Lekcja 1 - Wstęp
Witamy serdecznie na internetowym kursie języka japońskiego!
Na początku chciałabym zaznaczyć, że wbrew pewnym opiniom język japoński nie jest wcale trudny. Przede wszystkim wymaga systematycznoœci (wiem to cecha, która nie jest zbyt powszechna ^^) i konsekwencji. Sama gramatyka jest łatwa w nauce. Pod górkę można mieć w pojęciu, a bardziej zapamiętaniu poszczególnych "krzaczków". Na początek jednak nie powinno Was to martwić :) Krok po kroku wszystkiego można się nauczyć... bez względu na wiek czy możliwoœci lingwistyczne. Choć dysleksja mogła by wiele utrudnić ^^.
Szyk zdania.
Zacznę od krótkiego porównania japońskiego do polskiego...
W polskim zdaniu występuje znany wszystkim szyk. Częœci mowy powinny mieć prawidłową kolejnoœć, w przeciwnym wypadku zdanie nie jest poprawne gramatycznie. Jest to tak zwany szyk Subject - Verb - Object ( w skrócie SVO), czyli podmiot, orzeczenie i dopełnienie. Przedstawię to na przykładzie...
W zdaniu "Sylwia ma psa" można wyodrębnić trzy jego częœci: Sylwia - podmiot, ma - orzeczenie, psa - dopełnienie (tak zwane bliższe w bierniku). Podobna zasada formowania zdania jest chociażby w języku angielskim, hiszpańskim i włoskim.
Szyk tego samego zdania w języku japońskim wyglądałby inaczej ("Sylwia psa ma"). Wynika to z zasady Subject - Object - Verb (w skrócie SOV), według której dopełnienie występuje przed orzeczeniem. Podobny układ częœci zdania mają takie języki jak turecki i łacina.
Pismo japońskie.
Wywodzi się z pisma chińskiego i jest uważane za jedno z najbardziej skomplikowanych. Pierwsze znaki zostały importowane do Japonii około 1500 lat temu. Te zapożyczenie spowodowało, że Japończycy zaczęli przerabiać pismo podług swoich potrzeb, szczególnie w zapisie końcówek służacych do odmiany. Ale o tym póŸniej... najważniejsza była idea. Użycie słów pochodzenia chińskiego wówczas było uważane za modne i œwiadczyło o dobrym wykształceniu. Lecz zważywszy na to, że kobiety przez długi, na prawdę długi, okres w dziejach nie mogły pobierać nauk pisania (uważano, że znaki kanji są dla nich za trudne), uproszczono system zapisu, co spowodowało wykształcenie pierwszego z alfabetu - Hiragana. Z czasem jednak wprowadzono go do ogólnego użytku wykorzystując w odmianie przede wszystkim czasowników i przymiotników, jak i do zapisania partykuł (służących do odmiany przez przypadki) lub innego rodzaju przyrostków (tak zwanych sufiksów).
Drugim alfabetem, nie mniej ważnym, jest Katakana. W użyciu znajduje swoje miejsce w zapisie wyrazów obcych, zazwyczaj są to imiona lub nazwiska. Przykładowo imię Sylwia po przełożeniu brzmiałoby "Shiruvia" i zapisane by było właœnie w tym alfabecie.
Wczeœniej dla okreœlenia pisma japońskiego (czy też chińskiego) użyłam słowa "krzaczek". Otóż ten nieco kolokwialny zwrot jest słowem zastępczym, bardziej przyswajalnym dla osób nie znających jeszcze jego prawdziwej nazwy. Mowa tutaj o znakach Kanji. To właœnie one przyczyniły się do uformowania systemu zapisu języka japońskiego i zostały zapożyczone z języka chińskiego (słowo kanji - znaczy "znaki cesarstwa Han"). Ich liczbę okreœla się na około 40 tysięcy (ogrom prawda?), lecz w ogólnym użytku jest dużo mniej (przynajmniej w "Słowniku znaków japońskich" Bogusława Nowaka zostało podane, że japońskie Ministerswo Edukacji uznało 1945 znaków obowiązujących w powszechnym użyciu). Dla pocieszenia dodam, że znajomoœć znaków nie jest jeszcze wystarczającym krokiem na to, by całkowicie pojąć system piœmiennictwa. Należy zapamiętać, że istnieją poszczególne ich kombinacje dając w efekcie inne znaczenie i inną wymowę ^^. Ale spokojnie! Nikt nie wymaga od nikogo, by nauczył się japońskiego w przeciągu paru dni czy tygodni. Przypominam, że studia na kierunku japonistyki (jak większoœć jednolitych z resztą ^~) trwają 5 lat. Lecz pomimo swojego zainteresowania jezykiem Kraju Kwitnącej Wiœni, nie jestem zwolenniczką tego kierunku. Powód? Zbyt długo by pisać...
Zapis.
Tradycyjnie język japoński jest zapisywany w pionowym formacie (tategaki), czyli kolumnami (od góry do dołu), które ułożone są względem siebie od prawej do lewej. Ten sposób najproœciej zauważyć we współczesnych gazetach, mangach i na brzegach książek. Poziomy system zapisu (yokogaki), z lewej do prawej, używany jest rzadko, najczęœciej na potrzeby słowników i materiałów naukowych dla obcokrajowców.
Alfabet łaciński.
Jak się domyœlacie Japończycy nie korzystają na codzień z tego alfabetu, co nie zmienia faktu, że w celu zapisania fonetyki danego "znaczka" nie można go użyć. Otóż można :). Taki zapis językowy nosi nazwę roma-ji. Z tego co jest mi wiadomo został wprowadzany wraz z przybyciem do Japonii europejskich, a póŸniej amerykańskich misjonarzy. Nie jest on zbyt popularny wœród Japończyków. Najczęœciej używa się go do samej nauki, chociażby do lekcji internetowych :P.
Wymowa.
W języku japońskim występuje rozróżnienie samogłosek długich i krótkich, które według transkrypcji Hepburna oddaje się poziomą kreską nad literą. W hiraganie długoœć samogłoski w sylabie oznacza się dopisując do niej odpowiednią samogłoskę, w katakanie natomiast stosuje się specjalny znak, mianowicie - (nie należy go mylić ze znakiem kanji oznaczającym "jeden").
A oto i zasady wymowy wyrazów japońskich zapisanych literami alfabetu łacińskiego (roma-ji):
- sh - czytamy jak polskie "œ",
- ch - czytamy jak polskie "ć",
- j - czytamy jak polskie "dŸ",
- y - czytamy jak polskie "j",
- z - czytamy jak polskie "dz",
- v - czytamy jak polskie "w",
- w - podobnie jak polskie "ł",
- a, u, e, o - właœnie te kreski nad samogłoskami oznaczają wydłużenie,
- i - wydłużenie tej samogłoski zapisuje się w następujący sposób "ii".
Teraz przedstawię wybrane znaki, które mają inną wymowę w zależnoœci czy stanowią częœć wyrazu, czy występują w zdaniu jako partykuła. W celu rozpoznania tych znaków odsyłam do tablic: Hiragany i Katakany.
Í - ha, gdy stanowi częœć wyrazu,
- ła, gdy występuje jako partykuła.
Ö - he, gdy stanowi częœć wyrazu,
- e, gdy występuje jako partykuła.
Przedłużenia.
Na koniec zamieszczam znaki używane do wydłużenia spółgłosek i samogłosek:
 - mały znak tsu podwaja spółgłoskę, przed którą został postawiony.
Przykładowo:
« Á Ő "kippu" (bilet),
« Á ł Ä ń "kissaten" (kawiarnia).
- u - stawiane po znaku sylaby zakończonej samogłoską "o" lub "u".
Przykładowo:
E č Ş Ć "arigato" (dziękuję),
· ¶ "suji" (cyfra, liczba).
[ - co do katakany wydłużenie tutaj przebiega w sposób bardzo prosty, mianowicie poprzez dodanie na końcu sylaby zakończonej samogłoską poziomej kreski (w przypadku pisma pionowego również pionowej).
Przykładowo:
R“s… [^ "konpyuta" (komputer),
`G [“ "chen" (wyraz obcego pochodzenia - choć trudno w to uwierzyć, ale jest to zapis angielskiego słowa "chain", czyli łańcuch). Proszę zauważyć, że przy umieszczeniu po sylabie "chi" samogłoski "e", otrzymaliœmy "che". Ale o tym kiedy indziej :).
Tyle ze wstępu. Zapraszam do kolejnych lekcji.