Teoria i praktyka popytu na pieniądz
Poziom cen zależy od ilości pieniądza krążącego
w gospodarce.
Podstawowe założenia:
● Pieniądz jest środkiem wymiany
●Szybkość krążenia pieniądza jest stała
●Pełne zatrudnienie (elastyczne ceny)
●Popyt na towary jest równy podaży towarów
(prawo rynków Saya)
●Podaż pieniądza jest niezależna od procesów
produkcji
Równanie wymiany ilustruje zależność między
poziomem cen a ilością pieniądza w gospodarce.
M • V = P • T
M – ilość pieniądza w gospodarce, V – szybkość
obiegu pieniądza, P – przeciętny poziom cen,
T – ilość transakcji w danym okresie.
pieniądza w gospodarce
P = (M • V) / T
Przy założeniu stałości V i T otrzymujemy
P = f (M)
Jak inflacja i zmiany stóp procentowych
wpływają na V i T?
Transakcyjny zasób środków pieniężnych to część dochodu utrzymywana w formie środków pieniężnych.
k = 1 / V = M / (P • V)
P • T to D to dochód globalny w gospodarce
k = 1 / V = M / D
Współczynnik k nie jest stały, zatem naturalne są nieproporcjonalne zmiany podaży pieniądza i poziomu cen.
popytu na pieniądz
M = k • p • y = k • Y stąd otrzymujemy p = M / (k • y) M – popyt na pieniądz, k - współczynnik transakcyjnego zasobu pieniądza, p – przeciętny poziom cen, y – realny dochód, Y – nominalny dochód
Jeżeli tak wyznaczona podaż na pieniądz jest większa od popytu na pieniądz to nastąpi wzrost cen.
Mechanizm transmisji pośredniej
Zmiany podaży pieniądza wpływają na ceny za
pośrednictwem stopy procentowej. Odchylenia
rynkowej stopy procentowej od naturalnej stopy
procentowej wywołują wahania koniunktury.
H. Thorton, K. Wicksell
Mechanizm transmisji bezpośredniej
Wzrost podaży pieniądza prowadzi do
nierównowagi między popytem na pieniądz a
podażą pieniądza, a następnie do wzrostu
popytu na towary, i w rezultacie wzrostu cen,
który odpowiada realnym zasobom pieniądza.
D. Hume, R. Cantillon
Pieniądz nie ma wpływu na poziom zatrudnienia i
produkcję w długim okresie.
Podstawowe założenia:
● Istnieje możliwość stanu równowagi przy
niepełnym wykorzystaniu mocy produkcyjnych
● Niska elastyczność cen w dół
● Szybkość krążenia pieniądza nie jest stała
● Podaż pieniądza jest zdeterminowana
popytem na pieniądz
● Pełna substytucyjność pieniądza i aktywów
finansowych
● Niska substytucyjność pieniądza i aktywów
rzeczowych
● Pieniądz jest formą majątku społeczeństwa
● Podmioty utrzymują bogactwo w pieniądzu lub
obligacjach
● Preferencja płynności jest skłonnością do
utrzymywania majątku w formie pieniądza,
czyli aktywa o największej płynności
● Popyt na pieniądz zależy od dochodu
● Popyt na pieniądz zależy od stopy procentowej
● Oszczędności nie są równe inwestycjom
● Oszczędności są determinowane dochodem, a
dochód inwestycjami
● Stopa procentowa jest zjawiskiem pieniężnym,
a nie realnym
● Stopa procentowa jest kształtowana przez
podaż pieniądza (zależna od banku
centralnego) i popyt na pieniądz
Determinanty popytu na pieniądz
● Motyw transakcyjny zależy od dochodu
nominalnego
● Motyw przezornościowy
● Motyw spekulacyjny wynika ze skłonności do
oszczędzania. Zależy od rynkowej stopy
procentowej
Spekulacyjny popyt na pieniądz
a
stopa procentow
L
popyt na pieniądz
Spekulacyjny popyt na pieniądz
Im stopa procentowa jest wyższa, tym bardziej opłaca się trzymać obligacje, które dają dochód. Spadek stopy procentowej skutkuje dochodowości obligacji, zatem pieniądz jest bardziej atrakcyjny ze względu na większą płynność.
MA = f(i)
MA – spekulacyjny popyt na pieniądz, i – stopa procentowa
Ogólny popyt na pieniądz zależy od dochodu i stopy procentowej
MD = MT – MA = k • Y – f(i)
MD – ogólny popyt na pieniądz, MT – transakcyjny i przezornościowy popyt na pieniądz, MA – spekulacyjny popyt na pieniądz, k – wskaźnik zasobów transakcyjnych, Y – dochód nominalny, i – stopa procentowa
Zjawiska pieniężna a realne procesy gospodarcze
↑ podaż pieniądza → ↓ stopa procentowa →
↑ inwestycje → ↑ dochody
↑ podaż pieniądza → ↓ stopa procentowa →
↑ inwestycje → ↑ dochody → ↑ popyt na pieniądz
→ ↑ stopa procentowa → ↓ inwestycje → ↓
dochody
Sytuacja nieskuteczności polityki pieniężnej
wynikająca z obniżenia stopy procentowej do
poziomu, przy którym popyt na pieniądz staje się
nieskończenie duży. Oczekiwany wzrost stopy
procentowej oznaczałby spadek cen obligacji,
zatem utrzymuje się zasoby pieniężne.
W takich okolicznościach skuteczna jest tylko
polityka fiskalna.
i1
a
stopa procentow
iP
spekulacyjny popyt na pieniądz
●
Reakcja wielkości inwestycji na zamianę stopy
procentowej zależy od stopnia elastyczności wydatków inwestycyjnych na zmianę stopy procentowej
●
Im niższa elastyczność to tym stopa procentowa w
mniejszym stopniu kształtuje wielkość inwestycji
●
Zależność jest z reguły wysoka. Natomiast w sytuacji spadku krańcowej efektywności kapitału poniżej stopy procentowej wielkość inwestycji zamiast rosnąć będzie spadać
Depresja w gospodarce powoduje spadek cen,
prowadzący do wzrostu wartości realnego
majątku społeczeństwa. Wzrost wartości majątku
skutkuje zwiększeniem inwestycji i konsumpcji, a
poprzez efekty mnożnikowe efektem jest wzrost
dochodu nominalnego. Tym sposobem
gospodarka wraca do stanu pełnego
zatrudnienia, a zatem stan równowagi przy
przymusowym bezrobociu jest niemożliwy.
Efekt wzrostu realnych zasobów
pieniężnych
● Jeżeli inwestycje nie reagują na zmiany stopy
procentowej z powodu pułapki płynności, to
wzrost podaży pieniądza jest odkładany w
formie nieaktywnych zasobów pieniężnych
● Wzrost zasobów pieniężnych sprawia, że
społeczeństwo czuje się bogatsze, zatem
zwiększa inwestycje i konsumpcję
● Tym samym pułapka płynności nie jest możliwa
Efekt wzrostu wartości aktywów
finansowych
● Wzrost podaży pieniądza obniża stopę
procentową, co wpływa dodatnio na wycenę
aktywów finansowych
● Wzrost wartości majątków prowadzi do
zwiększenia inwestycji i konsumpcji
● Monetaryzm zakłada, że podaż pieniądza
wpływa na ceny
● Keynesizm zakłada, że podaż pieniądza
wpływa na stopę procentową, wydatki,
inwestycje i dochody społeczeństwa. Wpływ
na ceny ma miejsce przy pełnym
wykorzystaniu zdolności produkcyjnych
gospodarki
● Najważniejszy teoretyk - M. Friedman
● Popyt na pieniądz nie zależy od dochodu
(keynesizm), lecz od majątku i dochodowości
poszczególnych jego form
● Użyteczność pieniądza wynika z pełnienia funkcji środka płatniczego i środka zabezpieczającego
przed bankructwem
● Majątek stanowią pieniądze, akcje, obligacje,
rzeczy, majątek ludzki
nominalne)
MD = p • f (rB, rE, p•, h, y, u)
MD – popyt na pieniądz w ujęciu nominalnym,
p – absolutny poziom cen, rB – stopa dochody
obligacji, rE – stopa dochodu akcji, p• - stopa
dochodowości dóbr rzeczowych, h – stosunek
majątku ludzkiego do majątku rzeczowego,
y – dochód trwały, u – inne czynniki
Popyt na pieniądz (ujęcie realne)
MD / p = f (rB, rE, p•, h, y, u)
MD – popyt na pieniądz w ujęciu nominalnym,
p – absolutny poziom cen, rB – stopa dochody
obligacji, rE – stopa dochodu akcji, p• - stopa
dochodowości dóbr rzeczowych, h – stosunek
majątku ludzkiego do majątku rzeczowego,
y – dochód trwały, u – inne czynniki
● Realny popyt na pieniądz zależy od dochodu
realnego i realnych stóp dochodu
● Realna stopa dochodu jest pomniejsza o stopę
inflacji, jeżeli społeczeństwo przewiduje
inflację
● Wartość majątku jest trudna do oszacowania
● Dochód trwały jest średnią ważoną oczekiwanych
dochodów jednostki
● Uproszczona wersja teorii M. Friedmana zakłada
zależność popytu na pieniądz tylko od dochodu
trwałego
● Ostatecznie M. Friedman dochodzi do wniosku,
że popyt na pieniądz zależy od dochodu trwałego
i oczekiwanej inflacji
Popyt na pieniądz zależy od dochodu trwałego i
oczekiwanej inflacji
MD = pP • f (yP)
MD – popyt na pieniądz, pP – przewidywany
poziom cen, yP – dochód trwały
Dochód trwały jest także trudny do oceny, zatem
przyjmuje się dochód spodziewany, czyli ważoną
sumę dochodu aktualnego i dochodów z
przeszłości
pieniądz
●
Podaż pieniądza i popyt na pieniądz są niezależne
●
Podaż pieniądza nie dostosowuje się do popytu na pieniądz
●
Zmiany podaży pieniądza decydują o poziomie dochodu nominalnego
●
Ilość pieniądza wpływa na poziom cen
●
Podaż pieniądza dostosowuje się do dochodów (zmienna endogeniczna)
●
Pomijając wahania koniunktury to pieniądz jest czynnikiem niezależnym, determinującym dochody
●
Szybkość krążenia pieniądza jest stała
Podaż pieniądza a procesy realne
●
Pieniądz jest jednym ze składników portfela aktywów
●
Pieniądz jest doskonałym substytutem aktywów
rzeczowy, sybstytucyjność aktywów finansowych i
pieniądza jest ograniczona (odmiennie niż w podejściu keynesistowskim)
●
Popyt na realne zasoby pieniężne jest stabilny
●
Wzrost podaży pieniądza prowadzi do nierównowagi
między popytem na pieniądz a jego podażą
Podaż pieniądza a procesy realne
cd.
●
Efekt substytucji (inaczej efekt realokacji aktywów) - społeczeństwo wydaje nadmiar pieniądza, aby osiągnąć równowagę krańcowych dochodowości aktywów w portfelu. Proces trwa do osiągnięcia stanu równowagi, czyli identycznej dochodowości wszystkich aktywów w portfelu
●
Wzrost podaży pieniądza powoduje krótkotrwały spadek stopy procentowej
●
Wzrost podaży pieniądza wpływa w większym stopniu na wzrost popytu na aktywa rzeczowe niż aktywa finansowe
●
Równowaga zostaje osiągnięta, gdy dochodowość aktywów finansowych i aktywów rzeczowych na nowo zrówna się z użytecznością pieniądza
●
Ostatecznie proces prowadzi do wzrostu cen nominalnych
Podaż pieniądza a procesy realne
cd.
●
Wzrost cen dóbr kapitałowych i konsumpcyjnych pobudzi ich produkcję, zatem wzrosną dochody i inwestycje
●
Jeżeli mamy do czynienia z sytuacją niepełnego wykorzystania mocy produkcyjnych, to proces odbywa się przy stabilnych cenach
●
Jeżeli moce produkcyjne są w pełni wykorzystane, to wzrost popytu doprowadzi do wzrostu cen
●
Spadek stopy procentowej pobudza inwestycje i wywołuje efekt przyrostu majątku
procentowa
●
Wzrost podaży pieniądza tylko przejściowo obniży
stopę procentową
●
Wzrost cen wywołany wzrostem podaży pieniądza
wpływa na wzrost oczekiwań inflacyjnych
●
Wzrost dochodu nominalnego zwiększy popyt na
pieniądz (społeczeństwo stara się utrzymywać stałą relację między saldami pieniężnymi a dochodem
realnym)
●
M. Friedman neguje istnienie pułapki płynności
procentowa cd.
● Spadek podaży pieniądza podwyższa stopę
procentową, społeczeństwo ogranicza wydatki
a stopy procentowe rosną
● Produkcja jest mniej opłacalna, inwestycje
mniejsze a dochody spadają
● M. Friedman twierdzi, że stopy procentowe
słabo oddziałują na popyt na pieniądz, lecz
silnie oddziałują na wielkość produkcji
Zalecenia dla polityki pieniężnej
● Szybkość krążenia pieniądza jest stała
● Podaż pieniądza powinna wzrastać w tempie równym tempu wzrostu zdolności produkcyjnych gospodarki
● Podaż pieniądza poprzez ceny może oddziaływać jedynie na dochody nominalne
● Podaż pieniądza powinna wzrastać w tempie od 3 do 4 proc. rocznie
● Dostosowanie podaży pieniądza do wahań koniunktury jest niewskazane
● Ceny i płace są elastyczne
● W długim okresie nie może istnieć równowaga przy niepełnym wykorzystaniu mocy produkcyjnych. Gospodarka ma tendencję do samoregulacji
● Polityka pieniężna powinna być bierna
● Polityka fiskalna jest niezalecana do tłumienia wahań koniunktury