Warunki zoohigieniczne w pomieszczeniach
inwentarskich:
Oświetlenie
Oświetleniem
- nazywamy stosunek padającego strumienia świetlnego do pola powierzchni oświetlanej przez ten strumień.
OŚWIETLENIE
naturalne /dzienne/
sztuczne /elektryczne/
Oświetlenie naturalne
Zależy od:
zewnętrznych – makroklimatycznych, które uwarunkowane są m.in. szerokością geograficzną, wysokością n.p.m., porą dnia i roku,
zewnętrznych – warunkujących klimat lokalny, jak np. zaciemnienie przez pobliskie budynki, drzewa, silosy itp,
wewnętrznych – warunkujących lokalny fotoklimat, jak np. strona umieszczenia okien, ich ilość, wielkość, kształt i rozmieszczenie, poziom wbudowania, grubość futryny, jakość i stan czystości szyb, głębokość pomieszczenia, kolor wewnętrzny
/albedo/.
Wymogi dla budynków:
Usytuowanie budynku - aby oś budynku biegła w kierunku północ – południe z niewielkim odchyleniem na zachód /do 30/,
otoczenie budynku - przyjmuje się zasadę, że wszelkie przeszkody terenowe /drzewa, silosy, budynki/ zacieniające dany obiekt powinny być oddalone o swoje dwie wysokości,
stosuje się okna poziome, o stosunku wysokości do długości jak 2:3
lepszym rozwiązaniem jest większa ilość okien mniejszych, niż mniej okien o odpowiednio większej powierzchni,
okna powinny znajdować się nad zwierzętami, przy czym im wyżej usytuowane są okna, tym lepsze jest oświetlenie naturalne,
nie mogą jednak być one zacienione przez okapy, gdyż powoduje to straty do 50%
światła dochodzącego do wnętrza pomieszczenia,
Zaleca się stosowanie ściętych pod kątem 45 ościeży okiennych, gdyż zwiększa się wówczas kąt otworu okiennego β /min. wartość 5/, a także kąt padania α /optymalna wielkość 27/,
albedo ścian i czystość i grubość szyb,
Wymogi dla oświetlenia naturalnego:
Wskaźniki jakości oświetlenia naturalnego:
stosunek powierzchni okien do podłogi /O : P/
współczynnik oświetlenia naturalnego /WON/,
intensywność oświetlenia bezwzględnego naturalnego /OBN/
sztucznego /OBS/
1
lampy żarowe o mocy 60, 75 lub 100 W,
jarzeniowe o mocy 25 i 40 W,
rzadziej rtęciowe czy sodowe
Wymogi:
barwa światła emitowanego przez sztuczne źródła powinna przypominać światło dzienne,
jest uzupełnieniem oświetlenia naturalnego, niekiedy jednak jest to jedyne oświetlenie, Przy ocenie oświetlenia sztucznego należy zwrócić uwagę na:
wielkość natężenia światła i długość dnia świetlnego,
równomierność oświetlenia pomieszczenia, głównie strefy przebywania zwierząt, barwę światła emitowanego przez sztuczne źródła,
możliwość automatycznego regulowania natężenia światła i czasu oświetlania.
PODŁOGI POMIESZCZEŃ INWENTARSKICH
Podłogi ściółkowe
temperatury i wilgotności ściółki,
zawartości szkodliwych gazów /NH3, H2S, CO2/,
składu ilościowego i jakościowego mikroflory.
Podłogi bezściółkowe
T
ermoizolacja
W
ytrzymałość mechaniczna - wytrzymałość na ściskanie, elastyczność, ścieranie P
rzyczepność
T
oksyczność i odporność
N
asiąkliwość
Zasady wykonywania podłóg bezściółkowych
Podłoże powinno mieć od 5 do 20 cm, buduje się je ze żwiru; ma ono za zadanie zabezpieczać przed podsiąkaniem wody z gruntu w głąb podłogi
Warstwę nośną buduje się z betonu o grubości od 5 do 8 cm; ma za zadanie zapewnić podłodze wymaganą wytrzymałość mechaniczną
Ocieplenie stanowi warstwa termoizolacyjna, 5-12 cm
Warstwa wierzchnia może być wykonana z drewna, betonu, asfaltu, płyt ceramicznych, cegły, gumy i innych tworzyw sztucznych
Podłogi rusztowe
Optymalne szerokości szczelin i listew, dobra izolacja termiczna, odporność na uszkodzenia mechaniczne i chemiczne i wytrzymałość statyczna
Rodzaje rusztów:
Metalowe /stalowe lub żeliwne/
Drewniane /drewno dębowe, bongozi, spolimeryzowane/
Ruszty z tworzyw sztucznych /polichlorek winylu – PCW, polipropylen – PP, polietylen – PE/
Ruszty kombinowane /są to ruszty metalowe pokryte warstwą tworzywa termoplastycznego lub ruszty metalowe z nakładką ceramiczna lub gumową/
Ruszty betonowe i żelbetonowe /zbudowane z betonu sprężonego lub zbrojonego/
2
Floor dieseases - Schorzenia zwierząt gospodarskich związane z wadami podłóg w pomieszczeniach inwentarskich nazywane są często schorzeniami spowodowanymi przez podłogę: Schorzenia wymion, Schorzenia kończyn
PROMIENIOWANIE
ULTRAFIOLET
UV A:
o długości fali od 400 nm do 320 nm; są to fale przenikające przez zwykłe szkło i mające słabą zdolność wywoływania odczynu rumieniowego
UV B:
od 320 nm do 280 nm, tzw. promienie Dorno nie przenikające przez szkło, posiadające zdolność przeprowadzania prowitamin D w witaminy, posiadające właściwość wywoływania odczynu rumieniowego z następową pigmentacją skóry oraz słabe działanie bakteriobójcze UV C:
od 280 nm do 150 nm, posiadającą silne działanie bakteriobójcze, bakteriostatyczne i onkogenne; nie dochodzi ono prawie wcale do powierzchni ziemi.
Wpływ UV na zwierzęta:
rumień słoneczny /erytrema solare/
stany zapalne skóry /dermatitis/
zwierzęta albinotyczne + substancje fotokatalityczne /gryka, lucerna, koniczyna biała, jak i niektóre zioła /
osutka gryczana /fagopiryzmus/
z 7-dehydrocholesterolu następuje przemiana w witaminę D3, zaś w roślinach z ergosteroli powstaje witamina D2
zwiększa się ilość wydzielanego z hemoglobiny tlenu,
wzrasta poziom hemoglobiny, liczba krwinek czerwonych, wzrasta poziom ciał
odpornościowych
Sztuczne źródła promieni UV
Stosowane celem dezynfekcji :
powietrza,
legowisk, koryt,
narzędzi zootechniczno-weterynaryjnych
Skuteczność bakteriobójcza naswietlania UV zależy od:
intensywności i czasu promieniowania
wilgotności powietrza /najsilniejsza redukcja następuje przy 30-50% wilgotności względnej/
Powoduje obniżenie zawartości pyłów, amoniaku i dwutlenku węgla
Cele terapeutyczne naświetlania UV:
W różnych stanów awitaminozy D /krzywica, łomikost/,
w nieżytach żołądkowo-jelitowych na tle nadkwasoty,
w charłactwie prosiąt, jagniąt i cieląt.
3
Zalecane dawki UV / merów/h/m2 /:
cieląt /do 6 m-cy/
- 140 – 160,
jałówek /ponad 6 m-cy/
- 160 – 180
krów, bukatów
- 270 – 285
prosiąt ssących
- 20 – 25
- prosiąt odsadzonych
- 60 – 80
- macior, warchlaków
- 70 – 90
- drobiu młodego /kurczęta/- 16 – 20
- drobiu dorosłego /kury/
- 40 – 50
Światło widzialne – wpływ na zwierzęta:
Zwierzęta reprodukcyjne:
wydzielanie hormonów gonadotropowych
dojrzewanie pęcherzyków Graafa
wydzielanie hormonów tyreotropowego i kortykotropowego
hormonów szyszynki /melatoniny i serotoniny/
Ograniczenie ilości światła zwierzętom reprodukcyjnym:
słabe manifestowanie objawów rujowych,
zmniejszenie wskaźnika zapłodnień,
wydłużenie okresu międzyciążowego,
spadek mleczności
U drobiu: opóźnia wzrost i rozwój
Zasada:
w
czasie wychowu nie wolno dnia świetlnego przedłużać,
w
okresie nieśności nie można go skracać
Wskaźnik oświetlenia naturalnego /WON/
śred. oświetlenie wew./lx/
WON=
*100%
śred. oświetlenie zew./lx/
RUCH POWIETRZA
Ruchem powietrza nazywamy przemieszczanie się mas powietrza pod wpływem zmian ciśnienia wywołanych zmianami temperatury lub pod wpływem specjalnych urządzeń technicznych
WPŁYW NA ZWIERZĘTA:
jest on uzależniony od prędkości wiatru, towarzyszącej temperatury i wilgotności powietrza
bezpośredni powoduje zwiększone oddawanie ciepła z organizmu na drodze konwekcji i parowania /u zwierząt posiadających gruczoły potowe/
w warunkach podwyższonej temperatury środowiska jest czynnikiem korzystnym wiatry zachodnie: w skutek zwężania i rozszerzania podskórnych naczyń krwionośnych /rodzaj masażu/ usprawnia się mechanizm termoregulacji i system krążenia, zwiększa się ilość hemoglobiny i erytrocytów
Wiatry północne i wschodnie: w warunkach niskich temperatur prowadzą do nadmiernych strat cieplnych organizmów, obniżenia lokalnej i ogólnej odporności i przeziębień
4
W budynkach ruch powietrza do 0,3 m/s nie jest dla zwierząt s zkodliwy !
Nadmierny ruch powietrza w budynku powoduje:
zaburzają prawidłowy stan okrywy włosowej
niszczą zewnętrzną warstwę buforową powietrza przylegającą do skóry zwierząt wrażliwe na przeciągi są zwierzęta młode /np. cielęta, prosięta, jagnięta/ lub będące w fazie okołoporodowej /krowy przed i po porodzie, lochy karmiące/
Ochładzanie:
- bimeteorologiczna miara utraty ciepła; wielkość charakteryzująca siłę oziębiającą powietrza.
Metoda Hilla – pomiar katatermometryczny
F
H=
[mcal/cm; mW/cm]
s
Wilgotność powietrza
Źródła parowania:
E
waporacja fizjologiczna :
E
waporacja fizyczna :
parowanie mokrych powierzchni wewnętrznych pomieszczenia - 10-25% ewaporacji fizjologicznej
Para wodna powietrza wentylacyjnego to 5-15% ogólnej zawartości pary wodnej w powietrzu pomieszczenia.
U
kłady termiczno-wilogotnościowe :
1. W
ysoka temperatura i wysoka wilgotność :
ograniczone możliwości utraty ciepła z organizmu, wskutek utrudnionego parowania, prowadzić może do hipertermii u zwierząt gospodarskich
Spotykamy ten układ :
Okres lata
Transport zwierząt, głównie samochodowy
„Hot-House”
„Tropik”
5
iska temperatura i wysoka wilgotność
Występuje najczęściej w okresie jesienno-zimowym i wiosennym
duża pojemność cieplna powietrza, co powoduje zwiększoną utratę ciepła z organizmu wzrostu ilości ciepła oddawanego na drodze przewodzenia i promieniowania do większej ilości cząsteczek pary wodnej w powietrzu
prowadzi do gwałtownego spadku produkcji wynikającego z zachowania bilansu energetycznego
obserwuje się u zwierząt szereg schorzeń mających charakter chorób warunkowo zakaźnych /zapalenie oskrzeli, płuc, kolibakteriozy/
prowadzi do rozwoju drobnoustrojów w powietrzu, co powoduje większe niebezpieczeństwo zakażeń kropelkowych w stadzie
korozji ulegają wszystkie urządzenia i instalacje wewnętrzne
3. W
ysoka temperatura i niska wilgotność
występuje w pomieszczeniach dogrzewanych
porodówkach
powoduje nadmierne wysychanie i pękanie błon śluzowych, co sprzyja inwazji drobnoustrojów
hipertermię
4. N
iska temperatura i niska wilgotność
Zimny wychów
Drewniane budynki i wiaty w okresie zimy
Wpływ na zwierzęta zależy od wrażliwości gatunkowej
Nawilżając powietrze w budynkach inwentarskich można uzyskać: poprawę wskaźników wilgotnościowych,
obniżenie temperatury powietrza,
spadek zapylenia powietrza.
WENTYLACJA
Wentylacja jest to kontrolowana wymiana powietrza w pomieszczeniach przy pomocy urządzeń nawiewnych i wyciągowych.
Zadania wentylacji:
usunięcie nadmiaru pary wodnej, pyłów, drobnoustrojów i szkodliwych domieszek gazowych: CO2, NH3, H2S i innych.
utrzymanie temperatury powietrza wewnętrznego na możliwie optymalnym poziomie i niedopuszczenie do nagłych jej zmian,
zapobieganie kondensacji pary wodnej na wewnętrznych przegrodach konstrukcyjnych,
usunięcie nadmiaru abiotycznego i biotycznego ciepła oraz wywołanie ruchu powietrza /ochładzanie/ w okresie letnich upałów,
równomierne doprowadzenie zwierzętom świeżego powietrza w granicach przyjętych norm.
6
Rodzaje systemów wentylacyjnych:
Grawitacyjna:
-
Kurtynowa
Mechaniczna:
-
Podciśnieniowa
-
Nadciśnieniowa
-
Kombinowana
-
Ssąco-tłocząca
Wymienniki ciepła
Gruntowa
klimatyzacja
Grawitacyjna:
urządzenia nawiewne /najczęściej otwory w ścianach długich budynków/, urządzenia wyciągowe /kanały pionowe zakończone wywietrznikami/.
Sprawne odprowadzenie zanieczyszczonego powietrza z pomieszczenia zależy od następujących czynników:
różnicy temperatur /tw – tz/; im jest ona większa, tym efektywniej działa wentylacja /minimalna 5C/;
różnicy wysokości wlotów kanałów nawiewnych i wylotu kanałów wyciągowych /h/; im jest ona większa, tym wymiana powietrza jest szybsza /min. 4m – mierzone w pionie/;
powierzchni przekroju kanału wyciągowego; im jest ona większa, tym działanie wentylacji jest lepsze /minimalny przekrój kanału – 0,30 x 0,30 m; optymalny – 0,70 x 0,70 m/;
izolacji termicznej kanału wyciągowego, zabezpieczającej przed kondensacja pary wodnej na zimnych powierzchniach ścian kanału;
obecności wywietrzników /deflektorów/ wspomagających wentylację, gdy różnica temperatury wewnątrz pomieszczenia i na zewnątrz jest mniejsza niż 50C; z punktu widzenia aerodynamiki najlepsze są deflektory typu Chanarda, usytuowane co najmniej 0,5 m nad kalenicą dachu;
stosunku ogólnej powierzchni kanałów wyciągowych do nawiewnych /optymalny stosunek od 1:1 w lecie do 3:1 w zimie/.
WENTYLACJA MECHANICZNA:
Praca regulatorów powinna być regulowana automatycznie za pomocą: termostatów
humidostatów
urządzeń zegarowych (wentylacja impulsowa)
7
p
odciśnieniowa /ssąca/ - wentylatory wydalają z budynku zanieczyszczone powietrze, a na jego miejsce napływa grawitacyjnie przez otwory nawiewne świeże n
adciśnieniowa /tłocząca/ - wentylatory doprowadzają powietrze z zewnątrz bezpośrednio do pomieszczenia albo pośrednio za pomocą kanałów lub rur. Powietrze zanieczyszczone uchodzi na zewnątrz otworami np. okiennymi bądź też kanałami gnojowymi /w pomieszczeniach rusztowych lub szczelinowych
w
entylacja kombinowana /grawitacyjno-mechaniczna/ - wentylatory wtłaczają do budynku powietrze z zewnątrz, a powietrze zanieczyszczone uchodzi z budynku kanałami wyciągowymi
WYMIENNIKI CIEPLNE (REKUPERATORY) POMPY CIEPLNE
Wielkość wentylacyjna:
jest to ilość powietrza w m3, którą należy doprowadzić do pomieszczenia inwentarskiego w ciągu godziny w przeliczeniu na jednostkę biomasy zwierząt /SF, DJP lub kg/
NIEODPOWIEDNIA WENTYLACJA:
Przyczyny:
Nieodpowiednia ilość i jakość urządzeń wentylacyjnych
Niesprawne urządzenia regulujące pracą wentylatorów
Zbyt duża/mała liczba zwierząt
Wadliwe usytuowanie urządzeń nawiewnych i wyciągowych
Niedowentylowanie
Skutki:
Wzrost temperatury i wilgotności powietrza
Wzrost stężenia gazów toksycznych, pyłów, drobnoustrojów,
Wzrost wilgotności ściółki, przegród konstrukcyjnych budynku
Przewentylowanie
Spadek temperatury powietrza
Wzrost ruchu powietrza
Nadmierne wysuszenie ściółki
Nadmierny hałas
Należy przewidzieć również system alarmowy, ostrzegający o awarii systemu głównego.
System alternatywny musi być również systematycznie sprawdzany
8