UKŁAD RUCHU

RODZAJE RUCHU

* ruch jest spowodowany przejawem wrażliwości, czyli zdolności organizmów do reagowania na bodźce środowiskowe

a) podział ruchu ze względu na złożoność:

- ruch plazmatyczny - odbywa się wewnątrz komórki, ruchy cytoplazmy leżą u podłoża ruchów ameboidalnych (w ten sposób poruszają się niektóre jednokomórkowe protisty /zarodniowe/ oraz część komórek układu odpornościowego kręgowców)

- ruch rzęskowy

- ruch mięśniowy - cechuje jedynie zwierzęta tkankowe

b) podział ruchu ze względu na jego występowanie

* ruch wewnętrzny

- wewnątrz obserwujemy ruch pojedynczych komórek (np. makrofagów)

- w obrębie samych komórek poruszają się pewne elementy (np. cytoplazma)

* ruch zewnętrzny

- efekty pracy układu narządów ruchu

PRZEMIESZCZANIE SIĘ KOMÓRKI

* może wynikać z ruchu rzęsek i wici (orzęski, plemniki roślin zarodnikowych i większości zwierząt)

* u parzydełkowców występują komórki nabłonkowo-mięśniowe umożliwiające przemieszczanie się całego ciała (ruch lokomotoryczny) lub ruch poszczególnych jego części, np.. ramion u stułbi, nie można u nich wyróżnić odrębnego układu ruchu (mają go wyłącznie zwierzęta trójwarstwowe)

* najprostsze trójwarstwowe bezkręgowce, płazińce, nicienie i większość pierścienic, mają układ ruchu w postaci wora powłokowo-mięśniowego (nie występują w nim twarde elementy szkieletowe, nie ma wyodrębnionych mięśni, skurcze wora pozwalają na wykonywanie nieskomplikowanych ruchów pełzających o niewielkiej dynamice)

* bezkręgowce (stawonogi i część mięczaków) i strunowce mają układ ruchu, w skład którego wchodzą: mięśnie poprzecznie prążkowane (postać czynna, w której elementy obdarzone są zdolnością kurczenia się) oraz twarde elementy szkieletowe (część bierna tworząca swoiste rusztowanie dla mięśni)

- strunowce mają szkielet wewnętrzny zbudowany z żywych tkanek (kości lub chrząstki)

- stawonogi i niektóre mięczaki mają martwy szkielet zewnętrzny (wytwór naskórka)

ODNÓŻA I KOŃCZYNY

* stawonogi mają członowane odnóża

* kręgowce czworonożne mają kończyny wolne

* w obu przypadkach odcinki tych ruchomych części są ze sobą ruchomo zestawione przez stawy

- wielostanowe (wielozawiasowe) odnóża pozwalają osiągnąć wysoką sprawność lokomocji w warunkach środowiska lądowego

* owady, ptaki i część gadów i ssaków niezależnie od siebie posiadły zdolność aktywnego lotu (układ ruchu tych organizmów odznacza się bardzo dużą wydajnością i precyzją działania)

FUNKCJE UKŁADÓW NARZĄDÓW RUCHU U CZŁOWIEKA

* układ mięśniowy i szkieletowy tworzą skomplikowany system dźwigni, dzięki któremu możemy:

- zmieniać położenie całego ciała (wykonywać ruchy lokomocyjne)

- zmieniać ułożenie części ciała względem siebie, np. zgiąć rękę lub nachylić głowę

- utrzymać odpowiednią postawę ciała

- znacznie osłabiać skutki działania różnego rodzaju przeciążeń, np. w trakcie wykonywania gwałtownych ruchów

RUCHY ORGANIZMÓW

a) ZWIĄZANE Z LOKOMOCJĄ (TAKSJE)

* taksja to aktywny, skierowany ruch całego ciała z jednego miejsca w drugie pod wpływem jakiegoś bodźca

- dodatnia - organizm przemieszcza się w kierunku bodźca

- ujemna - kierunek jest odwrotny

* w świecie roślin i protistów w ten sposób poruszają się jedynie niektóre zarodniki (zoospory), gamety roślin zarodnikowych oraz jednokomórkowce

* taksje są podstawową formą ruchu zwierząt, chociaż w tej grupie występują także organizmy osiadłe, np. koralowce

b) NIEZWIĄZANE Z PRZEMIESZCZANIEM SIĄ CAŁEGO CIAŁA (WYGIĘCIOWE ORGANÓW ROŚLINNYCH)

* charakterystyczne dla roślin, protistów i grzybów

* dla roślin specyficzne są ruchy wygięciowe organów, m.in. łodyg, korzeni lub liści

- w zależności od natury bodźca odpowiedź ruchowa rośliny może mieć charakter tropizmu albo nastii (ruchy te mogą mieć podłoże wzrostowe lub turgorowe)

---