/bez 3 ostatnich wykładów. Dodatkowo były notatki na konstytucji, ale też ich tu nie ma.. wielki hołd dla Rudej za udostępnienie notatek! pzdr niki/
1. Pojęcie prawa
System normatywny odwołujący się do pewnej wartości.
Pozytywne Æ obiektywne opisanie rzeczywistości;
Normatywne Æ opisanie jak należałoby się zachowywać -> religia, obyczajowość, moralność, savoir vivre;
Systemy prawa normatywnego odróżniają się od wartości i innych systemów: a) formalizacja – co zakazane i co dozwolone; zakazane Æ prawo karne; czy dokładnie sprecyzowane dozwolone i zakazane zachowania, dobrze widoczne przy prawie handlowym.
b) Sankcje – za działanie niepożądane, niezgodne z normami prawnymi spotyka nas sankcja.
Kupno towaru, leasing -> 2 strony umowy połączone stroną prawną, czy można się obejść bez prawa? Tak, na niższym stopniu rozwoju, ale relacjom społecznym towarzyszy większa niepewność, a z prawem większa pewność, bezpieczeństwo. Strony wiedzą czego mogą się spodziewać (redukcja kosztów transakcyjnych).
2. Poglądy na istotę prawa, porządek prawny, praworządność
Punktem wyjścia koncepcja prawa natury, modyfikowane, ale podstawowe ujęcie i pomysł ten sam:
• prawo stworzone o charakterze boskim Æ zgodne z biblią lub Koranem Æ prawo państwa oparte na tym, prawo zgodne z porządkiem świata (niezależnie czy bóg istnieje czy nie), a więc prawo związane z porządkiem wyższym; Hugo Grocjusz rozdział 17;
• teoria psychologiczna prawa ( w wieku 20.) Æ prawo znajduje się w sferze psychiki, przeżyć człowieka, ludzie identyfikują się z porządkiem , gdy czują że normy prawne do czegoś im służą; zmiany w prawie w sposób ewolucyjny, by psychika się przyzwyczaiła; to co jest dopuszczalne też ewoluuje (np stroje) ÅÆ psychika ewoluuje; Leon Petrażecki;
• normatywna teoria prawa -> prawo: to co zostanie utworzone przez państwo, oderwanie prawa od polityki, norm religijnych, brak partykularyzmu, prawo stworzone przez państwo
= to co chce Æ państwo totalitarne i monarchia absolutna;
prawo – zespół norm rozumianych jako reguł zachowania się ustanowionych lub uznanych przez państwo i popartych przymusem ze strony państwa;
• zespół norm – obejmuje wszystkie normy, pokazuje jak muszą się zachowywać Æ reguły;
• ustanowione – przyjęte w normalnym procesie legislacyjnym;
• obok prawa stanowionego jest też zwyczajowe (uznane) w sposób umowny odwołuje się do norm np. religijnych;
• poparte przymusem – sankcje;
• państwo – społeczeństwo + terytorium + władza suwerenna z monopolem na korzystanie z siły;
• porządek prawny – zachowanie się adresatów norm prawnych zgodnie z treścią norm;
• praworządność – obywatele są równi wobec prawa – istnieje tego gwarancja; prawo obejmuje również instytucje zabezpieczające tę równość;
3. Pojęcie i cechy normy prawnej
Norma prawna – poparta przymusem państwowym ogólna reguła postępowania skierowana do abstrakcyjnego adresata, reguła określająca sposób postępowania adresata w przewidzianej normą sytuacji;
Ogólna reguła postępowania – normy formułowane ogólnie, gdy bardziej szczegółowe to więcej musiałoby ich być (sposób kazuistyczny); teraz dąży się aby były jak najbardziej ogólne; Skierowane do abstrakcyjnego adresata – każdy, a nie konkretna osoba;
3 części: hipoteza, dyspozycja, sankcja.
Hipoteza określa krąg adresatów i okoliczności gdzie znajduje zastosowanie Dyspozycja – wyznacza sposób zachowania (postępowania) w sytuacji opisanej w hipotezie Sankcja – określa skutki zachowania się niezgodnego z opisanymi w dyspozycji; W prawie cywilnym Æ często sankcja oderwana od dwóch pierwszych części, bo zawarte w innej części kodeksu.
5. Rozróżnienie norm dyspozytywnych i imperatywnych
Normy imperatywne – bezwzględnie obowiązująca, adresatowi nie wolno się zachować inaczej niż nakazuje norma pod rygorem sankcji;
Normy dyspozytywne – ustanawiają reguły, ale pozostawiają możliwość ukształtowania postępowania w sposób odmienny niż w normie opisane, względnie obowiązująca; 6. Norm a przepis prawny
norma – reguła jak się zachowywać, treść;
przepis – jednostka (forma) redakcyjna tekstu, jeden przepis obejmuje jedną normę, ale zdarza się, że w jednym są dwie normy postępowania;
preambuła – przepis prawny, a nie zawiera żadnych norm! Przed konstytucją 7. Instytucja prawna
Ustawodawca – reguluje wybrane jego dziedziny, zostają one sformalizowane w normach; Instytucja – zespół norm prawnych, stanowiących pewną całość i regulujących pewien porządek społeczny
Normy stanowią ciągłość, powinny się uzupełniać;
1. Stosunek prawny
Ustawodawca wybiera stosunki społeczne, które są ważne i tworzy normy; Stosunek prawny – stosunek społeczny uregulowany normami prawnymi, uczestnicy występują jako podmioty praw i obowiązków;
Podmioty – strony, instytucje stanowiące partnerów między którymi stosunek prawny zachodzi; Przedmiot stosunku prawnego – określone zachowanie zgodnie z wzorcem opisanym w normie; Prawo jako uprawnienie i obowiązek do zachowania się,
2. Prawo podmiotowe
Prawo – 1. zespół norm prawnych, system prawa, porządek, regulacje 2. uprawnienia, komuś coś przysługuje.
Prawo podmiotowe – uprawnienie, norma prawna przyznaje podmiotowi możliwość określonego zachowania się; przyznaną i zabezpieczoną przez normy prawne a wynikającą ze stosunku prawnego możność postępowania w określony sposób;
Cechy charakteryzujące stosunek między podmiotowym i przedmiotowym:
• Prawo podmiotowe nie może istnieć bez przedmiotowego, z którego wynika (bo opiera się na normach);
• prawo podmiotowe pozostaje w związku ze stosunkiem prawnym (określonym);
• istnieje niezależnie od tego czy ktoś z niego korzysta lub nie.
3. Rodzaje praw podmiotowych
Bezwzględne – skuteczne przeciwko każdemu podmiotowi, każdej osobie, wynika obowiązek poza podmiotem uprawnionym np. prawo własności.
Względne – skuteczne wobec innej konkretnej osoby, podmiotu, grupy podmiotów, np. zaciąganie kredytu.
4. Uprawnienie i roszczenie
Uprawnienie – dająca się wyodrębnić część prawa podmiotowego, np. prawo własności – składa się na nie prawo do korzystania z rzeczy, do zniszczenia, pożytek z rzeczy; składowe części prawa podmiotowego;
Roszczenie – dotyczy praw względnych i bezwzględnych, prawa lub uprawnienia skonkretyzowane tak, że stwarzają uprawnionemu możność żądania od oznaczonego podmiotu konkretnego
zachowania się. Np. kupujący może żądać od sprzedającego wydania samochodu/przedmiotu sprzedaży;
Konkretyzacja uprawnienia – np. za 7 dni kredyt – więc powstaje roszczenie; Podział roszczeń:
• Niewymagalne: istnieje, bo konkretyzacja uprawnienia, ale nie nadszedł termin;
• Wymagalne: można roszczenie przedstawić w sądzie jako powództwo, gdy się nie wywiązała druga strona ze zobowiązania; w dniu siódmym może się domagać; 5. Zdarzenia prawne
Zdarzenia obojętne z punktu widzenia prawa i ustawodawcy nie interesują, np. wyjście na spacer w państwie totalitarnym po godzinie policyjnej nie jest obojętne;
Zdarzenia prawne – zdarzenia wywołują skutki prawne: powstanie, zmiany, wygaśnięcie stosunku prawnego;
Zdarzenia zależne od ludzkiej woli – działania;
6. rodzaje zdarzeń prawnych:
działania:
• akty prawne nienormatywne – zdarzenia, zależne od ludzkiej woli, gdzie działający zmierza świadomie do wywołania określonych skutków prawnych;
3 akty prawne nienormatywne:
- czynności cywilno – prawne;
- złożenie oferty – chce wywołać skutki prawne;
- akty administracyjno – prawne;
- orzeczenia sądów;
Mogą być jednostronne (darowizna), dwustronne (sprzedaż, wynajem) lub niestronne (oferty publiczne).
• Czyn – dokonywany świadomie, ale bez zamiaru wywołania skutków prawnych, choć je wywołuje, np. włamywacz – nie zamierza wywołać skutków na sobie;
- dozwolone – nie są zabronione przez prawo, nie są dokonywane z zamiarem wywołania skutków prawnych, np. walka sportowa;
- niedozwolone – zabronione przez prawo karne lub cywilne, np. nie wypłacanie alimentów, przestępstwa.
7. Stosowanie prawa (etapy).
Przestrzeganie prawa – zgodne z prawem postępowanie podmiotów (adresatów norm), nie będąc organami sprawującymi władzę;
Stosowanie prawa – specyficzne działanie organów państwowych (sądy, organy administracji państwowej) w celu ustalenia istnienia stosunków prawnych określonej treści.
Proces stosowania prawa ma 3 etapy:
1) ustalenie stanu faktycznego – czy zdarzenie było istotne z punktu widzenia prawa, trzeba przeprowadzić postępowanie dowodowe;
2) ustalenie, która norma prawna łączy się ze zdarzeniem prawnym – kwalifikacja prawna; 3) wyciąganie wniosków w postaci skutków prawnych – sprecyzowanie skutków prawnych; 8. Wykładnia prawa
Interpretacja prawa – ustalanie treści i zakresu norm prawnych;
Normy budowane w sposób abstrakcyjny – są wątpliwości interpretacyjne, język prawników nieprecyzyjny, język potoczny; wpływ czasu – zmieniają się realia społeczne, znaczenia.
3 rodzaje wykładni ze względu na charakter podmiotu jej dokonującego:
• Autentyczna – pochodzi od organu, który ustanowił daną normę prawną;
• Praktyczna – pochodzi od organów stosujących prawa (sądy, organy administracji państwowej);
• Doktrynalna (naukowa) – pochodzi ze środowisk prawników zabierających głos na forum publicznym;
5 rodzajów ze względu na metody:
• Gramatyczna – analiza składniowa normy, jej zakres;
• Logiczna – mniej jest zabronione, to więcej tym bardziej;
• Celowościowa – analiza celów, po co wydano;
• Systemowa – określić miejsce normy w sąsiedztwie innych norm prawnych;
• Historyczna – ustalenie jaka historycznie była treść normy, jak zmieniało się w czasie ich zrozumienie;
Wykładnia stwierdzająca – podstawą potwierdzająca inne wykładnie; Wykładnia rozszerzająca – szersza niż gramatyczna;
Wykładnia zawężająca – węższy zakres niż z wykładni gramatycznej; 1. Uzupełnienie – luki w prawie, domniemania i kolizja norm
Luka w prawie – sytuacja, zdarzenie nieobojętne z punktu widzenia ustawodawcy, ale brakuje normy, która umożliwiłaby rozstrzygnięcie tego przypadku. Stosuje się analogię ustawy albo prawa; analogii nie stosuje się w prawie karnym;
Analogia ustawy – sąd poszukuje normy, która reguluje sytuację pokrewną; Analogia prawa – nie ma podobnej normy, organ stosujący prawo tworzy normę bazując na podstawie systemu prawa, dla konkretnego przypadku.
Domniemanie
Pierwszy etap – stwierdzenie, czy jest zdarzenie obojętne wobec prawa czy nie.
Domniemanie zastępuje przeprowadzenie dowodu, gdy jest ono zbyt trudne, kosztowne, wprowadzone przez ustawodawcę;
Domniemanie faktyczne – z faktu, że zaistniało zdarzenie decydujące o istnieniu drugiego faktu.
Domniemanie prawne – należy przyjąć, wynieść pewne konsekwencje z faktu przypuszczenia sytuacji, gdy drugi fakt był udokumentowany prawnie.
Ustawowe przypuszczenie; kodeks każe dokumentować „w dobrej wierze” – w razie wątpliwości.
Kolizja norm – do jednego stanu faktycznego możemy zastosować jedną lub więcej norm.
Kolizja czasowa norm;
System pracy podlega nieustannym modyfikacjom;
Prawo późniejsze uchyla wcześniejsze, szczegółowa przed ogólna;
Prawo nie działa wstecz.
Kolizja przestrzeni (miejsca) – stosunki prawne w związku z dużą dynamiką. Np. Polak kupuje od Francuza samochód w Berlinie, to które prawo powinno się stosować? (prawo miejsca zawarcia transakcji)
Normy kolizyjne – rozstrzygają to, które prawo stosować, każde państwo ma swoje normy kolizyjne.
2. Źródła prawa
Są to formy, w jakiej zostały wyrażone normy prawne. Akty prawne zawierają powszechnie stosowane formy.
System źródeł prawa – całokształt źródeł prawa w ich wzajemnym powiązaniu obowiązującym w danym państwie.
Porządek demokratyczny – istnieje demokracja parlamentarna, system prawa w Polsce – 3
rozdziały konstytucji.
1. Źródła prawa powszechnie obowiązującego - konstytucje, ustawy, rozporządzenia, ratyfikowane umowy międzynarodowe.
2. Źródła prawa o charakterze wewnętrznym – obowiązują podlegającym administracji państwowej ludziom, do których skierowane uchwały rady ministrów, zarządzenia prezesa rady ministrów, zarządzenia ministrów (87 pkt konstytucji).
• Akty prawa na terenie, na którym stanowią władzę, np. rada państwa, rada gminy może wydać;
• Warunkiem życia – ich ogłoszenie (aby prawo obowiązywało);
• Vacatium legis – podpisanie a wejście w życie – czas;
Artykuł 87
Art. 89 – w jakich przypadkach ratyfikacja umowy międzynarodowej i umów dotyczących zawarcia sojuszu, układu.
Art. 91 – ratyfikowana umowa Æ ustawy
Rozporządzenie – akt niższy od ustawy, służy jej wykonaniu.
Art. 92
Konstytucja – fundament porządku prawnego, organ regulujący podstawowe zasady kierujące życiem, uchwalana w szczególnym trybie i tylko w nim może być zmieniona. Zawiera wskazówki dotyczące wydawania ustaw; ustawy rozwijają zasady zawarte w konstytucji. Uchwalona przez zgromadzenie narodowe (sejm i senat), przez nie przyjęta, a potem przez obywateli w referendum; tworzy hierarchię prawa, żaden akt nie może być z nią sprzeczny, czuwa nad tym trybunał
konstytucyjny. Zmiana konstytucji – większość głosów i większość spośród połowy senatorów.
Ustawa – podstawowa forma prawotwórczej działalności sejmu, sprecyzowanie zasad wyrażonych w konstytucji, rozporządzenia są na podstawie ustaw.
Rozporządzenia – w celu wykonania ustaw; prezydent, rada ministrów, prezes rady ministrów, ministrowie mogą wydawać rozporządzenia.
Uchwały – pochodzą od organów kolegialnych – rada ministrów, sejm, senat,; nienormatywny charakter – nie ma mocy prawnej - najczęściej lub normatywny, np. regulamin sejmu. Najczęściej uchwały wydaje rada ministrów.
Zarządzenie – przez prezydenta, premiera rady ministrów, ministrów, kierowników urzędów centralnych, np. prezes GUS – jednoosobowe organy bywają aktami normatywnymi, najczęściej charakter indywidualny i konkretny, np. o likwidacji przedsiębiorstwa państwowego.
Instruktaż (okólnik) – akty prawne, za pomocą których organ administracyjny stojący wyżej w hierarchii ustala wytyczne postępowania organom mu podlegającym. Ma charakter wewnętrzny, nie mogą ograniczać wolności obywateli i ich praw, nie są publikowane, są rozsyłane do instytucji zainteresowanych.
Postanowienie - źródła prawa powszechnego, kompetencje samorządowe organizacji, np. uchwały rady gminy, powiatu, państwa i podejmowane przez sejm, organ samorządowy w terenie na terenie województwa.
Umowy międzynarodowe – przechodzi przez sejm i senat i ratyfikowana bądź wypowiadana przed prezydentem. Mogą być źródłem prawa, gdy maja charakter normatywny.
Sądy stosują prawa a nie je tworzą;
Opublikowanie konkretnego prawa, aby było stosowane: Dziennik ustaw i Monitor polski; Vacatio legis – upływ między ogłoszeniem a wejściem w życie (czas) od 1 stycznia to powinny być ogłoszone do końca listopada.
Kodeks – kompleksowy akt prawny, normuje całość problematyki danej gałęzi, wewnętrznie niesprzeczny, usystematyzowany, normy oparte na ogólnych zasadach.
Inkorporacja – zbiór dotychczas rozproszonych przepisów.
3. System prawa
Całokształt obowiązujących norm całego państwa, norm, które zostały usystematyzowane według kryteriów przyjętych; podział prawa: publiczne i prywatne.
Publiczne – prawo państwowe, konstytucyjne, administracyjne, karne, skarbowe;
Prywatne – cywilne, rodzinne;
Prawo państwowe – uregulowane kwestie dotyczące organizacji na czele państwa: konstytucja, organizacja wyborcza, ustawy o referendum, funkcjonowanie rady ministrów.
Prawo administracyjne – obejmuje normy dotyczące rządu administracji państwowej, między urzędami a obywatelami, kompetencje władzy w stosunku do obywateli – nie równorzędność stron.
Prawo finansowe – normy regulujące dystrybucję i akumulację środków finansowych przez państwo.
3 działy:
1. prawo
• Normy w jaki sposób odbywa się zbieranie wpływów do budżetu
• Wydatkowanie środków budżetowych;
2. ubezpieczenie w gospodarce.
3. prawo bankowe – regulują stosunki finansowe na tle czynności finansowych (depozyt, kredyt i rzeczy z nimi związane).
Prawo cywilne – stosunki majątkowe między równorzędnymi podmiotami.
Prawo pracy – wyodrębnione z cywilnego, np. ustawy o związkach zawodowych, chroni interesy pracowników.
Prawo rodzinne – z prawa rodzinnego, relacje między rodzicami a dziećmi.
Prawo procesowe – procedury, postępowanie cywilne, karne.
Prawo proceduralne – kto ma jakie uprawnienia, co robić jak nie jest się zadowolonym z wyroku.
Prawo międzynarodowe – publiczne – między państwami, prywatne – reguluje z zakresu prawa majątkowego.
Prawo gospodarcze (handlowe)- nie jest samodzielne, jest fragmentem prawa cywilnego, dyscyplina dydaktyczna.
Konstytucja Rozdział I i preambuła
Naród Polski – wszyscy obywatele, naród w sensie politycznym, obywatele Rzeczpospolitej.
Invocatio dei – odnoszenie się do porządku boskiego; odnoszenie się do rzeczy ważnych dla ludzi wierzących i nie.
Rozdział I Rzeczpospolita
1. Ustrój polityczny (I – 13, 18 – 20, 25-29, bez 12);
2. Ustrój gospodarczy – społeczno – ekonomiczny (12, 15 – 17, 20 – 24).
1. Państwo ma służyć obywatelom, a nie obywatele państwu.
Rozdział II Prawa, wolności i obowiązki człowieka i obywatela
0. zasady ogólne
1. charakter osobisty (ob. 38);
2. charakter polityczny
3. charakter ekonomiczny, kulturalny, socjalny
/1-3: grupy praw i wolności/
4. zabezpieczenie praw.
5. obowiązki obywateli.
Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela we Francji w 17w., potem na forum ONZ z lat 60, po II wojnie światowej reguły dotyczące praw człowieka i obywatela przyjęto.
- swoboda wypowiedzi, ale nie może obrażać.
Organy Władzy RP
Rozdział X
Kompetencje organów
Rozdział V
Sądy i Rada ministrówÆ zapoznać się we własnym zakresie
1. Administracja i prawo administracyjne
Administracja:
1. czynności łączące się z zarządzaniem, funkcje o charakterze wykonawczym: programowanie, planowanie, kontrola, koordynowanie, organizowanie.
2. ujęcie podmiotowe – nazwa ogółu organów, które zajmują się czynnościami administracyjnymi.
Administracja rządowa podlega rządowi, radzie ministrów.
2. Prawo administracyjne – (część systemu prawnego, który normuje działalność służb publicznych) normy, które opisują, określają organizację administracji i wzajemne zależności organów administracyjnych.
Normy regulujące proces wykonywania funkcji administracyjnych przez organy państwowe –
definicja prawa administracyjnego materialna, obok czego jest formalne – procedury postępowania administracyjnego.
Prawo formalne ożywia prawo materialne.
Nie istnieje kodeks prawa administracyjnego, bo norm jest bardzo wiele i bardzo zróżnicowanych przedmiotów dotyczy.
Postępowanie administracyjne – kodeks, który zwiera wspólną procedurę . akt normatywny z 1960r. wiele razy nowelizowany, ale dopasowany do dzisiejszych potrzeb społecznych.
3. Stosunek administracyjno – prawny
Stosunek administracyjny – stosunki prawne, które są regulowane normami (stosunkami) prawa administracyjnego, wyraźnie różnią się od innych stosunków pranych. Cechy specyficzne:
• Związane z faktem, że mamy sytuację nie równorzędności stron – po jednej stronie stoi organ administracji państwowej, a po drugiej obywatel, przedsiębiorca, jedna ze stron ma kompetencje władcze;
• Treść stosunków regulowana normami prawa administracyjnego;
• Stosunki administracyjne są konsekwencją aktów administracyjnych;
• Spory na tle stosunków rozstrzygane przez organy administracyjne, często organy wyższego rzędu, sądowa kontrola decyzji administracyjnych.
4. Organy administracji rządowej (administracja publiczna dzieli się na rządową i samorządowa):
- podstawowe informacje są zawarte w konstytucji;
Organ administracji rządowej – organ realizujący działania państwa w sferze administracyjnej działalności. Władza rządowa związana z władzą wykonawczą, 2 organy: prezydent i rada ministrów, główny ciężar – rada ministrów, prezydent reprezentuje państwo na zewnątrz.
Organy centralne – rada ministrów, poszczególni ministrowie są organami władzy wykonawczej.
Rada ministrów – kompetencje w konstytucji, może ona stanowić prawo, art. 146, podporządkowana administracji rządowej.
Premier – zwierzchnik administracji rządowej.
Każdy z ministrów jest organem administracji rządowej.
Ministerstwo – urząd pomocniczy dla ministra, trzeba mu pomóc w realizacji zadań i obowiązków.
Resort (łączności, gospodarczy, finansów) – dział administracji rządowej, na czele którego stoi minister; piony administracji rządowej ze względu na działalność, np. edukacji, zdrowia.
Obok organów są też urzędy centralne, które administrują działy zarządu państwowego, na czele stoi kierownik; GUSÆ urząd centralny.
Wojewoda – przedstawiciel rządu na terenie województwa, podlegają premierowi.
Zadania administracji rządowej na szczeblu wojewódzkim mogą wykonywać: kierownicy szczebla państwowego służb inspekcji, straży, państwowa inspekcja pracy pod nadzorem starosty.
5. Organizacja administracji, kryteria według których się klasyfikuje: 4 kryteria:
• Zakres terytorialnego władztwa
- organy centralne obejmują cały kraj, np. rada ministrów;
- organy terenowe obejmują swoim zasięgiem tylko określone jednostki administracyjne, np.
wojewoda jako główny organ na szczeblu wojewódzkim;
• Organy decyzyjne (prawo rozstrzygania spraw w zakresie swoich kompetencji, np. minister) i pomocnicze (opiniowanie decyzji i formowanie wniosków dla organów decydujących);
• Liczebność organów – kolegialne – kolektywne – decyzja większością głosów, np. rada ministrów; jednoosobowe – decyzje podejmowane przez 1 osobę, np. minister;
• Zakres kompetencji:
- ogólne – dotyczy wszystkich dziedzin administracji; rada ministrów, wojewoda;
- specjalne – działalność związana z jedną dziedziną administracji, np. minister ochrony środowiska.
Budżet – procedura opisana w prawie budżetowym; realizowanie budżetu i ustalanie.
6. Samorząd terytorialny
Ustawa o samorządzie powiatowym i wojewódzkim.
Posiada osobowość prawną – na szczeblu województwa; zakres edukacji, ochrony środowiska i pomoc społeczna; sejmik wojewódzki i zarząd województwa - wybory na 4 – letnią kadencję.
Powiat – ma osobowość prawną, zadania analogiczne do zadań województwa. Rada powiatu, zarząd i zastępcy.
Gmina – od 90r. – ma osobowość prawną, 2 organy: rada gminy i wójt/burmistrz/prezydent miastaÆpowyżej 100tys mieszkańców, od 2002r. bezpośredni charakter.
7. Czynności materialno – techniczne
Czynności faktyczne, wywołujące skutki prawne drogą faktów; czynności o charakterze wewnętrznym (np. sporządzanie protokołów, sprawozdań, analiz, organizowanie narad i konferencji)i zewnętrznym (np. przeprowadzenie kontroli, doręczenie decyzji, zameldowanie, wymeldowanie).
Wszystkie czynności muszą mieć określona postawę prawną, działania w granicach przepisów.
8. Działalność społeczno – organizatorska
Administracja państwowa rzadko korzysta z tej formy, cel ten mieści się w ramach organów, w jego kompetencjach; ta działalność nie może być wsparta przymusem państwowym, ale np. zachęta, konkursy wiedzy o ruchu, działania oświatowe, informacyjne, bezpłatne badania.
Administracja państwowa nie korzysta, bo nie ma przymusu, lepiej wydać rozkaz.
Postępowanie i procedura administracyjna
1. Zakres postępowania administracyjnego:
Postępowanie administracyjne – tryb w jakim organy administracji państwowej rozpatrują indywidualne sprawy wymagające rozstrzygnięcia w drodze decyzji administracyjnej. Przybiera formę aktu administracyjnego – charakter indywidualny, sprawa zostaje załatwiona.
Charakterystyka przepisów normy postępowania administracyjnego:
• Nie reguluje zagadnień merytorycznych;
• Określają tryb, tok postępowania w sprawach danego rodzaju (gdzie należy się zgłosić, kiedy powinno się oczekiwać odpowiedzi);
• Określają właściwość rzeczową i właściwość miejsca;
• Przesądzają o sposobie wydawania decyzji i określają tryb wnoszenia odwołań;
• Przepisy proceduralne chronią obywateli przed dowolnością działań administracyjnych;
• Chronią przepisy administracyjne przed zarzutami nieprawidłowego działania strony postępowania.
Wielość trybów postępowania administracyjnego:
- egzekucyjne – zmierza do przymusowego wykonania decyzji;
- odrębne postępowanie administracyjne (poza ogólnym)- szczególne np. dyscyplinarne, postępowanie w sprawach celnych;
2. ogólne zasady postępowania administracyjnego:
• Zasada legalności – wszystkie organy państwa działają na podstawie prawa, przestrzegają je, czuwają nad przestrzeganiem prawa przez uczestników postępowania;
• Zasada prawdy materialnej – prowadzi do zobiektywizowania wyniku postępowania, wykrycie rzeczywiste może opierać się na zeznaniach stron, ale gdy jest niepewny to musi sprawdzić stan faktyczny i wydać decyzję w oparciu o to;
• Zasada udziału stron w postępowaniu – organa administracyjne zobowiązane są do zapewnienia stronom czynnego udziału w postępowaniu np. prawidłowe wezwanie, zawiadomienie, poinformowanie o przysługujących mu prawach, nakaz wypowiedzenia się w sprawie dowodów;
• Zasada instancyjności – trójpodział władz, sądy działają w trybie instancyjnym, postępowanie jest dwuinstancyjne, od decyzji można się odwołać do organu wyższego szczebla;
Postępowanie daje stronie lepszą ochronę swoich praw, skorygowanie błędu popełnionego na niższym szczeblu;
• Zasada sądowej kontroli działania, legalności – kontrola zewnętrzna przez sądy administracyjne, można zaskarżyć decyzję, ale tylko gdy niezgodność decyzji z prawem to można do sądu;
• Zasada stabilności decyzji administracyjnych – decyzje, które nie podlegają odwołaniu zostają rozstrzygnięte przez drugą instancję.
3. postępowanie administracyjne
Wszczęcie postępowania – początek procedury albo na żądanie strony albo z urzędu, zanim organ na żądanie strony zacznie to musi sprawdzić czy jest właściwy do tego typu działań –
właściwość rzeczowa i miejscowa;
Kto może być stroną w postępowaniu – każdy, kogo dotyczy (jest jego interesem lub obowiązkiem) postępowanie lub czegoś żąda ze względu na swój interes albo obowiązek.
Strona może występować osobiście lub korzystać z pełnomocnika (czasem wyjątki ale przeważnie tak).
Strona w postępowaniu – osoby fizyczne, które nie prowadzą działalności gospodarczej lub prowadzący, organizacje społeczne, stowarzyszenia, fundacje, występować w ochronie osób, gdy są naruszone prawa.
Sprawa załatwiona:
• bez zwłoki zbędnej Æ sprawy proste;
• rozstrzygane w ciągu miesiąca jeśli sprawa postępowania wyjaśniającego powinna być;
• sprawy o szczególnym stopniu złożoności – 2 miesiące;
od kiedy się liczy? Od daty wszczęcia postępowania administracyjnego, tzn obywatel składa wniosek – data złożenia to data startu postępowania; może być forma pisemna, telegraficzna, elektroniczna, wysłane pocztą lub też bezpośrednio, ustne zgłoszenie wniosku do protokołu;
• gdy organ wzywa z urzędu za pośrednictwem poczty – data doręczenia pisma jest data wszczęcia postępowania.
• W treści wniosku – od kogo, kogo dotyczy, o co chodziÆ treść żądana; Postępowanie wyjaśniające – sytuacja, gdy organ musi ustalić fakty, wyjaśnić okoliczności istotne dla sprawy;
Środki dowodowe – każda rzecz, która może się przyczynić do wyjaśnienia okoliczności sprawy, dokumenty, zeznania świadków, stron, biegłych, oględziny miejsca.
Gdy trudne o szybkie rozstrzygnięcie organ przeprowadza rozprawę administracyjną –
skoncentrowanie w jednym miejscu stron i środków dowodowych; przeprowadza to jeśli uzna, że to przyspieszy postępowanie.
Rozróżnienie decyzji – postępowanie kończy się decyzją.
Decyzja – akt administracyjny za pomocą którego organ rozstrzyga sprawę po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego o ile nie zostanie złożone odwołanie.
Postanowienie – organ administracyjny nie rozstrzygając może wydać postanowienie np. o wezwaniu świadków, nie rozstrzyga sprawy, ale dotyka kwestii dotyczących jej; 4. Środki odwoławcze
O charakterze zwyczajnym i nadzwyczajnym
1. Zwyczajne – zawsze przysługują
Odwołanie (od decyzji) i zażalenie Æmożna zaskarżyć do innej instancji; Strona ma 14 dni na wniesienie odwołania od daty doręczenia pisma lub ogłoszenia decyzji, odwołanie za pomocą pośrednictwa organu, który decyzję wydał, skutkiem jest wstrzymanie odwołania decyzji (prawie zawsze).
Zażalenie – przysługuje w stosunku do postanowień, odwoławcze od postanowienia.
W organie drugiej instancji Æ decyzja ostateczna Æ zasada stabilności decyzji administracyjnej, albo zmiana w całości lub części albo podtrzymuje decyzję.
2. Nadzwyczajne:
- wznowienie postępowania: przysługuje w nadzwyczajnych sytuacjach, gdy decyzja ma charakter ostateczny;
Sprawa zakończona decyzją ostateczną, a potem nowe okoliczności, np. że dowody były sfałszowane i wznowienie postępowania; strona nie brała udziału w postępowaniu Æ bo np.
nieaktualny adres, bez swojej winy to wznowienie postępowania.
- uchylenie decyzji – decyzja prawidłowa lub nie; ma miejsce gdy została wydana z pogwałceniem procedury i gdy wada decyzji istotna, sprzeczna z procedurą;
Kto ma stwierdzić wadliwość decyzji?
Organ, który wydał decyzję,, sam z siebie albo na wniosek strony; Ugoda w postępowaniu administracyjnym:
Zastępuje decyzję administracyjną, może ona uprościć, skrócić procedurę; ugoda gdy strony o sprzecznych interesach, zamyka spór, wówczas koszty działania niższe postępowania, ugoda –
forma postanowienia.
Forma prawna działania administracji – administracja publiczna jest wykorzystywana przez samorząd i centralne i rządowe organy, realizowane przy zastosowaniu różnych metod w różnych formach.
Nie ma pojęcia forma prawna – utworzone na gruncie doktryny prawa; pojęcie doktrynalne, wypracowane.
Odróżnia się prawną formę działania administracyjnego od metody.
Forma prawna działania administracyjnego – określany przepisem prawa typ konkretnej czynności organu administracyjnego.
Metoda działania administracyjnego – styl rozwiązywania określonego typu spraw, polityka stosowana przez administrację, stosowanie prawnych form działania, przekonywanie, przymus, działalność prewencyjna.
Różne klasyfikacje form prawnych (materia nie do końca ukształtowana, życie społeczne się zmienia):
• Kryterium : na zewnątrz administracji, skierowane do wewnątrz;
- na zewnątrz – akty normatywne, skierowane do wewnątrz;
- do wewnątrz – obowiązujące w ramach administracji;
• Kryterium – normy stanowienia prawa, stosowania prawa (wykonywanie tego co zostało uchwalone, spraw. Wymogów prawa, przestrzeganie prawa);
• Kryterium: charakter:
- władczy;
- nie władczy;
Forma prawna – nie władcza.
• Formy:
- wykonawcze – organ ma do wykonania określone czynności zgodnie z normą;
- twórcze – norma kompetencyjna nie przewiduje jak ma wyglądać działanie administracji.
Badania przepisowe, edukacja - nie przesądzone w jaki sposób organ może rozwiązać.
• Prawne – owiane decyzją administracji;
• Faktyczne – prowadzenie zbiorów dokumentów;
8 norm prawnych w administracji (występują najczęściej albo najistotniejsze). Wykorzystanie kryterium władczości, wyodrębnia się czy do wewnątrz czy na zewnątrz (podział sfer działania).
• Akt normatywny - każdy akt prawny zawierający treści normatywne a wydany przez administrację publiczną w oparciu o różnie skonstruowane podstawy prawne.
Przejście do źródeł prawa Æ
- rozporządzenie wydawane przez Radę ministrów, uchwały, zarządzenia.
- jest władczą formą działania administracji, może dotyczyć sfery wewnątrz lub zewnątrz, skierowane do ogółu.
Różnorodne postawy prawne – ustawy dają kompetencje; uchwała rady ministrów..
- ma charakter abstrakcyjny, skierowanie normy ogólnej do wielu podmiotów i objętych w sposób abstrakcyjny – rozporządzenie, zarządzenie, uchwały.
Nie tylko od władzy ustawodawczej ale i od wykonawczej.
Akt generalny stosowania prawa:
- charakter nienormatywny, przy pomocy tej formy działania administracyjnego dokonuje się objaśnienia działania aktu normatywnego; służy stosowaniu prawa, zawiera wskazówki interpretacyjne – wytyczne, okólniki, instrukcje, wyjaśnienia = jak trzeba stosować.
Akty ustawowe mogą być objaśnione, przyczyna stosowania – dbałość o jednolite stosowanie przez administrację w całym kraju.
Okólnik – podstawą ich wydawania są normy kompet.:
Prawo powielaczowe w publicznej administracji publicznej- powinno ułatwiać stosowania prawa ale to może powodować wypaczenie ducha ustaw; instytucje prawne mogą nie zadziałać.
W socjalizmie prawo powielaczowe ograniczało wolność (ograniczenie swobód demokraty) obywateli, nawet zapisane w konstytucji.
W demokracji dbałość powinna być, żeby nie było ograniczenia swobód przez prawo powielaczowe
Akta administracyjne – są różne możliwości zdefiniowania.
Def.: oparta na obowiązujących przepisach prawa czynność organu wykonywającego administracji publicznej. Kształtuje w sposób prawnie wiążący sytuację adresata aktu, konkretnego podmiotu (wskazany konkretny adresat), konkretnej sprawie (indywidualnej).
Przykład – pozwolenie na budowę – konkretny, na konkretnej działce, konkretnej osobie.
Zmiana relacji prawnej (stosunku prawnego) lub tworzenie nowej czynności prawnej.
Akt administracyjny to czynność wykonywana na mocy woli ustawodawcy; Akty administracyjne – wiąże adresata i wydającego, urząd + firma developerska. Sytuacja dotycząca inne podmioty.
Rodzaje aktów administracyjnych:
Wg treści:
- nakazy;
- zakazy;
Kształtujące – ustala parametry do spełnienia;
- ustalające – rzeczy czy osób – rozgraniczenie np. nieruchomości, wywłaszczenie; Wg adresata:
- wewnątrz;
- zewnątrz;
Wg sposobu kształtowania sytuacji prawnej:
- konstytuwne (?!) – zmienia sytuację prawną, wpis przedsiębiorstwa do rejestru przedsiębiorców;
- deklaratoryjne – potwierdzają istnienie określonego stanu prawnego, potwierdza zameldowania, koncesje lub inne uprawnienia;
Wg wpływu adresata na:
- zależnie od woli adresata – zainteresowany występuje z wnioskiem o podjęcie decyzji, wniosek o pozwolenie na budowę;
- niezależne – powołanie do służby wojskowej.
Wg uprawnień, które przyznaje:
- pozytywne – zostaje przyznane prawo, udzielona zgoda, adresat uzyskuje możliwość działania;
- negatywne – odmawia się adresatowi udzielenia określonego pozwolenia. Nałożenie jakiegoś obowiązku na podmiot – nakaz rozbiórki jakiegoś budynku;
Wg stopnia związania aktu
- związana – formy działania, organ nie ma innej możliwości działania, określone ustawą;
- uznaniowe – koncesje, uznają kogoś.
Czy są prawidłowe?
Prawidłowe – musi odpowiadać wszystkim przewidzianym rygorem prawnym, właściwy organ wydał, kompetentny rzeczowo i miejscowo, w zgodzie z miejscowym prawem materialnym.
Wadliwe – nie spełnia któregoś z wymieniony wyżej wymogów; Wadliwość istotna – organ niewłaściwy miejscowo wydał
Nieistotna – mimo tego że jest wadliwy wiąże adresata.
Akty dotknięte ważnymi/ poważnymi wadami jest nieistotne.
Domniemania ważności aktu administracyjnego, wadliwy obowiązuje tak długo aż nie zostanie zmieniony.
5. polecenie służbowe – wydawane w warunkach (ramach) nadrzędności podporządkowania służbowego w ramach lub między jednostkami (organami różnego stopnia); polecenie służbowe skierowane do wewnątrz administracji, musi się mieścić w granicach prawa; podwładny ma obowiązek je wykonać.
6. ugody, porozumienia administracyjne, umowy administracyjne ugoda – zawierana pomiędzy stronami przez organem administracji; nie musi się zakończyć rozstrzygnięciem;
porozumienie administracyjne – przynajmniej jedna ze stron realizuje funkcje administracyjne, delegowanie kompetencji na stopnie niższe lub samorządy.
Umowa administracyjna – zawarta przez organ administracyjny z podmiotem, do którego w innym przypadku trzeba by było wydać akt (normatywny).
7. przyrzecznie publiczne o charakterze administracyjnym – nie sprecyzowany jako forma prawna, nie ma teorii, można wskazać konkretne sytuacje. Mimo tego, że ta konstrukcja nie jest sprecyzowana, nie budzi podstawa prawna organowi do złożenia przyrzeczenia, jednostronność decyzji; przykład: promesa koncesji – przyrzeczenie wydania koncesji, jeśli podmiot w stosownych terminach spełni określone normy to uzyska koncesję na nabycie nieruchomości przez obcokrajowców.