Podwzgórze - miejsce syntezy hormonów hipofizjotropowych, czyli:
liberyn: (7) |
statyn: (3) |
|
|
PRZYSADKA |
||
część gruczołowa (płat przedni) |
część pośrednia |
część nerwowa (płat tylny) |
ACTH - adrenokortykotropina TSH - tyreotropina GH - somatotropina (h. wzrostu) LH - lutropina (h. luteinizujący) FSH - folikulotropina PRL - prolaktyna |
MSH - melanotropina |
ADH - wazopresyna OT - oksytocyna |
PĘTLE DŁUGIE SPRZĘŻENIA ZWROTNEGO UJEMNEGO:
kortykoliberyna
(+) (-)
ACTH
(-)
kora nadnerczy
glikokortykoidy
tyreoliberyna
(+) (-)
TSH
(+) (-)
tarczyca
T3, T 4 (trójjodotyronina, tyroksyna)
gonadoliberyny
(+) (-)
LH i FSH (gonadotropiny)
(-)
gonady
jądra jajniki
testosteron estrogeny, progesteron
PĘTLA KRÓTKA SPRZĘŻENIA ZWROTNEGO UJEMNEGO
(nie wychodzi poza głowę)
somatoliberyna
(+)
somatostatyna
(-)
GH
wzrost organizmu
melanoliberyna
(+)
melanostatyna
(-)
MSH
barwa skóry
prolaktoliberyna
(+)
prolaktostatyna
(-)
PRL
laktogeneza i laktacja
GH, MSH i PRL - działają bezpośrednio na komórki docelowe, dlatego uwalnianie hormonów tropowych kontrolowane jest przez statyny.
Gonadotropiny:
FSH u kobiet - pobudza wczesne dojrzewanie pęcherzyka Graffa i wzmaga wydzielanie estrogenów
LH u kobiet - pobudza owulację, powstanie ciałka żółtego oraz syntezę i uwalnianie progesteron
FSH u mężczyzn - działając na komórki Sertoliego wpływa na powiększenie cewek nasiennych i pobudza spermatogenezę
LH u mężczyzn - pobudza komórki Leydiga do wydzielania testosteronu
Prolaktyna - wpływ na jej wydzielanie ma:
prolaktoliberyna, natomiast prolaktostatyna hamuje jej uwalnianie
rytm dobowy
estrogeny i testosteron
bodźce psychiczne i fizyczne - pobudzenie mechanoreceptorów gruczołu sutkowego, stosunek płciowy, wysiłek fizyczny, stres
Hormon wzrostu - działa na wątrobę i pobudza tworzenie somatomedyny (IGF - insulinopodobnego czynnika wzrostu), który wpływa na wzrost organizmu. Rola GH:
regulacja metabolizmu węglowodanów, białek, tłuszczów
regulacja prawidłowego składu ciała (masa mięśni, % zawartości tłuszczu, gęstość mineralna kości)
regulacja czynności mięśnia sercowego poprzez IGF - 1, przerost miocytów, poprawa czynności i kurczliwości serca
poprawa stanu psychicznego
u dzieci przekształca komórki prekursorowe płytki wzrostowej nasady w chondrocyty pobudzając ich rozmnażanie i różnicowanie powodując wzrost kości długich
zwiększa absorpcję składników mineralnych poprzez zwiększenie wytwarzania aktywnej witaminy D3 przez wzrost wrażliwości nabłonka jelitowego na działanie witaminy D3
ACTH - działa troficznie na korę nadnerczy stymulując syntezę hormonów sterydowych we wszystkich jej warstwach a z warstwy pasmowatej uwalnia glikokortykoidy.
MSH - jej prekursorem jest POMC (propiomelanokortyna), w części pośredniej przysadki również z POMC powstają beta - endorfiny (hamują czucie bólu w organizmie).
ADH - produkowana w podwzgórzu, uwalniana z przysadki, zwiększa wychwyt zwrotny wody działając na cewki zbiorcze nefronów
HIPERTONIA OSOCZA
↑ wydzielania wazopresyny ↑ pragnienia
↑ reabsorpcja wody ↑ przyjmowanie wody
HIPOTONIA OSOCZA
↓ wydzielanie wazopresyny ↓ pragnienie
Oksytocyna - uwalniana jest na drodze odruchowej z części nerwowej przysadki na skutek pobudzenia mechanoreceptorów brodawek sutkowych (zwiększa wytrysk mleka), pobudzenia mechanoreceptorów pochwy i szyjki macicy (skutkiem tego jest skurcz pochwy i macicy, co ułatwia zapłodnienie i poród).
TSH - wpływa na wielkość gruczołu tarczowego:
zwiększa unaczynienie tarczycy
zwiększa wchłanianie jodu
zwiększa syntezę tyreoglobuliny i jej jodowanie
pobudza syntezę i uwalnianie T3 i T 4 (tyreoglobulina + JOD = T3 i T 4)
Hormony tarczycy mają działanie kalorygenne, tzn. zwiększają przemianę materii poprzez:
zwiększenie liczby i wielkości mitochondriów
zwiększenie aktywności enzymów łańcucha oddechowego, co prowadzi do zwiększenia zużycia tlenu i nasilenia metabolizmu
Hormony tarczycy wpływają na prawidłowy wzrost kości, rozwój mózgu i móżdżku, zwiększają wentylację płuc (wydalanie CO2), zwiększają objętość wyrzutową serca i zwiększają aktywność nerek, produkcję moczu i diurezę.
Nadnercza - zbudowane są z kory i rdzenia. Kora nadnerczy składa się z trzech warstw:
kłębkowata ACTH
pasmowata
siatkowata
Aldosteron uwalniany jest przez Angiotensynę II i ACTH. Rola Aldosteronu:
zwiększa resorpcję zwrotną sodu, przez co zwiększa objętość ECF
zwiększa objętość krwi krążącej
uwrażliwia naczynia krwionośne na działanie czynników zwężających naczynia
Glikokortykoidy są hormonami katabolicznymi:
gospodarka węglowodanowa - zwiększają ilość glukozy we krwi (powodują hiperglikemię)
gospodarka tłuszczowa - pobudzają lipolizę (rozpad tłuszczów)
gospodarka białkowa - katabolizm (rozpad) białek i hamowanie ich syntezy
hamują przechodzenie białek osocza przez naczynia włosowate (zapobiegają obniżeniu ciśnienia onkotycznego wewnątrz naczyń) - hamują procesy zapalne
hamują uwalnianie pirogenów z monocytów i makrofagów
działając na szpik zwiększają ilość erytrocytów, płytek krwi i granulocytów obojętnochłonnych a zmniejszają wytwarzanie bazofili, eozynofili i limfocytów
Androgeny są hormonami anabolicznymi, wpływają na zwiększenie masy mięśniowej i rozwój drugorzędowych cech płciowych o typie męskim.
Rdzeń nadnerczy - to miejsce syntezy i uwalniania Adrenaliny, Noradrenaliny (NA) i dopaminy. Uwalniane one są w wyniku pobudzenia układu współczulnego, acetylocholiny, stresu i wstrząsu.
Działanie Adrenaliny:
zwiększa ciśnienie skurczowe i wywołuje dodatni efekt inotropowy (siła skurczu przedsionków i komór serca), chronotropowy (↑ rytmu zatokowego) i dromotropowy (↑ przewodzenia w węźle przedsionkowo - komorowym)
zwiększa pojemność minutową serca
Noradrenalina:
zwiększa ciśnienie skurczowe i rozkurczowe, ponieważ zwiększa całkowity opór obwodowy
Dopamina:
zwiększa pojemność minutową serca, wywiera dodatni efekt inotropowy
Aminy katecholowe są hormonami katabolicznymi i pobudzają lipolizę (rozpad tłuszczów). Należą do hormonów stresu.
Trzustka - czynność wewnątrzwydzielnicza trzustki związana jest z czynnością wysp trzustkowych Langerhansa. Są one zbudowane z czterech typów komórek:
komórki typu A - wytwarzają i wydzielają glukagon
B - wytwarzają i wydzielają insulinę
D - wytwarzają i wydzielają somatostatynę (hamuje uwalnianie innych hormonów wysp)
F (PP) - uwalniają polipeptyd trzustkowy, który hamuje czynność zewnątrzwydzielniczą trzustki
Insulina:
zwiększa dokomórkowy transport glukozy do komórek mięśniowych i tłuszczowych poprzez nośnik GLU - T4
nasila lipogenezę a hamuje lipolizę
aktywuje dokomórkowy transport aminokwasów i nasila wewnątrzkomórkową syntezę białek
jest hormonem anabolicznym
Glukagon:
gospodarka węglowodanowa - zwiększa ilość glukozy we krwi nasilając procesy glikogenolizy w wątrobie
pobudza lipolizę i uwalnianie WKT (wolnych kwasów tłuszczowych)
pobudza rozpad białek
działając na serce wywołuje dodatni efekt ino - i chronotropowy
pobudza diurezę
hamuje motorykę przewodu pokarmowego
Hormony gospodarki fosforanowo - wapniowej:
parathormon - uwalniany z przytarczyc:
zwiększa stężenie jonów wapnia w osoczu → hamuje wydalanie wapnia z moczem
zwiększa resorpcję wapnia z kości
kontroluje wytwarzanie aktywnej witaminy D3 w nerkach
odpowiada za krótkotrwałą homeostazę wapniową organizmu
kalcytonina - uwalniana z komórek C tarczycy:
zwiększa odkładanie wapnia w kościach (zabiera wapń z osocza)
hamuje powstawanie aktywnej witaminy D3 w nerkach
zmniejsza resorpcję kości
aktywna witamina D3 :
zwiększa wychwyt wapnia z przewodu pokarmowego zabezpieczając tym samym długotrwałą homeostazę wapniową organizmu
hamuje wydalanie wapnia z moczem