Zmienne, pojęcie zmienności, rodzaje zmiennych Adrian Wójcik
awojcik@vizja.pl
Zmienna – pojęcie zmienności
*
Właściwość przyjmująca dla poszczególnych „obiektów” badanych różne wartości
* Typowe obiekty psychologi : zdarzenie, sytuacja, zachowanie, cecha jednostkowa (niekoniecznie ludzka!)
*
Kryteria formalne zmiennej:
* Rozłączna – dla każdego obiektu musi przyjmować jedną wartość
* Wyczerpująca – musi swoim zasięgiem obejmować każdy element zbioru
*
Kryterium treściowe
* Zgodność ze sprawdzoną teorią psychologiczną Na czym polega błąd?
*
Nauki dzielimy na matematyczne, przyrodnicze, społeczne, humanistyczne, inżynieryjne, medyczne i filozoficzne.
*
Literatura naukowa dzieli się na krótką i na złą.
*
Zwierzęta dzielimy na futerkowe, opierzone, mające pancerz.
*
Ludzi dzielimy na tych, którzy posiadają, i którzy nie posiadają mocy.
Podział zmiennych a logika badania
*
Zależne vs niezależne
* Zmienna zależna – ulegająca wpływom
* Zmienna niezależna – wywierająca wpływ
*
Manipulacyjne vs klasyfikacyjne
* Manipulacyjne – poddające się manipulacji badacza
* Randomizacja!
* Klasyfikacyjne – niepoddające się manipulacji badacza
Podział zmiennych ze względu na ich właściwości
*
Ilościowe (ich wartość jest opisana liczbowo) vs jakościowe (etykiety)
* Czy wartość zmiennej może być wyrażona liczbowo w sensowny sposób?
*
Zmienne ciągłe vs zmienne dyskretne
* Czy zmienna może przyjmować nieskończoną liczbę wartości?
*
Zmienne dwuwartościowe vs wielowartościowe
* Ile wartości przyjmuje zmienna?
Podział zmiennych według Stevensa
*
Zmienne nominalne (etykiety)
* Orzekanie o identyczności elementów zbioru
* A = B; A ≠ B
*
Zmienne porządkowe
* Orzekanie o porządku elementów zbioru
* A = B; A < B; A > B
*
Zmienne interwałowe
* Możliwość orzekania o ile różnią się elementy zbioru
* A – B = X – X jest możliwy do interpretacji
*
Zmienne ilorazowe
* Możliwość orzekania o ile razy różnią się elementy zbioru
* A/B = X – X jest możliwy do interpretacji Jaka to zmienna?
*
Wiek
*
Iloraz inteligencji
*
Miejsce zamieszkania
*
Preferencje wyborcze
*
Wykształcenie
Możliwości redukcji zmiennych Obserwacja
ilorazowa porządkowa Porządkowa dwuwartościowa KIBET
02:08:17 1
Szybki
MWANZIA
02:13:22 2
Szybki
TEMAM
02:13:41 3
Szybki
KOZŁOWSKI
02:14:01 4
Szybki
KACZMAREK 02:14:13 5
Szybki
CHABOWSKI 02:14:32 6
Szybki
BRZEZIŃSKI
02:15:06 7
Szybki
CHEBOI
02:18:48 8
Wolny
YATOR
02:19:13 9
Wolny
RUGUT
02:24:04 10
Wolny
STANKO
02:31:28 11
Wolny
SZCZEPANSKI 02:32:30 12
Wolny
JEPYATOR
02:34:23 13
Wolny
Niespecyficzna zmienna zagregowana
*
Zmienna zagregowana – agregat zmiennych pierwotnych
* Przykład: zmienne socjodemograficzne (wiek, płeć, wykształcenie)
* Problem: jak zinterpretować wyniki?
* Płeć → Poziom uprzedzeń
* Możliwe interpretacje:
* Płcie różnią się orientacją na akceptację społeczną
* Płcie różnią się poziomem autorytaryzmu
* Brak wyjaśniającej teori
* Wyniki mogą być istotne statystycznie, ale nie znamy mechanizmu wyjaśniającego
Podział zmiennych – logika badania
Zmienne
Zmienne
niezależne
zakłócające
poboczne
uniwersalnie
Zmienne
Zmienne
niezależne
zakłócające
główne
Zmienna
okazjonalnie
zależna
Zakłócenia w badaniu
*
Pomiar zmiennej – zmienna = rzeczywista wartość zmiennej + błąd pomiaru
*
Typy błędów pomiaru:
* Błąd systematyczny
* Działa tak samo na każdy element zbioru
* Błąd losowy
* Jest losowo rozłożony wśród elementów zbioru
*
Jak zmniejszyć błąd pomiaru?
* Stosowanie lepszych narzędzi pomiarowych
* Randomizacja
*
Dzielimy się w zespoły czteroosobowe.
*
Proszę wskazać:
* Zmienne zależne i niezależne
* Zmienne zakłócające
* Określić na jakiej skali mierzona była zmienna zależna