socjologia-opracowanie, SOCJOLOGIA - opracowanie


SOCJOLOGIA - opracowanie

1. SOCJOLOGIA JAKO NAUKA:

1. przedmiot socjologii

Socjologia to nauka o społeczeństwie.

Według Szepańskiego przedmiotem badań socjologii są zjawiska i procesy tworzenia się różnych form życia zbiorowego ludzi(struktury, zjawiska i procesy zachodzące w tych zbiorowościach, wynikające ze wzajemnego oddziaływania ludzi na siebie, siły skupiające i rozbijające, zmiany i przekształcenia). Socjologia rozwija dwie teorie:

I teoria

- struktur społecznych, zwana teorią grup społecznych lub teorią makrostruktur i mikrostruktur społecznych;

II teoria- teoria zmian, procesów przemian zachodzących w

grupach i zbiorowościach.

Według Szczurkiewicza socjologia jest nauką zajmującą się badaniem rozwoju współżycia społecznego i jego materialnych i niematerialnych wytworów, form oraz czynników warunkujących zmienność lub niezmienność tych form i wytworów oraz badaniem osobników ludzkich o tyle, o ile są oni zdeterminowani przez życie.

Czynniki współżycia społecznego:

-przyrodnicze - biologiczne, geograficzne, demograficzne;

-ekonomiczne- praca i jej warunki, organizacja, środki i narzędzia przacy;

-kulturowe- kultura duchowa i wytwory zaspokajające materialne potrzeby człowieka.

Funkcje socjologii:

*teoretyczna- opisuje i wyjaśnia badany przez siebie przedmiot zainteresowań. Wyraża się w orientacji metodologicznej w aspekcie genetycznym, strukturalnym i funkcjonalnym;

*praktyczna- wrażana jest podfunkcją diagnostyczną (dostarcza praktykom wiedzy o danej rzeczywistości),

prognostyczną (wiedza o następstwach działania) i

socjotechniczną (do formułowania zaleceń, reguł praktykom,

politykom, menedżerom).

2. początki i rozwój socjologii:

W kształtowaniu się nauki wyróżnia się dwa etapy:

-etap przednaukowy- formowanie się socjologii opartej

-etap naukowy- rozpoczął się z formalnym powstaniem socjologii

Etap przednaukowy:

Platon('państwo') i Arystoteles ("Polityka") zajmowali się problematyką państwa i prawa, mechanizmami zdobywania i sprawowania władzy;

Seneka (stoicy)-problematyka etyczna.

Św. Augustyn- koncepcja społ. Oparta na doczesnych i nadprzyrodzonych wartościach;

Św. Tomasz z Akwinu- społ. Składa się z ludzi modlących, wojujących i panujących;

Niccolo Machiavelli- "Książe", świecka teoria państwa;

Tchomas Mourus-"Utopia" założenia nowożytnego socjalizmu utopijnego.

Etap naukowy:

* COMTE- twórca socjologii, "Kurs filozofii

 pozytywnej", przedmiotem badań jest społeczeństwo

 stanowiące zharmonizowaną całość i składające się z

 elementarnych cząstek zwanych rodzinami; obserwacja

eksperyment, metoda porównawcza, analiza historyczna;

*LE PLAY-grupy społeczne, głównie klasa robotnicza

*SPENCER-"Zasady socjologii", zadaniem s. jest opis

wyjaśnienie, zrozumienie;

*SZKOŁA EKOLOGICZNA-człowiek jest częścią

przyrody

*PARETO-teoria krążenia elit wyjaśniająca nieróno-

ści społecznych; proces dziejów to zmiana elit rządzą-

cych;

*DURKHEIM-s. jako nauka o faktach społecznych

*TONNIES- wyróżniał dwa typy i więzi zbiorowo-

ści- wspólnota i społeczeństwo;pokrewieństwo i

sąsiedztwo;

*SIMMEL- s. powinna badać formy życia społe-

cznego;

*WEBER- przedmiotem badań są działania

społeczne, czynności zorientowane na zachowania

się ludzi.

3. socjologia polska:

*SKUPIŃSKI- ojciec s. polskiej; zajmował się

społecznymi uwarunkowaniami jednostki ludzkiej

i jej natury; praca i dążenie do wiedzy za główne

normy życia społecznego;

*GUMPLOWICZ- nawiązywał do walki ras, konfliktu społecznego, funkcji państwa jako organizacji panowania jednej grupy nad drugą;

*LIMANOWSKI- idee socjalistyczne, demokracja i historia myśli społecznej;

*KELLES-KRAUZ- idee socjalistyczno-demokratyczne, ruchy rewolucyjne;

*PETRAŻYCKI-prawo to ważny czynnik determinujący życie społeczne;

*MALINOWSKI- kultura życia w społeczności;

*ZNANIECKI- twórca s. jako dyscypliny akademickiej; humanistyczna socjologia indukcyjna;

zjawiska społ. oparte są na podstawach ludzkich, ich wartościach. Przedmiotem s. są 4 systemy

(czynny, stosunki społ., osobowość i grupa społ.),metoda autobiograficzna oparta na pamiętnikach;

*KRZYWICKI- wiedza socjologiczna: obejmująca społ. wczesnych epok i współczesne społ. polskie.

*GRABSKI- socjologia wsi jako agronomia społ.

*BUJAK- obraz wsi polskiej i stosunki społ. zachodzące na wsi;

*CHAŁASIŃSKI- autobiografia, problemy wsi i chłopstwa, robotników, inteligencji, wychowania kultury narodu;

*SZCZURKIEWICZ- logiczne i metodologiczne słabości koncepcji socjologicznych;

*OSOWSKI- problematyka narodu, struktur społ.,

formy życia, estetyka;

*OSOWSKA- moralność, normy etyczne;

*SZCZEPAŃSKI- twórca I podręcznika po wojnie, historia socjologii, wpływ urbanizacji na człowieka człowiek i naród.

4. teoria socjologiczna a praktyka:

Postawy praktyki:

~ subiektywne wartościowanie rzeczywistości zgodne z własną postawą;

~ aktualistyczna perspektywa- dostrzeganie tego, co najsilniej rysuje się w danej chwili;

~ przesadny optymizm- zasłania możliwości

głębszego przewidywania

~ monizm przyczynowy i myślowy- dostrzeganie

jednej podstawowej przyczyny w interpretowaniu

zjawisk, brak jakichkolwiek powiązań;

~ wieloznaczność terminów;

~ rutyniarstwo w działaniu- autonomizacja działań.

Postawy teoretyka, nauki:

~ ścisłe i obiektywne ujmowanie zjawisk;

~ unikanie subiektywnych wartości oraz stronienie

od sympatii i apatii;

~ transaktualna postawa, niezależna od aktualnych

prądów i zainteresowań społ- politycznych;

~ jednoznaczna terminologia;

~ chłodne i czujne obserwowanie badanej rzeczywist.

Znajomość teorii w praktyce pomaga człowiekowi w

racjonalnym orientowaniu się w problemach społeczno-

ekonomicznych. Trafniejsza diagnoza rzeczywistości,

wybranie właściwych środków, przewidywanie nas-

tępstw.

2. WSPÓŁCZESNE ORIENTACJE SOCJOLOGICZNE

a)teoria funkcjonalistyczna:

Przedstawiciele funkcjonalizmu ujmowali społeczeństwo jako system, całość składającą się z powiązanych wzajemnie elementów, podsystemów. Systemy i jego elementy pełnią w stosunku do siebie odpowiednie funkcje. Istotne funkcje w systemie pełnią instytucje kontroli, usuwające wartości i normy wywołujące napięcia. Wymogiem systemu jest istnienie instytucji socjalizujących, wychowujących, kontrolujących.

Teoria modernizacji- jej zadaniem jest wyjaśnianie zjawiska nierówności społ., koniecznego do funkcjonowania ciągłości społeczeństwa.

b) teoria konfliktu:

teoria konfliktu jest normalnym stanem każdego społ. Konflikt społeczny pełni pozytywne funkcje, prowadząc do postępowych zmian społeczeństwa. Wynika on z organizacji społeczeństw, ich gospodarki, polityki i kultury. Konflikt może prowadzić do zmiany całego systemu społecznego. Między danymi grupami konflikty pełnią funkcje równoważące i stabilizujące. Konflikt zewnętrzny lub zagrożenie zew. sprzyjają integracji wewnątrzgrupowej, są więc dla grupy funkcjonalne.

c) teoria wymiany społecznej:

Teoria wymiany społecznej nawiązuje do tradycji behawioryzmu- do zachowań ludzkich. Społeczeństwo ujmowane jest tu jako sieć międzyludzkich wzajemnych oddziaływań, interakcji. Zachowanie pojedynczego człowieka tłumaczone jest jako wyuczona reakcja na zachowania innych ludzi, kierowana do maksymalizacji nagród, zysków i minimalizacji kar, kosztów. Życie społ. to rynek ekonomiczny, na którym dokonują się transakcje, w toku których ludzie wymieniają między sobą wartości nagradzające i karzące. Teoria wymiany społ. wyjaśniana jest przez zasady instrumentalnego uczenia się.

d) teoria działania społecznego:

Działanie ludzkie skupia wartości subiektywne oraz Oczekiwania interpretacyjne adresatów działania. Działania społeczne skierowane są ku innym ludziom, mają wymiar instrumentalny. Inne działania to zachowania kierujące się dążeniem do celu bez względu na koszty; działania emocjonalne i tradycyjne. Jednostka sama decyduje o tym, czy chce być emocjonalnie zaangażowana czy obojętna. Wszystkie decyzje musi podejmować sama.

e) socjologia humanistyczna:

Założenia socjologii humanistycznej(analitycznej, rozumianej):

-zachowania mają aspekt subiektywny- ich sens dla zbiorowości;

-zachowania odbywają się w sytuacji społecznej- jak są określane przez ludzi;

-badanie postaw ludzi na podstawie udzielanych odpowiedzi jest zawodne;

-rozpoznanie postaw realistycznych ludzi może nastąpić

poprzez wczucie się badacza w ich sytuację;

-metodą pozwalającą rozpoznać postawy realistyczne jest

metoda dokumentów osobistych i obserwacja uczestnicząca

3. STRUKTURY SPOŁECZNE

a) społeczeństwo:

Społeczeństwo(ZNANIECKI)- to kompleks grup współ- istniejących i krzyżujących się, podporządkowanych jednej grupie dominującej. Jest wielką zbiorowością terytorialną stanowiącą układ zamknięty, posiadającą własne cechy odrębności, dostępne badaniom empirycznym i historycz. struktura społeczna- to układ relacji między elementami społeczeństwa- status, rola, organizacja, grupy, instytucje. Według SZCZEPAŃSKKIEGO to sposób ułożenia i przyporządkowanie sobie członków, instytucji, grup oraz elementów tej grupy.

Pięć ocen struktury społecznej:

1.jako składnik życia społecznego;

2.ujmowanie jej poprzez zróżnicowanie klas czy środo wiska jest dowodem na to, jak wielką role odgrywają stosunki międzyludzkie;

3.głębsze wniknięcie w system tych stosunków możliwe dzięki porównaniu przeciwnych sobie lub różnych

aspektów SS w danym okresie historycznym;

4.wyjaśnienie różnic i ich przyczyn wpływa na rozszerzenie wiedzy w tym zakresie;

5.SS wpływa na występujące w społ. ideologie i pro-

gramy społeczne.

Podział społeczeństwa wg OSOWSKIEGO:

-dychotomiczny- podział dwudzielny, bogaci-biedni, dobrzy-źli;

-gradacji prostej- ilościowe kryteria podziału społ., wykształcenie;

-gradacja syntetyczna- ilościowe mierniki połączone z wartościami jakościowymi, szlachetne pochodzenie.

Według Charles'a Mills'a społeczeństwo jest tak zróżnicowane, że tworzy specyficzne ugrupowania społeczne klasy, warstwy.

Wyróżnił 4 układy uwarstwienia: zawodowy, klasowy, prestiżu, władzy.

Klasa społeczna- zbiór ludzi, których łączy wspólnota pewnego losu.

Grupa społeczna- tożsamość społeczno- gospodarcza.

Struktura społeczno- zawodowa- to pojęcie używane w statystyce ludności, ekonomii i socjologii. Jej częścią składową jest kategoria społeczno- zawodowa. Polega na wyróżnieniu i wydzieleniu kategorii społeczno-zawodowych jako podstawowych części składowych społeczeństwa.

Podział zawodów wg Lipset'a i Bendix'a:

1.pracownisy fizyczni;

2.pracownicy umysłowi;

3.rolnicy.

Warner wyróżnił 6 zawodów społeczności lokalnej:

-profesjonaliści i właściciele,

-kupcy hurtowi i detaliczni,

-urzędnicy,

-wykwalifikowani robotnicy,

-półwykwalifikowani robotnicy,

-niewykwalikowani robotnicy.

b) zbiory społeczne:

Podstawą istnienia społ. i grup społ. jest człowiek. Zbiory ludzkie dzielą się na proste zbiory i zbiorowości społeczne.

Proste zbiory- to zbiory ludzi wydzielone w sensie dystrybutywnym w praktyce życia społ. ze względu na jakąś

wspólną cechę lub cechy, które są niezależne od ludzi.

Dzielą się na:

sensie dystrybutywnym w praktyce życia społ. ze

względu na określone cechy demograficzne i zawodowe. Nie ma więzi społecznej.

Podział kategorii społecznej:

- płci

- stanu cywilnego

- wieku

- wykształcenia

- zawodu

- pokrewieństwa.

c) zbiorowości społeczne:

Są to zbiory ludzi, w których pomiędzy członkami za-

chodzą więzi społeczne, wzajemne oddziaływanie.

Podstawą ich istnienia są grupy społeczne.

Zbiorowości o podobnych zachowaniach:

dziesięciu osób zainteresowanych jednym zdarzeniem.

Mogą wystąpić postawy i skłonności do wspólnego

działania, do zamienienia w tłum;

stępują więzi społeczne. Nie posiada norm organizacyjnych i moralnych. Czynniki kształtujące tłum:

gniew, zemsta, krzywda, pęd do zdobyczy. Potrzebny

jest przywódca. Zjawisko dezindywidualności.

Rodzaje tłumu:

- agresywny- atakujący jednostkę, grupy społ. i instytucje społeczno-polityczne , ekonomiczne

- uciekający, ogarnięty paniką- np. katastrofa żywiołowa

- nabywający, rabujący- w czasie kryzysów gosp., głodu

- demonstrujący- w celu potępienia, pogardy i protestu lub pochwały

d) grupa społeczna:

To zbiór ludzi, obejmujący co najmniej trzy osoby i wykazujący w swoim współżyciu jakąś organizację społeczną.

Organizacja społeczna grupy-to zespół normatywnie wyznaczonych i sankcjonowanych stosunków społecznych.

Wyznaczniki grupy:

- co najmniej troje członków

- odrębność od innych grup świadomość "my"

- symbole, terytorium, idee

- zadanie i cele grupy

- organizacja grupy utożsamiana z jej strukturą-

pozycja, rola, władza, wzory działania, formy kontroli.

Para nie może być grupą społeczną, ponieważ nie ma tu wpływu osoby trzeciej. Układ stosunków w grupie:

Każda grupa aby trwać i rozwijać się musi posiadać więzi powodujące jej wewnętrzną spójność. Więź społeczna to całość stosunków, połączeń i zależności łączących ludzi w trwałe zbiorowości społeczne.

Między ludźmi powstają więzi osobiste i rzeczowe. Z więziami związek mają wzory społeczne. Więź społeczna to zespół norm określających te właściwości, które winien realizować każdy osobnik danej grupy(styczność przestrzenna, psychiczna, społeczna)

Rola społeczna-aktywny wzór zachowania jakiego oczekuje grupa od jednostki.

W grupie istnieje system kontroli społecznej:

- zwyczaje-ustalone przez grupę;

- obyczaje

- moralność-ocena zachowania człowieka w kategor-

jach dobra i zła

- religia-sankcje ponadnaturalne;

- prawo-zobowiązanie wobec kogoś.

Rodzaje grup społecznych:

- małe- kilka-kilkadziesiąt osób, przywództwo

- duże

- pierwotne- małe zbiorowości, więź społeczno-

psychiczna, emocjonalna;

- wtórne- zbiorowości osób zaangażowane do uzy-

skania odpowiednich celów, organizacje zawodowe,

polityczne;

hobbistyczne, gangi.

e) małe grupy społ.-rodzina, krąg sąsiedzki:

- formalne- celowe, zamierzone, zespoły pracownicze

- nieformalne- spntaniczne, tworzone pod wpływem

działania różnych motywów, grupy koleżeńskie,

Rodzina-to grupa złożona z osób połączonych więziami małżeństwa, rodzicielstwa, pokrewieństwa, powinowactwa lub adopcji. Jest to grupa pierwotna mała. Zanik przywództwa, jest wyraźny podział pokoleniowy oraz intymność stosunków. Silna spójność wewnętrzna. Jest podstawową grupą społeczną, w której młody człowiek zdobywa pierwszą wiedzę o życiu społecznym. Powstaje dzięki małżeństwu-warunek konieczny.

Są dwa rodzaje więzi:

- małżeńska

- między dziećmi a rodzicami(pokrewieństwa).

Pokrewieństwo może być rzeczywiste i zastępcze. Więź powinowactwa- małżeństwo innych swych krewnych, np. szwagier, teść, zięć. Pokrewieństwo może zachodzić w linii wstępnej(rodzice, dziadkowie, pradziadkowie) oraz w linii zstępnej(rodzice, dzieci, wnuki). Obie występują w linii prostej. W linii bocznej występują ciotki, wujkowie, kuzynowie.

Rodziny dzielą się na:

Są małżeństwa:

Uwzględniając liczbę członków wyróżnia się rodziny:

Ze względu na sposób dziedziczenia pozycji społecznej wyróżnia się rodzinę:

Ze względu na hierarchię prestiżu i władzy wyróżnia się rodziny:

Ze względu na fakt zamieszkiwania małżeństwa wyróżnia się rodziny:

Podział rodzin ze względu na kryterium typu społeczności lokalnej:

tzw. czasu wolnego,

Ze względu na kryteria ekonomiczno-społeczno-kulturowe wyróżnia się rodziny:

Funkcje rodziny:

W rodzinach mogą występować zjawiska patologiczne przejawiające się w konfliktach, napięciach , kryzysach.

Konflikty są starciem wywołanym rozbieżnościami postaw, celów, sposobów działania. Napięcie to trwały konflikt.

Krąg sąsiedzki- tworzą go zamieszkałe w pobliżu siebie

rodziny. Musi między nimi zaistnieć jakaś więź społeczna,

wynikająca ze wzajemnej identyfikacji oraz z bardziej lub

mniej zażyłego obcowania. Można wyróżnić sąsiedztwo

rodzin i sąsiedztwo jednostek.

Sąsiedztwo społeczne rodzin wiejskich:

- przewaga więzi rzeczowej i ekonomicznej,

- znacząca więź rekreacyjno- towarzyska i

kulturalna,

- pogłębiona więź emocjonalna, uczuciowa

- nieformalna kontrola społeczna i stosunki

sąsiedzkie.

Sąsiedztwo społeczne rodzin miejskich:

- selektywność społeczna,

- słabnie bliskość społeczna.

f) społeczność lokalna przykładem grupy średniej:

Społeczność lokalna- to zbiorowość społeczna zamieszkująca określone terytorium, na którym członkowie rozwijają aktywność społeczno-gospodarczą. Kształtują one silnie lokalne więzi społeczne oraz różne formy lokalnego życia zbiorowego opartego na podobieństwie sytuacji, wspólnych norm i działań, celów i wartości. Społeczność lokalna charakteryzuje się strukturą ról i pozycji hierarchicznie ze sobą splecionych. Podstawowe własności:

-członków łączy więź na podłożu zamieszkania tego samego

 terytorium o geograficznie określonych granicach

-bezpośrednia styczność mieszkańców

-zbiór najważniejszych inicjatyw regulujących codzienne

zachowania

-określona pozycja jednostki

-zasada odrębności.

Podstawowym warunkiem powstania społ. lokalnej jest terytorium. Szczególnym rodzajem takiej społeczności o podłożu terytorialnym jest gmina.

g) duże grupy społeczne:

NARÓD-to grupa osób ludzi historycznie uformowanych

na określonym etapie rozwoju elementów etnicznych,

posiadająca zwarte terytorium, swoistą kulturę, gospodarkę i

organizację polityczną. Jest zbiorowością stanowiącą zam-

knięcie łańcucha rozwojowego. Przesłanki i powstania N.:

-ekonomiczne-gospodarka towarowo-pieniężna,

-przemiany społeczno-polityczne- feudalizm à kapitalizm

-środowisko geograficzne- terytorium

-idea ojczyzny

Czynniki narodotwórcze:

Ø język-warunek konieczny, ale wspólnota językowa

nie jest koniecznym atrybutem narodu;

Ø państwo

Ø gospodarka- stosunki i współzależności ekonomicz.

Ø elementy społeczno- kulturowe;

Ø świadomość narodowa- składają się na nią: przeko-

nania, wartości, oceny. Wyraża się w niej poczucie

wspólnoty i solidarności z określonym narodem oraz

towarzyszące mu poczucie odrębności wobec innych

państw;

Ø charakter narodowy- właściwości psychiczne,

osobowościowe, polityczne, kulturowe, nawyki.

Stereotypy- względnie ustalone schematy przedstawiania

sobie osób, sytuacji i grup społecznych. Ułatwiają nam

obcowanie społeczne, ale jednocześnie deformują obraz

rzeczywistości społecznej, upraszczają go i prowadzą do

niesprawiedliwych ocen i do sytuacji konfliktowych

MNIEJSZOŚCI NARODOWE-to grupa etniczna, która

żyje w narodzie mającym inną większość etniczną. Zacho-

wują odrębność obyczajów, języka, dążeń i aspiracji. W

Polsce mniejszości narodowe stanowią 1,5% społeczeństwa

Ukraińcy, Białorusini, Litwini, Żydzi, Cyganie, Czesi,

Słowianie i Niemcy.

INTELIGENCJA- to zbiorowość społ., posiadająca pod-

stawowe cechy warstwy społecznej, obejmująca ludzi, u

których w działalności zawodowej przeważa element pracy

umysłowej, ludzi pełniących specyficzne funkcje, wyma-

gające określonych kwalifikacji. Jest ona silnie zróżnico-

wana wewnętrznie, dzieli się na kategorie społeczno-zawo-

dowe, społeczno-ekonomiczne, społeczno-polityczne.

Funkcje inteligencji:

Ø kulturotwórcza,

Ø twórcy nauki i techniki,

Ø polityczne,

Ø krytyki społeczeństwa,

Ø biurokratyzacji.

ELITY WŁADZ- stanowią ją ci, którzy biorą udział w

kształtowaniu i podejmowaniu decyzji państwowych.

Rodzaje elit:

Ø polityczne,

Ø gospodarcze,

Ø wojskowe,

Ø kościelne, artystyczne, sportowe.

Podstawową rolą jest wywieranie wpływu na życie polity-

czne, ekonomiczne, kulturowe. Może ingerować we wtór-

ny podział dochodu narodowego, wpływać na rozwój szkol-

nictwa, służby zdrowia, ubezpieczeń społecznych. Władza

zdobyta przez elitę sprawowana była siłą i przymusem. Czę-

sto nie chce wprowadzać w życie głoszonych wcześniej

poglądów i programów.

H )cechy małych i dużych grup:

Małe grupy:

wartości

społecznych

człowieka

Duża grupa:

Plemię- to zwarta forma życia zbiorowego, rozpowszech-

niona na wszystkich kontynentach. Złożona jest z większej

ilości rodów i klanów. Trudno określić liczebność plemion

pierwotnych. Posiadały zaczątki organizacji formalnej-

wódz, rady plemienia oraz podgrupy jako zespół wojow-

ników. Były podstawą formowania późniejszej państwo-

wości słowiańskiej oraz starożytnej Europy.

Lud- szersza zbiorowość aniżeli plemię, posiadająca wyższy

stopień kulturowy oraz wyższy poziom organizacyjny.

Współżycie zbiorowe regulowane jest poprzez tradycję,

obyczaj, religię a pozytywne prawo gra bardzo małą rolę.

Polonia zagraniczna- skupisko ludności pochodzenia pols-

Kiego, żyjącej poza granicami naszego kraju. Polonia za-

graniczna stanowi 12mln. osób.

Asymilacja- proces wzajemnego przenikania i zlewania się,

w której jednistka i grupy pod wpływem wspólnych doś-

wiadczeń, wspólnej historii internalizują się.

4. ŚWIADOMOŚĆ I KULTURA W SPOŁECZEŃSTWIE

a)pojęcie świadomości społecznej:

Świadomość społ.- to całokształt charakterystycznych dla

danego społeczeństwa w danej epoce treści i form życia

zbiorowego składających się na sposób myślenia i kulturę

umysłową tego społeczeństwa. Obejmuje postawy, poglądy

i opinie ludzi, właściwości układu psychicznego różnych

grup danego społ., oraz historyczne, wytworzone zinstytu-

cjonalizowane formy życia duchowego. Jest całokształtem

zobiektywizowanych idei, wywierających wpływ na świa-

topogląd i działania człomków określonego historycznie

społeczeństwa. Świadomość społ., stanowi odmienny jako-

ściowo system, wyznaczony i utrwalony przez całokształt

stosunków społ., łączących społeczeństwo lub określone

jego grupy. Jest zależna od bytu społecznego w sposób:

-ontologiczny- świadomość ta jest produktem życia ludzi,

którzy muszą zaspokajać podstawowe potrzeby drogą

opanowywania przyrody w społ., procesie pracy oraz

możliwość tworzenia życia

-treściowy- treścią świadomości jest odzwierciedlenie

materialnych warunków egzystencji

-funkcjonalny- idee upowszechnione na danym etapie

historycznym rozwoju społ., nie są obojętne wobec

ekonomicznych i politycznych interesów danej grupy.

b) rola tradycji w kształtowaniu świadomości społ.:

Z pokolenia na pokolenie przekazywane są treści świa-

domości obejmujące różnego typu obyczaje, poglądy,

wierzenia itd. Treści te składają się na tradycję. Proces

przekazywania tych treści jest jednym z głównych sposobów

włączania przeszłości do aktualnej świadomości społecznej.

W każdej epoce istnieje kanon tradycji kulturowej, w którym

społeczeństwo wyraża swój stosunek do swojej przeszłości

i który włącza do swojej świadomości jako dziedzictwo

przeszłości. Istnieją walki ideologiczne wokół kanonu "ży-

wej tradycji".

c) rola idei w życiu społecznym:

Idea społeczna(CZARNKOWSKI)- to wzór życia dla jed-

nostek jako członków związku ludzkiego i wzór dla społ.,

jako związku jednostki. Wzór będący nakazem działania.

Rodzaje idei społecznych:

do minionych epok;

Idea społeczna(KRZYWICKI)- podłoże historyczne wpływa

biernie i hamująco na nasze zachowania, pobudzająco nato-

miast wpływają idee zrodzone samorzutnie w przekształca-

jącym się usrtoju życia społecznego. "Wędrówka idei"-

przenoszenie się idei z jednego do drugiego społeczeństwa.

Idee zrodzone w jednym środowisku przenoszone są do

innego środowiska, odmiennego od tego, w którym powsta-

ły. Są dwie postacie wędrówki idei: w czasie(gdy nowa

epoka podejmuje idee odziedziczone po przeszłości) i w

przestrzeni(przyswajanie sobie idei zrodzonych gdzie

indziej).

d) opinia publiczna:

Jest to swoista postać świadomości społecznej, obejmu-

jąca ogół poglądów wielkich odłamów społeczeństwa i

grup społ., na tematy aktualnie ważne dla danego społecz.

Jest uwarunkowana różnorodnymi czynnikami obiekty-

wnymi. Rola opinii społecznej- traktowana jest jako na-

rzędzie wpływu na rządy. Wpływ ten jest zróżnicowany

w zależności od sposobu sprawowania władzy, ale nie

można go lekceważyć. Badania opinii publicznej wyra-

stają z tradycji myśli liberalnej i ideałów demokracji ame-

rykańskiej. W Polsce pierwsze sondaże były w 1958r pod-

jęte przez Ośrodek Badania Opinii Publicznej i Studiów

Programowych przy Polskim Radiu i Telewizji.

e) pojęcie kultury w socjologii:

Kultura w naukach społecznych obejmuje:

-wytwory materialne i duchowe ludzkości, jej dorobek;

-całokształt historycznie ukształtowanych wartości, zasad

i norm współżycia stanowiących podstawę wychowania;

-całokształt wytworów duchowych ludzkości lub określo-

nych społeczeństw, narodów grup.

Socjologicznie kultura-to całokształt materialnego i ducho-

wego dorobku ludzkości, nagromadzonego, utrwalonego i

wzbogaconego w ciągu dziejów, przekazywanego z poko-

lenia na pokolenie.

f) kultura a struktura społeczna:

Struktura społeczna znajduje swoje odzwierciedlenie w

kulturze. Zależności między kulturą a strukturą rozpatry-

wane są w aspekcie:

Ø ilościowym,

Ø jakościowym,

Ø zakresowym,

Ø merytoryczno - światopoglądowym.

Wskaźniki uczestnictwa w kulturze: prasa, radio, telewizja,

film, publikacje i udostępnianie książek przez biblioteki,

spektakle teatralne, koncerty, wystawy muzyczne.

Dyfuzja kulturowa- wytwarzanie się podobieństw kulturo-

wych w różnych społeczeństwach przez rozprzestrzenianie

elementów danej kultury i przejmowanie ich przez inną

kulturę. Siłą napędową ogólnoludzkiej integracji kultu-

rowej jest rewolucja technologiczna, postęp cywilizacyjny

narodów.

g) kultura masowa:

Tworzy ją ogół jednolitych wytworów kultury, użytkowa-

nych współcześnie przez wielkie, zróżnicowane masy

odbiorców. Odnosi się to zwłaszcza do treści przekazy-

wanych i odbieranych przez środki masowego przekazu.

Wśród krytyków kultury masowej wyodrębnia się 2 grupy:

1.reprezentująca podejście arystokratyczne- winią odbio-

rców, masy niezdolne zrozumieć i oceniać dzieła wybitne.

2.reprezentująca stanowisko demokratyczne- posądzają i

obwiniają środki masowego przekazu o zmowę, mającą

na celu utrzymywanie mas w ciemności.

5. SOCJOLOGICZNA KONCEPCJA OSOBOWOŚCI

a) osobowość i jej elementy:

osobowość-to całokształt względnie stałych, choć stale

zmieniających się cech jednostki.

W ujęciu socjologicznym osobowość jest cechą kulturową

będącą wyrazem wzoru, do którego osiągnięcia zmierzał

proces wychowania i samowychowania. Terminu osobo-

wość używa się w 3 znaczeniach:

-na określenie tego, co warunkuje jedność i toąsamość

istoty ludzkiej,

-na określenie wzoru idealnego, do którego zmierza pro-

ces wychowania,

-na określenie układu stałych cech lub mechanizmów

wewnętrznych regulujących zachowania się człowieka.

Osobowość społeczna- ogół społecznych wzorów, jakie

realizuje i ról, jakie pełni jednostka wobec innych ludzi jako

członków społeczeństwa. Składniki osobowości to: potrzeby,

motywacje, zainteresowania, poglądy, wartości, postawy,

mechanizm kontroli, temperament, zdolności i inteligencja.

elementy składowe osobowości dzieli się na:

 anatomiczne, wzrost, budowa organizmu, fzijologia,

inteligencja, spostrzegawczość, temperament. Najwa-

żniejsze to:

-temperament- zespół cech wrodzonych, tworzących

psychiczną podbudowę osobowości, emocjonalność,

aktywność, oddźwiękowość

-charakter- nadbudowa temperamentu, względnie trwa-

łe cechy psychiczne zależne od warunków społecznych

-intelekt- obejmuje zdolności i zainteresowania,

wości, 2)role społeszne pełnione w grupach społeczn.

3)jaźń subiektywna- wyobrażenie o własnej osobie

pod wpływem innych, 4)jaźń odzwierciedlona- wy-

obrażenia o sobie odczytane z wyobrażeń innych

ludzi o nas.

b) typy osobowości:

typy osobowości wg Hipokratesa:

Ø sangwinik- człowiek łatwo zapalający się i łatwo

gasnący, żywe usposobienie, aktywny, ale nie wytrwały

Ø choleryk- też pobudliwy, ale wytrwały;

Ø flegmatyk- mało pobudliwy, ale wytrwały;

Ø melancholik- słabo reagujący uczuciowo i mało

aktywny, ale wytrwały.

Hipokrates za podstawę klasyfikacji przyjął cechy:

emocjonalność, aktywność i oddźwiękowość.

Biologiczne typy osobowości(Kretchmer):

- pykniczny,

- asteniczny,

- atletyczny,

- dysplastyczny.

Według Junga są dwa typy osobowości:

Są cztery podtypy: myślący, uczuciowy, intuitywny i

Zmysłowy.

Klasyfikacja wg Znanieckiego:

Ø człowiek pracy

Ø człowiek zabawy

Ø człowiek dobrze wychowany

Ø człowiek zboczeniec.

Człowiek jest istotą społeczną i dlatego trudno się doszu-

kać w nim stałej, niezmiennej osobowości. Społeczeństwo

stwarza warunki pozwalające na utrzymanie fizycznej eg-

zystencji człowieka oraz umożliwia mu rozwinięcie

zdolności psychicznych, nabycie wiedzy, wyrobienie

 postaw regulujących i ułatwiających zachowanie się.

c) makro- i mikrostruktura uwarunkowania osobowości:

Makrostruktura stanowi ogólny i łatwo dostrzegalny szkielet

społeczeństwa. Ma istotny wpływ na osobowość, ponieważ

określa:

-szanse jednostki na osiągnięcie cenionych wartości w życiu,

-rodzaj podkultury i ideologii właściwej danej kategorii,

-styl życia.

Mikrostruktura- to grupy społeczne, w których człowiek się

wychowuje i działa, np. rodzina, szkoła, rówieśnicy, grupa

pracownicza, krąg towarzyski. W mikrostrukturze wzory

ideowe i kulturowe wyrosłe w makro przeplatają się ze

specyficznymi interesami i wzorami kulturowymi małych

grup społecznych.

d) zachowania społeczne i postawy jednostki:

socjalizacja- proces kształtujący osobowość człowieka,

przystosowuje go do życia i porozumiewania się z innymi

ludźmi za pomocą języka i symboli. W procesie socjalizacji

dużą rolę odgrywa konformizm społeczny- to postępowanie

polegające na podporządkowywaniu się normom i wzorom

grupy społecznej, do której jednostka należy.

Wyróżnia się dwa typy postaw:

opiniami, normami, zasadami.

6. ZMIANY I PROCESY SPOŁECZNE:

a) pojęcie i rodzaje procesów społecznych:

proces społeczny- seria zjawisk, zdarzeń, faktów dotyczących

osobowości, grup, zbiorowości, powiązanych ze sobą różnego

rodzaju zależnościami przyczynowymi lub strukturalno-

funkcjonalnymi. W socjologicznym ujęciu procesem społecz.

nazywa się serie zjawisk dotyczące osobowości, grup i zbio-

rowości powiązanych ze sobą w taki sposób, że są one zja-

wiskami tylko społecznymi. Procesy społeczne dzielimy na:

Ø interpersonalne- wewnątrz osobowości człowieka,

Ø między jednostkami- przyjaźń, wrogość,

Ø między jednostką a grupą społeczną- bunt,

Ø między dwiema grupami- współpraca.

Ze względu na dążenia jednostek i grup procesy dzielimy na:

Ze względu na zmiany w organizacji procesy dzielimy na:

- rozwoju i postępu,

- dekadencji- upadek systemu wartości,

- reorganizacji społecznej- transformacja ustrojowa,

- dezorganizacji społecznej- alkoholizm, narkomania,

przestępczość.

Ze względu na reperkusje w stosunkach międzyludzkich

procesy dzielimy na procesy zmieniające:

Ø ideologie,

Ø religie,

Ø naukę,

Ø technikę,

Ø społeczności terytorialne,

Ø miejsce jednostki lub grupy w przestrzeni społecz.

b) industrializacja i dezindustrializacja:

INDUSTRIALIZACJA- to przechodzenie od gospodarki

opartej na rolnictwie do gospodarki opartej na przemyśle.

Jest procesem wielowarstwowym, obejmującym ogół zja-

wisk powstających w toku uprzemysłowienia; jest procesem

społecznym, który wywołuje określone procesy polityczne

kulturowe, ekologiczne. W ujęciu socjologicznym industria-

lizacja to zmiany w strukturze życia społ., w zainteresowaniach,

ambicjach.

DEZINDUSTRIALIZACJA- kurczenie się tradycyjnych gałęzi

przemysłu, spadek zatrudnienia robotników. Stanowiące

dotychczas główny napęd ekonomiczny racjonalizacja i korzy-

ści skali ustępują miejsca zdolnościom innowacyjnym w

sferze techniki i kontaktach z klientami.

c) urbanizacja i ruralizacja:

URBANIZACJA- to proces społ. i kulturowy wyrażający się

szybkim wzrostem liczby i rozwojem ośrodków miejskich

na skutek koncentracji przemysłu i handlu. Napływ ludności

wiejskiej do miast. Proces ten przebiega w 4 płaszczyznach:

demograficznej, przestrzennej, ekonomicznej i społecznej.

Proces urbanizacji nie jest jednak pozbawiony mankamentów.

RURALIZACJA- przenoszenie wartości wiejskich do miasta

np. próby stworzenia przez urbanistykę osiedlową możliwości

wykorzystania otoczenia domowego dla wypoczynku, nawią-

zanie bliższych więzi z sąsiadami.

d) ruchliwość społeczna:

jest to proces społeczny polegający na zmianie przez jedno-

stki lub grupy ich miejsca w przestrzeni lub miejsca w ukła-

dzie pozycji społecznych. Wyróżnia się dwa typy ruchliwości:

grup w przestrzeni społ. bez zmiany pozycji społecznej;

zmiana miejsca w strukturze, ale pozostanie na tym samym

szczeblu drabiny społecznej- dojazdy do pracy i fluktuacja

pracowników(z zakładu do zakładu);

z pozycji niższej na wyższą lub odwrotnie.

e) zjawiska dezorganizacji i patologii społecznej:

DEZORGANIZACJA SPOŁECZNA- to stan, w którym

zachowania i działalność poszczególnych jednostek i grup

są niezgodne z ustalonymi normami społecznymi. To rozkład

istniejącego systemu więzi społecznych, gwarantujących spój-

ność i funkcjonalność układu wzorów działania jednostek

i instytucji.

PATOLOGIA SPOŁECZNA- to odchodzenie od obowią-

zujących w społeczeństwie norm i zbaczanie z wyznaczonej

i akceptowanej społecznie drogi. Rodzaje patologii:

- alkoholizm,

- narkomania,

- nikotynizm,

- przestępstwa gospodarcze.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
socjologia - opracowane zagadnienia(2), Uniwerek
socjologia opracowanie tekstow
Socjologia organizacji socjologia organizacji opracowanie zagadnien
Antropologia Opracowanie - Mead - Trzy kultury, SOCJOLOGIA, antropologia kultury
opracowanie szackiego, Interesujące, SOCJOLOGIA (materiały)
GLOBALNA MŁODZIEŻ opracowanie, Socjologia wychowania - wykład - prof. zw. dr hab. Zbyszko Melosik
opracowanie pytań na kolokwium, SOCJOLOGIA UJ, Współczesne teorie socjologiczne
socjologia opracowanie
Socjologia opracowanie
Opracowane zagadnienia Socjologia 09  dr Trosiak
Wstęp Do Socjologii - egzamin, Opracowania moje
MAŁE+GRUPY+ OPRACOWANIE NA EGZAMIN, socjologia
Opracowanie Makro, Socjologia WSNHiD
opracowane zagadnienia na egzamin, ►► UMK TORUŃ - wydziały w Toruniu, ►► Socjologia, Praca socjalna,

więcej podobnych podstron