Derma dermatologia-wyklad5a id 670064

Typy reakcji

• Alergiczne

Skórne Reakcje Polekowe

• Toksyczne

• Rzekomoalergiczne

Iwona Rogala-Poborska

• RóŜne

• Prowokacja choroby skóry istniejącej lub

ukrytej

Reakcje alergiczne

Reakcje alergiczne typu I

• Typ I – wysypki plamiste i pokrzywka

• Antygen odpowiedzialny –duŜa cząsteczka białka

• Typ II – plamica małopłytkowa

• Hapteny ( hapten+białko= antygen)

• Mediatory

• Typ III – leukocytoklastyczne zapalenie

lipidowe – leukotrien B4, C4, PAF, naczyń, wysypki krwotoczne i pęcherzowe, choroba posurowicza

prostoglandyna D2

anafilaksji - histamina, serotonina, proteoglikany,

• Typ IV-wysypki rozsiane, reakcje liszajowate, proteaza serynowa

rumień trwały polekowy, rumień

cytokiny – IL-3, IL-4, IL-5, IL-6, TNF-& wielopostaciowy, TEN, pseudolymphoma,

przewlekłe reakcje plamicze

Reakcje alergiczne typu II -

Reakcje alergiczne typu III-wywołane

cytotoksyczne

przez kompleksy immunologiczne

• Często wyzwalane przez leki

• Odczyn typu Arthusa

• Lek lub antygen łączy się z powierzchnią występuje przy nadmiarze rozpuszczalnych komórki, gdzie reaguje z p-ciałami IgG i IgM

antygenów - alergiczne zapalenie naczyń, zespół

Sweeta, rumień wielopostaciowy

i wiąŜe dopełniacz

• Choroba posurowicza

• Typowe reakcje kliniczne – niedokrwistość gorączka, pokrzywka, powiększenie węzłów

hemolityczna, małopłytkowość alergiczna, chłonnych, zapalenie wielostawowe, zapalenie

granulocytopenia alergiczna, niektóre postaci nerwów, zapalenie błon surowiczych i ostre

agranulocytozy polekowej.

zapalenie kłębuszków nerkowych

Reakcje alergiczne typu IV -

Reakcje toksyczne

opóźnione

• Zatory polekowe

• Określane są mianem odporności

• Wypadanie włosów anagenowe i

komórkowej (uczulone limfocyty T)

telogenowe

• Odczyn tuberkulinowy ( klasyka )

• Martwica skóry

• Odczyn typu wyprysku

Reakcje rzekomoalergiczne

Reakcje nietolerancji

• Reakcje nietolerancji

• po kodeinie u osób z rozległą

• Idiosynkrazja

mastocytozą

( brak tolerancji leków powodujących

degranulację komórek tucznych)

Reakcje nietolerancji cd.

• po dapsonie u ludzi czarnoskórych

• podawanie kumaryn pacjentom z i z basenu Morza Śródziemnego nierozpoznanym defektem białka C

(methemoglobinemia-niski poziom

(zagroŜenie martwicą kumarynową nawet

dehydrogenazy glukozo-6-fosforanu)

we wczesnej fazie leczenia)

Idiosynkrazja

RóŜne reakcje

• Reakcja anafilaktoidalna

• Reakcja Jarischa-Herxheimera

na niesteroidowe leki przeciwzapalne,

w przypadku podania choremu skutecznego

siarczyny w winie i serze, alkohol

leku p-bakteryjnego, powodującego zabicie

benzylowy, barwniki i środki cieniujące

ogromnej ilości drobnoustrojów.Uwolnione

• Nie wykrywa się p-ciał klasy IgE

z nich toksyny wywołają nowy zespół

objawów.

• Komórki tuczne nie ulegają

degranulacji in vitro

Prowokacja choroby skóry

istniejącej lub ukrytej

istniejącej lub ukrytej cd.

• Łuszczyca - sole złota, lit, beta- blokery,

• Pęcherzyca zwykła - penicylamina, leki p- malaryczne

PNC, cefalosporyny, klonidyna, sole złota

• Porfiria skórna póŜna - barbiturany , i inne

sulfonamidy, leki antykoncepcyjne,

• Trądzik - hormony łącznie z lekami androgeny

anykoncepcyjnymi p.os., kortykosteridy,

androgeny i leki anaboliczne

Prowokacja choroby skóry

istniejącej lub ukrytej cd.

• Pemfigoid pęcherzowy - furosemid,

• Toczeń rumieniowaty – hydralazyna, sulfasalazyna, fenacetyna, penicylamina,

prokainamid, izoniazid, metyldopa,

• M.Duhring – jodek potasu, progesteron fenytoina, penicylamina, karbamazepina

• Wyprysk potnicowy – penicylina, nikiel Prowokacja choroby skóry

Objawy kliniczne

istniejącej lub ukrytej cd.

osutki skórne

• Wykwity podobne do liszaja

• Odropodobne, róŜyczkopodobne,

płaskiego – sole złota, sulfonamidy, kwas płonicopodobne

paraaminosalicylowy, chinina, chinidyna,

arsen, metylodopa, beta-blokery,leki p-

• Plamiste, pęcherzykowe, pęcherzowe

malaryczne

• Rumienie, sączenie, złuszczanie,

• Ostuda – fenytoina, estrogeny, leki

• Erytrodermia

antykoncepcyjne

Osutki skórne cd.

Leki wywołujące osutki skórne

Rozsiana osutka polekowa

• Antybiotyki

• mogą być zajęte błony śluzowe

• penicylina, ampicylina

• świąd - częściej niŜ w infekcjach

• cefalosporyny,

wirusowych

• tetracykliny

• eozynofilia we krwi obwodowej

• streptomycyna,

• silniej zajęte powierzchnie wyprostne

• erytromycyna

Leki wywołujące osutki skórne

cd.

• Sulfonamidy – moŜliwa reakcja

• Niesteroidowe leki p-zapalne

krzyŜowa z diuretykami i lekami p-

• fenacetyna

cukrzycowymi

• aspiryna,

• indometacyna,

• fenylobutazon

• oksyfenbutazon

Leki wywołujące osutki skórne Objawy kliniczne

cd.

Nasilone reakcje skórne

• Leki przeciwpadaczkowe

– karbamazepina

• To ostre, zagraŜające Ŝyciu, zwykle

• Leki psychotropowe

wywołane przez leki zaburzenia

– fenotiazyny

z rozległą utratą naskórka.

• Inne leki

W około 20% przypadków rokują

–

niepomy

sole złota, allopurinol, izoniazyd

ślnie.

Nasilone reakcje skórne

Nasilone reakcje skórne cd.

• Erythema multiforme majus (EMM )

• Cechy wspólne :

• Zespół Stevensa-Johnsona (SJS)

• Erythema iris

• Przej

typowe

ście SJS w TEN (toksyczna nekroliza

- atypowe

naskórka)

• TEN z plamami

• Zaję cie błon ś luzowych i spojówek u ok.

90% chorych-zmiany w jamie ustnej, w

• TEN z rozlanym rumieniem

cewce moczowej, na Ŝ ołę dzi, rzadko

dotyczą pochwy

Erythema iris

Erythema iris cd.

• Cechy typowego erythema iris :

• Zmiany iris atypowe występują w SJS

- okrągły kształt ognisk

i TEN

- składa się z trzech koncentrycznych

• ciemnoczerwone plamy z centralnym

obrączek: ( ś rodka krwotocznego, czasem z pęcherzykiem, uniesione lub nie

pę cherzykami, obrą czki poś redniej

• brak wyra

uniesionej, obrz

źnie zaznaczonego brzegu

ę kłej i bladej oraz

zewnę trznej ostro odgraniczonej

• kształt nieregularny, skłonność do zlewania rumieniowej )

się

• Typowa lokalizacja - kończyny

• lokalizacja - tułów

Erythema multiforme

rumień wielopostaciowy

etiopatogeneza

• Ostra heterogeniczna reakcja alergiczna

• Infekcje wirusowe –wirus opryszczki

z wieloma wyzwalaczmi oraz

zwykłej zlokalizowanej na ustach

charakterystyczną symetrią zmian o (typu genitalnego rzadziej)

wyglądzie tarczy strzeleckiej lub

tęczówki

• Mikoplazmy

Erythema multiforme majus

Zespół Stevensa – Johnsona

(EMM)

(SJS)

• NadŜerki lub pęcherzyki na mniej niŜ 10%

powierzchni ciała

• Atypowe zmiany erythema iris i plamy

• Typowe wykwity erythema iris na dłoniach głównie na tułowiu

i podeszwach

• NadŜerki krwotoczne przynajmniej na

jednej powierzchni błony śluzowej

Przejście zesp.Stevensa-Johnsona

Toksyczna epidermoliza

w toksyczną nekrolizę naskórka naskórka z plamami

• NadŜerki lub pęcherzyki na 10-30%

• NadŜerki lub pęcherzyki na ponad 30%

powierzchni ciała

powierzchni ciała

• Rozsiane atypowe zmiany erythema iris i

• Rozsiane zmiany erythema iris i plamy plamy

• Zmiany na błonach śluzowych, zwykle z

• NadŜerki krwotoczne na przynajmniej

nadŜerkami

jednej powierzchni błony śluzowej

Toksyczna epidermoliza naskórka Leki wywołujące nasilone

z rozlanym rumieniem

reakcje skórne

Podawane krótkotrwale:

• NadŜerki lub pęcherzyki na ponad 10%

• Sulfonamidy

powierzchni ciała

• Trimetoprym

• Brak erythema iris i plam ; skóra bez

• Ampicylina,Amoksycylina

nadŜerek, rumieniowa lub prawidłowa

• Chinolony

• Zazwyczaj nadŜerki na błonach śluzowych

• Cefalosporyny

• Kortykosteroidy

Leki wywołujące nasilone

Cechy nasilonych reakcji

reakcje skórne cd.

skórnych

Podawane długotrwale:

• Karbamazepina

Reakcja

Przyczyna:

• Fenytoina

• EMM

• Wirus opryszczki

• Fenobarbital

• SJS

• Leki

• Kwas walpronowy

• SJS/TEN

• Leki

• Lamotrygina

• TEN

• Leki

• NLPZ

• Allopurinol

Cechy nasilonych reakcji

skórnych cd.

Reakcja

Wiek <40 lat

Erythema iris

Reakcja

Zajęta

Śmiertelność

(%)

powierzchnia

(%)

EMM

Typowe, dłonie,

(%)

podeszwy

EMM

<10

SJS

Atypowe, tułów

SJS

<10

SJS/TEN

10-30

TEN

>30

Reakcje rzekomochłoniakowe

Reakcje polekowe

Leki

• przeciwpadaczkowe

• sulfonamidy

• dapson, allopurinol

• minocyklina

• sole złota

Reakcje rzekomochłoniakowe

cd.

cd. objawy

• stwierdzane u 80% chorych

• Wysypka

• na ogół odrowa

• Gorączka

• moŜe być zlewna z obrzękami, plamicą

i pęcherzykami

• obrzęk twarzy

Reakcje rzekomochłoniakowe

Reakcje pokrzywkowe

cd.

• Inne objawy

• Częste czynniki

• powiększenie węzłów chłonnych

• antybiotyki (penicyliny i pokrewne)

• dodatnie próby wątrobowe u 50% chorych

• radiologiczne środki cieniujące

• eozynofilia

• enzymy

• śródmiąŜszowe zapalenie nerek

Reakcje pokrzywkowe cd.

Reakcje typu vasculitis

• Średnio częste czynniki

• Reakcja typu III z odkładaniem

NLPZ

kompleksów immunologicznych

• Rzadko

w ścianach naczyń

aspiryna , inhibitory ACE

Reakcje typu vasculitis cd.

Reakcje plamicze i krwotoczne

• Czynniki etiologiczne

• Przyczyny

• inhibitory ACE, fenytoina i jej pochodne

• NLPZ

• większość ma charakter toksyczny

• sulfonamidy i tiouracyle

(np. leki p-nowotworowe niszczą

• amantadyna

megakariocyty)

• antygeny bakteryjne

Reakcje plamicze i krwotoczne Reakcje plamicze i krwotoczne

przyczyny cd.

• rzadziej występują reakcje

• kruchość naczyń

typu II-go z bezpośrednim

• nieprawidłowości kaskady układu

cytotoksycznym uszkodzeniem

krzepnięcia

płytek krwi lub megakariocytów

Reakcje plamicze i krwotoczne

cd.

• czynniki wywołujące plamicę lub reakcję krwotoczną

• Plamica pigmentowa

• chinina

• chinidyna

( zmiany na kończynach dolnych)

• sulfonamidy

leki nasenne :

• pochodne pirazolonu, fenotiazyny

karbamid, meprobamat, karbamazepina,

• furosemid, sole złota

fenacetyna i benzodiazyna

• indometacyna, tiouracyle

Reakcje plamicze i krwotoczne Reakcje liszajowate

cd.

• Plamice polekowe ( podział )

• klinicznie lub HP przypominają

liszaj płaski

1. naczyniowe

• występują po długim zaŜywaniu 2. płytkowe

leków

(liczne leki wyzwalają oba mechanizmy)

• lokalizuja się częściej na tułowiu Reakcje liszajowate cd.

Reakcje liszajowate cd.

• Czynniki wywołujące reakcje

liszajowate

• metyldopa,

• beta-blokery,

• acyklowir

• lewamizol

• leki p-zimnicze

• leki tiazydowe

• sole złota

• chinina, chinidyna,

• szczepionka p-WZW typu B

• NLPZ

• penicylamina,

Rumień trwały polekowy Rumień trwały polekowy cd.

»Definicja

• Leki wywołujące rumień trwały umiejscowiona, wyraźnie

polekowy:

odgraniczona reakcja skórna na

• Najczęstsze

lek, nawracająca w tym samym

miejscu po powtórnej ekspozycji

• barbiturany, paracetamol, fenoloftaleina,

pochodne pirazolonu, sulfonamidy,

tetracykliny

Rumień trwały polekowy cd

Rumień guzowaty

• Inne

• Objawy

penicylina, erytromycyna, fenytoina,

• głęboko usadowione guzki rumieniowe,

halogenki, leki p-zimnicze, chinina,

zwykle na przednich powierzchniach

chinidyna i inne

podudzi

Rumień guzowaty cd.

Reakcje trądzikowe

• Czynniki etiologiczne

• Główną przyczyną są hormony i

• doustne środki antykoncepcyjne

związki chlorowcowe

• sulfonamidy

• zmiany wywołane przez związki

• aspiryna

chlorowców są krostkowe i bez

• bromki, jodki

zaskórników

• sole złota

Ostre uogólnione wysypki

Reakcje trądzikowe

krostkowe

• Inne przyczyny

• Wyst

• kortykosteroidy

ępują u części chorych

zaŜywających antybiotyki

• androgeny

• liczne rozsiane wykwity krostkowe

• doustne leki antykoncepcyjne

• gorączka

• lit i inne

• podwyŜszona leukocytoza

• niewielkie zmiany na błonach śluzowych

Sprowokowany toczeń

Reakcje nadwraŜliwości na

rumieniowaty

światło

• Najczęściej wywoływane przez

• Reakcje fototoksyczne

hydralazynę, prokainamid

• Reakcje fotoalergiczne

• zmiany skórne pojawiają się u 25% chorych z toczniem rumieniowatym polekowym

• obecne przeciwciała p-histonowe

u większości pacjentów

Klinika r.fototosycznych

Patogeneza

i fotoalergicznych

charakterystyka

r.fototoksyczna

r.fotoalergiczna

• R.fototosyczne

• R.fotoalergiczne

występowanie

często

rzadko

• Pobór energii przez

• Przemiana

latencja (pomiędzy I

brak

zawsze

subst.znajdującej się w

substancję reaktywną

(na) skórze w nowy

eksp. Ir.skórna)

• Przekazywanie energii

hapten

dawka prom.świetln.

wysoka, wąskie,

Niska,

• Połączenie z białkiem

• Toksyczne

UVA

szerokie, UVA

i spectrum

(nowy antygen)-uczulenie

uszkodzenie komórek

• Powtórna ekspozycja na

zmiany skórne

oparzenie

wyprysk i

• Ostra reakcja

światło ir.immunologiczna

słoneczne

wielopostaciow

fototoksyczna

• Ostra reakcja

fotoalergiczna

objawy

pieczenie

świąd

szerzenie się

nie

tak

Leki o działaniu

fototoksycznym

fotoalergicznym

•

Amiodaron

•

Fluorochinolony

• Chlorotiazydy

•

Piroksykam

• Fenotiazyny

•

Fenotiazyny

• Pirydoksyna

•

Psoraleny

• Sulfonamidy

•

Doxycyklina

•

Minocyklina

Zmiany barwnikowe -

Zmiany barwnikowe

przyczyny

• Przebarwienia

• Skóry

• Cytostatyki,

• Zębów

• Minocyklina

• Kości

• Blizn

• Tetracyklina

• Brodawek sutkowych

• Fenytoina

• Śluzówek narządów płciowych

• Leki hormonalne (ostuda)

Reakcje twardzinowe

Reakcje twardzinowe cd.

•

Przyczyny

• Zmiany sklerodermiczne skóry

• Czasami mogą przekształkcać

•

injekcje

pentazocyny

ę w twardzinę (toxic oil

heparyny

syndrome)

wit.K,

Reakcje twardzinowe cd.

Zmiany we włosach

• chlorek winylu

• Hypertrichosis

• trójchloroetylen

• Cyklosporyna

• zanieczyszczony olej

• Diazoksyd

• związki krzemu

• Interferony

• silikon (?)

• Minoksydyl

• D-penicylamina

Zmiany we włosach-

Zmiany we włosach cd.

hypertrichosis

• Hirsutyzm

• Fenytoina

• ACTH

• Steroidy anaboliczne

• Psoraleny

• Androgeny

• Streptomycyna

• Danazol

• Heksachlorobenzen

• Progesterony

• Spironolakton

Zmiany we włosach cd.

• Alopecia androgenetica post

• Leki obniŜające

• RóŜne

medicamentosa

lipidy

• Kolchicyna

• Leki p-drgawkowe

(karbamazepina

• Allopurinol

• Leki p-zakrzepowe ( heparyna, kumaryna)

• Leki cytostatyczne • Cymetydyna

• Beta blokery ( propranolol)

(azatiopryna,

• Lewodopa

• Hormony

cyklofosfamid,

• Trójcykliczne leki

• )

meotreksat

p-depresyjne

Zmiany w paznokciach

Reakcje polekowe cd.

• antymetability

• Reakcje ziarniniakowe

(łamliwość, dystrofia)

• nie są częste

• retinoidy (łamliwość)

• wariant zmian rzekomochłoniakowych

• nacieki rumieniowe, często obrączkowate

• wewnętrzne powierzchnie ramion i ud Reakcje toksyczne

Reakcje toksyczne cd.

Martwica po wstrzyknięciach

domięśniowych:

Reakcje na środki

• Antybiotyki:

przeciwzakrzepowe:

penicylina, streptomycyna, sulfonamidy

• Leki przeciwhistaminowe

• Leki przeciwreumatyczne fenylbutazon

• Martwica (sutki, brzuch, pośladki)

• RóŜ ne miejscowe ś rodki znieczulają ce, kortykosteroidy-depot, witB12

Reakcje toksyczne cd.

Reakcje na chemioterapeutyki

Pęcherze śpiączkowe

• Czę ste

po długotrwałym ucisku pojawiają się

pęcherze,nadŜerki i ciemne wykwity

- łysienie toksyczne

krwotoczne (pośladki, łopatki i barki

- rowki na paznokciach

- nadŜerki na błonach śluzowych Reakcje na chemioterapeutyki

Reakcje na chemioterapeutyki

• Skrajne przypadki

• Najczę stsze reakcje alergiczne

• reakcje podobne do toksycznej

wysypki i pokrzywka

nekrolizy naskórka lub rozlanej

martwicy skóry

Reakcje na chemioterapeutyki Reakcje na chemioterapeutyki

cd.

• Rumień obwodowy

• Reakcje ekrynowe (neutrophilic

• Doksorubicyna, Cytarabina, 5 -

eccrine hidradenitis )- Bleomycyna,

fluorouracyl,

Cytarabina, Doksorubicyna itp. leczenie hematologicznych chorób

dłonie,podeszwy – plamki rumieniowe,

rozrostowych, raka jelita grubego

małe pę cherzyki

Reakcje na chemioterapeutyki:

zmiany barwnikowe cd.

• Zmiany barwnikowe

• Przebarwienia skóry nad

• Hiperpigmentacja o wyglądzie śladów naczyniami Ŝylnymi

biczowania – bleomycyna

( 5- fluorouracyl)

• Hiperpigmentacja wałów paznokciowych

• Ciemne pasemka na tle jasnych

i miejsc uciśniętych - bleomycyna włosów włosów ( metotreksat)

Reakcje na chemioterapeutyki cd.

Reakcje na wynaczynienia

Reakcje popromienne