PRAWO PRACY

Stosunek pracy jest centralną instytucją prawa pracy. Bez względu na podstawę jego nawiązania ma charakter zobowiązaniowy.

Źródła nawiązania stosunku pracy (podstawy stosunku pracy):

• Umowa o pracę

• Powołanie (mianowanie)

• Wybór

• Spółdzielcza umowa o pracę (stosunek spółdzielczy)

Stosunek pracy (definicja legalna) - przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy w miejscu i w czasie przez niego wyznaczonym, a pracodawca zobowiązuje się do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem.

Zatrudnienie spełniające wymienione cechy jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy i niedopuszczalne jest zastąpienie umowy spełniającej cechy umowy o pracę umową cywilno-prawną.

Zastąpienie umowy o pracę umową cywilno-prawną, jeśli w rzeczywistości jest to umowa o pracę - art. 181 pkt 1) i zd. ost. - pracodawca taki, podlega karze grzywny od 1000 do 30 000 zł - wykroczenie przeciwko prawom pracownika

Cechy szczegółowe stosunku pracy (swoiste cechy stosunku pracy) odróżniające go od stosunku cywilno-prawnego (umowa o zlecenie, umowa o dzieło):

• Osobistość świadczenia

• Odpłatność - pracownikowi przysługuje wynagrodzenie adekwatne do ilości, jakości i rodzaju wykonywanej pracy

• Podporządkowanie - pracownikowi jest zobowiązany do wykonywania poleceń przełożonego

• Ryzyko pracodawcy

• Ryzyko techniczne - pracodawca jest obciążony ujemnymi następstwami w funkcjonowaniu zakładu, np. przestój (art. 71)

• Ryzyko gospodarcze - pracodawca jest obciążony błędami w funkcjonowaniu zakładu (brak zysków, straty) - ujemne rezultaty działalności pracodawcy

• Ryzyko ekonomiczne - ryzyko techniczne + ryzyko gospodarcze

• Ryzyko osobowe - pracodawca jest odpowiedzialny za niewłaściwy dobór pracowników i ich niezawinione błędy

• Ryzyko socjalne - wbrew zasadzie ekwiwalentności świadczeń pracodawca jest zobowiązany do zapłaty wynagrodzenia, np. podczas urlopu, w sytuacji śmierci osoby bliskiej. Pracodawca jest obciążony stratami z tytułu niepełnego wyrównania szkody wyrządzonej przez pracownika z winy nieumyślnej.

• Dobrowolność - (wyjątek: orzeczenie sądu o przywróceniu pracownika do pracy)

• Ciągłość - trwa w czasie określonym w umowie lub w innym kreującym akcie prawnym.

Stosunek pracy jest stosunkiem starannego działania (a nie jak w umowie o dzieło stosunkiem rezultatu).

PODMIOTY STOSUNKU PRACY

1. Pracownik

Pracownik to osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania (mianowania), wyboru lub spółdzielczej umowy o pracę.

Pracownicza zdolność prawna - zdolność do bycia pracownikiem. Kodeks pracy łączy to z osiągnięciem określonego wieku - 18-stu lat.

Pracownikiem może też być młodociany, czyli osoba, która ukończyła 16 lat ale nie przekroczyła lat 18 na zasadach określonych w dziale IX (umowa w celu przygotowania zawodowego i prace lekkie). Wyjątek: art. 304⁵ §1 - dostosowanie do prawa unijnego

Pracownicza zdolność do czynności prawnych - zdolność do nawiązania stosunku pracy. Kodeks pracy stanowi, iż osoba ograniczona zdolność do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego nawiązać stosunek pracy oraz dokonywać wszelkich czynności z nim związanych. Jeśli jednak sprzeciwia się to dobru tej osoby, to przedstawiciel ustawowy może za zgodą sądu opiekuńczego stosunek ten rozwiązać.