Nurty awangardowe w początkach XX wieku

• 1909- „ Le Figaro”- 1 manifest futurystyczny, F.T Marinetti, kolebką futuryzmu Włochy

• futuryzm- był prądem ogólnoświatowym, nie dotyczył tylko literatury, zapatrzenie w przyszłość

• nie był to jedyny manifest

• 1924 „futuryzm i faszyzm”

• futuryści głosili wolność, umiłowanie młodości

• umiłowanie wolności przekłada się na ich twórczość

• uwolnienie słowa- od wszelkich skrępowań, związki słowa w zdaniu krępują je, nacisk na rzeczownik, jak najmniej gramatyki, uwolnienie od składni, ortografii, rygorów interpunkcyjnych ( zamiast tego urozmaicanie przekazu np.=,+ )

• pochwała aktywności, nowoczesności, witalności

• optymistyczna wizja świata- pierwsze dwie dekady wieku XX

• fascynacja ruchem- próby uchwycenia, zatrzymania ruchu w dziele sztuki, ujęcia symultaniczne ( w literaturze i sztukach plastycznych)

• Alomar- 1905- „Futuryzm”- wymyślił nazwę, Marinetti ją przejął

• Rosyjski futuryzm- 2 nurty odległe od siebie:

• 1.egofuturyści- poezja bardziej symboliczna, mistyczna, skupienie uwagi na wyrażanie słowem, zainteresowanie kulturą peryferyjną, ludową (niezbyt futurystyczni)

• 2.kubofuturyści- nastawienie antymetafizyczne, rewolucyjne podejście do słowa, rewolucyjność przekłada się na ich poglądy społeczne, Władysław Majakowski- system schodkowy w poezji, skupiają się na słowie

• rozwój nowych metodologii badawczych- strukturalizm, myślenie formalistyczne- początek XX wiek, wykorzystywany do opisów literatury

• Polska- pierwsze kluby futurystów 10 lat później- 1918-1919- „Gałka Muszkatołowa” „Katarynka”- Kraków

• „Kawiarnia pod Picadorem”- Warszawa

• „poezokoncerty”- „zawody poetyckie”, nowatorstwo, organizacja wystąpień, które zwracają uwagę, wykorzystanie nowych sposobów promowania literatury ( skandale, awantury), chęć zwrócenia na siebie uwagi- świadomie wykorzystywano plakat, ulotki

• świadomy przekaz antyestetyczy- tomiki na szarym papierze

• Anatol Stern, Aleksander Wat (Chwat) - 2 wiodących futurystów w Warszawie

• Pisali futurystyczne wiersze i prozę, istotny jest sposób w jaki istnieli w życiu kulturalnym ( i jak się reklamowali)- happeningi

• Przybliżanie słowa do rzeczy

• Futuryzm/dadaizm- na gruncie polskim ciężko to oddzielić, happeningi Wata i Sterna były dadaistyczne

• Dadaizm—zachowanie niestandardowe, absurdalne, zwracanie uwagi na absurdalność świata

• Kraków- Stanisław Młodożeniec- „Moskwa”, Tytus Czyżewski, Bruno Jasieński, Jerzy Jankowski ( jeden z pierwszych futurystów „ Tram wpopszek ulicy”)

• Dadaizm- 1916 Zurych- Kabaret Wolter - grupa różnych „odrzutków” z każdego kraju - dostrzegają bezsens działań wojennych- T. Tzara

• Akcentują absurdalność świata podkreślają to poprzez zlekceważenie wszelkich reguł sztuki, norm artystycznych

• dowolne, kolażowe dobieranie słów, czarny humor

• chęć szokowania, łamanie norm sztuki, chaos, zainteresowanie kulturami egzotycznymi ( Afryka)

• zmiana podejścia do sztuki

• Julian Tuwim- 1923 wydał „Wierszy tom 4” - dział „ Słopiewnie”- 6 wierszy, dadaizm uszlachetniony

• Skamandryta, był też futurystą, jest to przejaw futuryzmu

• Niby- język, twór językowy stworzony nie ze słów tylko z aluzji do słów

• Był pasjonatem językowym, zafascynowany literaturą rosyjską

• „Słopiewnie”- utwory, które nie są zapisane w żadnym języku, niby- wyrazy

• oddziałują melodią, utwory synestezyjne

• sens- aluzja do kodu językowego, nastrój, melodia, klimat generowany przez muzykę wiersza

• dedykowane Karolowi Szymanowskiemu- skomponował do nich muzykę

• przetransformował teorie rosyjskiego futuryzmu- języka pozarozumowego, nie czytamy tych wierszy rozumem, mirohłady, echolalia- zbitki głosowe, mechanicznie powtarzane, które nic nie znaczą, występują w literaturze ludowej i piosence, uwypuklają rytmiczny przekaz wiersza

• glosolalia- zbitki głosowe udające wyrazy- nie mają sensu, nie pasują do żadnego słownika, często na zasadzie kontaminacji- krzyżówki słownej np. ruś/lana

• WANDA Woda Wanda wiślana/ głaź głębica srebliwa/ po ciemnurzu pazurem/wodzi jaskro księżawiec /sino płynie dno śpiewa/woda wanda ruślana/czesze włosy świetłodzie/topiel dziewny kniaziewny.