2008-12-14
Uzależnienia w ICD-10
Występowanie 3 lub więcej następujących cech lub
objawów przez pewien okres czasu w ciągi ostatniego roku:
§ Silne pragnienie przyjmowania substancji albo poczucie przymusu jej przyjmowania
§ Trudności kontrolowania zachowania związanego z przyjmowaniem substancji, jego rozpoczęcia, zakończenia lub ilości
§ Fizjologiczne w objawy stanu odstawienia (majaczenie, Uzależnienia
zaburzenia spostrzegania) w postaci charakterystycznego dla danej substancji zespołu abstynencyjnego
§ Stwierdzenie tolerancji, potrzebne są coraz większe dawki w celu wywołania skutków powodowanych poprzednio
przez dawki mniejsze
§ Wzrastające zaniedbywanie alternatywnych źródeł
przyjemności lub zainteresowań, zwiększona ilość czasu na zdobywanie lub przyjmowanie substancji
§ Przyjmowanie substancji, mimo wyraźnych dowodów szkodliwych następstw, jak: uszkodzenie wątroby, stany obniżonego nastroju, upośledzenie funkcji poznawczych Zespół abstynencyjny
Psychologiczne wyróżniki
§ Grupa objawów o różnej konfiguracji i
uzależnień (Sęk, 2005)
nasileniu występujących po całkowitym lub
częściowym wycofaniu substancji używanej w
§ Utrata kontroli nad zachowaniem i własnym życiem wskutek sposób powtarzany, zwykle długotrwały i/lub
przymusowych, nałogowych czynności
§
w wysokich dawkach.
Dążenie do zażywania środków lub wykonywania czynności na zasadzie przymusu psychicznego
§ Objawy fizykalne zależą w znacznym stopniu
§ Uporczywe powtarzanie tych zachowań pomimo ich
od przyjmowanej substancji(zaburzenia
szkodliwości (niemożność lub zasadnicza trudność
ż
samodzielnego przerwania uzależnienia)
ołądkowo-jelitowe, męczliwość, drżenie rąk,
§ Pojawianie się bardzo przykrych stanów psychicznych języka, bóle głowy, bezsenność,
lub/ich psychicznych, pod wpływem wydłużenia się przerw nadpobudliwość, przyspieszone tętno, wzrost
w zażywaniu środków lub wykonywaniu czynności
§
ciśnienia krwi) Zaburzenia psychiczne (np.
Nałogowe czynności:
ü zajmują pierwsze miejsce w hierarchii osobistych wartości lęk, depresja,agresywność, drażliwość) są
ü powodują zachowania nieetyczne lub antyspołeczne również częste. Objawy odstawienia ustępują
ü wpływają negatywnie na osobisty rozwój i życie rodzinne.
po przyjęciu używanej substancji
Osobowościowe przyczyny
Rodzinne przyczyny
uzależnień
§ Zaniżona samoocena i mała samowiedza
uzależnień
§ Brak jasno określonych granic własnego „ja”
§ Brak poczucia sensu i celu w życiu, „pustka
egzystencjalna”
§ Przekonania i schematy- skrypty
§ Nie rozwinięte umiejętności radzenia sobie w
rodzinne wyrażające stosunek do
trudnych sytuacjach
§
substancji psychoaktywnych
Trudności w kontroli emocji, tendencja do
zalegania afektu, obniżona zdolność do
§ Więzi emocjonalne
przeżywania emocji pozytywnych
§ Brak zainteresowań
§ Sytuacje kryzysowe (np.w cyklu
§ Brak systemu wartości
rozwoju rodziny)
§ Specyficzne problemy osobowościowe, np.
niedojrzałość, borderline, antyspołeczność, lękliwość.
1
Społeczno-kulturowe
Biologiczne przyczyny
przyczyny uzależnień
uzależnień
§ Kultura konsumpcyjna, reklamy
§ Nabyte lub wrodzone uwarunkowania
fizjologiczne (50-60% ryzyka alkoholizmu
§ Model osiągania szczęścia
zdeterminowane biologicznie)
§ Sytuacja socjalna, materialna
§ Zaburzenia w systemie endorfinowym
(bezrobocie, ubóstwo)
wywołują potrzebę poszukiwania
endorfinopodobnych substancji poza
§ Kryzysy, katastrofy
ustrojem
§ Trendy w grupach rówieśniczych
§ Neuroadaptacja jako podłoże poczucia
§
dyskomfortu, który prowadzi do nawrotu
Subkultury młodzieżowe
po długich okresach abstynencji
Psychologiczny mechanizm
Mechanizm nałogowego
uzależnienia
regulowania uczuć
§ Używka lub nałogowe zachowanie stają
się źródłem przeżywanych stanów
§ Mechanizm nałogowego regulowania
emocjonalnych, najpierw przyjemności,
uczuć
a z czasem tylko uśmierzenia przykrości
§ Celem regulacji jest świadome znalezienie
§ Mechanizm iluzji i zaprzeczeń
się w jakiejś sytuacji dla wywołania lub
§ Mechanizm rozpraszania
redukcji jakiegoś stanu emocjonalnego
i rozdwajania „ja”
§ Stany emocjonalne przestają
podtrzymywać naturalną więź między
światem osoby, a światem zewnętrznym
Mechanizm iluzji i zaprzeczeń
Mechanizm rozpraszania Ja
W miarę jak coraz trudniej rozstać się z
substancją lub nałogowym zachowaniem
rozrasta się fałszywa świadomość
Dezintegracja struktury Ja w zakresie:
(zniekształcenia poznawcze) wspierająca
§ Stopnia spójności i integracji
nałóg i zniekształcająca w tym kierunku obraz
(spolaryzowane subsystemy ja,
rzeczywistości. Zaprzeczanie,
uniemożliwiające podejmowanie decyzji
minimalizowanie, racjonalizowanie,
i wdrażanie ich w zachowania)
koloryzowanie itp.zniekształca napływające
§ Wartościowania
informacje i umożliwia w ten sposób
§ Poczucia wpływu i kontroli nad
trzymanie się nałogu (np. „Każdy na swoje
wydarzeniami (system dumy i kontroli-
nieszkodliwe przyzwyczajenia”, ”Przestałbym
próby magicznego przekształcania zła w
być sobą, gdybym zrezygnował ...”). Służy
dobro lub bezsilności w potęgę)
kreowaniu własnej rzeczywistości.
2
Psychoanalityczne koncepcje
Behawioralne koncepcje
uzależnień
uzależnień
§ Przeżycie narkotyczne jako substytut
niezaspokojonych potrzeb, głównie
§ Podkreślają rolę wpływu społecznego na
seksualnych
kształtowanie się uzależnienia
§ Wyraz popędu autodestrukcyjnego
§ Jest ono wynikiem kontaktu z substancją
§ Wyraz nieprawidłowych relacji w
psychoaktywną
dzieciństwie z osobami znaczącymi
§ Konsekwencje przyjmowania środka
§ Substancja psychoaktywna jako substytut
działają nagradzająco jako chwila
bliskości z matką, ale też pomoc w
przyjemności, ekstazy, albo poprzez
radzeniu sobie z niespójnością w
strukturze Ja i wynikającymi z tego
oddalanie przykrych przeżyć
trudnościami emocjonalnymi
Egzystencjalne koncepcje
Koncepcje biologiczne
uzależnień
§ Nacisk na podłoże genetyczne, czyli
Uzależnienie jako skutek procesu
rodzinne przekazywanie ryzyka
radzenia sobie z dylematami takimi,
uzależnienia.
jak: kryzys tożsamości, w tym wybór
§ Neuroadaptacja i reakcja organizmu na
daną substancję są uwarunkowane
roli „nieudacznika”, poszukiwanie
biologicznie. To determinuje szybkość
sensu własnej egzystencji,
uzależnienia oraz nawroty pod wpływem
konfrontacja z wiedzą o
głodu (zespół abstynencyjny)
przemijalności i kruchości własnego
§ Substancja psychoaktywna pomaga radzić
życia
sobie z biologicznymi skutkami stresu.
Cechy sprzyjające powstawaniu
Współuzależnienie
współuzależnienia
Dotyczy osoby pozostającej w bliskiej
relacji z osobą uzależnioną.
§
Symptomami są trudności z :
Niskie poczucie własnej wartości
§
§
Odczuwaniem własnej wartości
Postawy nadopiekuńcze wobec życiowych
partnerów
§ Wytyczaniem funkcjonalnych granic
§ Wysoki poziom lęku
§ Doświadczaniem i wyrażaniem swojej
§
rzeczywistości
Zaprzeczanie własnym trudnościom
§
§
Zaspokajaniem swoich potrzeb
Intensywne doświadczanie
i manifestowanie złości
§ Doświadczaniem i wyrażaniem swojej
§
rzeczywistości z umiarem
Problemy seksualne
(Cermak, 1986)
(Sęk, Skorupska, 1997)
3
Fazy alkoholizmu
§ Picie objawowe (wzrost tolerancji)
§ Faza zwiastunowa (palimpsesty- po
Nowe uzależnienia
niewielkich ilościach alkoholu i zbornym
zachowaniu następuje niepamięć picia; picie
§ Uzależnienie od Internetu
w ukryciu)
§ Faza krytyczna (utrata kontroli nad ilością
§ Uzależnienie emocjonalne
wypijanego alkoholu, ciągi picia, pojawia się
§ Pracoholizm
zespół abstynencyjny)
§ Faza przewlekła (wielodniowe ciągi picia z
§ Seksoholizm
naprzemiennym występowaniem zespołu
§ Uzależnienie od telefonu
abstynencyjnego i psychodegradacji
komórkowego
alkoholowej).
§ Zaburzenia psychiczne (pamięć, myślenie,
§ Uzależnienie od zakupów
uczucia wyższe) na skutek zatrucia oun.
(Jellinek, 1987)
Dlaczego pracoholik nie jest
Rodzaje uzależnienia od
dobrym pracownikiem?
telefonu komórkowego
§ Nie radzi sobie z praca zespołową. Uważa, że
żaden z kolegów nie wykona pracy tak dobrze, jak
on.
§ Nie ma zadowalającego życia osobistego. Jest
nieproporcjonalnie skupiony na pracy.
§ Uzależnienie od smsów
§ Nie jest wydajny. Jego perfekcjonizm i przesadne
§ Uzależnienie od nowych modeli
przywiązanie do szczegółów powodują, że
realizacja zadania zabiera mu o wiele więcej
§ „komórkowi ekshibicjoniści”
czasu niż innym.
§
§
Jest arogancki. Żyje w niepewności. Uważa, że
Gracze
jest najlepszy i nie słucha rad kolegów.
§ „Syndrom wyłączonego telefonu”
§ Jest tak nastawiony na realizację celu, że traci na tym jego kreatywność.
(Di Gregorio, 2003)
§ Nie potrafi delegować zadań innym osobom,
dlatego cały czas jest przemęczony, nie może się
skupic i popełnia błędy. (Guereschi, 2005)
Uzależnienie od stanów bliskich
Typologia osób uzależnionych
śmierci (Joseph, 1981)
od kupowania
§ Bardzo złośliwy typ autodestrukcyjności
(pochłonięcie myślami o typie oskarżeń bądź
§ Zbieracze interesujący się tylko
samooskarżeń- gderanie, utyskiwanie,
kilkoma wybranymi przedmiotami
narzekanie; także fizyczne akty autoagresji).
§
§
Zaabsorbowani beznadziejnością, angażują się
Wszystkożercy, kupujący wszystko
w działania mające na celu doprowadzenie do
bez różnicy
własnej fizycznej i mentalnej destrukcji.
§ Ł
§
owcy promocji kupujący wszelkiego
W relacji terapeutycznej na powierzchni chcą
zrozumienia ale w istocie chcą wytworzyć
rodzaju produkty, byle po korzystnej
poczucie rozpaczy i bezradności w sobie
cenie
i terapeucie. Dążenie do życia ulokowane
§
w terapeucie.
Wirtualni nabywcy, poświęcający
§ Potrzeba by mieć seksualną satysfakcję
dużo czasu na surfowanie w Sieci
z obserwowania własnej zagłady.
(Sorrentino, 2001)
§ Wycofanie z rzeczywistych relacji w świat
sadomasochistycznej wewnętrznej relacji.
4