SCENARIUSZ LEKCJI MUZEALNEJ W KLASIE III GIMNAZJUM

Temat: Polityka okupantów wobec społeczeństwa polskiego w świetle zbiorów Muzeum Regionalnego w Opocznie-utrwalenie wiadomości.

Cele ogólne:

• powtórzenie i utrwalenie wiadomości dotyczących życia narodu polskiego „w cieniu swastyki” i „pod czerwoną gwiazdą”;

• poszukiwanie, gromadzenie, porządkowanie i wykorzystywanie informacji z różnych źródeł w tym ze zbiorów muzealnych;

• wzbudzanie zaciekawienia eksponatami poprzez bezpośredni kontakt ucznia z przedmiotami muzealnymi;

• wzbogacenie słownictwa ucznia;

• przygotowanie młodzieży do udziału w korzystaniu i tworzeniu dóbr kultury;

• rozwijanie osobistych zainteresowań uczniów;

Cele operacyjne:

Po zakończonych zajęciach uczeń:

• pamięta:

• daty: 1 IX 1939r.; 17 IX 1939r.; III,IV 1940r.;

• postacie: Hansa Franka, Heinricha Himmlera, Ławrientija Berii, Józefa Stalina;

• miejsca kaźni społeczeństwa polskiego;

• rozumie:

• pojęcia: okupant, Generalne Gubernatorstwo, dystrykt, „Generalny Plan Wschodni”, łagry, getto, holocaust, obóz pracy, obóz zagłady, deportacja, eksterminacja, Kennkarta, Ausweis, oflag, stalag, dulag, roboty przymusowe, kontyngent;

• potrafi:

• omówić formy represji stosowane przez okupantów wobec społeczeństwa polskiego;

• uzasadnić, że działania okupantów zmierzały do wyniszczenia społeczeństwa polskiego i że były oparte na bezprawiu i terrorze;

• porównać dwie okupacje: niemiecką i sowiecką;

• połączyć wiedzę z lekcji z wiedzą zdobytą w muzeum;

• samodzielnie poszukać w muzeum materiału do zajęć lekcyjnych, sporządzać notatki;

• analizować treści wybranych dokumentów pochodzących ze zbiorów muzeum;

• ocenić znaczenie w życiu człowieka takich wartości jak: wolność, prawa człowieka, tolerancja, solidarność;

• dostrzec związki dziejów regionu z dziejami ojczystymi.

Kształcenie umiejętności:

• poszukiwanie, porządkowanie i wykorzystywanie informacji z różnych źródeł;

• łączenie wiedzy zdobytej w salach muzealnych z wiedzą lekcyjną;

• czytanie i analiza listów z obozów koncentracyjnych i z oflagu oraz z robót przymusowych w Niemczech (listy pisane w j. niemieckim uczniowie tłumaczą na język polski);

• poprawne posługiwanie się językiem ojczystym;

• przygotowanie do publicznych wystąpień;

• efektywna praca w grupie;

• korzystanie ze zbiorów muzealnych, uczeń ogląda eksponaty, odczytuje napisy i komentarze, sporządza notatkę;

• poznawanie procesu dziejowego poprzez eksponaty;

• skuteczne porozumiewanie się w różnych sytuacjach;

• kształtowanie spostrzeżeń i wyobrażeń u uczniów ;

• budowanie więzi międzyludzkich;

• wdrażanie do odpowiednich zachowań.

Ścieżki edukacyjne: edukacja regionalna- dziedzictwo kulturowe w regionie

Korelacja międzyprzedmiotowa: z j. niemieckim, z j. polskim

Środki dydaktyczne: zbiory Muzeum Regionalnego w Opocznie dotyczące omawianego zagadnienia( wybrane fragmenty ekspozycji historycznej „II wojna światowa na ziemi opoczyńskiej”), dokumenty archiwum Muzeum Regionalnego w Opocznie, podręcznik do historii do klasy III gimnazjum Tadeusza Wojciechowskiego „Razem przez wieki”, wyd. ARKA, notatki z zeszytu ucznia, mapa mentalna do hasła głównego „W cieniu swastyki” oraz mapa mentalna do hasła głównego „Pod czerwoną gwiazdą”.
Metody i formy: lekcja muzealna; zbiory muzealne jako źródło informacji; obserwacja kierowana; rozmowa nauczająca ilustrowana eksponatami z muzeum.

Czas: 1 godzina
Struktura i opis lekcji:

1. Wprowadzenie

• zapoznanie uczniów z tematem, głównymi zagadnieniami i celami lekcji;

• w ramach nawiązania do tematu lekcji uczniowie przypominają informacje o podziale terytorium Polski dokonanym przez okupantów w 1939r., ze szczególnym uwzględnieniem przynależności Opoczna w tamtym okresie czasu oraz wymieniają metody stosowane przez okupantów w celu zniewolenia ludności i podporządkowania terenów podbitych;

Rozwinięcie:

Uczniowie pracują w dwóch grupach;

Grupa I wskazuje i omawia eksponaty będące dowodem „życia w cieniu swastyki” na Ziemi Opoczyńskiej

(Komentarz: w muzeum znajduje się „Kalendarz wydarzeń września 1939r. w Opocznie'', który zawiera informacje o kilkakrotnym bombardowaniu Opoczna przez lotnictwo niemieckie, listy pisane z obozów i oflagów, kartki pocztowe z obozów oraz listy z robót przymusowych w Niemczech, dokumenty jakie musiało posiadać społeczeństwo polskie w czasie wojny m.in. .Kennkarty, Ausweisy, karty pracy, zdjęcie z robót publicznych przy trasie Opoczno-Radom, świadectwa szkolne ,dokument potwierdzający oddanie przez chłopa kontyngentu dla okupanta, pasiak więźnia obozu koncentracyjnego, znaczek więźnia stalagu, sprężyna do bicia więźniów w obozie, zdjęcia z getta żydowskiego w Opocznie).

• głos zabiera pracownik Muzeum Regionalnego, który znając bardzo dobrze ekspozycję muzealną uzupełnia wiedzę uczniów na temat oglądanych dokumentów, podaje krótką informację na temat getta żydowskiego w Opocznie;

Grupa II wskazuje i omawia eksponaty będące dowodem polityki okupanta radzieckiego-życia „pod czerwoną gwiazdą”;

(Komentarz: w muzeum są zdjęcia Opocznian, którzy zginęli w Katyniu, kartki pocztowe, grudka ziemi przywieziona z Katynia oraz nazwiska tych którzy zostali tam zamordowani)

• informacje uczniów wzbogaca pracownik muzeum opowiadając o mieszkańcach powiatu, którzy dostali się do radzieckich obozów, a następnie zostali rozstrzelani w lesie katyńskim;

W trakcie omawiania poszczególnych zagadnień nauczyciel zwraca uwagę na poprawne posługiwanie się przez uczniów pojęciami historycznymi.

3. Podsumowanie i refleksje:

Uczniowie odpowiadają na pytania:

• Jakie podobieństwa i różnice były między okupacją niemiecką i radziecką?

• Czym różnił się los Polaków pod okupacją radziecką i niemiecką?

Uwagi dotyczące realizacji:

Lekcja powinna być realizowana po zajęciach na temat II wojny światowej. Koncepcja metodyczna lekcji opiera się na założeniu, że chętni uczniowie samodzielnie zapoznali się z ekspozycją muzealną na temat II wojny światowej. Uczniowie potrafią już pracować w grupach zadaniowych i są wdrożeni do gromadzenia materiałów i wykorzystywania ich w szerszych wypowiedziach.

Literatura:

M. .Dąbrowa, Szkolne wycieczki historyczne, Warszawa 1975.

E. Gawron, Jak wykorzystuję współpracę na lekcjach historii w szkole podstawowej?, „Wiadomości

Historyczne”, 2002, nr.4, s.57-61.

W. Gołygowska, Muzeum a realizacja ścieżki „Edukacja regionalna-dziedzictwo kulturowe w regionie”, „Wiadomości Historyczne”, 2003, nr.3, s. 44-48.

Z. Lech, Jak realizować lekcję historii w muzeach, „Wiadomości Historyczne”, 1981, nr.5.

Cz. Majorka, Metodyka nauczania historii w szkole podstawowej, WSiP, Warszawa 1988.

Cz. Majorek, J. Maternicki, A. Suchoński, Dydaktyka historii, Warszawa 1993.

M. Szostak, Przykład wykorzystywania zbiorów muzeum szkolnego w edukacji historycznej, „Wiadomości Historyczne”, 2000, nr.5

P. Unger, Muzea w nauczaniu historii, Warszawa 1988 .

Opracowała Jadwiga Felis

nauczycielka historii

---