Władza polityczna

1. Pojęcie władzy politycznej

• Definicje pojęcia władza:
  

• Behawioralna - według niej władza to szczególny typ zachowania polegający na możliwości modyfikowania zachowania innych ludzi. M. Weber: Władza jest to możliwość narzucenia czyjejś woli na zachowanie innych osób.

• Teleologiczna - według niej władza to spełnienie pewnych celów, wytwarzanie zamierzonych skutków; B. Russell

• Instrumentalna - traktuje władzę jako możliwość stosowania szczególnych środków, a zwłaszcza przemocy.

• Strukturalna - ujmuje władzę jako pewnego rodzaju stosunek między rządzącymi a rządzonymi. H. Przybylski: (…) to stosunek zależności (panowania - podporządkowania) zachodzący w obrębie grupy społecznej między ośrodkiem kierowniczym (ośrodkiem decyzji) a członkami grupy.

• Zinstytucjonalizowanego wpływu - władza powiązana jest z możliwością instytucjonalnego wpływania na innych. J. P. Gieorgica: władzą jest zdolność do narzucania i egzekwowania decyzji, czyli wpływanie na ludzi tak, aby zachowywali się w sposób oczekiwany i pożądany.

• „Konfliktowa” - władza ma możliwość podejmowania decyzji regulujących rozdział dóbr w sytuacjach konfliktowych. S. Ossowski: przez władzę rozumiemy możność podejmowania i egzekwowania decyzji niezależnie od woli ludzi, których decyzja w taki czy inny sposób dotyczy.
  

• Wewnątrz władzy politycznej (rozumianej szeroko) dadzą się wyodrębnić następujące kategorie:
  

• Władza polityczna (w znaczeniu węższym) - należy do partii, która zwyciężyła w wyborach lub do koalicji rządowej;

• Władza państwowa - przysługuje wskazanemu konstytucyjnie podmiotowi, którego zakres społeczny określają normy prawne;

• Władza publiczna - będąca jednocześnie kategorią prawną i socjologiczną, wykazująca zarówno więź formalną z władzą państwową (jako jej konstytucyjny organ), jak więź faktyczną - z władzą polityczną;
  

• WŁADZA POLITYCZNA TO SYSTEM STOSUNKÓW SPOŁECZNYCH, ZACHODZĄCYCH POMIĘDZY OKREŚLONYMI PODMIOTAMI, POLEGAJĄCY NA MOŻLIWOŚCI STOSOWANIA PRZYMUSU W CELU ZMUSZENIA DRUGIEJ STRONY DO OKREŚLONEGO POSTĘPOWANIA.
  

• FUNCJE WŁADZY POLITYCZNEJ:
  

• Sensu largo - określające całe płaszczyzny działania władzy politycznej:
  integracyjna - polega na hamowaniu naturalnych tendencji odśrodkowych i zapewnieniu władzy centralnej najważniejszego znaczenia w kierowaniu krajem
  dystrybucyjna - związana jest z konfliktem dotyczącym społecznie pożądliwych dóbr
  ochronna - dotyczy płaszczyzny kontaktów zewnętrznych i wewnętrznych
  strukturotwórcza - związana z tworzeniem mechanizmów społecznych, które umożliwiałyby dostęp do rządzenia reprezentantom wszystkich ważnych grup społecznych
  

• Sensu stricto - określające szczegółowo poszczególne rodzaje działań władzy politycznej
  *stanowienie prawa, wydawanie norm, których obywatele powinni przestrzegać
  *uruchamianie środków i form instytucjonalnych zapewniających poszanowanie tych norm
  *tworzenie i modyfikowanie organów państwowych i ustalanie, w jaki sposób obywatele biorą udział w ich składzie i decyzjach (np. referendum, wybory)
  *kierowanie państwowymi środkami represji i kontroli
  *powoływanie do życia instytucji użyteczności publicznej, określenie ich kompetencji, struktury wewn.itp
  *mianowanie personelu w aparacie państwowym i w instytucjach użyteczności publicznej
  *podejmowanie decyzji w zakresie finansów państwa (ściąganie podatków)
  *podejmowanie decyzji w imieniu państwa i prowadzenie negocjacji z innymi państwami i *organizacjami ponadnarodowymi
  *wpływanie na działalność kulturalną, naukową
  

• RZĄDZENIE TO WYKONYWANIE WŁADZY PAŃSTWOWEJ, A WIĘC PROCES PODEJMOWANIA DECYZJI I ICH REALIZACJA ZA POMOCĄ APARATU PAŃSTWOWEGO
  

• Środki sprawowania władzy to wszelkie dostępne formy oddziaływania, dzięki którym rządzący wpływają na określone zachowanie się rządzących:
  

• Przymus fizyczny

• Bodźce materialne i moralne

• Zabiegi perswazyjno - ideologiczne

• Regulację dopływu (aspekt ilościowy) oraz kontrolę treści (aspekt jakościowy)
  

• Ewolucja koncepcji prawomocności:

Prawomocność (legitymacja) - uprawomocnienie (legitymizacja) - delegitymizacja

Przez prawomocność danej władzy rozumiemy pewien stan - wówczas legitymizacja jest procesem wiodącym do tego stanu. Natomiast delegitymizacja jest procesem odwrotnym - czyli erozją prawomocności.

• TEORIA LEGITYMIZMU - doktryna polityczna, która pojawiła się na pocz. XIX wieku w Europie jako odpowiedź na antyfeudalne i antymonarchiczne ruchy rewolucyjne.

• Pierwsza historycznie koncepcja prawomocności to tradycyjna, potem teoria zgody, później amerykańska i behawioralna.
  

• Teorie prawomocności Maxa Webera:
  

• Panowanie tradycyjne - dwa warianty: patrymonializm i feudalizm

• Panowanie charyzmatyczne

• Panowanie legalne - stanowi rezultat stopniowego rozwoju państwa i społeczeństwa
  

• Inne koncepcje legitymacji:

D. Eastona:
prawomocność ideologiczna, strukturalna, personalna

J. Habermasa - jego zdaniem państwo możemy ujmować jako system sprawujący uprawomocnioną władzę

K. Pałeckiego - władza polityczna nie wymaga żadnego uzasadnienia, a jej uprawnienia władcze usprawiedliwia sam fakt posiadania władzy (tzw. „samoistne źródło władzy politycznej”)