Wykład 10

1. Rozwód jako proces (Bohannon, 1971); wymiary obszary procesu:

1. R. emocjonalny - negatywne emocje przeżywane przez rodziców i dzieci;

2. R. prawny (formalny);

3. Rozwód ekonomiczny (ustalenie podziału dóbr)

4. Rozwód rodzicielski (ustalenia co do opieki nad dzieckiem)

5. Rozwód społeczny (status osoby rozwiedzionej, poczucie izolacji, samotności);

6. Rozwód od zależności (odzyskiwanie psychicznej autonomii) = rozwód psychiczny, dwa lata; (do 3-ech, 4-ech)

2. Rozwód jako proces - Kressel 1986 -> fazy/okresy:

1. Okres przeddecyzyjny - frustracja w związku ze związkiem;

1. Z biegiem rozwoju konfliktu w związku skraca się czas nadziei, a wydłuża frustracji;

2. Zerwanie fasady solidarności małżeńskiej;

2. O. decyzji

1. Podjecie i utrzymanie decyzji

2. Próba operacjonalizacji dojrzałości - subiektywna ulga po decyzji życiowej;

3. O. negocjacji

1. Negocjowanie, np. opieki nad dziećmi, podziału majątku etc.

2. Ważna chęć współpracy z obu stron; (trudne ze względu na silne emocje negatywne)

4. O. nowej równowagi

1. Ok. 2 lat;

2. Badania Plopy („Psychologia rodziny”) - większe koszty psychofizyczne stresu większe u kobiet + strategie emocjonalne radzenia; u mężczyzn strategie poznawcze i unikowe

SKUTKI ROZWODU DLA DZIECKA

2. Etapy przystosowania się do rozwodu (zadania wg. Wallerstein):

1. Pierwszy rok:

1. Uświadomienie sobie przez dziecko realności rozbicia małżeństwa;

2. Nieangażowanie się w konflikt rodziców i wznowienie codziennych zajęć (uzyskanie dystansu wobec dorosłych, zapanowanie nad chaosem)

2. Kolejne etapy (wiele lat):

1. Uporanie się ze stratami (zwłaszcza poczuciem odrzucenia, upokorzenia, braku miłości);

2. Opanowanie gniewu i samoobwiniania (winny rozwodu);

3. Zaakceptowanie trwałości rozwodu (nieodwracalności, fantazjowanie, aż do poczucia niezależności w dorastaniu)

4. Osiągnięcie realistycznej wiary w związki z innymi ludźmi (wizja siebie jako osoby zdolnej do kochania i bycia kochanym);

3. C.d. skutki rozwodu:

1. Efekt śpiący - Rotter - rozwód w genezie niedostosowania społecznego i zaburzeń nerwicowych;

2. DDRR - obserwacje kliniczne -> powtarzające się, spójne rysy osobowościowe:

1. Poczucie zagrożenia;

2. Lęk przed ryzykiem;

3. Potrzeba sukcesu;

4. Lęk przed intymnością;

5. Gniew, poczucie winy;

6. Znieruchomienie - zatrzymanie w sytuacjach emocjonalnych;

7. Niska samoocena;

3. Badania w okręgu Alano (O'Connor); 3 modele:

1. Skutków bezpośrednich;

2. Wielu czynników ryzyka wystąpienia zaburzeń istnieje równolegle - wspólnie razem tworzą sytuację, która prowadzi do negatywnych konsekwencji;

3. Ścieżek rozwoju - rozwój zapoczątkowuje wzorzec zdarzeń życiowych sprzyjający negatywnym skutkom rozwodu, np.:

• Wczesne opuszczenie domu przez adolescenta;

• Ciąże nastoletnie etc.

• Niskie wykształcenie

• Istotny poziom konfliktu - konflikt/niski poziom opieki; konflikt/nadopiekuńczość -> obie sytuacjie niekorzystne i wysoki związek z wystąpieniem depresji;

• Międzygeneracyjna kontynuacja rozwodu -> predykator: negatywny klimat emocjonalny w rodzinie;

• Inne wydarzenia wzmagają efekt rozwodu

• MODEL OKAZAŁ SIĘ NAJLEPIEJ WYJAŚNIAJĄCY

4. Co modyfikuje negatywne skutki rozwodu?

1. Zestawienie czynników (Schaffer)

2. M. Hetherington: 3 grupy czynników:

1. Charakterystyki dziecka:

• Kumulacja czynników stresowych, którym poddawane jest i było dziecko (konflikty przed i po rozwodzie, sytuacja ekonomiczna);

• Temperament i osobowość dziecka (dziecko trudne);

• Status rozwojowy dziecka (rozumienie = spostrzeganie sytuacji rozwoju; dzieci młodsze (do 6 lat) i starsze - bardziej bolesne mogą być budowane koncepcje);

• Płeć (90% dzieci zostaje z matkami, chłopcy reagują bezpośrednio na problemy eksternalizacyjne, mocniej i dłużej; dziewczynki - pośrednio, częściej efekt śpiący, problemy internalizacyjne - lęki, depresja, pozycja „przyjaciółki matki”).

2. Charakterystyka rodziny:

• Obniżenie statusu ekonomicznego po rozwodzie (stosunek do podjęcia pracy);

• Obniżenie możliwości kontroli dyscyplinowania dziecka

• Obecność lub brak dziadków (wsparcie!)

3. Czynniki poza-rodzinne:

• rówieśnicy (zwłaszcza intymny, bliski związek przyjacielski, duża liczba kolegów);

• szkoła (konsekwentna i jasna dyscyplina, uporządkowanie i przewidywalność środowiska szkolnego);

5. Model wpływu rozwodu na rozwój psychospołeczny dziecka - G.W. Petersona

1. Podstawowe pojęcie - definicja sytuacji - stopień ważność jaką członkowie rodziny przypisują kryzysowi - czyli percepcja kryzysu przez dziecko i przez rodzica;

2. Kierunek oddziaływania na dziecko może by pozytywny, negatywny i ambiwalentny.

3. Kierunek jest zależny od zdefiniowania kryzysu przez dziecko: rozwód jako dramat - definicja dramatyczna, kiedy się pojawia:

1. Nietrafna percepcja jakości małżeństwa rodziców przed rozwodem i po rozwodzie;

2. Duża represyjność norm dotyczących rozwoju

3. Wiek dziecka - szczególnie preadolescencja, średnie i późne dzieciństwo, mniej zagrożone przed 3 r.ż i po 9 r.ż.;

4. Płeć - chłopcy;

5. Relacja między dzieckiem a rodzicem nie sprawującym opieki =

• Poziom więzi, kontakty z nim przed rozwodem;

• Percepcja jakości małżeństwa przed rozwodem

• Percepcja relacji między rodzicami po rozwodzie

• Represyjność norm dotyczących rozwodu

• Wiek dziecka

• Płeć dziecka

6. Relacja z rodzicem opiekunem:

• Jak rodzic radził sobie z rolą przed rozwodem;

• To jak rodzic definiuje sytuację i jak radzi sobie z kryzysem: ze swoimi uczuciami;

• To jak rodzic pełni rolę (często zwiększenie przymusu, brak konsekwencji - prowadzi to do nasilenia kryzysu -> wzajemnie pogarszający się cykl);

7. Inne czynniki:

• Wykształcenie rodziców;

• Zdolność do radzenia sobie ze stresem;

• Wsparcie społeczne;

6. Czynniki wpływające na poprawę sytuacji dziecka gdy odczuwa ono negatywne skutki rozwodu (Schaffer)

1. Zredukowanie nasilenia konfliktu między rodzicami;

2. Regularne kontakty z rodzicem nie sprawującym opieki;

3. Dobrostan rodzica sprawującego opiekę;

4. Utrzymanie dotychczasowego stylu życia;

5. Unikanie zmian w życiu dziecka;

6. Nawiązanie pozytywnych relacji z macochą/ojczymem;

RODZINA ZREKONSTRUOWANA

4. Definicja - rodzina, w której nowy członek lub członkowie zostają dodani do systemu rodzinnego biologicznie powiązanej naturalne grupy rodzinnej. 3 kryteria:

1. Osoba/y wprowadzana do rodziny - ile i kim jest ta osoba;

2. Powód rozbicia poprzedniego związku - rozwód, śmierć rodzica, samotne rodzicielstwo;

3. Posiadanie dzieci

5. Typy:

1. Prosta - dochodzi dorosła osoba: macocha/ojczym i złożona - dzieci z obu stron;

2. Usankcjonowana prawnie, ożywiona, ponownie założona, złożona

6. Czynniki warunkujące przystosowanie się dziecka do sytuacji rekonstrukcji - wg Dobkowskiej:

1. Dziecięca percepcja sytuacji sprzed rozwodu/śmierci rodzica (zwłaszcza siła związku z rodzicem, który odszedł);

2. Przygotowanie dziecko do rekonstrukcji (czas od rozwodu do śmierci); - kolejna/dodatkowa faza w cyklu rozwoju rodziny.

3. Cechy osobowości i temperamentu dziecka - trudny temperament, duża wrażliwość;

4. Wiek i płeć dziecka (rozumienie i odbieranie sytuacji);

5. Obecność rodzeństwa;

6. Wiek i cechy osobowości nowego rodzica - określenie siebie jako rodzica dzieci, określenie swojej roli/zdefiniowanie siebie w nowej roli społecznej;

7. Stosunek rodzica naturalnego do relacji nowy rodzic - dziecko i do rekonstrukcji;

7. Specyfika rodziny zrekonstruowanej:

1. Wg Visherów w rodzinie zrekonstruowanej zazwyczaj:

1. Jeden rodzi biologiczny poza rodziną fizycznie - ale psychicznie (obraz rodzica) istnieje;

2. Było przerwanie więzi;

3. Związek z rodzicem opiekunem wcześniejszy niż nowy; - istnieją sfery, wspomnienia, doświadczenia, o których nie wie wchodzący do rodziny nowy rodzic;

2. Cechy sprzyjające powstawaniu trudności:

1. Złożoność struktury rodziny (niejasność granic) - nowi dziadkowie etc. (ryzyko splątania);

2. Mniejsza spójność;

3. Skutki stresu rozwodowego - niezamknięcie konfliktu;

4. Nierealistyczne oczekiwania - rodzica wchodzącego do rodziny, dziecka;

5. Brak wspólnej przeszłości - wspólne doświadczenia;

6. Konflikty lojalności - wobec rodzica istniejącego poza rodziną;

7. Niepewność (niejasność) ról: RODZIC PRZYBRANY. - mało społecznie określona;

4

---