W 9 Czynniki niszczące

1 - ruchy masowe grawitacyjne

2 - oddziaływanie wody ; przeobrażonej w lód

3 - wiatr

4 - wietrzenie , erozja

Ad 1 - nachylenie stoku - graniczneie to 45 stopni - granica między ruchami masowymi a obrywami. Powyżej 45 stopni obrywy skalne. Poniżej - ruchy masowe - przekroczony kąt naturalnego zsypu skały

• gdy woda dostaje się do osadu ruchy masowe; spełzywanie gruntu; w klimacie umiarkowanym zwietrzelina i grunt - spełzauje kilka zm. I rok.

• W klimacie polarnym - spełzywanie to soliflukcja - jęzory soliflukcyjne pod cienką warstwą gruntu jest wieczna zmaezlina i podchodzi w górę . lód i śnieg dużo wody tam gdzie nachylenie gruntu tam spełza

• Tam gdzie nachylenie większe od 45 stopni tam obrywy skał

• W alpach MURY - spływanie nasączonej wodą zwietrzeliny; gwałtownie powstają rynny korazyjne - zagłębienia; stożki napływowe jeziora zaporowe

Ad 2 - woda zgromadzona w oceanie. 97,4 % wody słonej; 2,6 % wody słodkiej, 2% obszary polarne; 0,6% woda gruntowa ; 0,02% rzeki i jeziora, 0,002 organizmy

• rzeki - największe działanie . lodowce formują doliny

ad 3 - różnice ciśnień

Ad4 - mechaniczne, chemiczne, woda rozpuszcza tam skałę wapienną; czerwone gleby - efekt wietrzenia chemicznego; biochemiczne; biomechaniczne; rozpychanie skał przez korzenie roślin. Wietrzenie krasu.

Klimat tropikalny - wietrzenie chemiczne

Naturalny obieg skał w przyrodzie

• procesy magmowe górotwórcze bazalt; granit (magma wolno wypływa) bazalt - szybkie wydostawanie się magmyskały się niszczą; powstanie np. piaskowiec (rozdrobniona skała kwarcowa); zlepieńce, wapienie; skały metamorficzne magmowe- przeobrażone wskutek temperatury, ciśnienia; z granitu gnejs; ił, muł iłowiec, mułowiec + ciśnienie to skała zmienia się w łupek (stwardnieje).Metamorfizm wciągnięcie skał w głąb ziemi.

W 10 Woda

• bieg środkowy - erozja, osady, możliwość transportowa

• źródło

• w suchym i ciepłym powietrzu więcej wilgoci może się zmieścić

• wisła źródło to Barania Góra

górny bieg

• duży spadek rzeki; duża siła erozyjna; niesie duże głazy; rzeka się wcina; największa siła nośna

bieg środkowy

• mniejszy spadek; erozja, więcej dopływów, siła transportowa

bieg dolny

• erozja ; spadek niewielki ale akumulacja jest największa, siła transportowa najmniejsza

Dolinę rzeczną kształtuje erozja wgłębna i boczna

• typy dolin rzecznych

• słaba erozja boczna i wgłębna dolina nieckowata

• taras rzeczny - dolina płaskodenna słaba erozja denna

• dolina V- kształtna - silna erozja wgłębna - w klimacie suchym powstaje dolina kanionu

• dolina wciosana - V - kształtna ; głębsza kanion w klimacie suchym; głębszy; mocniejszy (słaba erozja boczna)

• silna erozja boczna a słaba wgłębna rzeka wcina się mocno jar

• niziny rzeka ma tendencję do meandrowania

• rzeka wykręca się ; brzeg jeden jest podcinany (osad wymywany) a drugi brzeg jest budowany (osad akumulowany) przemieszczanie rzeki w dolinie

• Kongo - rzeka typu warkoczowego

• Delty

• Estuarium - ujście lejkowate

• Okaranga - rzeka w Botstwanie - nie dopływa do morza tylko powstaje delta śródlądowa i rzeka kończy bieg na lądzie

• Sedymentacja - w dolnym odcinku - piaski; w wyższych odcinkach - żwir, piaski gruboziarniste, głazy , otoczaki

• Stalaktyt - na górze

• Stalagmit - na dole

• Połączenie to stalagnat

• Wywierzysko - tu ze skały wypływa woda

• Ponor - tu woda ginie

• Powierzchniowe niszczenie skał węglanowych

• Dolina- duży lej krasowy

• i polje b. duża dolina - płaski obszar; CaCO3 usunięty

Wodospady

1 - niagara - odporne skały na górze a nieodporne na dole; woda spływa i próg się cofa

2 - kaskadowe - gdzie różnice odporności są niewielkie; skały i progi tektoniczne

3 - dolin zawieszonych -tam gdzie były lodowce