Zagadnienia na egzamin.

1. Co to jest farmakologia?

Farmakologia jest to nauka o środkach leczniczych (lekach) i ich działaniu na organizm. Nazwa pochodzi od stów greckich pharmakon -lek, trucizna i logos - nauka.

2. Definicja leku.

Lekiem nazywamy środek leczniczy, któremu nadano odpowiednią postać i który stosuje się w zapobieganiu, rozpoznawaniu bądź leczeniu chorób ludzi i zwierząt.

3. Czym zajmuje się farmakodynamika.

Farmakodynamika jest to nauka o zmianach czynności organizmu pod wpływem leku i mechanizmie działania leków.

4. Zakres farmakokinetyki.

Farmakokinetyka to nauka o losach leku w organizmie, czyli o zmianach stężenia leku we krwi i tkankach jako wypadkowej wchłaniania, wiązania z białkami, przenikania do tkanek, metabolizmu i wydalania.

5. Co to jest receptura?

Z farmakologią łączy się ściśle receptura, czyli nauka o postaćiach leków, ich zapisywaniu i sposobach sporządzania.

6. Pochodzenie i nazwy leków.

Lekiem mogą być substancje i surowce pochodzenia roślinnego, tkanki i narządy zwierzęce lub częściej preparaty galenowe sporządzone z tkanek roślinnych lub zwierzęcych.

Obecnie częściej stosuje się leki syntetyczne. Ich nazwy chemiczne są zwykle bardzo skomplikowane i używanie ich w życiu codziennym jest praktycznie niemożliwe, dlatego stosuje się obowiązujące we wszystkich krajach tzw. nazwy rodzajowe lub międzynarodowe. Fabryki produkujące leki nadają im, zastrzeżone patentem, nazwy handlowe (firmowe).

7. Działanie przyczynowe i objawowe leków.

Zasadniczym celem stosowania leków jest usunięcie przyczyny choroby. Leki takie nazywamy lekami przyczynowymi, a tego rodzaju działanie - działaniem przyczynowym. W wielu przypadkach nie jesteśmy w stanie usunąć przyczyny choroby. Staramy się zatem usunąć lub przynajmniej zmniejszyć nasilenie objawów chorobowych. Tego rodzaju działanie nazywamy objawowym.

8. Działanie antagonistyczne leków.

Działanie antagonistyczne - przeciwne, różnokierunkowe działanie leków prowadzące do osłabienia lub całkowitego zahamowania ich działania

9. Synergistyczne działanie leków.

Działanie synergiczne Synergizm jest to zgodne, jednokierunkowe działanie leków na czynność organizmu, przy czym wynik ich działania sumuje się

10. Maksymalna dawka tolerowana leku.

Maksymalną dawką tolerowana - największa dawka nie wywołująca uchwytnych objawów toksycznych.

11. Na czym polega mechanizm działania leku.

Mechanizmem działania leku nazywamy sposób jego oddziaływania ze składnikami żywego organizmu w wyniku czego dochodzi do wyzwolenia efektu farmakologicznego.

Wyróżniamy mechanizm:

• biochemiczny (receptorowy)

• fizykochemiczny

12. Losy leków w organizmie.

Uwalnianie leku polega na przechodzeniu substancji leczniczej z postaci leku do roztworu w płynach organizmu. Dzieli sią ono na trzy etapy:

1. rozpad postaci leku,

2. rozpuszczenie substancji leczniczej,

3. dyfuzję leku do miejsca wchłaniania.

13. Drogi wchłaniania leków.

Leki wchłaniają się do krążenia ogólnego przez: ->.

1. skórę

2. płuca

3. błonę śluzowe jamy ustnej

4. błonę śluzową żołądka

5. błonę śluzową jelit

6. błony śluzowej nosa

7. błonę śluzową pochwy

8. tkankę podskórną

oraz doodbytniczo, dotchawiczo, śródoponowo

14. Proces wydalania leków z organizmu.

Wydalanie odbywa się:

1. z moczem

2. z żółcią

3. ze śliną

4. przez jelita

5. przez płuca

6. z potem

7. z mlekiem matki

15. Co to jest interakcja leków?

Współczesne leczenie polega najczęściej na stosowaniu u chorego kilku leków równocześnie. Należy pamiętać, że leki te mogą wzajemnie ze sobą interferować, zmieniając niekiedy swoje działanie. Wpływ jednego leku na skład, losy w organizmie i na działanie drugiego leku nazywamy interakcją leków. Odróżniamy 3 rodzaje interakcji:

1. farmaceutyczną,

2. farmakodynamiczną,

3. farmakokinetyczną.

16. Działanie niepożądane leków.

Działanie niepożądane to wszystkie niekorzystne efekty działania leków, występujące po dawkach leczniczych. Działanie niepożądane może być nierozerwalnie związane z działaniem głównym (wysychanie w jamie ustnej po atropinie i działanie spazmolityczne) lub też może być od niego niezależne.

17. Środki antyseptyczne i odkażające.

Środkami antyseptycznymi nazywamy środki stosowane na powierzchnią żywych tkanek w celu zabicia drobnoustrojów lub zahamowania ich rozwoju. Mogą one niekiedy powodować podrażnienie tkanek, choć niektóre z nich działają ściągająco i przeciwzapalnie.

Środki dezynfekcyjne są to środki stosowane do zabicia drobnoustrojów znajdujących sią poza organizmem Są one zbyt toksyczne, aby mogły być stosowane na żywą tkanką organizmu wyższego - działają drażniąco, a w większych stężeniach żrąco.

18. Zakres działania sulfonamidów.

Sulfonamidy działają przeciwbakteryjnie głównie na następujące drobnoustroje

1. Ziarenkowce Gram-dodatnie (paciorkowce, dwoinki zapalenia płuc, słabiej gronkowce) i Gram-ujemne (dwoinki rzeżączki, dwoinki zapalenia opon mózgowych)

2. Pałeczki - czerwonki, dżumy, okrężnicy (słabo)

3. Laseczki - zgorzeli gazowej, wąglika, tężca, przecinkowca cholery

4. Bedsonie (neonketsje) - ziammiaka wenerycznego, choroby papuziej

5. Promieniowce promienicy, nokardie

19. Zasady leczenia sulfonamidami na podstawie wybranych preparatów.

Sulfonamidy stosuje się najczęściej doustnie (rozpuszczalne w wodzie sole sodowe można wstrzykiwać dożylnie).

Dawkowanie sulfonamidów krótko działających -najczęściej co 4-6 godz po 0,5-1,5 g Sulfonamidy słabo wchłaniające się lub nie wchłaniające się z jelit podaje się najczęściej pierwszego dnia 6,0 g, w następnych dniach po 3,0-4,0 g w równych porgach co 6-8 godz (3-4 razy dziennie)

Sulfonamidy podaje się po jedzeniu, ponieważ drażnią błonę śluzową żołądka. Zażywa się je z dużą ilością, płynów i z zasadami, jak soda oczyszczona, tlenek magnezowy, co zapobiega wykrystalizowaniu ich w drogach moczowych

1. Urenil- sulfakarbamid, tabletki 0,5 g; co 6-8 godz. 0,5-1,5 g.

2. Amidoxal - sulfafurazol, tabletki 0,5 g, zawiesina; 0,5-1,5 g co 4-6 godz

3. Sulfafenazol- tabletki 0,5 g, co 12 godz

4. Madroxin - sulfadimetoksyna; tabletki 0,5 g, pierwszego dnia w jednej dawce 1,0 g (2 tabletki), przez następne 3 dni co 12 godz, 0,375 g, później co 12 godz 0,25 g

5. Sulfaguanidmum - sulfaguanidyna, tabletki 0,5 g; stosuje się 2-4 tabl co 4 godz.

6. Merafin - sulfaproksyhna + sulfamerazyna, tabletki, zawiesina; przez pierwsze trzy dni l tabl. co 8 godz , następnie l tabl co 12 godz

7. Biseptol 120, 480 i 960 (Groseptol, Bactnm, Duoseptol, Septnn, Apo-Sulfatnm) - kotnmoksazol; ampułki 0,96 g/3 ml i 0,48 g/5 ml podawane r v lub r m w dawcrO,96 g co 12 godz oraz tabl 0,12, 0,48, 0,96 g i zawiesina, doustnie w dawce 30 mg/kg/dobę

8. Sulfasalazm, -EN - salazosulfapirydyna, tabletki 0,5 g • stosuje się we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego, chorobie Lesniowskiego-Crohna i zapaleniu odbytnicy, początkowo 1,0 g co 4-6 godz , a po uzyskaniu poprawy 0,5 g co 6 8 godz

9. Sulfacetamidum Natrium - sulfacetamid, krople do oczu 10%

10. Irgamid - sulfadykramid, maść do oczu 15%

11. Dermazm (Flammazme) - sól srebrowa sulfadiazyny, l % krem do stosowania miejscowego - zwłaszcza w oparzeniach

12. Ultrax - sulfametoksydiazyna, tabletki 0,5 g oraz ampułki 0,5 g/5 ml, stosuje się doustnie lub we wlewie dożylnym pierwszego dnia 1,0 g, a następnie 0,5 g l raz dziennie.

13. Plisulfan - sulfafenazol, tabletki 0,5 g; stosuje aę początkowo 1,0 g, a następnie 0,5 g co 12 godz, miejscowo maść 5%

14. Argosulfan - sól srebrowa sulfatiazolu, krem 2%, stosuje się zewnętrznie w oparzeniach wszystkich stopni oraz ownodzeniach podudzi 1-2 razy dziennie

20. Najczęściej stosowane pochodne nitrofuranu.

Nitrofurantoina

Siraliden (Nitrofurantom, Nifurantm) - nitrofurantoma, stosuje się p o (po jedzeniu) w tabletkach i kapsułkach Olg oraz zawiesina 0,05g/5 ml średnio 4 razy dziennie po l tabl lub 5 7 mg/kg m c /dobę w 4 dawkach Levantm - nitrofumol, stosuje się p o tabl 0,04 g, 2 tabl co 12 godz

Furaginum (Furagin) furazydyna. stosuje się p.o. w tabletkach 0,05 g, pierwszego dnia 0,4 g w 4 dawkach (co 6 godz}, następnie 0,3 g dziennie w 3 dawkach (co 8 godz )

Furazolidon - stosuje się w zakażeniach przewodu pokarmowego p o w postaci zawiesiny 0,33% (4 razy dziennie po 1-2 łyżki), w leczeniu rzęsistkowicy oraz w leczeniu kandydiozy odbytu

Nifuroksazyd (Ercefuryl) - stosuje się po w tabletkach 0,1 g lub w zawiesinie (0,2 g/5 mi) w dawce do 0,8 g dziennie co 4-6 godzin

Nitrofural - tabletki do ssania 5 mg maść 0,2%, zasypka 0,2%

21. CHINOLONY - podział, charakterystyka działania, preparaty.

• generacja - kwas nalidyksowy, kwas oksohnowy, kwas pipemidowy rozoksacyna

• generacja - (chmolony l-fluorowane) • norfloksacyna, enoksacyna, pefloksacyna, cyprofloksacyna, efloksacyna

• generaga (chmolony wielo fluorowane) -lomefloksacyna, fleroksacyna, temofloksacyna, tosulofloksacyna

Mechanizm działania

Chinolony mają unikatowy mechanizm działania przeciwbakteryjnego - hamują mianowicie aktywność topoizomerazy (gyrazy) odgrywającą istotną rolę w procesie replikaci transkrypgi i rekombinagi DNA Są to zatem inhibitory gyrazy

Preparaty

1. Nevigramon - kwas nahdyksowy, stosuje się w kapsułkach 0,5 g, po 2 kapsułki co 6 godz przez 7 dni

2. Gramunn - kwas oksolmowy, stosuje się w tabl 0,25 g, co 8 godz 0,5 g

3. Palm (Urolin, Pipram) - kwas pipemidowy działa silniej przeciwbakteryjnie niż kwas oksolmowy i kwas nalidyksowy, w tym także na Pseudomonas aerug/nosa, stosuje się w kapsułkach i czopkach dopochwowych 0,2 g oraz tabletkach powlekanych 0,4 g w dawce 0,4 g co 12 godz

4. Eradacm rozoksacyna, kapsułki 0,15 g. stosuje się doustnie w rzezączce niepowikłanej i zakażeniach jelitowych l kapsułkę co 12 godz

22. ANTYBIOTYKI - podział, charakterystyka.

• Antybiotyki są to substancje wytwarzane przez żywy organizm, mające w małych stężeniach właściwość hamowania rozwoju drobnoustrojów. Wielu specjalistów zalicza fluorochinolony - związki syntetyczne oraz inne syntetyczne chemioterapeutyki - również do antybiotyków.

• Zdolność wytwarzania antybiotyków mają zresztą nie tylko drobnoustroje, ale również większość organizmów wielokomórkowych zwierzęcych i roślinnych, m in człowiek

• Obecnie wiele antybiotyków jest otrzymywanych syntetycznie lub połsyntetycznie

• Wszystkie antybiotyki wykazują jedną wspólną właściwość mają zdolność hamowania rozwoju drobnoustrojów

• Antybiotyki mogą działać na drobnoustroje bakteriostatycznie lub bakteriobójczo

• Działanie bakteriostatyczne polega na hamowaniu zdolność podziału komórki bakteryjnej bez upośledzenia innych jej czynności

• Nie rozmnażający się drobnoustrój ulega zniszczeniu przez siły obronne organizmu - fagocyty i przeciwciała

23. Kiedy mówimy o antybiotykoodporności?

• Podstawowym problemem ograniczającym skuteczność antybiotyków jest antybiotykooporność, czyli uodpornienie się drobnoustrojów na bakteriostatyczne lub bakteriobójcze działanie antybiotyków

• Nabywanie oporności przez bakterie powstaje wskutek selekcji lub adaptacji

• Selekcja polega na eliminowaniu bakterii wrażliwych Pozostają wówczas przy życiu tylko osobniki oporne.

• Adaptacja może wytworzyć oporność na różnej

• Uodpornianie się drobnoustrojów może polegać na zmianie ich metabolizmu, w wyniku czego zostaje ominięta ”zablokowana” przez antybiotyk drugiej przemiany, lub na wytwarzaniu enzymów rozkładających antybiotyki (np penicylinooporny szczep gronkowca złocistego wytwarza enzym penicylinazę, która rozkłada penicylinę) Jest to oporność chromosomalna

• Oporność na antybiotyk może być również wywołana zahamowaniem przenikania antybiotyku do nętrza komórki bakteryjnej Ten rodzaj oporności wytwarza się np w stosunku do tetracyklin

• Oporność na antybiotyki może być również przekazywana między drobnoustrojami na drodze pozachromosomalnej (plazmidy)

24. PENICYLINY - podział, charakterystyka, zakres działania.

• Penicyliny naturalne są to antybiotyki wytwarzane przez pleśń Penialltum notatum i Penicillium chrysogenum.

• Zostały one odkryte przez Fleminga w 1928 r Jednak dopiero na początku II wojny światowej udało się wyosobnić z przesączu tej pleśni penicylinę w takiej postaci, w której można było stosować ją leczniczo Była to benzylopenicylina

• Niektóre penicyliny wchłaniają się z jelit, jednak większość z nich (poza fenoksymetylopenicyliną, ampicyliną, piwmecylmamem i m ) jest rozkładana pod wpływem kwasów i nie może być podawana doustnie

• Po podaniu pozajelitowym osiągają szybko duże stężenie, ale są szybko wydalane przez nerki z moczem.

• W organizmie penicyliny są rozkładane przez enzym penicylinazę

25. Zespół HOIGNE (Hłanie).

Zespół Hoigne'a: występuje po domięśniowym podaniu penicyliny prokainowej (1-3: 1000 wstrzyknięć) Dawniej sądzono, że jest on spowodowany tworzeniem się mikrozatorów w płucnych i mózgowych naczyniach tętniczych z cząsteczek prokainy, obecnie wiadomo, że zależy raczej od działania samej prokainy na układ nerwowy.

Objawy zespolił Holgue 'a: niepokój chorego, lęk przed śmiercią (50-75 %), zaburzenia słuchu (60-75 %), w idzenia, smaku, zawroty głowy, częstoskurcz serca, niewielki wzrost ciśnienia tętniczego, uczucie gorąca parestezje, sporadycznie nudności i wymioty. Objawy te występują nagle 15 s - 3 min od chwili wstrzyknięcia i trwają 15-60 min. ustępują samoistnie. Rokowanie dobre.

26. Próba uczuleniowa a penicyliny.

Próby uczuleniowe:

• Testarpen (antygen penicyloilopolilizynowy) 10 j.m. w 0,1 ml roztworu s.c. lub penicylina krystaliczna 5-10 j m. w 0,1 ml roztworu +0,1 ml izotonicznego roztworu chlorku sodu s.c. (próba kontrolna), gdy wywiadzie choroba alergiczna

• Testarpen - próba ujemna + penicylina krystaliczna s.c. 5 - 10 j.m. w 0,1 ml roztworu +0,1 ml izotonicznego roztworu chlorku sodu s.c. u osób z nadwrażliwością na penicyliny

• Testarpen lub penicylina krystaliczna + prokaina 0,1 ml 2% roztworu prokainy + O, l ml izotonicznego roztworu chlorku sodu s.c., gdy stosujemy penicylinę prokainową

Próby odczytujemy po 30 min., gdy odczyn wątpliwy ponownie po 60 min.

Odczyn ujemny - w miejscu wstrzyknięcia nie występują zmiany lub gdy zmiany nie są większe od zmian w próbie kontrolnej.

Odczyn wątpliwy - grudka obrzękowa lub rumień o średnicy większej niż w próbie kontrolnej, lecz nie przekraczającej średnicy l cm.

Odczyn dodatni - wystąpienie grudki obrzękowej lub rumienią o średnicy większej niż l cm

27. AMINOPENICYLINY - charakterystyka, działanie, przykłady.

1) Ampicylina (Ampicylin): wchłania się w 50-60% z układu pokarmowego. Wskazania: ostre i podostre zakażenia dróg moczowych, żółciowych, przewodu pokarmowego, przewlekłe

zapalanie oskrzeli i płuc, w nosicielstwie duru i paraduru. Przeciwwskazania: uczulenie.

Dcmkowanie: 500 mg-lg co 6h p.o., i.m. 4-8g/ 24h i.v. l h przed lub 2h półsyntetyczne posiłku. Działanie niepożądane: skórne objawy uczuleniowe, zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego -

nudności, wymioty, biegunka oraz nadkażenia, rzadziej zaburzenia ze strony układu krwiotwórczego:

niedokrwistość, leukopenia, trombocytopenia

Sultamycylina połączenie l :1 ampicyliny z sułbaktamem (inhibitorem p-laktamaz) p.o.

Unasyn połączenie 2:1 ampicyliny z sułbaktamem i.m., i.v. l,5-6g co 6 h.

2) Estry ampicyliny: piwampicylina (Pivampicylin), bakampicylina, talampicylina (Talpen) lepiej i szybciej wchłaniają się od ampicyliny z przewodu pokarmowego.

3) Amoksycyklina (Hiconcii, Duomox): szybciej od ampicyliny i prawie w całkowicie wchłania się z

przewodu pokarmowego. Słabiej działa na bakterie z rodzaju Shigella. Da\\'kowanie. 500mg-lg co 8h p.o.,500 mg co 8h i.m., Ig co 6h i.v.

28. Inhibitory penicylinazy - działanie, preparaty zawierające te związki.

29. CEFALOSPORYNY - podział, zakres działania, przykłady.

• Cefalosporyny są, podobnie jak penicyliny, antybiotykami beta-laktamowymi (pochodne kwasu aminocefalosporynowego).

• Są to antybiotyki o szerokim zakresie działania przeciwbakteryjnego - działają bakteriobójczo na drobnoustroje Gram-dodatnie i Gram-ujemne, tlenowce oraz (niektóre) na beztlenowce.

Zastosowanie:

• Zastosowanie cefalosporyn jest obecnie bardzo szerokie

• Stosuje się je m m w chemioprofilaktyce, tzn w zapobieganiu zakażeniom pooperacyjnym, ran pourazowych, otwartych złamaniach i in.

• Cefalosporyny są stosowane również w zakażeniach układu oddechowego, dróg moczowych (Cefalosporyny II i III generacji), w zakażeniach chirurgicznych, Ginekologicznych i położniczych (Cefalosporyny działające zwłaszcza na Baderoides fragilis), w posocznicach oraz we wszystkich innych zakażeniach zagrażających życiu

• Stosuje się je w monoterapn lub niekiedy w skojarzeniu z antybiotykami aminoglikozydowymi

30. MONOBACTAMY - Azactam, (charakterystyka, opis działania)

• Monobaktamy są nową grupą antybiotyków beta-laktamowych zbliżonych chemicznie do penicylin, lecz mających układ jednopierscieniowy (monocykliczny) a nie dwupierscieniowy jak penicyliny czy cefalosporyny

• Budowa ta warunkuje dużą stabilność i oporność na destrukcyjne działanie beta laktamaz

• Monobaktamy stosuje się głownie w zakażeniach dróg moczowych i oddechowych oraz w posocznicach wywołanych drobnoustrojami Gram-ujemnymi

Preparat

Azactam - ampułki 0,5 i 1,0 g stosuje się i v 1,0-2,0 g co 6 12 godz oraz im 1,0 g co 8 godz

31. KARBAPENEMY - Tienam, Meronem. (charakterystyka, działanie)

• Karbapenemy są nową grupą antybiotyków beta-laktamowych.

• Przedstawicielami tej grupy, wprowadzonymi do lecznictwa są imipenem, meropenem, panipenem, cerumonam.

• Można powiedzieć, ze antybiotyki te łączą skuteczność przeciwbakteryjną penicylin w stosunku do drobnoustrojów Gram-dodatnich, działanie przeciwbakteryjne ammoglikozydów i nowych cefalosporyn w stosunku do drobnoustrojów Gram-ujemnych oraz skuteczność klindamycyny lub metronidazolu w stosunku do beztlenowców Preparaty

1. Tienam (Conet) - fiolki 1,0 g, stosuje się go w postaa wstrzyknięć i m oraz i v w dawce dziennej 1,0-4,0 g podzielonej na 3-4 równe dawki co 6-8 godz.

2. Meronem - meropenem, fiolki 0,5 i 1,0 g, stosuje się i.v 0,5-1,0 g co 8 godz.

32. Antybiotyki Aminoglikozydowe - Streptomycyna, Gentamycyna, Amikacyna.

• Większość z nich jest wytwarzana przez grzyby z grupy promieniowców.

• Antybiotyki aminoglikozydowe nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego.

• Wydalają się średnio szybko, głównie w postaci niezmienionej z moczem.

Streptomycyna

Streptomycinum (Streptomycin sulfate) - fiolki 1,0 g. Stosuje się w postaci wstrzyknięć domięśniowych - w gruźlicy średnio 1,0 g raz dziennie (zawsze w skojarzeniu z innymi lekami przeciwprątkowymi) przez 5-7 miesięcy; w zakażeniach nie gruźliczych - do 2,0 g dziennie przez 5-7 dni.

Gentamycyna

1. Gentamicin (Garamycin, Gentamycin) - ampułkr - 0,01 g/1 ml, 0,02g/l ml, 0,04 g/i ml, 0,04 g/2 ml i 0,08 g/ 2 ml, stosuje się i.m. lub i.v. 2-5 mg/kg m.c. dobę w 2-3 dawkach; 0,1 % maść do oczu oraz 0,3% krople i maść do oczu.

2. Dextramytrex - maść do oczu - 0,5 siarczanu gentamycyny + 0,05% deksametazonu; krople do oczu - 0,5% gentamycyny + 0,1% deksametazonu.

3. Diprogenta - gentamycyna + deksametazon, 0,5% maść.

4. Septopal minikette - preparat do stosowania miejscowego w chirurgii.

Garamycm implant - gąbki do stosowania miejscowego w chirurgii.

Amikacyna

Biodacyna (Amikin, Amikacin, Biodacyna ophtalmicum 0,3%) - 0,1, 0,25 i 0,5 g (sucha substancja), stosuje się i.v. lub i.m. 5,0-7,5 mg/kg co 8 godz. oraz miejscowo 0,3% krople do oczu.

33. Tetracykliny - Oxyterracyna, Doxycyclinum.

• Tetracykliny są to antybiotyki pochodne naftacenu, wyizolowane z różnych gatunków promieniowców.

• Obecnie stosuje się głównie pochodne syntetyczne.

• Tetracykliny wchłaniają się łatwo z przewodu pokarmowego.

• Są częściowo metabolizowane w organizmie i wolno wydalane z żółcią i moczem.

• Tetracykliny działają bakteriostatycznie.

• Mechanizm ich działania polega na hamowaniu biosyntezy białek.

• Działają na drobnoustroje Gram-dodatnie (również na prątki gruźlicy). Gram-ujemne (słabo na Salmonella i Proteus), riketsje, neoriketsje, promieniowce, pierwotniaki i robaki (owsiki).

1. Qxyterracyna 3% - oksytetracyklina, maść 3%, stosuje się zewnętrznie 2-3 razy dziennie.

2. Doxycyclinum (Doxycycline, Supracylin, Vibramycinum) -doksycyklina, kapsułki 0,1 g oraz ampułki 0,1 g/5 ml; stosuje się doustnie lub i.v. jednorazowo lub co 12 godz. 0,1 g (pierwsza dawka 0,2 g).

34. Antybiotyki Makrolidowe - Erytromycyna, Klacid, Rovamycyna, Rulid, Sumamed.

• Do antybiotyków makrolidowych (o dużej cyklicznej cząsteczce) zaliczamy przede wszystkim erytromycynę, oleandomycynę, spiramycynę, karbomycynę i josamycynę.

• W ostatnich latach wprowadzono do lecznictwa blisko 10 nowych makrolidów, m.in. roksytromycynę, klarytromycynę, nadamycynę, midekamycynę, fluntromycynę, dirytromycynę, rikitamycynę i azitromycynę.

1. Erythromycin (Erythromycinurn) - erytromycyna, drażetki 0,1, 0,2 i 0,25 g. zawiesina 0,125 g/5 ml, stosuje się doustnie 0,2-0,5 g co 6 godz ; fiolki 0,3 g stosowane dożylnie 0,5-1,0 g co 6 godz, maść i płyn 2% stosowany miejscowo

2. Rovamycine - spiramycyna Tabletki 0,5 i 1,0 g, stosuje się doustnie w dawce 2,0-4,0 g dziennie

3. Ruhd (Repion) - roksytromycyna, tabletki 0,05, 0,11 0,15 g; stosuje się doustnie l tabl. 2 razy dziennie.

4. Sumamed - azitromycyna, tabletki 0,125 i 0,5 g, kapsułki 0,25 g. syrop 0,lg/5 ml i 0,2 g/5 ml; stosuje się doustnie przez 3-5 dni l raz dziennie 0,25-0,5 g pierwszego dnia, a następnie 0,125-0,25 g dziennie

5. Klacid - klarytromycyna, fiolki 1,0 g. tabletki powlekane 0,25 g, 0,5g oraz zawiesina 0,125 g/5 ml, stosuje się doustnie 0,25-0,5 g co 12 godz oraz iv 0,5 g co 12 godz

35. Linkozamidy - likomycyna i klindomycyna (charakterystyka, działanie).

• Do linkozamidów zalicza się 2 antybiotyki -linkomycynę i jej półsyntetyczną pochodną klindamycynę.

• Linkozamidy działają głównie na drobnoustroje Gram-dodatnie.

• Szczególnie cenna jest aktywność klindamycyny w stosunku do drobnoustrojów beztlenowych, a zwłaszcza Bacteroides fragilis, które są głównym czynnikiem etiologicznym w zakażeniach chirurgicznych i ginekologicznych wywodzących się z jamy brzusznej.

• Wchłaniają się z przewodu pokarmowego i łatwo przenikają do tkanek, w tym również do kości.

1. Lincocin (LJncomycin, Lincomycinum, Neloren, Cillimycin) - linkomycyna, kapsułki 0,25, 0,5 i 0,6 g oraz ampułki 0,6 g/2 ml; stosuje się doustnie co 8 godz. l kapsułką oraz i.m. l ampułkę dziennie lub co 8-12 godz. wlew kroplowy 0,6 g/250 ml 5% roztworu glukozy.

2. Dalacin C (Klimicin) - klindamycyna, kapsułki 0,075 i 0,15 g oraz ampułki 0,3 g/2 ml, 0,6 g/ 4 ml i 0,9 g/6 ml; stosuje się doustnie 0,15-0,4 g co 6-8 godz. domięśniowo lub dożylnie 0,6 g co 6-8 godz

.

36. glikopeptydy - Wancomycyna (spektrum działania).

• Mechanizm jego działania przeciwbakteryjnego polega na hamowaniu syntezy ściany komórki bakteryjnej.

• Działa głównie na bakterie Gram-dodatnie, zwłaszcza na gronkowce i paciorkowce.

• Wankomycyna jest względnie toksyczna.

• Ze względu na wąski przedział między stężeniem leczniczym a toksycznym wskazane jest monitorowanie stężenia we krwi.

37. Chloramfenicol - zakres stosowania, działania niepożądane.

Ze względu na wyjątkowo dużą toksyczność należy ograniczyć stosowanie chloramfemkolu wyłącznie do leczenia duru brzusznego, paradurów, zakażeń Klebsiella pneumoniae i Haemophilus nifluenzae oraz w ostateczności - zakażeń gronkowcami opornymi na wszystkie inne antybiotyki,

Działanie niepożądane.

• Mechanizm działania przeciwbakteryjnego chloramfenikolu polega na hamowaniu biosyntezy białek.

• Działa on bakteriostatycznie na wiele różnych gatunków drobnoustrojów (antybiotyk o szerokim zakresie działania) zarówno na Gram-dodatnie, jak i na Gram-ujemne, ziarenkowce, krętki, riketsje, neoriketsje.

• Naisilniej ze wszystkich antybiotyków działa na pałeczki duru i paradurów.

• Nie działa natomiast na pałeczki ropy błękitnej, prątki, niektóre laseczki, wirusy oraz grzyby

38. Fusafungina - Bioparox - charakterystyka.

• Antybiotyk polipeptydowy o działaniu bakteriostatycznym i przeciwzapalnym

• Działa przede wszystkim na ziarenkowce Gram-dodatnie, Mycoplasmae, Legionellae, H influenzae a także na Candida albicans

• Unikalną właściwością fusafunginy jest jej wielokierunkowe działanie immunostymulujące i przeciwzapalne

• Fusafungina jest antybiotykiem działającym wyłącznie miejscowo - powierzchniowo. Nie

• przenika w głąb błon śluzowych i nie wchłania się do krwi

• Może sporadycznie wywołać odczyn alergiczny

Bioparox - aerozol 20 ml, stosuje się u dorosłych co 4 godz, u dzieci co 6 godz w ciągu dnia, po 4 dawki do każdego otworu nosowego i/lub do ust

39. Antybiotyki polipeptydowe - Polimyksyna (Colistin).

• Polimyksyny są peptydami uzyskanymi z drobnoustroju Bacillus polymyxa

• Polimyksyny nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego

• Po podaniu pozajelitowym słabo przenikają z krwi do tkanek

• Wydalają się bardzo powoli z moczem i żółcią

• Polimyksyny działają bakteriobójczo

• Mechanizm działania polega na uszkodzeniu błony cytoplazmatycznej bakterii

• Działają one głównie na drobnoustroje Gram-ujemne, słabiej na Gram-dodatnie

• Polimyksyny należą do bardzo toksycznych antybiotyków.

• Powodują zwłaszcza uszkodzenie nerek (działanie nefrotoksyczne), układu nerwowego oraz zaburzenia czynności układu krążenia. -

• Stosuje się je w zakażeniach pałeczką okrężnicy, czasem w zakażeniach gronkowcem złocistym (łącznie z penicylinami).

• Częściej stosuje się polimyksyny doustnie (w zakażeniach przewodu pokarmowego) i miejscowo (wstrzyknięcia do jam ciała, aerozole, maki).

Colistm - siarczan polimyksyny E, kapsułki 500 000 j.m. tabletki l 500 000 j.m. oraz fiolki 500000 i l 000000 j.m.; stosuje się doustnie l 500 000-3 000 000 j.m. co 8 godz. oraz i.m. lub i.v. 6 000 000-9 000 000 j.m. dziennie w dawkach podzielonych.

40. Leki przeciwgrzybicze - schemat leczenia grzybic, podział,preparaty.

Grzyby, jako przyczyna chorób zakaźnych, odgrywały do niedawna mniejszą role niż bakterie, jednakże od czasu wprowadzenia do lecznictwa antybiotyków przeciwbakteryjnych stwierdza się narastające zagrożenie grzybicami.

Odróżniamy grzybice powierzchniowe i układowe.

W związku z tym leki przeciwgrzybicze dzielimy na dwie zasadnicze grupy:

• Leki stosowane w grzybicach powierzchniowych -skórnych i śluzówkowo-skórnych.

• Leki stosowane w grzybicach układowych (uogólnionych).

Leki stosowane w grzybicach powierzchniowych

• W grzybicach powierzchniowych stosuje się głównie leczenie miejscowe.

• Leki te stosuje się, w postaci maści,, kremów, zasypek, roztworów, aerozoli i in.

• W leczeniu grzybic powierzchniowych stosuje się przede wszystkim wiele leków znanych od dawna, jak kwas salicylowy, undecylowy, benzoesowy, pochodne kwasów tiokarbaminowych, pochodne benzoamidyny, pochodne tiodiazyny, jodek potasu.

• Ostatnio wprowadzono do leczenia wiele nowych pochodnych imidazolu, jak m.in. klotrimazol, tiokonazol, mikonazol, bifonazol.

• Leczenie miejscowe grzybic powierzchniowych uzupełnia się często podawaniem leków przeciwgrzybiczych stosowanych w grzybicach układowych.

Preparaty:

Nystatyna, Natamycyna, Klotrimazol, Mikonazol, Izokonazol, Tiokonazo,l

Bifonazol,

Leki stosowane w grzybicach układowych

Amfoterycyna B, Gryzeofulwina, Ketokonazol, Flukonazol,

Terbinafina

41. Leki przeciwwirusowe.

• Wirusy są cząsteczkami nukleoprotein, które mogą żyć tylko wewnątrz komórki organizmu gospodarza.

• W chwili obecnej nie ma środków "niszczących" wirusy - stosowane w praktyce środki mogą jedynie zapobiegać zakażeniu przez zahamowanie absorpcji wirusa na powierzchni komórki, wnikania jego do wnętrza komórki, transkrypcji i translacji składające się na proces replikacji wirusa w komórce.

• Większość chorób wirusowych leczymy objawowo (leki przeciwgorączkowe, zapobieganie wtórnym zakażeniom).

• Podstawowe znaczenie ma immunoterapia.

42. Leczenie gruźlicy - schemat, charakterystyka, grupy leków, preparaty.

Leczenie gruźlicy rozpoczyna się najczęściej od stosowania następujących zestawień:

• izoniazyd + streptomycyna,

• izoniazyd + PAS,

• izoniazyd + ryfampicyna,

• izoniazyd + PAS + streptomycyna,

• ryfampicyna + etambutol.

W leczeniu gruźlicy jest stosowana metoda terapii przerywanej. Polega na podawaniu leków przeciwgruźliczych przez 8-12 tygodni, a następnie samej streptomycyny lub izoniazydu albo ryfampicyny z etambutolem 2 razy w tygodniu.

Preparaty:

Kwas para-aminosalicylowy (PAS)

PAS-Natnum - stosuje się w postaci drażetek 0,5 g 4 razy dziennie (t] co 6 godz ) po posiłkach w dawce 8,0-12,0 g/24 godz

Hydrazyd kwasu izonikotynowego (izoniazyd, INH)

Isoniazidum - stosuje się w postaci tabletek 0,05, 0,1, 0,15, 0,3 g zazwyczaj 0,3 g raz dziennie

Etionamid (TH)

Etoonamid - drażetki 0,25 g, stosuje się doustnie 0,5-1,0 g/dobę.

Pirazynamid (PZA)

Pirazynamid - tabletki 0,5 g, stosuje się doustnie 0,02-0,035 g/kg m.c /dobę.

Etambutol

Ethambutol - kapsułki 0,25 g, stosuje się doustnie 0,025 g/kg/dobę

Ryfampicyna (RMP)

• Ryfampicyna jest półsyntetycznym antybiotykiem otrzymanym ze Streptomyces mediterranei.

1. Rifampian - kapsułki 0,15 i 0,3 g, stosuje się doustnie jednorazowo 0,6 g/dobę

Rifamazid - kapsułki zawierające 0,15 g (0,3 g) ryfampicyny i 0,1 g (0,15 g) izoniazydu Stosuje się jednorazowo 0,6 g/dobę

43. Leki parasypatykotoniczne - (Acetylocholina, Pilokarpina,Muskaryn, Neostygmina).

Acetylocholina

• Stosuje się ją w atonii pooperacyjnej jelit i pęcherza moczowego (obecnie rzadko) oraz w jaskrze

• Wywołują one działania niepożądane jak: biegunkę, nudności, bóle brzucha i bradykardię

Carbachol (IsoptoCarbachol, Miostat) karbachol, krople do oczu l,5% i 3% oraz fiolki 0,01%; stosuje się miejscowo 3 razy dziennie l kroplą do worka spojówkowego oraz wewnątrz gałkowe iniekcje.

Pilokarpina

Jest stosowana wyłącznie w okulistyce w leczeniu jaskry oraz w leczeniu zatrucia atropiną.

1. Pilocarpium hydrochlorcum (Pilocarpinum 2%, Pilomann, Isopto Carpine, Pilogel HS) - ampułki 0,01g/1ml oraz 2% maść, 4% żel i 1%, 2% i 3% krople do oczu; stosuje się s.c. 0,005g 1-2 razy dziennie oraz 3 razy dziennie 1 kroplę lub niewielką ilość maści do worka spojówkowego.

2. Normoglaucon - pilakorpina + metypranolol, krople do oczu, stosuje się 1 kroplę 4 razy dziennie do worka spojówkowego.

3. Timpilo - pilokarpium 2% (4%) + timolol 0,5%, krople do oczu; stosuje się 1 kroplę od chorego oka 2 razy dziennie.

Neostygmina

Zastosowanie:

• W osłabieniu mięśni prążkowanych (myasthenia gravis)

• W atonii jelit i pęcherza moczowego

• W jaskrze

• W zatruciu kumarynami.

1. Polstigminum - neostygmina, ampułki 0,0005g/1ml oraz tabletki 0,015g; stosuje się doustnie 0,04-0,06g dziennie w dawkach podzielonych oraz s.c., i.m.lub i.v. 0,5-2,5mg co 12 godzin.

2. Mestinon - pirydostygmina, drażetki 0,06g oraz ampułki 0,001g/1ml ; stosuje się doustnie 0,06-0,24g co 6-8 goddz. oraz s.c. lub i.m. 0,001-0,005g dziennie.

3. Mytelase (Oxazil) - ambenonium, tabletki 0,01 i 0,05 g; stosuje się 0,03-0,1g dziennie w 3-4 dawkach.

44. Leki parasypatykolityczne - Atropina, Metylohioscyna i butylohioscyna (scopolan), Oksyfenonium (Spasmophen).

Atropina

Atropina działa obwodowo parasympatykolityczme i ośrodkowo pobudzająco - działanie to jest silne i długotrwale

Zastosowanie

• W biegunce, wymiotach, kolkach jelitowych, żółciowych, nerkowych

• W nadmiernym wydzielaniu soku żołądkowego

• W dychawicy oskrzelowej - ipratropium

• W okulistyce - w celu rozpoznawczego rozszerzenia źrenic oraz w leczeniu zrostów tęczówki (nie stosować w jaskrze)

• W parkinsoruźmie, w stanach po zapaleniu mózgu

• W rzadkoskurczu wywołanym odruchowym pobudzeniem nerwu błędnego

• W zatruciach środkami fosforoorganicznymi

W premedykacji do znieczulenia ogólnego

Metylohioscyna i butylohioscyna

• Są to pochodne skopolaminy, pozbawione działania ośrodkowego i stosowane głownie jako spasmolyticum w kolkach oraz jako środek pomocniczy w diagnostyce przewodu pokarmowego

Scopolan (Buscopan, Buscolysin) - bromek butylohioscyny połączenie hioscyny z azotanem butylowym, nie działa ośrodkowo, słabo działa na krążenie, gruczoły wydzielania zewnętrznego i oko, działa silnie spazmolitycznie, drażetki 0,01 i 0,02g, co 8 godz. l draż nie przekraczając 0,03g/dobę, czopki 0,01g doodbytniczo co 5-8 godz. l czopek oraz ampułki 0,02g/1 i.m., co 8-12 godz. l ampułka

45. Leki sypatykotoniczne - podział, główni przedstawiciele.

Ze względu na punkt uchwytu działania leki adrenergiczne dzielimy na trzy grupy:

1. Leki α-adrenergiczne - pobudzające głównie receptor α (noradrenalina, nafazolina, ksylometazolina).

2. Leki β-adrenergiczne - pobudzające głównie receptor β (izoprenalina, orcyprenalina, salbutamol, fenoterol, bametan).

3. Leki α i β -adrenergiczne - pobudzające w równym stopniu receptor α i β (adrenalina, efedryna, pochodne amfetaminy).

Pod względem budowy chemicznej leki adrenergiczne można zaliczyć do następujących grup:

• Pochodne fenyloalkiloamin:

• Pochodne dihydroksyfenylu - adrenalina, noradrenalina, izoprenalina, korbadryna, orcyprenalina, salbutamol, terbutalina.

• Pochodne hydroksyfenylu - fenylefryna, norfenylefryna, etylefryna, metaraminol, synefryna, fenedryna, izoksupryna, bametan.

• Pochodne fenylu - efedryna, pochodne amfetaminy, mefentermina.

Pochodne imidazoliny - nafazolina, ksylometazolina, tetrazolina, oksymetazolina.

46. Leki sypatylkolityczne - podział.

Lekami sympatykolitycznymi nazywamy leki, które znoszą efekty pobudzenia nerwów współczulnych.

Ze względu na mechanizm działania leki sympatykolityczne dzielimy na dwie grupy:

1. Leki adrenolityczne - blokujące receptory adrenergiczne i działające na zasadzie antagonizmu konkurencyjnego z neuroprzekaźnikami (mediatorami) układu współczulnego i innymi lekami sympotykotonicznymi. Odróżniamy leki α-adrenolityczne (α-blokery) i β-adrenolitczny (β-blokery)

a) Leki α-adrenolityczne blokują wybiurczo receptory α-adrenergiczne wykazując antagonizm z noradrenaliną (norepinefryną) i innymi lekami α-adrenergicznymi oraz częściowy antagonizm z adrenaliną (epinefryny). Do tych letków należą alkaloidy sporyszu, tolazolina fentolamina leki ni.

b) Leki β-adrenolityczne blokują wybiórczo receptory β- adrenergiczna, wykazują antagonizm z izoprenaliną i częściowy antagonizm z adrenaliną i In. Do tych leków należy propanolol, oksprenolol, pindolol, proktolol i in.

2. Leki sympatykolityczne - hamujące biosyntezę neuroprzezaźników układu współczulnego, ich magazynowanie i wyzwalanie w zakończeniach nerwów współczulnych. W następstwie tego impuls nerwowy nie powoduje uwolnienia się amin katecholowych i nie wyzwala reakcji współczulnych.

Do leków sympatolitycznych należy guanetydyna i metyldopa.

Ze względu na punkt uchwytu działania i budowę chemiczną leki sympatykolityczne można podzielić na następujące grupy:

1. Leki α-adrenolityczne

• Pochodne chloroalkiloamin - dibenzylinu. dibcnamina.

• Pochodne imidazolu - tolazolina, fentolamina

• Pochodne benzodioksanu - piperoksan

• Pochodne dibenzoazepiny - azapetyna

• Alkaloidy sporyszu

• Johimbina

2. Leki β-adrenolityczne

• Pochodne naftylu - propranolol

• Pochodne fenylu - oksprenolol, praktolol.

• Pochodne indolu - pmdolol

3. Leki α i β -adrenolityczne

4. Leki sympatykolityczne

• Hamujące magazynowanie NA - guanetydyna, rezerpina, betanidyna, guanoksan.

• Hamujące biosyntezę NA - α-metyldopa

Pobudzające receptory α₂ - klonidyna - hamowanie uwalniania NA z części presynaptycznej neuronu.

47. Leki β-adrenolityczne - beta blokery

Zastosowanie

• Nadkomorowe i komorowe zaburzenia rytmu serca

• Choroba wieńcowa

• Nadciśnienie tętnicze

• Nadczynność tarczycy (leki wspomagające)

• Jaskra z otwartym kątem przesączania (miejscowo)

Działanie niepożądane

• bradykardia,

• zmniejszenie kurczliwości mienia sercowego,

• skurcz oskrzeli (nieselektywne β-blokery),

• bloki przedsionkowo-komorowe,

• działanie psychodepresyjne (propranolol),

• zaburzenia czynnosci przewodu pokarmowego

Przeciwwskazania

• w niewydolności krążenia,

• wstrząsie kardiogennym,

• stanach skurczowych oskrzeli (nieselektywne β-blokery),

• bradykardia,

• blokach przedsionkowo-komorowych,

• I i II trymestrze ciąży

• w mocznicy i kwasicy metabolicznej

ostrożnie stosuje się u chorych na cukrzycę i z niewydolnością nerek

48. Leki psychotropowe -podział.

Lekami psychotropowymi nazywamy lek, które wpływają względnie wybiórczo na czynności psychiczne:

• na procesy kojarzeniowe (intelektualne)

• na stany emocjonalne

Leki psychotropowe można podzielić na następujące grupy:

• Leki psychodepresyjne - hamujące

• neuroleptyki

• leki kojące - anksolityczna

• Leki psychoanleotyczne - pobuczające

• leki psychotoniczne

• leki przeciw-depresyjne

• Leki psychodepresyjne

49. Neuroleptyki - pochodne fenotiazyny (fenactil, Tisercin, Promazin), Pochodne butyrofenonu (Haloperydol, Droperydol), pochodne benzamidu (Sulpiryd)

Pochodne fenotizyny

• Chlorpromazyna

Fenactil - drażetki 0,01g; 0,0025 i 0,1g; krople 4%; ampułki domięśniowe 0,025g/5ml

• Lewoprepromazyna

Tisercin - drażetki, ampułki

• Promazyna

Promazin - drażetki 0,025g, 0,05g i 0,1g; ampułki 0,1g/2ml

• Perazyna

Permazinium (Taxilan) - tabletki, ampułki

Chlorpernazinum - tabletki

Pochodne butynofenonu

• Holoperydol

Haloperidol (Apo-Haloperidol, Decaldol) - tabl., krople, płyn, amp.

• Droperydol

Droperidol - amp., i.m. , i.v.

Pochodne benzonidu

• Sulpiryd

Sulpiryd (Egloryl-forte, Meresa,) - kapsułki, tab., syrop, amp.,

50. Leki kojące - pochodne benzodiazepin.

Pochodne benzodiazepin

• Elenium (Valium) - chlorodiazepoksyd - drażetki, amp.

• Relanium - diazepan - amp., tab.

• Oxazepam - oksazepan - tab.

• Signopam - tenazepan - tab.

• Lexofen - bromazepan - tab.

• Lorafen (Rudofel) - lorazepan - drażetki

• Medozepam - kapsułki

• Tranxene - 20, -50, -100 (Cloranexan) - kaps., fiolki

• Xanax (Afoban) - tab.

51. Leki pobudzające ośrodkowy układ nerwowy - podział na grupy.

Leki analeptyczne,

Leki psychotoniczne

Leki neotropowe

52. Leki Analeptyczne - charakterystyka, przykłady.

Leki analeptyczne, zwane niekiedy lekami cucącymi, są to leki pobudzające głównie czynności ośrodka oddechowego i naczyniowo-ruchowego.

Kofeina

• Coffeinum natrium benzoicum (Kofex) - tab., amp.

• Glukof - kofeina (0,02g) + kwas askorbinowy (0,1g) + glukoza (0,88g) - tab. do ssania

Niketamid

• Cordianid

• Cordianid-Coffen

53. Leki psychotoniczne.

• Działają pobudzająco na procesy psychiczne (procesy kojarzeniowe, wzmagają aktywność umysłową)

• Znoszą uczucie zmęczenia i senności, pobudzając do bezsenności

• Wzmagają aktywność psychiczną

• Wyzwalają reakcje wzburzenia w obrazie EEG

• Wzmagają reakcje emocjonalne

• Mogą wywołać stany euforii

Amfetamina - i jej pochodne

54. Leki nootropowe - opis działania, przykłady.

Wpływają na OUN, poprawiają jego wydolność i takie jego funkcje jak: zdolność uczenia się, myślenia, zapamiętywania, koncentracji uwagi.

Piracetam

• Pirocetan (Nootropil, Memootropil) - kapsułki, amp., syrop, tab.

Pirytynol

• Enerbal-forte - tab. powlekane 0,1g i 0,2g, zawiesina

55. Leki przeciwdepresyjne - podział.

• Związki trójcykliczne

• Związki czterocykliczne

• Inhibitor MAO

• Inhibitory wychwytu serotoniny

• Środki psychdysleptyczne

56. Związki trójcykliczne - Amitryptylina, Doxepin, Anafranil, Pramolan.

Związki trójcykliczne mają szczególne właściwości hamowania pobierania zwrotnego noradrenaliny i serotoniny z szczelin septycznych. Są bardzo toksyczne.

Amitriptylina

• Amitriptylium - drażetki 0,01g, 0,025g, amp.

Doksepin

• Doxepin (Poldexin, Sineguam) - kapsułki, amp.

Imipromina

• Imipramin - drażetki, amp.

• Antranil (Hydiphen) - tab. powlekane, drażetki amp.

Opipramal

• Pramolan (Insidion) - drażetki

57. Związki czterocykliczne - Mianseryna - Lerivon.

Mianseryna

Blokuje receptory adrenergiczne α₂ i 5-HT

• Lerivon (Miansen) - tab.

58. Inhibitory MAO - Aurolix.

Niektóre związki zwłaszcza pochodne hydrozyzy mają właściwości hamujące enzymy rozkładające adrenalinę, noradrenalinę, dopaminę i serotoninę tzw. Monoaminooksydaza (MAO)

Meklabemid

• Aurorix - tab.

59. Inhibitory wychwytu serotoniny - Feravin, Prozac, Seroxat, Coaxil.

Fluksenin

Hamuje one wychwyt zwrotny 5-HT przez neurony mózgowe, nie wpływa na układ noradrenergiczny i cholinergiczny.

Fluwoksamina:

• Fevarin -tabletki

Fluoksetyna

• Prozak (Bioxetin, Seronil) - kapsułki i tabletki

Paroketyn

• Seroxat - tabletki

Tiareptyna

• Coaxil - tabletki

60. Pochodne kwasu salicylowego.

Salicylany działają;

• względnie silnie p. gośćcowo,

• p. zapalnie

• p. bólowo

• p. gorączkowo

• zwiększają wydalanie kwasu moczowego przez nerki

• na organizację płytek krwi - w małych dawkach hamują wybiórczo biosyntezę tromboksanów i zmniejszają skłonności agregacyjne płytek.

61. Pochodne Pirazolonu - Pyramidonum, Pyralginum, Butapirazol.

Aminofenazol

• Pyramidonu - aminofenazon, tabletki i czopki 0,1 g (dla dzieci) oraz tabletki 0,3 g

Metamizol

• Pyralginum ( Pyralgin, Analgin)

Fenylbutazon

• Butapirazol- fenylbutazon, drażetki 0,2g , ampułki 0,6 g/3 ml

62. Paracetamol - charakterystyka.

Jest to metabolit fenacytyny ( stosowanej dawnej jako lek p. bólowy - toksyczna!!) o silniejszym od niej działaniu, przy mniejszej toksyczności.

działanie niepożądane:

Może powodować zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, przy przedawkowaniu uszkodzenie wątroby i nerek.

63. Tamadol - opis działania.

Jest to pochodna cykloheksanolu o silnym ośrodkowym działaniu p. bólowym. Jest agonistą i częściowym antagonistą receptorów opioidowych

Działania niepożądane:

Może powodować zawroty głowy, suchość w jamie ustnej, wymioty, tachykardię i zaburzenia świadomości

np. Tramado (Tramal)

64. pochodne kwasu octowego - Metindol, Diclofenac.

Indometacyna

Metindol (Indometacin, Metindonium)

Diclofenak

Diclofenak (Majamil - prolongatum, Voltaren, Emulgel 1%, -SR 75, Feloran, Dicloreum, Naklofen

65. Niesteroidowe leki przeciw zapalne - podział.

Istota ich działania przeciw zapalnego i przeciw gośćcowego polega na inhibicji cykloksenazy ( COX-1 i COX-2) przekształcającej kwas arachidonowy w prostanoidy, prostaglandyny, prostacykliny i tromboksany.

Następstwem zahamowania wytwarzania prostaglandyn jest hamowanie procesu zapalnego.

Wszystkie Niestereoidowe Leki Przeciw Zapalne działają również (z różną siłą) przeciw bólowo i przeciw gorączkowo

66. Pochodne kwasu propionowego - Ibuprofen, Naproxen, Profenid.

1. Ibuprofen

2. Dexprofen

3. Naproxen

4. Profenid (Ketonal)

67. Inhibitory COX-2 - Vioxx, Celebrex.

Refekoksyb i Celekoksyb

Nie działają praktycznie wrzodotwórczo i proagregacyjnie

1. Vioxx

2. Celebrex

68. Pochodne fenatrenu - Morfina.

Morfina jest alkaloidem znajdującym się w opium- stężonym soku mlecznym otrzymywanym z makówek maku leczniczego.

Działanie:

Morfina działa silnie hamująco na ośrodkowy układ nerwowy, zwłaszcza na okolicę czuciową kory mózgu.

Morfina jest silnym lekiem przeciw bólowym.

Zatrucie Morfiną:

Przedawkowanie morfiny (zdarzające się w celach samobójczych) wywołuje głęboki sen narkotyczny.

Obecnie przy ratowaniu zatrutego morfiną stosuje się przede wszystkim Nalokson - związek działający antagonistycznie w stosunku do morfiny na ośrodek oddechowy.

69. Pochodne Pierydyny - Dolargan.

Petydyna

Dolargan (Dolcotral)

70. Pochodne Benzomorfanu - Pentazocinum (Fortal)

71. Fentanyl.

72. Glikozydy nasercowe.

Glikozydy nasercowe to związki składające się z dwóch elementów:

• aglikon - warunkuje działanie glikozydów na mięsień sercowy

• ganina - decyduje o właściwościach fizykochemicznych

Glikozydy nasercowe łączą się z białkami mięśnia sercowego zmniejszając ich stan fizykochemiczny na, wskutek czego osłabiony mięsień sercowy może się słabiej i wydajniej kurczyć.

73. Zatrucie glikozydami.

Następuje znaczne zwolnienie akcji serca, które staje się niemiarowe, nieprawidłowe skurcze serca są przyczyną odruchowych wymiotów, równocześnie pojawiają się zawroty głowy, sinica i trudności w oddychaniu, mogą również wystąpić zaburzenia widzenia (widzenie w kolorze żółto-zielonym). Następnie niemiarowe czynności serca, przyśpiesza się stopniowo skurcz serca z powodu utrudnionego skurczu staje się coraz mniej wydolne aż wreszcie nastąpi zatrzymanie czynności serca.

74. Sposób stosowania glikozydów.

• stosujemy przez 2 - 3 dni w dawce nasyceniowej - Digitoksyny

• następnie w dawkach podtrzymujących

75. Leki antyarytmiczne - podział.

76. Leki blokujace kanał wapniowy - Werapamil (Staveran), Diltiazem.

Blokery kanału Ca ­- zmniejszają kurczliwość mięśnia sercowego i zmniejszają zużycie tlenu przez ten mięsień ponadto działają bezpośrednio hamująco na układ bodźcoprzewodzący rozszerzając naczynia wieńcowe a niektóre z nich działają antyagregacyjnie.

Werapanil

Zastosowanie:

• leczenie i zapobieganie nadkomorowym i komorowym zaburzeniom rytmu serca

• nadciśnienie wieńcowe

• kardiomiopatia przerostowa

• nadciśnienie płucne

• choroba wieńcowa

Diltiazen

Działanie:

• działa silnie spazmolitycznie na mięśnie gładkie naczyń wieńcowych

• zmniejsza zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen (O₂)

• zmniejsza czynność serca

• działa hipotensyjnie

• zmniejsza agregacje płytek krwi

Preparaty:

Poltiazem (Dilzen, Diltiazen, Oxycordin)

77. Nitrogliceryna - działania niepożądane, zastosowanie.

Działanie niepożądane:

• nagłe zaczerwienienie twarzy

• uczucie gorąca

• bóle głowy

• niekiedy dochodzi do spadku ciśnienia tętniczego omdlenia

Zastosowanie:

• napadowe bóle dusznicowe

• ostry zawał mięśnia sercowego

• ostra niewydolność lewo-komorowa

• przełom nadciśnieniowy

78. Molsidomina - działanie.

79. Trimetazydyna Preductal MR - działanie, charakterystyka.

Trimetazydyna (Trimetazidine dihydrochloride)

Działanie:

• W warunkach niedotlenienia tkanek podtrzymuje procesy metaboliczne w komórkach

Preparaty:

• Preduktal

• Preduktal MR

80. Leki stosowane w nadciśnieniu tętniczym - podział.

Leki moczopędne

Leki działające na nerki

• Tiazydy

• Pochodne indoliny

• Diuretyki pętlowe

• Diuretyki oszczędzające potas

• Leki działające ośrodkowo

• α-adrenolityczne

Leki wpływające na układ renina - angiotensyna

Inhibitory konwertazy angiotensynay (Inhibitory ACE)

• Antagoniści receptora angiotensynowego (AT₁)

• Blokery kanałów wapniowych

• Inhibitory receptorów imidazolowych

81. Leki moczopędne - podział, przykłady.

82. Leki α-adrenolityczne.

α-adrenolityczne

Prazosyna

• Polpressin (Minipress) - tabletki 0,001, 0,002 i 0,005 g, stosuje się doustnie początkowo 0,5 mg wieczorem zwiększając dawkę co kilka dni o 0,5 mg do dawki skutecznej maksymalnie 0,005 g jednorazowo i do 0,02 g/dobę

Doksazosyna

• Cardura, -XL - tabletki 0,001, 0,002 i 0,04 g, stosuje się doustnie początkowo 0,001 g raz dziennie zwiększając stopniowo dawkę do 0,002-0,004 g/ dobę (maksymalnie do 0,016 g/dobę)

Urapidyl

• Ebrantil, -retard - kapsułki 0,03 g oraz ampułki 0,025 g/5 ml, stosuje się doustnie 0,03-0,09 g/dobę oraz i v 0,0125-0,05 g/dobę

83. Inhibitory konwertazy angiotensynay (Inhibitory ACE)

Działanie

• Inhibitory ACE są to związki, które hamują konwertazę (inhibitory konwertazy) uniemożliwiając wytworzenie angiotensyny II, w związku z czym ustrój zostaje pozbawiony jednego z najsilniejszych fizjologicznych czynników naczyniozwężających. Dochodzi do rozszerzenia naczyń, zmniejszenia oporu naczyniowego i zmniejszenia ciśnienia tętniczego krwi.

• Inhibitory konwertazy powodują ponadto nagromadzenie w tkankach bradykininy, która należy do naturalnych czynników hipotensyjnych.

Kaptopryl

• Captopnl (Tensiomin) - tabletki 0,0125 g, 0,025, 0,05 i 0,1 g, stosuje się doustnie 0,05-0,3 g/dobę w 2-3 dawkach podzielonych W leczeniu niewydolności krążenia należy rozpoczynać od dawek niewielkich - 0,0065 i 0,0125 g co 8 godz, zwiększając stopniowo dawkę do 0,025-0,05 g co 8 godz

Enalapryl

• Enarenal (Enalapril, Enap, Benalapril) - tabletki 0,005, 0,011 0,02g, stosuje się doustnie w dawkach wzrastających od 0,005 g 2 razy dziennie do 0,02 g/dobę

• Enap H - tabl. 10 mg enalaprylu + 25 mg hydrochlorotiazydu -1-2 tabl. dziennie.

Peryndopryl

• Prestarium - tabletki 0,004 g, stosuje się doustnie l raz dziennie 1-2 tabl.

• Noliprel - indapamid (0,000625 g) + peryndopryl (0,002 g), stosuje się l raz dziennie l tabletkę.

84. Antagoniści receptora angiotensynowego (ATI)

Losartan

• Xartan (Cozaar) - tabletki powlekane 0,05 g stosuje się przeciętnie 0,05 g na dobę w dawce jednorazowej, efekt maksymalny - po 3-6 tygodniach

Blokery kanałów wapniowych

Felodypina

• Plendil - tabletki powlekane 0,005 i 0,01 g stosuje się doustnie 0,005 0,01 g dziennie w dawce jednorazowej

Lacidypina

Lacipil - tabletki 0,002 i 0,004 g, stosuje się doustnie 0,004-0,006 g/dobę w dawce jednorazowej

85. Inhibitory receptorów imidazolowych.

Rilmenidyna

Tenaxum - tabletki 0,001 g, stosuje się doustnie zazwyczaj 1 tabletkę dziennie (dawkę można zwiększyć do 2 tabletek na dobę)

86. Leki przeciwkrwotoczne - podział na grupy.

Leki zwiększające krzepliwość krwi

Leki hamujące fibrynolizę

Leki przeciwkrzepliwe

Leki antytrombinowe

Leki antyprotrombinowe (antywitaminy K)

Leki trombolityczne

Leki trombolityczne

87. Leki zwiększające krzepliwość krwi.

Leki zwiększające liczbę krwinek płytkowych

• Cyclonamine - etamsylat, tabletki 0,25 g oraz ampułki 0,25 g/2 ml, stosuje się doustnie co 8 godz O 5 g oraz im lub i v 0,5 1,0 g (w krwotokach ostrych dodatkowo 0,5 g co 4 6 godzin)

Leki zwiększające wytwarzanie protrombiny - witaminy K

• Witaminy K są niezbędne do wytwarzania protrombiny w wątrobie.

• Brak lub niedobór witaminy K powoduje skazę krwotoczną - znaczne przedłużenie, a nawet zahamowanie procesu krzepnięcia krwi.

Trombina i inne enzymy proteolityczne

Trombina jest enzymem proteolitycznym trawiącym fibrynogen i wytwarzającym z niego wysoko spolimeryzowany włóknik - fibrynę, której siatka tworzy skrzep krwi.

Fibrynogen

• Jest to naturalne białko organizmu biorące udział w krzepnięciu krwi, w fazie zwanej fibrynogenezą

• Pod wpływem trombiny fibrynogen ulega rozszczepieniu z wytworzeniem fibryny, która polimeryzując tworzy skrzep

88. Leki hamujące fibrynolizę.

• Proces fibrynolizy decyduje o rozpuszczeniu wytworzonego skrzepu składającego się głównie z fibryny

• Fibrynoliza zachodzi pod wpływem uwalniania tkankowych aktywatorów plazminogenu, co powoduje przekształcenie go w plazminę.

• Nadmierna fibrynoliza prowadzi do skazy krwotocznej.

Kwas ε-aminokapronowy (EACA)

• Acidum ε-aminocapronicum - proszek, syrop 20%, granulat 50% i ampułki 4,0 g/20 ml, stosuje się doustnie w dawce 0,05 g/kg/24 h w 4-6 porcjach oraz i.v. początkowo 4,0 g, następnie co godz. 1,0-1,5 g do dawki 30,0 g/dobę

Kwas traneksamowy (TAMCHA)

• Exacyl - tabletki powlekane 0,25 i 0,5 g, płyn do picia 1,0 g/10 ml oraz ampułki 0,5 g, stosuje się doustnie 2,0-4,0 g/dobę w dawkach podzielonych oraz im lub i v 0,5 g co 8-24 godz

89. Leki przeciwkrzepliwe.

Środki dekalcynujące

Preparaty

• Natnum atncum - roztwór 3,8% do badań hematologicznych

90. Leki antytrombinowe.

Heparyna

Działanie

• Powoduje ona unieczynnienie protrombiny (odwracalne), inaktywację tromboplastyny i zahamowanie wytwarzania się jej z prekursorów, inaktywację trombiny i uniemożliwienie jej działania na fibrynogen oraz wzmożenie procesu fibrynolizy

Preparaty

• Heparinum (Heparin) - sól sodowa heparyny, ampułki 25 000 j m / 5 ml (i v ), 25 000 j m /l ml (s c ), fiolki 1000 j m /l ml, 2500 j m /5 ml, 5000 j m /10 ml, 10 000 j m /10 ml oraz autostrzykawki (Heparin Inject) 5000 j m /0,3 ml, krem i maść 6000 j m /20 g, stosuje się i v po rozcieńczeniu w 0,9% NaCl lub 5% glukozie 500-1000 j m /kg/ dobę, zazwyczaj 5000 j m co 4 godz lub 10000 j m co 6 godz oraz s c 5000-10 000 j m co 8-12 godz

Niskocząsteczkowe pochodne heparyny

Clexane - sól sodowa enoksaparyny (niskocząsteczkowa pochodna heparyny), ampułkostrzy-kawka 0,02 g/0,2 ml i 0,04 g/0,4 ml, stosuje się s c zapobiegawczo 0,02-0,04 g przed zabiegiem i następnie przez 7 10 dni po zabiegu

Fraxipanne 2850 JU, 3800 JU AXa -5700 JU AXa, 7600 JU AXa, 9500 JU AXa, Muiti 9500 JU AXa - nadroparyna (niskocząsteczkowa pochodna heparyny), ampułkostrzykawki 0,2, 0,3, 0,4, 0,6, 0,8 i l O ml (l ml = 1025 j m ) oraz ampułki 0,3, 0,6 i 1,0 mi, stosuje się s c 3075 j m na 2-4 godz przed zabiegiem i następnie przez 7 dni po zabiegu

91. Leki antyprotrombinowe (antywitaminy K)

Antywitaminy K

• Są to związki działające antagonistycznie w stosunku do witaminy K na poziomie jej receptora w komórce wątrobowej,

• Następstwem ich działania jest zablokowanie wszystkich procesów warunkowanych przez witaminę K, tzn. syntezę czynników krzepnięcia II, VII, IX i X.

Preparaty

Acenocoumarol (Smtrom, Syncumar) - acenokumarol, tabletki 0,004 g; działa szybko i krótkotrwale, po przerwaniu podawania w ciągu kilku godzin krzepliwość krwi wraca do normy (nie kumuluje się). Stosuje się doustnie pierwszego dnia 2-3 tabl., drugiego 1-2 tabl., a od trzeciego dnia pod kontrolą czasu protrombinowego.

Pelentan - etylodikumaryna, tabletki 0,3 g; stosuje się doustnie pierwszego dnia 0,6-1,2 g, drugiego dnia 0,3-0,6 g, a kolejnego dnia dawkę zależną od czasu protrombinowego (zazwyczaj 0,3-0,45 g/dobę)

92. Leki trombolityczne.

• Lekami trombolitycznymi nazywamy leki rozpuszczające skrzepy; endogennym czynnikiem fibrynolitycznym jest plazmina (fibrynolizyna);

• leki trombolityczne wzmagają wytwarzanie plazminy przez aktywację plazminogenu.

I generacja

Streptokinaza

Streptase (Avelysin, Kabikmase) - fiolki 100000,250000 i l 500 000 j.m. oraz ampułki 250000 j.m.; stosuje się i.v. w ostrym zawale mięśnia sercowego l 500000 j.m. w ciągu godziny, w zakrzepicy żył głębokich i w zatorach tętniczych l 500 000 j.m. w ciągu 6 godz.

Distreptaza - streptokinaza + streptodornaza, fiolki (60 000 j.m. -ł- 1500 j.m.), tabletki (15 000 j.m. + 3600 j.m.) oraz czopki (15 000 j.m. + 1250 j.m.); stosuje się i.m. 1/4-1/2 ampułki co 12 godz., we wlewach do jam ciała (ropniak opłucnej, zapalenie zatok), podpoliczkowo co 6 godz. l tabletkę oraz doodbytniczo l czopek dziennie (żylaki odbytu w ostrym stanie zapalnym, ropnie okołoodbytnicze).

Urokinaza

• Rheotromb (Ukidan) - fiolki 5000, 25 000, 100000 i 250 000 j.m.; stosuje się i.v. we wlewie kroplowym w dawce 112 500 j.m./godz. w ciągu 12-24 godzin (w zatorze tętnicy płucnej 250 000 j.m./godz.).

II generacja

Tkankowy aktywator plazminogenu (t-PA)

• Actilyse - ampułki 0,02 i 0,05 g, stosuje się i.v. w ostrej zakrzepicy tętnic wieńcowych 0,1 g w 3-godzmnej infuzji, a w zatorowości płucnej 0,1 g w ciągu 7 godz.

Prourokinaza

Saruplase - fiolki 0,01 g; stosuje się i v. początkowo bolus 0,02 g, następnie ciągły wlew w czasie l godz.

93. Leki antyagregacyjne.

Kwas acetylosalicylowy

Indobufen

• Ibustrin - tabletki 0,2 g i ampułki 0,2 g, stosuje się doustnie 0,2-0,4 g/dobę w dwóch dawkach co 12 godz. oraz i.m. lub i v w takich samych dawkach

Dipirydamol

• Curantyl N 75 (Persantin) - drażetki 0,025 i 0,075 g oraz ampułki 0,01 g/2 ml; stosuje się doustnie 0,025-0,075 g co 8 godz. oraz w postaci wlewu i.v. 1-2 amp.

Przeciwciała przeciwptytkowe

ReoPro - stosuje się i v w bolusie 0,25 mg/kg m c. przez 40-60 minut przed zabiegiem, a następnie we wlewie kroplowym 10 mg/min przez 12 godz.

94. Leki stosowane w chorobach dróg oddechowych - podział na grupy.

Leki wykrztuśne

Leki przeciwkaszlowe

Leki stosowane w leczeniu astmy oskrzelowej

Leki hamujące uwalnianie mediatorów zapalenia

Leki rozszerzające oskrzela

Leki pomocnicze

95. Leki wykrztuśne.

• Leki sekretolityczne są to leki zwiększające wydzielanie śluzu w oskrzelach i powodujące jego upłynnienie, wskutek czego następuje ułatwienie przesuwania się wydzieliny w świetle oskrzeli i pobudzenie tą wydzieliną punktów kaszlowych, a wtórnie wzbudzenie lub nasilenie odruchu kaszlowego.

1. Leki wydalane przez gruczoły śluzowe błony śluzowej drzewa oskrzelowego, powodujące wzmożenie ich wydzielania i upłynnienie wydzieliny śluzowej - solne leki wykrztuśne (jodek potasowy, wodorowęglan sodowy, chlorek amonowy).

2. Leki wydalane przez płuca i drażniące błonę śluzową oskrzeli od strony ich światła - gwajakol i olejki eteryczne (sosnowy, terpentynowy).

3. Leki drażniące błonę śluzową żołądka i wzmagające na drodze odruchowe) (poprzez ośrodek n X i ośrodek wymiotny) wydzielanie wodnistego śluzu w oskrzelach - emetyna, saponiny, kwas benzoesowy.

• Leki mukolityczne - leki upłynniające śluz oskrzelowy i zmniejszające jego lepkość. Wyróżniamy wśród nich następujące grupy leków:

1. Związki sulfhydrylowe - mesna, acetylocysteina i karbocysteina.

2. Tenzydy (detergenty) - tyloksapol, etosulfat sodowy.

3. Bromheksyna i ambroksol.

4. Domaza a (Deoksyrybonukleaza).

96. Leki przeciwkaszlowe.

Leki przeciwkaszlowe działające obwodowo

Wśród leków działających obwodowo wyróżniamy:

• Leki znieczulające zakończenia czuciowe w drzewie oskrzelowym - benzonatat.

• Leki działające przeciwzapalnie na błonę śluzową dróg oddechowych

Preparaty

• Śluzy roślinne

1. Flores et folia Malrae -liście i kwiaty ślazu stosowane w postaci naparu 15,0-30,0 g/150,0 g co 8 godz. po 1/2-1 szklanki.

2. Radix Althaeae - korzeń prawoślazu stosowany w postaci syropu (Sirupus Althaeae) co 8 godz po l łyżce stołowej, a także w postaci odwaru lub naparu

3. 3 Semen Lim (siemię lniane), Folia Forfarae (liście podbiału), Speaes pectorales (Pectosan - ziółka przeciw-kaszlowe) - stosowane w postaci odwarów i naparów.

97. Leki stosowane w leczeniu astmy oskrzelowej - podział.

98. Glikokrtykosteroidy.

Glikokortykosteroidy

Glikokortykosteroidy są najsilniejszymi lekami przeciwzapalnymi.

Działają również przeciwalergicznie i przeciwastmatycznie. W astmie oskrzelowej mogą być podawane drogą doustną, pozajelitową lub wziewną.

Preparaty

1. Beclocort mite, -forte - aerozole 50 µig/dawkę i 100 µg/dawkę oraz krążki 100 µg/dawkę i 200 µg/ dawkę; stosuje się wziewnie co 12 godz. 200 ug lub co 6-8 godz. 100 µg.

2. Budesonid mite, -forte (Pulmicort, Rhinocort Nasal Aerosoi) - aerozol 50 µg/dawkę, 160 µg/dawkę i 200 µg/dawkę; stosuje się wziewnie, co 12 godz. 50-200 µg lub donosowo 50 µg w przypadku kataru siennego.

3. Flixotide - Stosuje się wyłącznie w postaci wziewnej (aerozol) najczęściej w stanach zapalnych dróg oddechowych, aerozol lub proszek do inhalacji

99. Leki hamujące uwalnianie mediatorów zapalenia zapalenia.

Mechanizm działania

Mechanizm działania polega na ograniczeniu napływu jonów wapniowych do wnętrza komórek, w wyniku czego następuje hamowanie uwalniania mediatorów zapalenia z ziarnistości tych komórek (np histaminy, leukotrienów, prostaglandyn)

Kromoglikan disodowy

1. Cromo.sol (Cropoz, Cromosol, Vividrin, Cromohexal, -combi, Cromogen) - kapsułki do inhalacji 0,02 g, aerozol 0,0028 g/dawkę i 0,005 g/dawkę, aerozol 2% 4%, płyn do inhalacji 0,01 g/1 ml, roztwór do inhalacji 0,02g; stosuje się wziewne co 6 godz. 0,02 g

Nedokromil sodowy

1. Tilade, -mint (Tilarin) - aerozol 0,002 g/dawkę oraz aerozol donosowy 0,0013 g/dawkę, stonuje się wziewrue co 6-12 godz po 2 inhalacje oraz donosów o w katarze siennym 4 razy dziennie.

Ketotifen

Ketotifen (Zaditen, -SRO, Ketof) - tabletki i kapsułki 0,001 g, syrop 0,2 mg/1 ml, granulat do syropu 0,001 g/5 ml, aerozol 0,5 mg/dawkę, stos.uje się doustnie oraz wziewrue 0,001 g co 12 godz.

100. Leki rozszerzające oskrzela.

Β₂ -adrenergiki

1. Berotec, 200, N 100 - aerozol 0,2 mg/dawkę, stosuje się w ziewnie 0,2 mg/dawkę do 4 razy na dobę

2. Salbutamol, -BP (Salbuvent, Ventodisk, Ventolin, Steri-Neb Salamol) - aerozol 0,1 mg/dawkę, krążki 2 i 4 mg; stosuje się wziewnie 0,1-0,2 mg/dawkę do 4 razy dziennie

3. Serevent - aerozol 0,025 mg/dawkę oraz rotadisk 0,05 mg/dawkę, stosuje się 2 razy dziennie

4. Bricanyl - proszek do inhalacji 0,5 mg/dawkę, stosuje się wziewnie l dawkę (maksymalna dawka dobowa 12 dawek)

5. Foradil (Oxis Turbahaller) - proszek do inhalacji (z odpowiednim inhalatorem)

Parasympatykolityki

1. Atrovent - aerozol 0,02 mg/dawkę, stosuje się wziewnie 1-2 inhalacje, co 6-8 godz.

2. Berodual - ipratropium + fenoterol, aerozol oraz płyn do inhalacji, stosuje się wziewnie 1-2 wziewy co 6-8 godz.

101. Eurespal jako lek pomocniczy w chorobach układu oddechowego.

Eurespal (Fenspiryd) - stosowany w tabletkach powlekanych (80 mg) i syropie l ml zawiera 2 mg fenspirydu; stosuje się 160-240 mg dziennie w 2-3 dawkach podzielonych, u dzieci 4 mg/kg m.c./dzień w 2-3 dawkach podzielonych

102. Leki stosowane w chorobach uładu pokarmowego - podział na grupy.

Leki wpływające na wydzielanie soku żołądkowego

• Leki przeciwhistaminowe

• Inhibitory pompy protonowej

Środki zobojętniające kwas solny

• Związki glinu

• Związki magnezu

• Preparaty złożone

Środki przeczyszczające

Mechanizm fizyczny

• Osmotyczne środki przeczyszczające

• Środki pęczniejące

• Środki pęczniejące

• Środki poślizgowe

Mechanizm chemiczny

• Środki przeczyszczające drażniące błonę jelita cienkiego

• Środki przeczyszczające drażniące błonę jelita grubego

Leki przeciwbiegunkowe

Leki przeciwzapalne

• Środki osłaniające

• Środki ściągające

• Leki parasympatykolityczne

• Leki miolityczne

• Doustne leki nawadniające

• Leki przeciwwymiotne

• Antagoniści receptorów serotoninowych

Leki regulujące motorykę przewodu pokarmowego

Leki ochraniające komórkę wątrobową

103. Leki wpływające na wydzielanie soku żołądkowego.

Leki wpływające na wydzielanie soku żołądkowego

• Leki przeciwhistaminowe

• Inhibitory pompy protonowej

104. Leki przeciwhistaminowe.

Leki przeciwhistaminowe działające antagonistycznie na receptory histaminowe H₂, hamują względnie wybiórczo wydzielanie soku żołądkowego (kwasu solnego, pepsyny) i działają leczniczo w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy.

Cymetydyna

Cimetidinum (Altramet, Cimetidine, Histodil, Tagamet) - tabletki 0,2,0,4 i 0,8 g oraz ampułki 0,2 g/2 ml; stosuje się doustnie co 8 godz. 0,2 g, a następnie 0,4 g przed snem oraz i.m. lub i.v. 0,2 g co 6-8 godz.

Ranitydyna

Ranigast (Apo-Ranitidine 150, -300, Gastoren, Histac, Novo-Ranitidine, Ranital, Zantac, Ranigasan, Raniberl) - tabletki 0,15 i 0,3 g oraz ampułki 0,05 g/2 ml i flakony 0,05 g/100 ml; stosuje się doustnie 0,15 g co 12 godz. lub 0,3 g raz dziennie oraz i.m. lub i.v. 0,05 g co 6-8 godz.

Famotydyna

Famotidine (Fagastin 20, -40, Famogast, Novo-Famotidine, Quamatel, Ulfamid) - tabletki powlekane 0,02 i 0,04 g; stosuje się w dawce jednorazowej 0,04 g na noc lub 0,02 g 2 razy dziennie.

105. Inhibitory pompy protonowej.

Mają znaczenie w transporcie czynnym jonów wodorowych przy niedługim podaniu, nie dłużej niż 8 godzin.

• Jest to nowa grupa leków hamujących transport czynny jonu wodorowego do światła żołądka.

• Istota ich działania polega na nieodwracalnej inaktywacji H⁺/K⁺-ATP-azy. W wyniku tego dochodzi do proporcjonalnego do dawki zahamowania wydzielania soku żołądkowego (głównie kwasu solnego), bez zmniejszenia wydzielania pepsyny i objętości soku żołądkowego.

Działania niepożądane -

1. biegunka,

2. bóle i zawroty głowy,

3. nudności,

4. wzdęcia,

5. nadwrażliwość na światło słoneczne

106. Leczenie zakażenia Helicobakter pylori.

Preparaty

1. Polprazol (Prazol, Exter Losec, Ortanol) - omeprazol, kapsułki 0,02 g oraz ampułki 0,04 g/10 ml; stosuje się. doustnie 0,02 g raz dziennie przez 4-8 tyg. oraz i.v. 0.01-0,02 g raz dziennie.

2. Controloc - pantoprazol, tabletki 0,04 g; stosuje się. doustnie l tabletkę raz dziennie

3. Lanzul - lansoprazol, kapsułki 0,03 g; stosuje się. doustnie l kapsułkę raz na dobę (w eradykacji Helicobacter pylori 2 razy dziennie l kapsułkę).

107. Środki zobojętniające kwas solny.

Wodorowęglan sodowy - soda oczyszczona

Natrium bicarbonicum - proszek; stosuje się go doustnie 1,0-5,0 g.

Związki glinu

1. Alusal (Alusal S) - wodorotlenek glinu, tabletki 0,5 g oraz tabletki do ssania 0,5 g; stosuje się doustnie 1-2 tabl. ¹/₂ godziny przed posiłkiem zazwyczaj co 8 godz.

2. Aluphos (Gelatum Aluminii phosphorici) - fosforan glinowy, tabletki 0,5 g oraz płyn 250 ml; stosuje się doustnie 1-2 tabl. lub 10-15 ml płynu między posiłkami co 4-5 godz.

3. Alugastrin(Gastrinal) - węglan dwuhydroksoglinowo-sodowy, zawiesina 250 ml i tabletki 0,34 g; stosuje się doustnie 1-2 tabl. lub 10-20 ml zawiesiny między posiłkami, zwykle co 6-8 godz.

Związki magnezu

1. Magnosil - trójkrzemian magnezowy, tabletki 0,5 g, tabletki do ssania 0,75 g; stosuje się doustnie 1-2 tabl. co 6-8 godz. po jedzeniu.

2. Milk of Magnesia - wodorotlenek magnezowy, zawiesina 0,415 g/5 ml oraz tabletki 0,5 g;

stosuje się doustnie 5-10 ml zawiesiny lub 2-4 tabl. na dobę.

108. Środki przeczyszczające.

• Środki przeczyszczające są to środki powodujące wzmożenie czynności motorycznej jelit i wydalenie treści pokarmowej z jelit.

• Istotą ich działania jest wzmożenie śródściennych odruchów motorycznych i ułatwienie przesuwania się treści.

• Mogą one działać na drodze fizycznej lub chemicznej.

109. Leki prrzeciwbiegunkowe.

• Leki przeciwbiegunkowe (zapierające) są to leki, które powodują zahamowanie ruchów perystaltycznych jelit i przedłużenie czasu przebywania w nich treści pokarmowej.

• W leczeniu biegunki staramy się przede wszystkim usunąć jej przyczynę.

• Obecnie uważa się jednak, że w biegunkach podstawowe znaczenie ma nawadnianie i uzupełnianie utraconych elektrolitów.

110. Leki przeciwwymiotne.

• Jeżeli wymioty nie są odruchem obronnym (jak wymioty po przejedzeniu), należy je zwalczać i hamować.

• Najbardziej właściwe i skuteczne jest usuwanie bodźców wyzwalających odruch wymiotny - np. podawanie leków spazmolitycznych w kolkach, podawanie środków adsorpcyjnych, osłaniających i znieczulających miejscowo w wymiotach żołądkowych spowodowanych np. zapaleniem błony śluzowej żołądka.

111. Leki regulujące motorykę przewodu pokarmowego.

Leki tej grupy stosuje się przede wszystkim w zaburzeniach funkcjonalnych przewodu pokarmowego (kolki, wzdęcia, biegunki, zaparcia, nudności, wymioty ora/ tzw. "zarzucania" - refluksy).

Cyzapryd

Coordinax - tabletki 0,005 i 0,01 g oraz zawiesina 0,001 g/1 ml; stosuje się doustnie 0,005-0,01 g 3-4 razy dziennie 15 min przed posiłkiem (dzieci 0,2 mg/kg m.c. 3-4 razy dziennie).

Trymebutyna

Debridat - tabletki 0,1 g, flakon 1,2 g/250 ml, proszek do zawiesiny, czopki 0,1 g oraz ampułki 0,05 g/5 ml; stosuje się. doustnie co 8 godz. 0,1 g, doodbytniczo 0,1-0,2 g oraz i.m. lub i.v. 0,05 g.

Dimetykon

1. Esputicon - dimetykon, granulat 3,0 g/100, kapsułki 0,05 g, krople 0,002 g/kroplę oraz tabletki do rozgryzania 0,08 g; stosuje się doustnie 1-3 łyżeczek do herbaty granulatu dziennie, 4 razy dziennie l kapsułkę, 1-2 tabletek przed snem lub 2 krople 4 razy dziennie.

2. Espumisan -40 emulsja - simetykon, kapsułki i tabletki 0,04 g oraz emulsja 0,04 g!5 ml; stosuje się doustnie 3-6 kapsułek (tabletek) lub 15-30 ml emulsji/dobę w 3 dawkach.

112. Leki ochraniające komórkę wątrobową.

Tymonacyk

Heparegen - tabletki 0,1 g; stosuje się doustnie początkowo co 8 godz. 2 tab., następnie co 12 godz. l tabl. przed posiłkami przez 4-8 tyg..

Sylimaryna

Sylimarol - drażetki 0,035 i 0,07 g oraz zawiesina 0,7 g/100 ml; stosuje się doustnie 0,07 g co 8 godz.

Ornityna

1. Hepatil - ornityna, granulat 3,0 g/saszetka, tabletki 0,15 g oraz ampułki 0,5 g/5 ml i 5,0 g/10 ml; stosuje się doustnie co 8 godz. 1-2 tabl. lub 1-2 razy dziennie l saszetkę oraz i.v. 1,0-30,0 g/dobę.

113. Witamina A.

Jest lipidem izoprenowym. Wyróżnia się witaminę A₁ (retinol, akseroftol), i witaminę A₂

(3-dehydroretinol). Witamina A występuje w tranie, wątrobie, maśle i mleku. Może być wytwarzana w ustroju z rozpuszczonej w wodzie prowitaminy- betakarotenu.

Rola w organiźmie

Niezbędna do podziału komórek („witamina wzrostowa”). Szczególnie wydatnie wpływa na wzrost i prawidłowy stan nabłonków („witamina ochronna nabłonka”). Poza tym jej metabolit retinal jest składnikiem czerwieni wzrokowej- rodopsyny- barwnika siatkówki, umożliwiającego widzenie w słabym oświetleniu. Wzmaga odporność komórkową i hormonalną oraz może działać hamująco na karcinogenezę.

Objawy hipowitaminozy

Pierwszym objawem jest tzw. „ślepota zmierzchowa”, inaczej zwana „kurzą ślepotą” (hemeralopia). Poza tym upośledzenie procesów regeneracji tkanek, zmniejszenie odporności na zakażenie, u dzieci zahamowanie wzrostu, zaburzenia kostnienia i rozwoju zębów, hipowitaminoza A w czasie ciąży upośledza rozwój płodu, także większa częstość występowania nowotworów. Jednym z najbardziej charakterystycznych zmian jest uszkodzenie wszystkich tkanek nabłonkowych, upośledzenie wzrostu nabłonka i jego różnicowanie się. Złuszczające się nabłonki przyczyniają się do powstawania kamieni w drogach moczowych i żółciowych, także przewodów gruczołowych. Z powodu zatkania przewodów gruczołu łzowego i niewydzielania łez może dojść do wysychania rogówki i spojówki (kseroftalmii), a w dalszym przebiegu do zmętnienia i rozmiękania rogówki (keratomalacji).

Działanie

Witamina A zastosowana w stanach jej niedoboru usuwa wszelkie objawy hipowitaminozy. Działa ona w pewnym stopniu antagonistycznie do tyroksyny, w związku z czym jest podawana w nadczynności tarczycy. Podana w nadmiarze wywołuje hiperwitaminozę- zwyrodnienie narządów miąższowych oraz wszystkich śródbłonków i nabłonków, wzmożoną pobudliwość nerwową, utratę łaknienia. Dziennie stosuje się profilaktycznie 2500- 5000 j.m., leczniczo 10000- 100000.

Zastosowanie

-nadczynność gruczołu tarczowego (lek wspomagający)

-choroby zakaźne (gruźlica)

-przewlekłe nieżyty dróg oddechowych i przewodu pokarmowego

-paradontopatie

-źle gojące się rany, oparzenia, odmrożenia

-niedorozwój fizyczny, zahamowani wzrostu (?)

-kamica nerkowa (?)

114. Witamina B1.

Występuje w drożdżach, otrębach oraz w tkankach zwierzęcych (wątrobie, nerkach).

Rola w organiźmie i objawy hipowitaminozy

Aktywną postacią jest pirofosforan tiaminy. Warunkuje właściwe utlenianie węglowodanów. Jej brak lub niedobór powoduje upośledzenie przemiany węglowodanów (w krańcowej postaci chorobę beri-beri). Następuje również upośledzenie czynności serca i dochodzi do zapalenia wielonerwowego oraz do obrzęków. Wreszcie do krańcowego wychudzenia- charłactwa. Dzienne zapotrzebowanie- ok. 1,5 mg. Zapotrzebowanie wzrasta, gdy głównym źródłem energii są węglowodany, a zatem dieta jarska oraz odżywianie pozajelitowe.

UWAGA! Podanie pozajelitowe może wywołać wstrząs.

Zastosowanie

-zapalenie nerwów obwodowych, zespół Wernickiego

-niewydolność serca oporna na leczenie glikozydami nasercowymi

-cukrzyca wieku starczego

-rzucawka ciążowa, wymioty acetoniczne u dzieci

115. Witamina B2.

Żółty barwnik flawonowy występujący w mleku, serwatce, maśle, białku jaj, drożdżach. Witamina B₂ jest koenzymem niezbędnym do prawidłowego przebiegu procesów utleniania w tkankach. Jej brak powoduje zapalenie skóry z tworzeniem się tzw. zajadów i zapalenie języka, zanikowe zapalenie błony śluzowej jamy ustnej i jelit, zwyrodnienie rogówki z jej waskularyzacją, niedokrwistość, zmiany zwyrodnieniowe OUN.

Zastosowanie

Wyłącznie w objawach hipowitaminozy, szczególnie w niedokrwistości, zaćmie i zapaleniu oskrzeli.

116. Witamina B5.

Jest to pochodna aminokwasu alaniny. Warunkuje czynność resorpcyjną jelit oraz uczestniczy w procesach metabolicznych o podstawowym znaczeniu biologicznym.

Objawy hipowitaminozy

Pobudzenie psychiczne przechodzące następnie w senność, zmęczenie, bóle głowy. RR obniża się, mogą występować wymioty, nudności, stany zapalne oskrzeli.

Zastosowanie

• dermatologia- stany alergiczne, choroby skóry, włosów i paznokci

• interna- choroby wątroby, choroby zakaźne (półpasiec)

• okulistyka- uszkodzenie i owrzodzenie rogówki

• -laryngologia- zanikowy nieżyt nosa

• chirurgia- niedrożność porażenna jelit

117. Witamina B6.

Aktywną formą jest ester fosforanowy pirydoksalu. Witamina ta występuje w zielonych częściach roślin oraz w produktach zwierzęcych (wątroba).

Rola w organiźmie i objawy hipowitaminozy

Bierze udział w przemianie białkowej. Jej brak w pokarmach wywołuje stan zapalny skóry kończyn i twarzy zwany akrodynią oraz zapalenie błon śluzowych, zaburzenia trawienia i nerwowe.

Zastosowanie

• zwalczanie objawów niepożądanych występujących u chorych leczonych izoniazydem

• wymioty u ciężarnych

• niedokrwistość ze splenomegalią, agranulocytoza

• zapalenie łojotokowe skóry, stany zapalne błon śluzowych

118. Witamina B12.

Występuje w tkankach zwierząt, grzybach, drożdżach. Jest wytwarzana przez liczne drobnoustroje.

Rola w organiźmie

Niezbędny koenzym biosyntezy kwasów nukleinowych, a w następstwie prawidłowego wytwarzania i dojrzewania krwinek czerwonych. Niedobór jej powoduje niedokrwistość złośliwą. Do awitaminozy dochodzi wskutek braku wytwarzanego przez żołądek czynnika wewnętrznego Castle'a, który umożliwia wchłanianie witaminy z przewodu pokarmowego.

Objawy hipowitaminozy

-zaburzenia erytropoezy

-bezsoczność żołądka

-zaburzenia nerwowe

Zastosowanie

ik flawonowy

-niedokrwistość megaloblastyczna

-stwardnienie rozsiane, nadczynność gruczołu tarczycowego, nerwobóle, brak łaknienia

119. Witamina B15.

Rośliny zielone, drożdże, wątroba.

Rola w organiźmie

Kwas pangamowy działa pobudzająco na OUN, wynikiem czego jest m. in. pobudzenie układu przysadka-nadnercza i wtórne wzmożenie wydzielania glikokortykosteroidów.

Zastosowanie

• choroba wieńcowa

• zapalenie i marskość wątroby

• miażdżyca

• gościec stawowy

120. Witamina C.

W zielonych częściach roślin, kapuście, cytrynie, głogu, jagodach, cebuli, wątrobie.

Rola w organiźmie

Jest potężnym antyoksydantem. Odgrywa dużą rolę w procesach odpornościowych oraz zmniejsza wrażliwość organizmu na trucizny. Jej brak wywołuje tzw. gnilec (scorbutus). Dochodzi również do zaburzeń kostnienia i niedokrwistości. Dzienne zapotrzebowanie wynosi ok. 50 mg.

Zastosowanie

• w przebarwieniu skóry różnego pochodzenia (hamuje melanogenezę)

• w niedokrwistości

• w próchnicy zębów u dzieci

• w chorobach alergicznych

• w przeziębieniu (nawet 2,5 g dziennie)

121. Witamina D.

Właściwości witaminy D (przeciwkrzywicze) ma wiele związków pochodnych cholesterolu. Największe znaczenie ma witamina D₂ (ergokalcyferol) i D₃ (cholekalcyferol). Pochodną witaminy D₃ jest alfakalcydol- stosowany w stanach, gdy organizm ze względu na uszkodzenie nerek nie jest w stanie przekształcić cholekalcyferolu w kalcytriol. Jest stosowany u chorych z uszkodzeniem wątroby i nerek.

Rola w organiźmie

Regulują gospodarkę soli wapnia i fosforu. Wzmagają wchłanianie wapnia i fosforanów z przewodu pokarmowego oraz zwiększają resorpcję zwrotną w kanalikach nerkowych. Witaminy D magazynowane są w wątrobie. Zapotrzebowanie dzienne wynosi 0,02mg. Niedobór powoduje u dzieci krzywicę. U dorosłych hipowitaminoza D objawia się rozmiękaniem kości (osteomalacja). Często towarzyszy temu niedokrwistość.

Działanie

Podanie witaminy D usuwa objawy hipowitaminozy. Poza tym działają przeciwalergicznie i przeciwzapalnie. Działają również korzystnie w gruźlicy skóry. Objawy hiperwitaminozy: nudności, wymioty, biegunka, bóle głowy, mięśni, stawów. Wskazania do podawania witaminy D powinny ograniczać się do stanów, w których jest to niezbędne (głównie krzywica).

Zastosowanie

-gruźlica skóry

-gościec stawowy (?)

-choroby alergiczne

-tężyczka i niedoczynność przytarczyc (duże dawki)

hipokalcemia u chorych dializowanych (kalcytriol)

Zastosowanie kalcytriolu, alfakalcydolu, kalcyfediolu

Przewlekłe choroby nerek, niedoczynność przytarczyc

122. Witamina E.

W kiełkach pszenicy, sałacie, rzeżusze, oleju lnianym, wołowinie i maśle. Witamina E bierze udział w oddychaniu tkankowym. Bierze udział w przemianie białkowej. Spełnia funkcję witaminy „rozrodczej”- jest niezbędna do wytwarzania plemników, prawidłowej czynności jajników oraz do utrzymania prawidłowego napięcia mm szkieletowych. Hipowitaminoza: niedokrwistość hemolityczna, osłabienie, dystrofia mm szkieletowych, zmiany zwyrodnieniowe i zaniki naczyń krwionośnych. Nie opisano do tej pory hiperwitaminozy.

Zastosowanie

-niedokrwistość

-miastenia, zanikowy niedowład mm pochodzenia rdzeniowego

-stany skurczowe naczyń i nadciśnienie

-toczeń rumieniowy, sklerodermia, owrzodzenie skóry

-zakrzepowe zapalenie naczyń

-poronienia nawykowe i oziębłość płciowa u kobiet (?)

-niemoc płciowa oraz oligo- i azoospermii u mężczyzn (?)

123. Witamina F.

Nazwą witaminy F określa się zespół wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (linolowy, linolenowy, arachidonowy), które nie mogą powstawać w organiźmie człowieka. Występują przede wszystkim w olejach roślinnych oraz w mniejszej ilości w tłuszczach zwierzęcych.

Rola w organiźmie

Są substratem do biosyntezy prostanoidów, poza tym biorą udział w przemianie lipidów i utrzymaniu prawidłowego stanu skóry. Hipowitaminoza: wypryski skórne.

Zastosowanie

-wypryskowe zapalenie skóry

-choroby wątroby

-miażdżyca

124. Witamina K.

Są to pochodne chinonu- związku o silnych właściwościach oksydoredukcyjnych. Właściwości witamin grupy K ma naturalna witamina K₁ (filochinon), występuje w szpinaku, kapuście, ziemniakach i zielonych warzywach oraz witamina K₂ (menachinon) wytwarzana przez drobnoustroje w przewodzie pokarmowym. Syntetyczne pochodne naftochinonu są rozpuszczalne w wodzie.

Rola w organiźmie

Niezbędna jest do wytwarzania protrombiny w wątrobie.

Hipowitaminoza

Zmniejszenie stężenia protrombiny, co powoduje upośledzenie krzepnięcia krwi- skaza krwotoczna. Rozpuszczalna w tłuszczach witamina K wchłania się tylko w obecności żółci.

Działanie i toksyczność

Zwiększają stężenie protrombiny. Przedawkowanie wywołuje objawy hiperwitaminozy: zakrzepicę, hemolizę krwi, porfirynurię i uszkodzenie wątroby.

Zastosowanie

W zasadzie tylko w skazach krwotocznych hipoprotrombinemicznych- u noworodków, w chorobach wątroby, w zespole złego wchłaniania, w czasie antybiotykoterapii.

125. Witamina H.

Występuje w wielu pokarmach, zwłaszcza w drożdżach i wątrobie. Jest także wytwarzana przez bakterie przewodu pokarmowego.

Rola w organiźmie

Reguluje przemianę tłuszczową. Jej brak wywołuje łojotok i na jego tle trądzik oraz zapalenie skóry z czyracznością, poza tym senność i nerwobóle. Charakterystyczne są również zmiany na języku („język geograficzny”) oraz brak łaknienia i zaburzenia trawienia.

Zastosowanie

Łuszczyca, łojotok, trądzik młodzieńczy.

126. Witamina M - kwas foliowy.

W zielonych częściach roślin, pokarmach pochodzenia zwierzęcego (wątroba, śledziona), drożdżach; wytwarzany przez florę jelitową.

Rola w organiźmie

Niezbędny czynnik biosyntezy kwasów nukleinowych. Niedobór powoduje zaburzenia erytropoezy oraz upośledzenie czynności błony śluzowej p. pok. Hipowitaminoza: niedokrwistość makrocytarna z leukopenią i trombocytopenią, nieżyt żołądka z biegunkami, ogólnym wyniszczeniem i zaburzeniami wzrostu (u osób młodych).

Zastosowanie

-niedokrwistość makrocytarna

-pelagra

-zaburzenia jelitowe

-zapalenie wielonerwowe

-profilaktycznie u kobiet w ciąży

127. Witamina P - rutyna.

Jest to glikozyd flawonowy występujący najczęściej łącznie z wit. C w zielonych częściach roślin. Ma właściwości chelatowania jonu miedziowego, dzięki czemu chroni wit. C przed utlenianiem. Niedobór rutyny prowadzi wtórnie do zespołu hipowitaminozy C. działa spazmolitycznie na mm gładkie naczyń, wzmaga diurezę.

Zastosowanie

-skaza krwotoczna

-choroby alergiczne

-nadciśnienie tętnicze

128. Witamina PP.

Amid kwasu nikotynowego, witamina p/ pelagryczna- występuje w drożdżach, wątrobie, wielu roślinach. Prowitaminą jest kwas nikotynowy.

Rola i objawy hipowitaminozy

Amid kwasu nikotynowego odgrywa ważną rolę w procesach utleniania- oddychania komórek. Brak jej lub niedobór wywołuje rumień lombardzki (pellagra) objawiający się zapaleniem skóry nie osłoniętych części ciała (dermatitis), zapaleniem błony śluzowej p. pok. (biegunki- diarrhoea) oraz uszkodzeniem OUN (dementia, porażenia, zaniki mięśniowe) -ZESPÓŁ 3D! Zapotrzebowanie dzienne wynosi ok. 15mg.

129. Witamina Q.

Najwięcej tej witaminy zawierają narządy zużywające najwięcej energii- serce, wątroba, nerki, mózg. Występuje praktycznie wszędzie (komórki zwierzęce, roślinne) i w różnej formie. Organizm człowieka potrzebuje do funkcji swoich komórek ubichinonu z łańcuchem o 10 atomach węgla (witamina-koenzym Q-10).

Działanie

Witamina Q-10 w dawkach farmakologicznych działa hipotensyjnie, poprawia ukrwienie i zmniejsza zapotrzebowanie na tlen mięśnia serca. Pobudza układ immunologiczny. Obniża masę ciała. Wzmaga zdolności odtruwające ustroju.

Zastosowanie

• nadciśnienie

• stany upośledzenia odporności

• zwyrodnienie mm sercowego

• dusznica bolesna, otyłość, cukrzyca, jako lek geriatryczny

130. Hormony podwzgórza.

Somatostatyna

Zastosowanie

• w paliatywnym leczeniu chorych z akromegalią,

• w leczeniu guzów przewodu pokarmowego,

• w zapobieganiu powikłaniom po operacjach trzustki

• w krwawieniach z żylaków przełyku.

Preparaty

1. Somatostatin -UCB - fiolki 0,25 mg; stosuje sią i.v. 0,25 mg.

2. Sandostatin - ampułki 0,05 mg/1 ml, 0,1 mg/1 ml i 1 mg/5 ml; stosuje się s.c. w akromegalii 0,05-0,1 mg co 8-12 godz.

Gonadoliberyna

Zastosowanie

• w różnicowaniu niepłodności,

• w leczeniu przedwczesnego dojrzewania płciowego,

• w leczenie endometriozy,

• w leczeniu hormonozależnego raka gruczołu krokowego.

Preparaty

1. Lutrelef- ampułki 25 i 100/;g, zestawy do iniekcji; stosuje sią i.v. 25-100//g.

2. Zoladex - strzykawka-aplikator 3,8 mg; stosuje sią s.c. co 28 dni.

Synarel - aerozol do nosa 0,002 g/1 ml; stosuje sią dwa razy dziennie po 1 dawce donosowo.

131. Hormony przedniego płata przysadki.

Somatotropina (STH) - hormon -wzrostu

Zastosowanie

• Korzystny wpływ w karłowatości przysadkowej ma jedynie ludzki hormon wzrostu, otrzymywany z przysadek zwłok ludzkich i to zastosowany odpowiednio wcześnie (tzn. u małych dzieci).

• Stosuje się również we wszystkich stanach, w których chodzi o pobudzenie procesów regeneracji i odnowy - a zatem w trudno gojących się ranach, odleżynach i złamaniach kości.

Preparaty

• Genotropin( Grono, Humanotrope) - hormon wzrostu uzyskany na drodze inżynierii genetycznej; fiolki 4, 12 i 24 j.m. oraz 80 /yg stosuje się podskórnie 6-7 razy w tygodniu w dawce 2-3 j.m./m2/powierzchni ciała na tydzień.

Tyreotropina (TSH) hormon tyreotropowy

Zastosowanie

• Wyłącznie w diagnostyce pierwotnej i wtórnej niedoczynności tarczycy (łącznie z radioaktywnym jodem).

Preparaty

• Ambinon - ampułki 30 j.m.; stosuje się s.c. lub i.m. 2,5-5 j.m./dobę przez 2-3 dni bezpośrednio poprzedzające scyntygrafię tarczycy.

Kortykotropina - ACTH (hormon adrenokortykotropowy)

Zastosowanie

• w diagnostyce - w celu sprawdzenia wydolności kory nadnerczy,

• w chorobach gośćcowych (ostra choroba reumatyczna, gościec przewlekły

• postępujący),

• w dychawicy oskrzelowej,

• w ostrych napadach dny moczanowej,

• wirusowym zapaleniu wątroby,

• zapaleniu mózgu.

Preparaty

1. ACTH (Acton) -fiolki 10 j.m. (10 mg) i 25 j.m. (25 mg), subst. sucha; s.c. lub i.m. ID-40 j.m. do 4 razy dziennie, niekiedy i.v. w powolnym wlewie 5-20 j.m. w ciągu 8 godz.

2. Synacthen - fiolki 0,25 mg/1 ml, 1 mg/1 ml i 2 mg/2 ml; stosuje się i.v. 0,25 mg/dobę we wlewie kroplowym lub i.m. 1 mg/dobę.

Gonadotropiny

• Gonadotropina l (prolan A, FSH, hormon folikulotropowy).

• Gonadotropina II (prolan B. LH. hormon luteotropowy)

Zastosowanie

• U kobiet - niedorozwój jajników, zaburzenia miesiączkowania, niektóre postacie nawykowego poronienia oraz nadmierne krwawienia miesiączkowe.

• U mężczyzn - opóźnione, dojrzewanie, wnętrostwo (nie zstąpienie jąder), oligospermia, zaburzenia wielogruczołowe, zaburzenia przemiany wodnej i lipidowej.

Preparaty

1. Biogonadyl (Pregnyl) - gonadotropina łożyskowa ludzka o działaniu LH i FSH -ampułki 500, 1000, 1500, 2000, 5000 i 10 000 j.m.; stosuje się i.m. w dawkach zindywidualizowanych.

2. Humegon (Pergonal) - preparat zawierający ludzkie gonadotropiny przysadkowe, fiolki 75 i 150 j.m.; stosuje się i.m. w dawkach zindywidualizowanych.

Prolaktyna (laktotropina, LTH) czyli hormon mlekopędny

Zastosowanie

• Niedoczynność gruczołów sutkowych.

• Nadmierne krwawienie maciczne, zaburzenia miesiączkowania, grożące poronienie.

Preparaty

Prolaktyna - czopki 400 j.m.; stosuje się co 12-24 godz. po czopku doodbytniczo.

132. Hormony tylnego płata przysadki.

Wazopresyna - hormon adiuretyczny (ADH)

Zastosowanie

• Moczówka prosta,

• Krwawienia z żylaków przełyku oraz z owrzodzeń żołądka i dwunastnicy,

• Moczenie nocne.

• Krwawienia z mięśniaków macicy, nadmierne krwawienia miesięczne i hipotonia poporodowa.

Preparaty

1. Adiuretin (Minirin 0,1-0,2) - ampułki 4 µg/1 ml oraz krople do nosa 0,1 mg/1 ml; stosuje się donosowo 1-2 razy dziennie 10-20μg/dobę.

2. Vasopressin - ampułki 10 j.m./1 ml; stosuje się s.c. lub im. w moczówce prostej 2-10 j.m. 3-4 razy dziennie oraz iv. we wlewie kroplowym w krwawieniu z żylaków przełyku 20 j.m.

Oksytocyna

Zastosowanie

• Słaba akcja porodowa.

• Krwawienia poporodowe - krwotoki z atonicznej macicy.

• Poronienie niezupełne.

• Ułatwienie wytrysku pokarmu u kobiet mających problem z karmieniem.

Preparaty

• Oxytocin (Syntocinon) - ampułki 2 j.m. 12 ml, 5 j.m./1 ml, 5 ].m./0,5 ml oraz 2 j.m./1 ml; stosuje się w celu wywołania porodu i.m. 0,5-2 j.m. oraz we wlewie kroplowym i.v. 1 j.m. w 100 ml 5% glukozy z szybkością 2-8 kropli/min.

• Sandopart - tabletki podjęzykowe 0,05 g; stosuje się podjązykowo - w indukcji porodu 1 tabl. co 30 minut, w atonii macicy 1/2 tabl. co 30 min., w ułatwieniu laktacji 1/2-1 tabl. na 5 min. przed karmieniem piersią,

133. Hormony tarczycy.

Tyroksyna i trójjodotyronina

Zastosowanie

• Substytucyjne - w niedoczynności tarczycy (leczenie dużymi dawkami).

• Objawowe - stosowanie ostrożne, znacznie mniejsze dawki; obecnie ograniczone:

a) otyłość - tylko przy współistniejącej niedoczynności tarczycy,

b) hipercholesterolemia - D-tyroksyna (efekty wątpliwe).

Preparaty

1. Levoroxin (Euthyrox 50, -100,-150, Eltroxin, Letrox) - tabletki 15,50,75,100 i 150 µg; stosuje się doustnie początkowo 50-100/μg dziennie, następnie zwiększając dawkę w odstępach 3-4 tygodni o 50 µg do ustalenia eutyreozy.

2. Triiodothyronine (Liothyronin) - tabletki 0,02 mg; stosuje się początkowo 5-125µg dziennie zwiększając dawkę w odstępach 4-dniowych o 5 μg do ustalenia eutyreozy.

Kalcytonina

Zastosowanie

• Osteoporoza różnego pochodzenia (starcza, postmenopauzalna, wtórna).

• W bólach kostnych w przebiegu osteolizy.

• W hiperkalcemii i przełomie hiperkalcemicznym różnego pochodzenia (zatrucie witaminą D, nadczynność przytarczyc).

• Ostre zapalenie trzustki.

Preparaty

1. Cibacalcin - ampułki 0,25 i 0,5 mg; stosuje się i.m. lub s.c. początkowo 0,5 mg.

2. Miacalcic (Miacalcic Nasal 50, -100, Calci 50, -100, Calcihexal 50, -100) - ampułki 50 j.m./1ml i 100 j.m./1ml oraz aerozol do nosa 50 j.m./ dawką i 100 j.m./dawkę; stosuje się s.c. lub i.m. zazwyczaj 50-100 j.m. dziennie oraz donosowo 100-200 j.m. dziennie.

134. Hormony przytarczyc.

Parathormon

Zastosowanie

• W praktyce klinicznej parathormon okazał się skuteczny wyłącznie w doraźnym przerywaniu stanów hipokalcemii z obrazem tężyczki łącznie.

Preparaty

Parathyroid - fiolki 500 j. Collipa - i.m. lub s.c.; w ciężkich stanach do 100 j.C., następnie 20-40 j. co 12 godz.

135. Hormony wysp trzustki.

Insulina

Zastosowanie

• Insulinę stosuje się przede wszystkim w cukrzycy z niedoboru, gdzie często jest lekiem ratującym życie chorego. Zmniejsza stężenie glukozy i wzmaga spalanie glukozy.

Preparaty

A. Preparaty insulin o konwencjonalnym stopniu oczyszczenia:

1. Insulinum - insulina krystaliczna, działa gwałtownie, krótkotrwale (do 7 godz.). Stosuje się s.c. lub 1.m., fiolki 400 i 800 j.m./10 ml.

2. Insulinum semilente - insulina cynkowa bezpostaciowa o nieznacznie przedłużonym działaniu (działa ok. 12 godz.), fiolki 400 i 800 j.m./10 ml.

3. Insulinum ultralente - insulina cynkowa krystaliczna o wolnym i znacznie przedłużonym działaniu (działa ok. 24 godz.), fiolki 400 i 800 j.m./10 ml.

4. Insulinum lente - mieszanina insuliny ultralente i lente. Działa szybko i długotrwale (ok. 24 godz.), fiolki 400 i 800 j.m./10 ml.

5. Insulinum maxirapid - działa szybko i względnie krótko (do 8 godz.), fiolki 400 i 800 j.m./1Oml.

B. Insuliny wysoko oczyszczone:

1. Insulinum isophanicum "W-OS" i "ChOS" (Insulin mixtard 30 Penfill) - insulina izofanowa, szczyt działania po 4-12 godz., czas działania do 24 godz.; fiolki 800j.m./10ml oraz wkłady do "pióra" 100 j.m./1 ml.

2. Insulinum lenie "W-OS" i "ChOS" (Insulin lente MC) - maksymalne działanie po 8-10 godz., czas działania 12 godz.; fiolka 800 j.m./1O ml.

3. Insulinum maxirapid "W-OS" i "Ch OS" (Insulin Actrapid MC) - szczyt działania 1-2 godz., czas działania do 6 godz.

4. Insulinum semilente "W-OS" i "Ch OS" - szczyt działania po 8-10 godz., czas działania do 12 godz.; fiolka 800 j.m./lO ml.

5. Insulinum ultralente "W-OS" i "ChOS" - czas działania do 24 godz. z maksimum działania po 8-14 godz.; fiolka 800 j.m./1O ml.

C. Insuliny ludzkie:

1. Insulinum Actrapid HM (Humulin R) - krótko działająca rekombinowana insulina ludzka, szczyt działania po 1-2 godz., czas działania 8 godz.; fiolki 400,800 i 1000 j.m./10 ml oraz wkłady do "pióra" 150j.m./1,5ml.

2. Insulinum Protaphane HM (Humulin N) - rekombinowana ludzka insulina izofanowa o pośrednim czasie działania, szczyt działania po 4-12 godz., czas działania 24 godz.; fiolki 400 i 800 j.m./10 mt . oraz wkłady do "pióra" 150 j.m./1,5 ml.

3. Humulin U - rekombinowana insulina ludzka (zawiesina cynkowa) o bardzo długim czasie działania,

4. szczyt działania po 3-18 godz., czas działania 24-28 godz.; fiolki 400 i 1000 j.m./10 ml.

5. Humulin M1, M2, M3 i M4 - mieszanina rekombinowanej rozpuszczalnej i izofanowej insuliny ludzkiej o różnych czasach działania; fiolki 400 i 1000 j.m./10 ml oraz wkłady do "pióra" 150j.m./1,5 ml.

Glukagon

Zastosowanie

• Leczenie hipoglikemii poinsulinowej.

• Insulinoma.

• Próby diagnostyczne:

- podejrzenie:

1. wyspiaka,

2. guza chromochłonnego,

3. nadmiernego wydzielania hormonu wzrostu.

• Badania endoskopowe przewodu pokarmowego jako środek zwiotczający dwunastnicę.

• Leczenie wstrząsu kardiogennego.

Preparaty

Glucagon (GlucoGen) - fiolki 0,001 g; stosuje się s.c. lub i.m. 0,001 g oraz i.v. we wlewie kroplowym 1-10μg/kg m.c./min.

136. Hormony rdzenia nadnerczy.

Adrenalina i Nor adrenalina

137. Hormony kory nadnerczy.

Mineralokortykosteroidy

Aldosteron i dezoksykortykosteron

Zastosowanie

• Mineralokortykosteroidy stosuje się głównie jako leki substytucyjne we wszystkich postaciach istniejącej czy nawet grożącej niewydolności kory nadnerczy (choroba Addisona).

• Coraz częściej natomiast są stosowane preparaty fluorohydrokortyzonu, które są znacznie wygodniejsze w użyciu (podawane doustnie) i działają prawie 100 razy silniej na zatrzymanie jonów sodu od aldosteronu.

Preparaty

1. Desoxycortonum (DOCA, Percorten) - ampułki 0,005g/2 ml oraz 0,01g/2 ml, tabletki podjęzykowe 0,005 g; stosuje się głęboko i.m. 2 razy w tygodniu 0,005-0,01 g, podjęzykowo 0,005-0,01 g dziennie.

Glikokortykosteroidy

Kortyzon i hydroksykortyzon

Zastosowanie

• Glikokortykosteroidy stosuje sta jako leki substytucyjne (zastępcze) -uzupełniające niedobór hormonów ustrojowych (głównie naturalne glikokortykosteroidy), oraz jako leki objawowe - ze wzglądu na ich właściwości przeciwzapalne, przeciwgośćcowe, przeciwalergiczne, przeciwnowotworowe i in.

Substytucyjnie stosuje się:

• w chorobie Addisona.

Objawowo stosuje się:

• w chorobach alergicznych (dychawica oskrzelowa, choroba posurowicza, polekowe odczyny alergiczne);

• w kotagenozach (gościec stawowy, zapalenie guzkowe tątnic, rumień guzowaty);

• w chorobach zakaźnych;

• w chorobach nowotworowych (ostra białaczka limfatyczna);

• w chorobach nerek (nerczyce);

• w alergo- i toksydermatozach.

Działania niepożądane

• Zanik przysadki i nadnerczy.

• Nawroty choroby wrzodowej, perforacje, krwotoki.

• Osteoporoza i samoistne złamania kości.

• Zatrzymywanie sodu - obrzęki, nadciśnienie.

• Niedobór potasu - osłabienie mięśniowe.

• Zaburzenia procesów regeneracji i zmniejszenie odporności.

• Zaburzenia płciowe.

• Działanie diabetogenne.

• Zaburzenia gospodarki tłuszczowej.

Preparaty

A. Preparaty glikokortykosteroidów stosowane doustnie i pozajelitowe:

1. Hydrocortisonum - tabl. 0,02 g, ampułki 0,025 g/5 ml, 0,025 g/1 ml, 0,1 g/2 ml i 0,5 g/2 ml; stosuje się doustnie w 2-3 dawkach podzielonych 0,02-0,03 g/dobę oraz i.m. lub i.v. 0,1-0,5 g jednorazowo.

2. Encorton (Decortin 50) - prednizon, tabletki 0,001 i 0,005 g; stosuje się doustnie w 2-3 dawkach podzielonych 0,02-0,06 g/dobę.

3. Encortolon (Fenicort) - prednizolon, tabletki 0,001, 0,002 i 0,005 g, ampułki 0,025, 0,05 i 0,25 g oraz . fiolki 0,025g; stosuje się doustnie w dawkach jw. oraz i.m. lub i.v. 0,01-0,025 g jednorazowo.

4. Dexamethason (Dexaven) - deksametazon, tabletki 0,0005 i 0,001 g, fiolki 0,004 g/1 ml i 0,008 g/1 ml oraz ampułki 0,04 g/5 ml i 0,1 g/10 ml; stosuje się doustnie 0,0005-0,015 g/dobę oraz i.m. lub i.v. 0,004-0,02 g jednorazowo.

5. Depo-Medrol (Solu-Medrol, Metypred) - metylprednizolon, tabletki 0,04, 0,016, 0,032 i 0,1 g, fiolki 0,004 g/1ml, 0.125 g/1ml, 0,25 g/4 ml, 0,5 g/8ml i 1,0 g/16ml; stosuje się doustnie 0,004-0,012 g/dobę, i.m. lub i.v. w dawce 0,01-0,5 g.

B. Preparaty glikokortykosteroidów stosowane wziewnie:

1. Flixonase (Flixotide) - flutikazon, aerozol 0,05%, stosowany donosowo w alergicznym nieżycie nosa 2 dawki aerozolu 2 razy dziennie.

2. Beclocort mite, -forte - beklometazon, aerozol 50 µg/dawkę i 250 μg/dawkę oraz proszek do inhalacji 100 i 200 µg na dawkę; stosuje się wziewnie 2 dawki 2 razy dziennie oraz donosowo w takich samych dawkach.

3. Budesonid, -mite, -forte ( Rhinocort Nasal Aerosol, Pulmicort) - budezonid, aerozol 0,16 mg/dawkę oraz aerozol donosowy 50 mg/dawkę; stosuje się wziewnie w dawce jw.

138. Hormony płciowe męskie.

Adrenokortykosteroidy

Hormony płciowe męskie

Androgeny

Zastosowanie

U mężczyzn

• Niedoczynność lub brak czynności płciowych - opóźnione dojrzewanie, brak lub osłabienie popędu płciowego.

U kobiet

• Nadmierna czynność seksualna (nadmierny popęd płciowy, nadmierne krwawienie miesiączkowe, bolesne miesiączkowanie),

• Rak gruczołu piersiowego u kobiet młodych, zwłaszcza przy przerzutach do kości i rak endometrium.

Preparaty

• Testosteronum propionicum - propionian testosteronu, hormon płciowy męski otrzymywany syntetycznie, ampułki 0,01 g/1 ml i 0,025 g/1 ml; stosuje się co 2-3 dni w postaci wstrzyknięć domięśniowych 0,005-0,025 g.

• Mesteron - metylotestosteron, pochodna testosteronu, dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego i działa 2 razy silniej od testosteronu; stosuje się w postaci tabletek 0,01 g, doustnie 0,03-0,1 g/dobę lub s.l. 0,015-0,05 g/dobę w dawkach podzielonych.

139. Hormony płciowe żeńskie.

Hormony płciowe żeńskie

Estrogeny (Estradiol)

Zastosowanie

• Zaburzenia miesiączkowania.

• Niektóre postacie nawykowego poronienia.

• W celu zahamowania laktacji.

• Zaburzenia klimakteryczne lub po kastracji.

• W preparatach antykoncepcyjnych razem z gestagenami.

• Przeciwnowotworowo (rak gruczołu krokowego - u mężczyzn i rak sutka u kobiet młodych).

• Miejscowo w zaniku i zaburzeniach zewnętrznych narządów płciowych związanych z menopauzą.

Preparaty

1. Estradiol depot (Progynova 21, - mitte) - walerianian estradiolu, drażetki 0,001 i 0,002 g; stosuje się doustnie, najczęściej 0,001-0,002 g przez 21 dni z 7-dniową przerwą.

2. Estraderm TTS 25, -50 i -100 - estradiol, plastry; stosuje się miejscowo 2 razy tygodniowo w hormonalnej terapii zastępczej.

3. Progynon - etynyloestradiol, syntetyczna pochodna esteroidu o bardzo silnym działaniu, tabletki 0,02 mg; stosuje się doustnie 0,01-0,05 mg na dobę.

Gestageny (Progesteron)

Zastosowanie

• Niektóre postacie bezpłodności kobiecej.

• W nawykowych poronieniach - łącznie z estrogenami.

• Zaburzenia miesiączkowania - nadmierne krwawienia miesiączkowe, bolesne miesiączkowanie, zespól napięcia przedmiesiączkowego.

• Krwotoki maciczne wywołane niedostatecznym rozwojem ciałka żółtego.

• Zatrzymanie poporodowej laktacji. D Jako składniki większości leków antykoncepcyjnych.

Preparaty

1. Progesteronom - progesteron, tabletki podjęzykowe 0,05 g oraz ampułki 0,01 g/1 ml i 0,025 g/1 ml; stosuje się s.l. 0,025-0,05 g/dobę oraz i.m. 0,005-0,05 g/dobą.

2. Kaprogest - hydroksyprogesteron, ampułki 0,125 g/1 ml, 0,25 g/1ml, 0,25 g/2 ml i 0,5 g/2 ml; stosuje się i.m. 0,125-0,5 g raz w tygodniu.

3. Depo-Provera (Provera) - medroksyprogesteron, tabletki 0,005, 0,01, 0,1 g, 0,25 g i 0,5 g oraz ampułki 0,15 g/3 ml, 0,5 g/2,5 ml, 0,5 g/3,3ml, 1,0 g/5ml; stosuje się doustnie 0,05-1,5 g/dobę oraz i.m. 0,5-1,0 g dziennie lub co drugi dzień.

140. Zatrucia lekami - postępowanie z chorym.

Przy przyjęciu do szpitala > 80% pacjentów jest przytomnych, dzięki czemu można uzyskać od nich pełny wywiad chorobowy, który powinien zawierać następujące informacje:

• Jaka trucizna i w jakiej ilości została użyta? Należy zwrócić uwagę, że wielu pacjentów zażywa więcej niż jeden środek i/lub alkohol.

• Kiedy i w jaki sposób nastąpiła ekspozycja na daną truciznę? Czy np. została ona podana drogą pokarmową, oddechową czy wstrzyknięta?

• Jakie objawy wystąpiły od czasu ekspozycji?

• Znaczące fakty z wywiadu dotyczące chorób psychicznych, uczuleń i regularnie przyjmowanych leków.

• Czy istnieje możliwość samobójstwa?

Czynniki zagrożenia samobójstwem

• Izolacja społeczna

• Uzależnienie od alkoholu/leków

• Bezrobocie

• Samotność lub rozwód

• Bezdomność

• Wcześniejsze próby samobójstwa

• Wybór miejsca i czasu utrudniający interwencję

• Przebyte choroby psychiczne

• Wiek średni i starszy

Krewni, koledzy z pracy (a czasami policja) powinni na miejscu zdarzenia zebrać różne dane dotyczące trucizn, z którymi pacjent mógł mieć kontakt. Pewnych wskazówek mogą dostarczyć puste i pozbawione etykiet opakowania po lekach.

U ok. 20% pacjentów występują zaburzenia świadomości - od umiarkowanej senności do utraty przytomności.

U wszystkich pacjentów przywiezionych do szpitala z zaburzeniami świadomości lub śpiączką powinno być zawsze brane pod uwagę zatrucie.

Jeśli nie można zebrać wywiadu, a podejrzewane jest zatrucie, na rodzaj trucizny mogą wskazywać objawy kliniczne.

141. Postępowanie w zatruciu kwasem acetylosalicylowym.

142. Zatrucie paracetamolem.

Dawka > 15 g może być śmiertelna.

Mechanizm działania toksycznego

Paracetamol jest normalnie inaktywowany w wątrobie poprzez sprzęganie.

W dawkach terapeutycznych w 85% następuje sprzęganie z glukuronidem i siarczanem, a ok. 10% jest utleniane do metabolitu pośredniego, który następnie podlega sprzęganiu z glutationem.

Przy przedawkowaniu rezerwy glutationu wyczerpują się, powodując powstawanie toksycznego metabolitu pośredniego - hydroksylaminy. Może on oddziaływać bezpośrednio na komórki wątroby i nerek, prowadząc do martwicy kanalików.

Celem leczenia staje się podwyższenie stężenia wewnątrzkomórkowego glutationu, co uzyskuje się dzięki podawaniu acetylocysteiny.

Objawy kliniczne

Dopiero po 18-24 h pojawiają się wymioty i ból w nadbrzuszu. Oznaki ostrego uszkodzenia wątroby zazwyczaj występują po 36-48 h po przedawkowaniu paracetamolu.

Rzadko występuje wczesna kwasica metaboliczna, wymagająca intensywnego leczenia.

Postępowanie

U wszystkich pacjentów, którzy zażyli > 7,5-10 g paracetamolu powinno być przeprowadzone płukanie żołądka w ciągu 2 h od przedawkowania.

Stężenie paracetamolu w surowicy krwi należy oznaczać po 4 h od przyjęcia leku.

Zaleca się następujące dawkowanie acetylocysteiny:

• 150 mg/kg i.v. przez 15 min;

• 50 mg/kg i.v. w 500 ml 5% dekstrozy przez 4 h ,

100 mg/kg i.v. w 1000 ml 5% dekstrozy przez 16 h.

143. Postępowanie w zatruciu benzodiazepinami.

Przedawkowanie tych leków zdarza się bardzo często, nierzadko towarzyszy im alkohol.

Na ogół nie zaleca się płukania żołądka, chyba że liczba zażytych tabletek była bardzo duża. Stosuje się leczenie objawowe. Antagonistą benzodiazepiny jest flumazenil.

144. Ostre zatrucie etanolem.

Ostre zatrucie alkoholem jest częste. Konieczne jest przeprowadzenie dokładnego badania klinicznego i testów biochemicznych w celu wykluczenia alternatywnych przyczyn występującej śpiączki, takich jak uraz głowy i hipoglikemia. Stosowane jest leczenie objawowe.

145. Zatrucie opioidami.

Podejrzani o przedawkowanie opioidów są pacjenci z objawami senności/śpiączki, wąskimi źrenicami i depresją oddechową (częstość oddechów < 10/min).

Podanie naloksonu, swoistego antagonisty opioidów, usuwa powyższe objawy w ciągu kilku minut.

Preparaty o działaniu antagonistycznym do opioidów mogą być podawane zarówno dożylnie, jak i domięśniowo.

Ich zastosowanie powinno być rozważone u każdego pacjenta z nadmierną sennością lub śpiączką, jeśli:

• podejrzewa się przedawkowanie leków

• stwierdza się zwężone, „szpilkowate" źrenice

• występuje depresja oddechowa z częstością oddechów < 10/min

• widoczne są ślady po ukłuciach igły

146. Schemat postępowania w zatruciu betablokerami.

Leczeniem z wyboru jest podawanie glukagonu (4-10 mg i.v.). Ciężka bradykardia lub asystolia powinny być leczone elektrostymulacją serca.

---