Zdr Publ 2009;119(4):446-450
Review Article
MAGDALENA FLOREK
Wsparcie instytucjonalne
Institutional and informal support
i nieformalne osób
for disabled people
niepe!nosprawnych
Streszczenie
Summary
Niepełnosprawność to zjawisko społeczne, które suk-
Disability is a social phenomenon gradually increasing
cesywnie przybiera na rozmiarach w Polsce, jak i wielu
in size both in Poland and in many other European coun-
innych krajach europejskich. To jednocześnie jeden z naj-
tries. At the same time, it is one of the most important
ważniejszych aspektów stanu zdrowia. Wśród jego głównych
aspects of the health status. Its causes include a regressive
przyczyn znajduje się regresywna struktura społeczna, która
social structure manifested in aging of societies due to a
wyraża się stopniowym starzeniem się społeczeństw, wyni-
decrease in birth rate with a simultaneous increase in the
kającym z malejącej liczby urodzeń przy jednoczesnym wy-
span of life, followed by a deteriorated physical and mental
dłużaniu się długości życia, a co za tym idzie pogorszeniem
dexterity. Other sources of disability are traumas sustained
sprawności zarówno fi zycznej, jak i psychicznej. Inne źródła
in accidents, and diseases. According to the recent General
niepełnosprawności to urazy doznane podczas wypadków,
National Census, in 2002 every seventh person living in
a także choroby. Z danych ostatniego Narodowego Spis Po-
Poland was disabled, while in 1988 – it was every tenth per-
wszechnego wynika, że w 2002r. co siódma osoba zamiesz-
son, and in 1978 – every fourteenth one. Women and rural
kująca Polskę była niepełnosprawna, podczas gdy w 1988r.
inhabitants prevail in the total number of the disabled.
była to co dziesiąta osoba, a w 1978r. co czternasta. Biorąc
The population of disabled people, apart from their
pod uwagę ogół niepełnosprawnych daje się zauważyć, że
health status, experience a number of other limitations
w populacji tej dominują kobiety i mieszkańcy wsi.
and barriers that are signifi cant hindrances for them to
Populacja osób niepełnosprawnych poza ograniczeniami
function properly in the society. The barriers are usually
wynikającymi ze stanu ich zdrowia bardzo często napotyka
divided according to their nature into social and physical,
na szereg innych ograniczeń oraz barier, które w znaczący
and the latter – into physiographic and technical (including
sposób utrudniają im funkcjonowanie w społeczeństwie.
architectural, urban, communication and functional).
Ze względu na ich istotę zwykle dzieli się je na: społeczne
In order to improve the quality of life of people with
i fi zyczne, a te z kolei na fi zjografi czne oraz techniczne
disabilities, legislative activities are conducted to establish
(w tym architektoniczne, urbanistyczne, komunikacyjne
the actors of rehabilitation policy; there are also institutions
i funkcjonalne).
and organizations, with varying profi les and range of impact.
W celu poprawy jakości życia osób z niepełną spraw-
Along with the institutionalised initiatives, there are also
nością prowadzone są działania ustawodawcze, powołujące
informal ones, based on direct interpersonal contacts (e.g.
podmioty polityki rehabilitacyjnej. Funkcjonuje też szereg
self-help groups, volunteers assistance).
instytucji i organizacji o różnym profi lu i zasięgu oddzia-
Both institutional and informal activities undertaken on
ływania. Obok tych inicjatyw, równolegle realizowane są
behalf of the disabled are oriented towards creating equal
inicjatywy niesformalizowane, oparte na bezpośrednich
opportunities for the disabled and social integration.
kontaktach międzyludzkich (m.in. grupy samopomocowe,
pomoc wolontariuszy).
Zarówno działania instytucjonalne, jak i nieformalne
podejmowane na rzecz osób niepełnosprawnych ukierun-
kowane są na wyrównywanie ich szans życiowych oraz in-
tegrację społeczną.
Słowa kluczowe: niepełnosprawność, wsparcie, instytucje,
Key words: disability, support, institutions, informal help.
nieformalna pomoc.
Zakład Zdrowia Publicznego, Instytut Medycyny Wsi w Lublinie
447
Niepełnosprawność to zjawisko społeczne, które sukce-
cych, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwa-
sywnie przybiera na rozmiarach w Polsce, jak i wielu innych
łej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością
krajach europejskich. To jednocześnie jeden z najważniej-
do samodzielnej egzystencji. Do umiarkowanego stopnia
szych aspektów stanu zdrowia. Wśród jego głównych przy-
niepełnosprawności zalicza się z kolei osoby z naruszoną
czyn znajduje się regresywna struktura społeczna. Wyraża
sprawnością organizmu, niezdolnych do pracy albo zdolnych
się stopniowym starzeniem się społeczeństw, wynikającym
do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymaga-
z malejącej liczby urodzeń przy jednoczesnym wydłużaniu
jących czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu
się długości życia, a co za tym idzie pogorszeniem sprawności
pełnienia ról społecznych. Lekki stopień niepełnosprawności
zarówno fi zycznej, jak i psychicznej populacji. Inne źródła
dotyczy natomiast osób o naruszonej sprawności organizmu,
niepełnosprawności to urazy doznane podczas wypadków,
powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wyko-
a także choroby. Te ostanie zwykle dzieli się na: choroby
nywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazują
nagłe (udar mózgu, zawał serca, schorzenia neurologiczne,
osoby o podobnych kwalifi kacjach zawodowych z pełną
uraz psychiczny), choroby dziedziczne i wady wrodzone oraz
sprawnością psychiczną i fi zyczną, lub mających ogranicze-
choroby przewlekłe (m.in. choroby układu krążenia, choroby
nia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować
nowotworowe, schorzenia narządu ruchu, schorzenia neurolo-
przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne,
giczne, uszkodzenia i choroby narządu słuchu i wzroku) [1].
środki pomocnicze lub środki techniczne [5].
W literaturze przedmiotu oraz w analizach statystycznych
DEFINICJE NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI I JEJ KATE-
charakteryzujących skalę niepełnosprawności stosuje się
GORIE
zwykle podział na dwie podstawowe grupy, tj. osoby niepeł-
nosprawne prawnie (posiadające odpowiednie orzeczenie
Samo pojęcie niepełnosprawności przechodziło ewo-
wydane przez organ do tego uprawniony) oraz osoby nie-
lucję. Przez pierwszą część XX wieku w społeczeństwach
pełnosprawne biologicznie (czyli osoby, które nie posiadają
Zachodu była ona utożsamiana z „wadą” ciała lub umysłu.
takiego orzeczenia, ale odczuwają ograniczenia sprawności
Ludzie niepełnosprawni kojarzeni byli wyłącznie z osobami
w wykonywaniu czynności podstawowych dla swojego wieku,
„przykutymi” do wózków inwalidzkich, kalekimi, „ofi ara-
takich jak np. praca, zabawa, nauka, samoobsługa).
mi” chorób takich jak porażenie mózgowe, niewidzącymi
i nie słyszącymi oraz upośledzonymi psychicznie [2]. Po-
SKALA NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI W POLSCE
mimo rozwoju wiedzy dotyczącej sfery niepełnosprawności
w rozważaniach na jej temat wciąż brak jest ujednoliconej
Z danych ostatniego Narodowego Spis Powszechnego
terminologii.
(NSP) wynika, że w 2002r. co siódma osoba zamieszku-
W literaturze oraz w przepisach prawnych spotkać można
jąca Polsce była niepełnosprawna (5 456700 osób – 14,3%
różne nazewnictwo określające stan niepełnosprawności, są
ogółu ludności), podczas gdy w 1988r. była to co dziesiąta
to: kalectwo, inwalidztwo, ułomność, odchylenie od normy,
osoba, a w 1978r. co czternasta. Biorąc pod uwagę ogół
defekt fi zyczny lub psychiczny, upośledzenie [3]. Pewną
niepełnosprawnych daje się zauważyć, że populacji tej do-
próbę uporządkowania i ujednolicenia określeń związanych
minowały kobiety (52,9%), udział procentowy mężczyzn
z niepełnosprawnością podjęła Światowa Organizacja Zdro-
wyniósł 47,1%. Niepełnosprawność częściej dotyczyła miesz-
wia (World Health Organization - WHO) wyróżniając i defi -
kańców wsi (15,3%), aniżeli mieszkańców miast (13,6%)
niując trzy pojęcia uwzględniające stan zdrowia człowieka:
[6]. Ostatnie badania stanu zdrowia przeprowadzone przez
• Uszkodzenie ( impairement) – odnoszące się do dysfunk-
Główny Urząd Statystyczny (GUS) na zlecenie Ministerstwa
cji, nieprawidłowości organizmu wyrażonych w katego-
Zdrowia w 2004 pokazały, że w porównaniu do NSP 2002r.
riach biomedycznych;
nastąpił wzrost liczby osób niepełnosprawnych o ponad 630
• Niepełnosprawność ( disability) – oznaczające ogranicze-
tys. osób, co oznacza, że pod koniec 2004r. w Polsce żyło
nia w wykonywaniu podstawowych czynności fi zycznych
ponad 6,2 mln osób niepełnosprawnych (z czego 4,8 mln to
i psychicznych;
niepełnosprawni prawnie). Utrzymana została tendencja,
• Upośledzenie ( handicap) – pokazujące, jaki jest zakres
z której wynika, że wskaźnik osób niepełnosprawnych jest
ograniczenia sprawności uniemożliwiającej jednostce
nieco wyższy wśród kobiet niż wśród mężczyzn oraz wśród
pełnienie ról społecznych [4].
mieszkańców wsi aniżeli miast [7].
Zgodnie z polskim prawodawstwem za niepełnospraw-
nych uważa się „osoby, których stan fi zyczny, psychiczny
BARIERY NAPOTYKANE PRZEZ OSOBY O NIE-
lub umysłowy trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza bądź
PEŁNEJ SPRAWNOŚCI
uniemożliwia wypełnianie ról społecznych, a w szczegól-
ności ogranicza zdolności wykonywania pracy zawodowej,
Populacja osób niepełnosprawnych poza ograniczeniami
jeśli uzyskały orzeczenie: o zakwalifi kowaniu do jednego
wynikającymi ze stanu ich zdrowia bardzo często napotyka
z trzech stopni niepełnosprawności albo orzeczenie o cał-
na szereg innych ograniczeń oraz barier, które w znaczący
kowitej lub częściowej niezdolności do pracy, a jeżeli nie
sposób utrudniają im funkcjonowanie w społeczeństwie.
ukończyły 16 roku życia – orzeczenie o rodzaju i stop-
Ze względu na ich istotę zwykle dzieli się je na: społecz-
niu niepełnosprawności” [5]. Wśród wspomnianych trzech
ne i fi zyczne, a te z kolei na fi zjografi czne oraz techniczne
stopni niepełnosprawności, zgodnie z ustawą, wyróżnia
(w tym architektoniczne, urbanistyczne, komunikacyjne
się stopień: 1) znaczny, 2) umiarkowany, 3) lekki. Znaczny
i funkcjonalne) [8,9]. Biorąc pod uwagę charakter barier
stopień niepełnosprawności odnosi się do osób z naruszoną
można podzielić je na względne (stwarzające utrudnienia
sprawnością organizmu, niezdolnych do pracy albo zdolnych
i niewygodę, dające się jednak pokonać się poprzez zastoso-
do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagają-
wanie odpowiedniego wyposażenia lub zaopatrzenia w sprzęt
Zdr Publ 2009;119(4)
pomocniczy) oraz bezwzględne (te, których niepełnosprawna
(m.in. Światowy Program Działań na Rzecz Osób Niepeł-
osoba nie może pokonać samodzielnie, np. zbyt wąskie drzwi
nosprawnych z 1982r., Wytyczne dla Działań z Rozwoju Za-
nie pozwalające na przemieszczenie się na wózku) [10].
sobów Ludzkich w Dziedzinie Niepełnosprawności z Tallina
Istotnym i dotkliwym problemem, z jakim borykają się
z 1990r., Standardowe Zasady Wyrównywania Szans Osób
osoby o niepełnej sprawności są bariery społeczne, często
Niepełnosprawnych z 1993r.) [14].
wynikające charakterystycznej dla współczesnych społe-
W Polsce osoby niepełnosprawne uzyskują wsparcie od
czeństw skłonności do wartościowania. Niepełnosprawni
instytucji, organizacji i fundacji. Na mocy ustawy z dnia
traktowani są jako nieproduktywni ekonomicznie członko-
27 sierpnia 1997r. (o rehabilitacji zawodowej i społecznej
wie społeczeństwa, stanowiący dodatkowe obciążenie dla
oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych) [5] powoła-
budżetu państwa. Funkcjonujące stereotypy nie pozwalają
na została Krajowa Rada Konsultacyjna ds. Osób Niepeł-
na uznanie osób z ograniczoną sprawnością za wartościo-
nosprawnych. Utworzony został także Rządowy Program
wych, a jedynie za niezaradnych życiowo i nastawionych
Działań na Rzecz Osób Niepełnosprawnych i ich Integracji
roszczeniowo wobec otoczenia [11].
ze Społeczeństwem. Wspomniana ustawa określa podmioty
Walka z napotykanymi ograniczeniami przez osoby
polityki rehabilitacyjnej, których celem jest wspieranie osób
o niepełnej sprawności często wymaga wsparcia ze strony
o niepełnej sprawności. Są to: Pełnomocnik Rządu do Spraw
powołanych do tego instytucji, ale także ze strony ludzi
Osób Niepełnosprawnych, Wojewodowie, Powiatowe Cen-
tworzących inicjatywy poza instytucjonalne.
tra Pomocy Rodzinie, organizacje pozarządowe (fundacje,
stowarzyszenia) oraz Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób
PRAWO WOBEC NIEPEŁNOSPRAWNYCH I INSTY-
Niepełnosprawnych (PFRON).
TUCJE ICH WSPIERAJĄCE
PFRON jest najbardziej rozpowszechnioną i rozpozna-
walną zinstytucjonalizowaną formą działań. Utworzony on
Konstytucja RP w art. 68 ust. 3 nakłada na władze pub-
został mocą ustawy z dnia 9 maja 1991 r. jest PFRON. Jest to
liczne obowiązek zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej
fundusz celowy, którego głównym zadaniem jest fi nansowe
osobom niepełnosprawnym, a w art. 69 nakłada obowiązek
wspomaganie systemu rehabilitacji zawodowej i społecznej
określenia w ustawie pomocy dla osób niepełnosprawnych
osób niepełnosprawnych. Fundusze przeznaczane są m.in.
w zabezpieczeniu ich egzystencji, przysposobieniu do pracy
na likwidację barier architektonicznych i komunikacyjnych,
oraz komunikacji społecznej [12]. Wejście Polski w struktury
zaopatrzenie osób indywidualnych w sprzęt rehabilitacyj-
Unii Europejskiej obliguje ją do respektowania unijnych ak-
ny ortopedyczny oraz środki pomocnicze, przystosowanie
tów prawnych. Jednym z najważniejszych kroków w polityce
i wyposażenie nowych i istniejących miejsc pracy dla osób
UE wobec niepełnosprawności było podpisanie w 1997r.
niepełnosprawnych, tworzenie warsztatów terapii zajęciowej
Traktatu Amsterdamskiego. Był on pierwszym traktatem,
i zakładów aktywności zawodowej [15].
w którym Unia odniosła się bezpośrednio do kwestii niepeł-
Na terenie Polski od wielu lat działa też wiele innych
nosprawności. Nałożono w nim obowiązek przeciwdziałania
instytucji, stowarzyszeń i fundacji o zasięgu krajowym.
dyskryminacji osób niepełnosprawnych, czego efektem było
Wśród nich znajdują się m.in. Związek Niewidomych, Pol-
znaczne zwiększenie się też zakresu inicjatyw podejmowa-
ski Związek Głuchych, Polski Związek Sportu Niepełno-
nych przez Unię w kierunku prowadzenia spójnej polityki na
sprawnych «START», Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom
rzecz osób z niepełnosprawnością. W 2002r. na Europejskim
Niepełnosprawnym w Zamościu, Stowarzyszenie na Rzecz
Kongresie na rzecz Osób Niepełnosprawnych w Madrycie
Osób z Upośledzeniem Umysłowym, Polskie Stowarzy-
uchwalono Deklarację Madrycką, która akcentuje równość
szenie Diabetyków, Polskie Towarzystwo Walki z Kale-
osób o niepełnej sprawności wynikającą z Deklaracji Praw
ctwem, Ogólnopolski Sejmik Osób Niepełnosprawnych,
Człowieka i nawołuje m.in. do zmiany postaw społecznych
Krajowa Rada Osób Niepełnosprawnych, Fundacja Ochro-
wobec niepełnosprawnych, wsparcia ich rodzin, aktywizacji
ny Zdrowia Inwalidów, Organizacja Pracodawców Osób
zawodowej, zmiany uregulowań prawnych.
Niepełnosprawnych, Zakładowe Organizacje Związkowe
Strategia Unii Europejskiej wobec niepełnosprawności
Pracowników Spółdzielczości Inwalidów, Sekcja Krajowa
to przede wszystkim :
Osób Niepełnosprawnych NSZZ «Solidarność», Federacja
− wyrównywanie regionalnych nierówności w sytuacji nie-
Spółdzielczych Związków Zawodowych, Krajowa Izba Go-
pełnosprawnych obywateli Wspólnoty w poszczególnych
spodarczo – Rehabilitacyjna, Krajowy Związek Rewizyjny
krajach członkowskich,
Spółdzielni Inwalidów i Spółdzielni Niewidomych [16].
− upowszechnianie problematyki niepełnosprawności we
Celem działalności wymienionych instytucji i organizacji,
wszystkich inicjatywach podejmowanych przez Komisję
jak też innych, które licznie funkcjonują w Polsce, jest pro-
Europejską,
wadzenie szeroko pojętej rehabilitacji. Pojęcie rehabilitacji
− wzmacnianie współpracy między krajami członkowskimi,
osób niepełnosprawnych defi niowane jest jako komplekso-
zbieranie i wymiana informacji, danych statystycznych
wy proces zespołowych działań (medycznych, zawodowych
i przykładów dobrej praktyki,
i społecznych), które mają na celu przywrócenie tym osobom
− uwrażliwianie społeczeństwa oraz władz państwowych
pełnej lub maksymalnie możliwej do osiągnięcia sprawności
na prawa i potrzeby osób z niepełnosprawnością,
fi zycznej i psychicznej, zdolności do pracy i zarobkowania
− ścisła współpraca Komisji Europejskiej z organizacjami
oraz zdolności do brania czynnego udziału w życiu spo-
pozarządowymi działającymi na rzecz osób niepełno-
łecznym [17].
sprawnych [13].
• Rehabilitacja medyczna (lecznicza) – to proces opieki
Tworzenie podstaw prawnych mających na celu ochronę
leczniczej, mający na celu zapobieganie, przywracanie
i wsparcie osób niepełnosprawnych zajmuje istotne miejsce
i rozwój funkcjonalnych sprawności osoby w celu umoż-
również w polityce Organizacji Narodów Zjednoczonych
liwienia jej uzyskania samodzielności i prowadzenia ak-
449
tywnego życia (zmniejszenie lub złagodzenie skutków
tzw. grupy samopomocowe. Dzięki uczestnictwu w takich
chorób i urazów oraz skorygowanie wad wrodzonych przy
grupach osoby o niepełnej sprawności stają się nie tylko
pomocy środków leczniczych).
„biorcami” usług i wsparcia ze strony innych, ale też sami po-
• Rehabilitacja zawodowa – jest procesem przygotowania
magają innym, przez co czują się potrzebni i wartościowi.
osoby niepełnosprawnej do pracy zgodnej z jej psycho-
Podsumowując, należy podkreślić, że na skutek nega-
fi zycznymi możliwościami i kwalifi kacjami. W procesie
tywnych zmian strukturze demografi cznej naszego społe-
tym przestrzegane są 4 etapy: poradnictwo zawodowe,
czeństwa, jak też wielu społeczeństw europejskich (w tym
przygotowanie zawodowe, zatrudnienie i opieka rehabi-
Europy Południowej przede wszystkim), problem niepełno-
litacyjna oraz socjalna.
sprawności będzie istotną kwestią społeczną. Wymusza to na
• Rehabilitacja społeczna – to część procesu rehabilita-
rządach wielu krajów podjęcie kroków prawnych w ramach
cja, która ma na celu integrację człowieka o naruszonej
ich polityki społecznej, których celem jest zabezpieczenie
sprawności psychicznej lub fi zycznej ze środowiskiem
społeczne i socjalne osób o niepełnej sprawności.
społecznym.
Wśród pozytywnych zmian, jakie daje się zauważyć w spo-
• Rehabilitacja środowiskowa – to system skoordynowa-
łeczeństwie polskim jest rosnąca tolerancja i akceptacja dla
nych działań w miejscu zamieszkania, wykorzystujący
tychże osób, nawet wśród mieszkańców tradycyjnych wsi,
wszystkie instytucje i organizacje oraz usługi służące
w których do niedawna kalectwo było powodem do wstydu
rehabilitacji danej osoby, w celu zaspokojenia jej potrzeb
i swoistego piętnowania społecznego [22]. Należy przypusz-
zdrowotnych, psychicznych, zawodowych i społecznych
czać, że nie bez znaczenia pozostaje tu wzrost poziomu wie-
[18].
dzy o niepełnoprawności, o problemach osób nią dotknię-
tych, dzięki prowadzonym akcjom informacyjnym. Wszelkie
NIEFORMALNE WSPARCIE OSÓB O NIEPEŁNEJ
działania instytucjonalne i nieformalne prowadzone obecnie
SPRAWNOŚCI
na rzecz osób niepełnosprawnych ukierunkowane są na
wyrównywanie szans, czyli udostępnianie wszystkim ogól-
Poza ogromną rolą uporządkowanych prawnie, zinstytu-
nych systemów występujących w społeczeństwie, takich jak:
cjonalizowanych działań na rzecz osób niepełnosprawnych
środowisko fi zyczne i kulturalne, mieszkania i transport,
duże znaczenie odgrywają inicjatywy niesformalizowane,
usługi społeczne i zdrowotne, szansa kształcenia i pracy,
tzw. oddolne, ludzkie. Ich realizacja wymaga pewnego
życie kulturalne i społeczne, sport i rekreacja. Podejmowane
poziomu wiedzy u osób niosących pomoc i znajomości
inicjatywy mają też na celu integrację społeczną, która wy-
potrzeb konkretnych jednostek dotkniętych niepełno-
raża się włączeniem do społeczeństwa i zaakceptowaniem
sprawnością.
osób niepełnosprawnych jako równych i pełnoprawnych
Należy mieć świadomość, że ludzie pełnosprawni niezbyt
jego członków, tak, aby mogli korzystać ze wszystkich dóbr
często potrafi ą przezwyciężyć pewne uprzedzenia wobec
kultury i cywilizacji danego społeczeństwa oraz przyczyniać
niepełnosprawnych powstałe na podbudowie funkcjonu-
się do ich pomnażania.
jących w społeczeństwie stereotypów i przesądów. Ich ni-
welacji najefektywniej pomagają indywidualne kontakty
obydwu stron, a także upowszechnienie wiedzy o możliwoś-
REFERENCES:
ciach i ograniczeniach niepełnosprawnych [19]. W trudnych
1. Binczycka-Anholcer M. Zagrożenia zdrowotne, społeczne i socjalne
chwilach życia osoba o niepełnej sprawności potrzebuje
osób niepełnosprawnych i ich implikacje. W: Lewandowski J, Lece-
psychicznego wsparcia, którego jedynym źródłem są bli-
wicz-Bartoszewska J, red. Ergonomia niepełnosprawnym. Jakość życia.
skie kontakty międzyludzkie. Więzi społeczne chronią taką
Politechnika Łódzka, Łódź, 2001.
2. Barnes C, Mercer G. Niepełnosprawność. Warszawa: Wydawnictwo
osobę przed poczuciem osamotnienia i zaspokajają ważną
Sic!; 2008.
potrzebę przynależności i społecznej integracji, a dodat-
3. Skrzetuska E, Osik-Chudowolska D, Wojnarska A. Poziom życia
kowo poczucie bliskości z innymi ludźmi (m.in. członkami
osób niepełnosprawnych w okresie transformacji ustrojowej. Lublin:
rodziny, przyjaciółmi), świadomość zrozumienia i akceptacji
UMCS; 2002.
4. Schuntermann MF. The International Classifi cation of Impairments,
z ich strony wzmacniają odporność psychiczną i ułatwiają
Disabilities and Handicaps (ICIDH) – results and problems, Int J
rozwiązywanie życiowych problemów [20].
Rehabil Res 1996; 19 (1):1-11.
Coraz częściej podkreśla się, że wsparcie nieformalne jest
5. Ustawa z dnia 27.08.1997 o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz
komplementarne, a czasami całkowicie zastępujące instytu-
zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Dz.U.97.123.776 z późn.zm
6. Rocznik Statystyczny RP. Warszawa: GUS; 2008.
cjonalne działania na rzecz niepełnosprawnych. Wskazuje
7. Stan zdrowia ludności Polski w 2004r. Warszawa: GUS; 2006.
to na konieczność zmiany podejścia do osób niepełno-
8. Garbat M. Środowisko fi zyczne i społeczne osób niepełnosprawnych.
sprawnych u pracowników realizujących sformalizowane
Niepełnosprawność i Rehabilitacja 2003;1: 18-33
inicjatywy. Nowe spojrzenie na problemy ludzi dotkniętych
9. Kowal E. Problemy życia społecznego osób niepełnosprawnych. W:
Ochonczenko H, Nowicka A, red. Potrzeby osób niepełnosprawnych
niepełnosprawnością nakazuje by traktować ich jako osoby
w warunkach globalnych przemian społeczno-gospodarczych T.I.
z konkretnymi potrzebami, a nie anonimowych pacjentów
Kraków: Ofi cyna Wyd.”Impuls”; 2006.
lub klientów domagających się pomocy.
10. Garbat M. Mieszkanie osoby niepełnosprawnej – jego funkcje oraz
Takiemu podejściu „hołdują” jednostki wspierające osoby
bariery w nim występujące. W: Solecki L, ed. Problemy ludzi starszych
i niepełnosprawnych w rolnictwie. Lublin: IMW; 2004.
doświadczone niepełnosprawnością w ramach wolontaria-
11. Stepniak I, Herdzina M. Wydatkowanie środków ZFRON na indywi-
tu, gdyż wychodzą one z założenia, że oprócz kompetencji
dualne programy rehabilitacji. Przemyśl: OBPON; 2008.
zawodowych równie ważna, a może nawet ważniejsza jest
12. Konstytucja RP, Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483.
ludzka wrażliwość i empatyczne ich rozumienie [21]. Istotną
13. Piasecki M, Stępniak M, eds. Osoby z Niepełnosprawnością w Unii
Europejskiej. Szanse i zagrożenia. Lublin: Norbertinum; 2003.
rolę odgrywają też działania wspierające niepełnosprawnych
14. Piasecki M, Stępniak M, eds. Osoby z Niepełnosprawnością w polityce
w ramach społeczności lokalnych, w których tworzone są
Organizacji Narodów Zjednoczonych. Lublin: Norbertinum; 2002.
Zdr Publ 2009;119(4)
15. Ustawa z dnia 9.05.1991r. O zatrudnianiu i rehabilitacji zawodowej
22. Gonciarz B, Ostrowska A, Pańków W. Integracja społeczna i akty-
osób niepełnosprawnych. Dz.U. 1991 nr 46 poz. 201 z późn.zm.
wizacja zawodowa osób niepełnosprawnych zamieszkałych w małych
16. http://www.idn.org.pl/sonnszz/organizacje_ON.htm (06.02.2010)
miastach i na terenach wiejskich – uwarunkowania sukcesów i niepo-
17. Pomykało W, ed. Encyklopedia pedagogiczna. Warszawa: Fundacja
wodzeń. Raport z badań. Warszawa: IFiS PAN; 2008.
Innowacja; 1993.
18. Mikulski J. Rehabilitacja społeczna i zawodowa osób niepełnospraw-
Informacje o Autorze:
nych W: AK, ed. Polityka społeczna. Warszawa: SGH; 2006.
Dr MAGDALENA FLOREK – adiunkt, Zakład Zdrowia Publicznego, Instytut
19. Kirenko J. Oblicza niepełnosprawności. Lublin: WSSP; 2006.
Medycyny Wsi w Lublinie.
20. Kirenko J. Dylematy wsparcia społecznego osób z niepełnosprawnoś-
cią. W: Palak Z, Bartkiewicz Z, red. Wsparcie społeczne w rehabilitacji
Adres do korespondencji:
i resocjalizacji. Lublin: UMCS; 2004.
Dr Magdalena Florek
21. Sowa J. Relacje interpersonalne w procesie wsparcia społecznego
Zakład Zdrowia Publicznego, Instytut Medycyny Wsi
osób niepełnosprawnych. W: Palak Z, Bartkiewicz Z, red. Wsparcie
20-090 Lublin, ul. Jaczewskiego 2
społeczne w rehabilitacji i resocjalizacji. Lublin: UMCS; 2004.
e-mail: mfl orek@galen.imw.lublin.pl