KLINICZNE RANDOMIZOWANE BADANIE KONTROLNE:

DATY:

• 1964 - Deklaracja Helsińska

• 1990 - Good Clinical Practice, w Polsce ten dokument został przyjęty w 1993r.

FAZY BADAŃ EKSPERYMENTALNYCH:

Eksperymenty z udziałem ludzi dzielone są na 4 fazy:

• Badania I fazy:

• wykonywane są na ochotnikach, często pracownikach firm farmaceutycznych

• bada się bezpieczeństwo stosowania leku, jego metabolizm, biodostępność i określa się pojedynczą dawkę, która nie będzie powodować poważnych skutków ubocznych

• wymagają od 20 do 80 uczestników

• Badania II fazy:

• obejmują od 100 do 200 pacjentów na testowany lek

• podejmuje się badania nad bezpieczeństwem i skutecznością leku ściśle monitorując każdego pacjenta

• proces wyboru najbardziej aktywnego i najmniej toksycznego leku spośród leków podobnych

• Badania III fazy:

• kiedy wiadomo już, że lek jest skuteczny, należy porównać go z aktualnym, standardowym leczeniem danej jednostki chorobowej albo z placebo

• organizuje się duże badania kliniczne

• randomizacja i obecność grupy kontrolnej są podstawowymi elementami eksperymentu klinicznego, jaki przeprowadza się w fazie trzeciej

• Badania IV fazy:

• po dopuszczeniu leku na rynek cały czas monitoruje się skutki uboczne, przeprowadza dodatkowe długookresowe i obszerne badania nad zachorowalnością i umieralnością

• zabiegi promocyjne, których celem jest zwrócenie uwagi dużej liczby lekarzy na nowy lek, zwłaszcza w opiece podstawowej

ZASTOSOWANIE:

• testowanie skuteczności leków albo schematów leczniczych (w terapii)

• testowanie skuteczności technologii medycznych (w terapii i diagnostyce)

• testowanie metod profilaktyki chorób

• ocena skuteczności programów opieki zdrowotnej nad daną populacją

KLINICZNE RANDOMIZOWANE BADANIE KONTROLNE:

• Badanie kliniczne, ponieważ przedmiotem badania jest problem kliniczny (najczęściej skuteczność metody)

• Badanie kontrolne, ponieważ obejmuje 2 grupy:

• eksperymentalną - poddaną interwencji klinicznej bądź leczeniu indeksowemu (nowemu)

• kontrolną - poddaną leczeniu referencyjnemu (standardowemu) lub otrzymującymi placebo

• Badanie randomizowane, ponieważ przydział badanego do grupy eksperymentalnej lub kontrolnej ma charakter losowy

Populacja ogólna

Populacja docelowa

Niezakwalifikowani do badania Populacja źródłowa

Randomizacja

Grupa eksperymentalna Grupa kontrolna

Porównanie parametrów stanu zdrowia

PRÓBA LOSOWA:

• W randomizowanym badaniu opieramy się na części populacji, czyli na próbie losowej.

• Każde dobrze przygotowane badanie kontrolne posiada jasno sprecyzowane kryteria badania i wykluczenia pacjentów z badania.

• Bardzo ważne jest, aby mieli ten sam poziom wyjściowy stanu zdrowia, interesuje nas nie tylko ...., ale jego zaawansowanie oraz choroby współistniejące.

• Ważne jest również podobieństwo cech demograficznych grupy eksperymentalnej do cech populacji docelowej.

GRUPA EKSPERYMENTALNA I KONTROLNA:

Odpowiednio liczna i prawidłowo dobrana populacja eksperymentalna (źródłowa) jest dzielona na grypę eksperymentalną i grupę kontrolną:

• grupa eksperymentalna - jest to losowo wybrana część populacji źródłowej narażona lub poddana działaniu badanego czynnika.

• grupa kontrolna - jest to losowo dobrana cześć populacji źródłowej niepoddana działaniu badanego czynnika, grupa ta obejmuje badanie standardowe lub placebo. Służy do porównania z grupą eksperymentalną.

UCZESTNICTWO:

Uczestnikami badań doświadczalnych są:

• osoby przeprowadzające zabieg

• osoby otrzymujące zabieg

• osoby oceniające skutki zabiegu

W klinicznym randomizowanym badaniu kontrolnym dąży się do utrzymania identycznych warunków przez cały czas trwania doświadczenia w porównywalnych grupach.

Czynniki natury psychologicznej od strony badanych jak również badaczy i obserwatorów sprawiają dużo kłopotów w spełnieniu tego warunku. Niejednokrotnie ci, którzy przeprowadzają i oceniają skuteczność badanego czynnika są tymi samymi osobami.

EFEKT HAWTHORNE:

• nazwa pochodzi od miejscowości w New Jersey, badanie przeprowadzone było w latach '30 XX wieku

• badano wydajność pracy pracowników pewnej fabryki zmieniając warunki pracy, np. zmniejszenie oświetlenia

• mimo negatywnych czynników stosowanych podczas eksperymentu, wydajność pracy rosła, bo pracownicy wiedzieli, że są obserwowani.

CHARAKTER PRÓBY:

W badaniach randomizowanych stosuje się następujące próby:

• pojedyncza „ślepa próba” - pacjent nie jest poinformowany czy otrzymuje placebo czy badany lek

• podwójna „ślepa próba” - ani pacjent ani lekarz prowadzący nie wiedzą czy pacjent otrzymuje placebo czy badany lek

• potrójna „ślepa próba” - ani pacjent ani lekarz, ani osoba oceniająca wyniki nie wie, do której grupy należy pacjent

Przy planowaniu badań randomizowanych dąży się do zachowania charakteru podwójnej ślepej próby”.

PLACEBO:

• Placebo to obojętnie z punktu widzenia farmakologii działający środek lub procedura, która jest aplikowana grupie kontrolnej.

• Wszystkie zewnętrzne cechy placebo (kolor, smak, zapach, objętość) jak i procedury towarzyszące muszą być identyczne z przedmiotem badania. Wtedy obserwuje się efekt placebo, czyli jakikolwiek efekt leku lub procedury terapeutycznej niewynikający ze specyficznego, farmakologicznego lub biologicznego mechanizmu ich działania. nie jest zależny od substancji aktywnej zwartej w leku.

• Zastosowanie placebo:

• potęgowanie lub hamowanie swoistych efektów terapeutycznych

• ocena swoistych efektów leczenia w badaniach eksperymentalnych

• istotny element skuteczności medycyny niekonwencjonalnej

2