do 300-400m

• utrzymanie gleby w sadzie (murawa 2.2m + ugór herbicydowy)

• GRUSZA (Pyrus)

• rodzina - Rosaceae (różowate)

• podrodzina - Pomoideae (jabłoniowe)

• pochodzenie: Europa, Azja Środkowa i Azja Mniejsza

• gatunki:

1. grusza pospolita - Pyrus communis (drzewo długowieczne >100 lat, wys. 15-20m)

2. grusza kaukaska - Pyrus caucassica

3. grusza austriacka - Pyrus austriaca

4. grusza śnieżna - Pyrus nivalis (mało wytrzymała na mróz, wys. 8-20m)

5. grusza syryjska - Pyrus syriaca (wys. do 10m)

6. grusza szałwiolistna - Pyrus salvifolia (małe drzewa, niezbyt wytrzymałe na mróz)

7. grusza pyraster - Pyrus pyraster

MORFOLOGIA

• odmiany różnią się siłą wzrostu, pokrój drzew wyniosły, piramidalny, wysokość 12-15m, żyją do 60 lat (200)

• podział odmian w zależności od zdolności zrastania się z pigwą:

- dobrze zrastające się: Bera Hardy, Carola, Concorde, Konferencja

- słabo zrastające się: Faworytka, Salisbury, Highland

- źle zrastające się: Triumf Pachama

• długopędy i krótkopędy jak u jabłoni

• pąki mieszane (pąki kwiatostanowe: 5-12 kwiatów + 3-5 liści - baldachogrono)

• liście mniejsze i cieńsze niż u jabłoni, błyszczące, bez kutnera, kwiaty białe

• owoc: gruszka, owoc rzekomy, zawiera komórki kamienne

WŁAŚCIWOŚCI BIOLOGICZNE

• mniejsza wytrzymałość na mróz

• wcześniej zaczynają wegetacje i kwitnienie

• obcopylność (triploidy - Lukasówka)

• pora dojrzewania:

- odmiany letnie: Faworytka

- jesienne: Salisbury, Konferencja, Concorde, Bojniczanka

- zimowe: Tryumf Pachama, Generał Leclercq, Hnidnik

• nie przechowują się dobrze

WYMAGANIA KLIMATYCZNO - GLEBOWE

• gatunek ciepłolubny, wysokie wymagania cieplne

• kwitnie 7 dni wcześniej niż jabłoń

• mniejsza wytrzymałość na mróz (do -25ºC/-30ºC)

• stanowisko: lekki skłon południowy

• największe wymagania glebowe

• głęboki poziom wody gruntowej (1.8-2m)

TECHNOLOGIA

• obcopylność: nie zakładać kwater jednoodmianowych!

GRUSZE AZJATYCKIE

1. grusza usuryjska - Pyrus usuriensis

2. grusza piaskowa (grusza chińska) - Pyrus pynifolia

3. grusza chińska biała - Pyrus bretschneideri

• odmiany uprawne, wysokość 12m, szerokość 20m

• wymagania glebowe mniejsze niż europejskich, gleby lżejsze, szkodzą im okresy ocieplenia, spoczynek zimowy krótki

---