Wykład 2: Filozoficzno-psychologiczne podłoŜe systemu edukacji w Polsce.
Edukacja monologowa a wpływ psychologii rozwoju i psychologii humanistycznej – implikacje dla pedagogiki i dydaktyki. Edukacja holistyczna i dialogowa w szkole
B.D.Gołę bniak , Szkoła wspomagają ca rozwój, w: Pedagogika. Podrę cznik akademicki, (red.) Z. Kwieciń ski, B. Ś liwerski cz 2, str.99 -107 (wybrane fragmenty), PWN, Warszawa 2004
Funkcja adaptacyjna i emancypacyjna szkoły - rozwój
jednostki czy społeczeństwa ?
Zewnętrzna presja na adaptację
• pojawienie
się
państw
narodowych,
rozwój
nowoczesnego
przemysłu,
realizacja
programów
wychowania narodowego, państwowego
• systemy totalitarne (faszyzm, hitleryzm, komunizm)-
„.kontrolująca” edukacja
Ku szkole dla ucznia
• przełom XIX i XX w. - szkoły alternatywne, wpływ
poznawczej psychologii rozwojowej Jeana Piageta,
psychoanalizy
Zygmunta
Freuda,
psychologii
indywidualnej Alfreda Adlera
Kryzys
• koniec lat sześćdziesiątych - pierwsze oznaki kryzysu
oświatowego, rozwój pedagogiki progresywistycznej i
nowych kierunków edukacji humanistycznej, edukacji
refleksyjnej, radykalnej reformy szkoły
za: B.D Gołębniak
Szkoła
Szkoła tradycyjna
porównania
progresywistyczna
Idealizm i realizm;
odwołanie
do
absolutnych,
ponadczasowych
i Pragmatyzm, zmiana,
uniwersalnych
proces i względność
Filozofia
wartości
oraz świata oraz ludzkiego
moŜliwości poznania poznania
świata
poprzez
zmysły
i
rozumowanie
Romantyczna
i
Ideologia
Transmisja kulturowa progresywna
Poprawa jakości Ŝycia,
Cel
Akceptacja
swego wspomaganie
kształcenia
miejsca w Ŝyciu
demokracji
Opanowywanie
zorganizowane-
go Kooperatywne
Uczenie się
materiału nauczania rozwiązywanie
(głównie faktów i problemów
poglądów)
Zorganizowana,
podzielona
na Interdyscyplinarny,
przedmioty,
opierający
się
na
Program
hierarchicznie
doświadczeniach
i
ustrukturyzowana
zainteresowaniach
wiedza
ucznia
odzwierciedlająca
kulturalne
ludzkości
Bezpośrednie,
Przekaz
wiedzy,
Model
fenomenologiczne,
modelowanie
nauczania
przez działanie; akcent
zachowań
na metodę
Ocenianie
formujące
Ocenianie
produktu (systematyczne
(rezultatów)
Model
przekazywanie
kształcenia,
oceniania
informacji
zwrotnej
świadectwa,
pro- dotyczącej
sposobu
mocje
pracy)
Model
Rygoryzm
Podmiotowe
wychowania wychowawczy
traktowanie ucznia
Model
Zewnętrzny (kary i Wspieranie motywacji
motywowania nagrody)
wewnętrznej
Od
wewnątrz,
od
siebie,
z
pełnym
podzielaniem
Inicjowana
i przesłanek leŜących u
Zmiana
sterowana z zewnątrz jej podstaw przez jej
rzeczywistych
realizatorów,
tzn.
nauczycieli
Szkoła tradycyjna, czyli konserwatywna
• autokratyczne stosunki: nauczyciele uczniowie
• dominacja nauczycieli : stosowanie nauczania
frontalnego, praca pod kierunkiem i według wzoru
prezentowanego uprzednio przez nauczyciela
• wiedza naukowa, traktowana jako „pewna”, dobrze
ustrukturyzowana i podawana w sposób jasny i
przystępny: szkolne przedmioty nauczania, korzystanie z
pomocy naukowych
• dbałość o wykształcenie podstawowych umiejętności
- szkolnych (czytania, pisania, rachowania)
- akademickich (zestawiania danych, porównywania,
dowodzenia itp.)
• surowa dyscyplina na lekcji, sterowanie aktywnością
uczniów za pomocą systemu kar i nagród
• w strategii motywowania uczniów do nauki waŜną rolę
odgrywają
elementy
rywalizacji
(rankingi
indywidualnych osiągnięć, klas, szkół)
Szkoła romantyczna
• zindywidualizowane nauczanie: uczniowie uczą się
według
indywidualnych
planów
(semestralnych,
miesięcznych, tygodniowych, dziennych)
• nauczyciel rezygnuje z autorytetu opartego na władzy na rzecz
pobłaŜliwości
w
wychodzeniu
naprzeciw
ujawnianym potrzebom edukacyjnym kaŜdej jednostki
• uczniowie
działają
nie
tyle
według
wzoru
demonstrowanego przez nauczyciela, ile w celu
zrealizowania czegoś dla nich waŜnego
• akcentuje się nie tyle przedmiot, ile metodę uczenia:
uczniowie, zachęcani do odkrywania wiedzy
• wzmacnianie motywacji wewnętrznej: duŜa swoboda w
określaniu, czego i jak uczeń chce się uczyć - troska o to,
aby wiedza wynoszona przez uczniów z takiej szkoły
była w pełni usystematyzowana, pozostaje wyraźnie na
drugim planie
• klasa jako zbiór indywidualności, klimat wzajemnej
akceptacji, gotowości do współdziałania
Szkoła nowoczesna
• uczenie się w elastycznie tworzonych, małych grupach
roboczych
• uczniowie realizują autorskie projekty edukacyjne, często
wykraczając poza ramy pojedynczych przedmiotów
szkolnych
• akcent połoŜony jest na sam proces uczenia się,
doświadczanie, wyzwalanie zachowań kreatywnych
• wiedza jest traktowana jako prawdopodobna,
tymczasowa,
wymagająca
stałej
weryfikacji
i
modyfikacji.
• demokratyczny styl kierowania pracą uczniów
• duŜą wagę przywiązuje się do wielości i róŜnorodności materiałów edukacyjnych (podręczników, kart pracy,
czasopism, technologii informacyjnej) jako zasobów
naukowych
Trzy wersje szkoły nowoczesnej
Model terapeutyczny
• wpływ psychologii A.Maslowa i C. Rogersa oraz
wyników badań nad znaczeniem obrazu własnej osoby i
motywacji dla osiągnięć szkolnych ucznia
• cel edukacji: pełny rozwój jednostki i jej samorealizacja
• edukacja: prowadzenie uczniów do pełnego
zrozumienia i akceptacji siebie i innych, poprzez
rozpoznanie mocnych stron i ograniczeń oraz wspieranie
niezaleŜności uczniów
• uczeń: indywidualność kontrolująca własne uczenie się
• rola nauczyciela: tworzenie warunków do ujawnienia osobistych celów edukacji i pomoc uczniom w ich
określaniu i organizowaniu proces uczenia się i
doświadczania sukcesu
• nauczanie
- dostosowane do poziomu rozwoju i zdolności uczniów
- szczególna rola informacji zwrotnej i konstruktywnego,
wyraŜania uznania dla osiągnięć i postępów
- kreowanie bogatego w materiały i interakcje środowiska
uczenia się
- dzielenie się wiedzą, praca grupowa, wzajemne
wyraŜanie akceptacji
Model refleksyjny
• dydaktyczne implikacje teorii Lwa Wygorskiego,
Jeana Piageta, Jerome”a Brunera, wyników badań
nad związkiem między mową a myśleniem
• przywiązywanie duŜej wagi do rozwoju
poznawczego wspieranego czynnikami
społecznymi (procesami porozumiewania się)
- uruchamianie wszystkich kanałów komunikacyjnych
(mówienie „od siebie do drugiego”, aktywne słuchanie,
czytanie traktowane jako „wypytywanie” podręczników
itp.)
- język medium porozumiewania się i instrument myślenia.
uczenie się opiera się na aktualne aktywności dzieci, ujętej
w elastyczne ramy organizacyjne w postaci bloków ścieŜek,
czy tematów wiodących
• duŜa rola wewnętrznej motywacji uczenia się
• ocenianie formatywne (formujące i kształtujące) :
- diagnozowanie poziomu rozwoju struktur
poznawczych i moralnych kaŜdego ucznia w klasie
- monitorowanie uzyskiwanych przez niego postępów
- rozmowy na temat postępów z uczniem i jego
rodzicami
M. Sielatycki, Metodyka nauczania zintegrowanego, str. 15 – 27, w: Program Nowa Szkoła. Integracja mię dzyprzedmiotowa, CODN, Warszawa 1999
INTEGRACJA MIĘDZYPRZEDMIOTOWA
→ integracja procesu nauczania, kształcenia umiejętności i
wychowania – nauczyciele powinni współdziałać na rzecz
tworzenia w świadomości uczniów zintegrowanego systemu
wiedzy, umiejętności i postaw
Wprowadzenie:
1/ kształcenia zintegrowanego w klasach I – III szkoły
podstawowej
2/ bloków przedmiotowych
3/ ścieŜek edukacyjnych
Postulaty:
- przekazywanie spójnej wizji świata;
- odejście od encyklopedyzmu
- przejście od wąskiej specjalizacji poszczególnych
nauczycieli ku ich szerszemu przygotowaniu pedagogicznemu
i zawodowemu;
- połoŜenie nacisku na osiąganie przez uczniów uniwersalnych
umiejętności, a nie jak dotychczas – głównie wiedzy;
- współpraca nauczycieli w szkole, prowadząca do spójności
szkolnych programów nauczania i wychowania
- integrowanie szkoły ze środowiskiem lokalnym, co
powoduje lepsze zaspokojenie lokalnych potrzeb
edukacyjnych uczniów.
PowyŜszy materiał został opracowany przez M. Adamus na podstawie literatury: 1. B.D.Gołębniak , Szkoła wspomagają ca rozwój, w : Pedagogika. Podrę cznik akademicki, (red.) Z. Kwieciński, B.Śliwerski cz 2, str.99 -107 (wybrane fragmenty), PWN, Warszawa 2004
2. M. Grondas, Uję cia holistyczne w edukacji, str. 42-45 (wybrane fragmenty), w: Program Nowa Szkoła. Integracja mię dzyprzedmiotowa, CODN, Warszawa 1999.
3. H. Rylke, GraŜyna Klimowicz , Szkoła dla ucznia. Jak uczyć Ŝ ycia z ludź mi , Warszawa 1992
4. M. Sielatycki, Metodyka nauczania zintegrowanego, str. 15-27 (wybrane fragmenty), w: Program Nowa Szkoła. Integracja mię dzyprzedmiotowa, CODN, Warszawa 1999