Niepróżnujące próżnowanie ojczystym rymem na liryka i epigramata polskie rozdzielone i wydane

Wespazjan Kochowski:

• urodzony w 1633 r. w Gaju (miejscowość niedaleko Gór Świętokrzyskich)

• poeta, historyk, kronikarz współczesnych mu wydarzeń

• tworzył w czasie, kiedy kraj był spustoszony licznymi wojnami

• pochodził ze średniej szlachty

• najstarszy z pięciorga rodzeństwa

• jego twórczość określana jest mianem "najczystszego okazu sarmackiego baroku"

• podziwiał Jana i Piotra Kochanowskich oraz Samuela Twardowskiego

• w roku 1670 został pracownikiem kancelarii królewskiej

• W momencie wydania Niepróżnującego próżnowania Kochowski był już poetą znanym.

• umiera 6 czerwca 1700r. w Krakowie

"Niepróżnujące próżnowanie"

• zbiór został wydany w roku 1674

• tom dzieli się zgodnie z tytułem na dwie części: pierwsza składa się z pięciu ksiąg Liryków polskich, których księgi I i IV, poświęcone są sprawom politycznym. Księga II ma charakter dewocyjno-religijny. Księga III obfituje w akcenty swawoli, poświęcona się urodzie życia, zabawie i miłości. Ostatnia część Liryków to epody, czyli wiersze końcowe, w głównej mierze rozważające współczesną historię.

• Kochowski dba o różnorodność (varietas delectat) z myślą o czytelniku, umieszcza wśród utworów podobnych - utwory kontrastujące np. między religijnymi umieszcza utwory o bieżących wydarzeniach historycznych.

• nieliczne księgi posiadają utwory wprowadzające

• jednakowa liczba utworów w poszczególnych księgach nadaje zbiorowi wyrazisty rytm, niewymagający dodatkowego wzmocnienia sygnałem "koniec"

• druga część tomu to Epigramata polskie, po naszemu Fraszki, które Kochowski podzielił na dwie księgi. Jednak to rozbicie poczynił bez określonej intencji kompozycyjnej.

• Kochowski w Niepróżnującym próżnowaniu, przedstawia swoje przekonania o istocie i funkcji poezji. Przyjmował on pogląd iż, sztuka nie jest dziełem rzemiosła, lecz szczególnej łaski Boga, rezultatem oświecenia umysłu. Ograniczył się bardzo w nawiązaniach do motywów antycznych. Jego zdaniem najważniejszym zadaniem poezji jest krzewienie wiary, a sam poeta powinien być obserwatorem dziejów człowieka, krzewicielem wiary oraz twórcą wzorów osobowych.

• Zdaniem Kochowskiego twórczość religijna powinna być dla poety najważniejszym powołaniem i musi być adresowana do wszystkich.

• w Lirykach polskich, Wespazjan prowadzi rozważania o człowieku i historii współczesnej. W swoich rozważania przypomina czytelnikowi, że "nic pod słońcem trwałego nie jest", że wszystko i tak kiedyś przeminie

• w swoich utworach robi zestawienie młodości i starości

• te porównanie służy mu jako argument w obronie wartości życia.

• Kochowski oprócz młodości i starości zestawia ze sobą dwa inne pojęcia; dwór-zaścianek (nawiązuje do wiejskiego życia)

• według autora wiejskie szczęście to bezruch, zaś na dworach pojawia się ruch zagęszczony.

• Ziemiańska arkadia Kochowskiego usytuowana została wokół „gniazda ojczystego”, tj. Gaju, rodzinnej wsi poety u stóp Gór Świętokrzyskich. Opisujący poeta znajduje się w centrum kręgu, zakreślonego horyzontem zaprzyjaźnionej okolicy szlacheckiej, otaczającej rodzinną wieś lub zamkniętego ścianami domu. Takie umiejscowienie podmiotu w centrum kręgu jest formą harmonizacji świata, czynnikiem wprowadzającym ład do obserwowanej rzeczywistości., a także sposobem odgraniczenia przestrzeni sakralnej. Wszystko co znajduje się w kręgu nacechowane jest pozytywnie.

• Obraz życia ziemiańskiego w utworach Kochowskiego ma charakter autobiograficzny np. pochwała nowego dworu w Goleniowach. Jednym ze sposobów narzucania czytelnikowi przekonania, że poeta przedstawia wzory życia wynikające z jego doświadczenia, niejako wypróbowane, jest przypisywanie poszczególnych utworów konkretnym osobom, krewnym i znajomym - idzie tu za Horacym., którego ody miały zwykle konkretnego adresata. Z tych przypisań da się odtworzyć przyjacielski krąg poety, złożony z sąsiadów, krewnych, towarzyszy broni.

• Kochowski pisze polszczyzną prowincjonalną, której liczne regionalizmy nadają koloryt swojski i „nieuczony”. Stara się jednak o ukształtowanie wypowiedzi wg reguł stylu wysokiego , co się przejawia w nagromadzeniach przymiotników złożonych i upodobaniu do słów obcego pochodzenia (łacińskich i włoskich), do kalamburów i osobliwych neologizmów, używanych jako nazwy znaczące. Uniezwyklanie słownictwa łączy się z zamiłowaniem do skomplikowanych struktur składniowych , często wzorowanych na łacinie lub inwersyjnych.

• druga część Epigramata.., jest jeszcze bardziej rozmaita od pierwszej

• wśród fraszek przeważają żarty, ale pojawia sie też kilka moralnych epigramatów

• Epigramata polskie przynoszą jednak przede wszystkim rozrywkę

• koncepty poetyckiej zbudowane są na zagadkach, przysłowiach oraz kalamburach

11. Wespazjan Kochowski, Niepróżnujące próżnowanie, oprac. Karolina Sulkowska