Soki (Succi)
świeżych
– otrzymuje się ze świeżych roślin
leczniczych, wykorzystując ich zielone
części nadziemne, owoce oraz ich części
Soki - Succi
podziemne, typu cebula, kłącza, korzenie,
przez wyciśnięcie w prasie ich soku
Intrakty - Alkoholaturae
komórkowego
Soki stabilizowane
Otrzymywanie soków stabizlizowanych
(Succi stabilisatae)
1.
Świeży
surowiec,
uprzednio
oczyszczony
i
rozdrobniony, poddaje się stabilizacji parami alkoholu
etylowego 95 % w autoklawach pod ciśnieniem
– otrzymuje się je ze świeżych surowców
0,2 MPa przez 2-4 godzin.
roślinnych, w odróżnieniu od poprzednich,
2.
Sok stabilizowany otrzymuje się z tak przygotowanego
zazwyczaj po wstępnym unieczynnieniu
surowca przez jego macerację rozpuszczalnikiem
enzymów. Najczęściej stosowanym
przygotowanym z alkoholowego płynu wyciągowego
(Uzyskanego po stabilizacji), etanolu 95 % i wody, w
inhibitorem jest alkohol etylowy
proporcjach takich, aby w gotowym produkcie
zawartość alkoholu etylowego wynosiła 25-30 %.
1
Czas maceracji jest zróżnicowany – zależny od
Przykłady najczęściej stosowanych
charakteru chemicznego substancji czynnych oraz
soków stabilizowanych
części rośliny, stanowiącej surowiec.
Bardanae succus – Sok z korzenia łopianu
4.
Po zakończeniu procesu maceracji zbiera się płyn
działaniu odtruwającym, zalecany w zaburzeniach
wyciągowy przez odciekanie, surowiec poddaje
przemiany materii
prasowaniu i otrzymany płyn wyciągowy łączy się z
płynem z procesu odciekania.
Betulae succus – Sok z liści brzozy
pobudzający przesączanie w kłębuszkach nerkowych,
5.
Otrzymany produkt podlega procesowi odbalastowania
do stosowania w przewlekłych chorobach nerek
(sedymentacja
makrocząsteczek)
podczas
leżakowania w zbiornikach.
Echinaceae succus – Sok z ziela jeżówki purpurowej
działaniu immunostymulującym, zalecany w profilaktyce i
6.
Po przesączeniu sok jest dozowany do butelek.
leczeniu zakażeń bakteryjnych i wirusowych
Farfarae succus – Sok z kwiatów i liści podbiału
działaniu wykrztuśnym, stosowany w przewlekłych
nieżytach układu oddechowego
Taraxaci succus – Sok z korzenia mniszka
Millefolii succus – Sok z ziela krwawnika
pobudza czynność wątroby i wydzielanie soku
żołądkowego
stosowany w nieżytach i stanach zapalnych przewodu
pokarmowego, z krwawieniami
Urticae succus – Sok z ziela pokrzywy
Plantagini succus – Sok z ziela babki lancetowatej
działa odtruwająco, remineralizująco, w zaburzeniach
działa wykrztuśnie i rozkurczowo na mięśnie gładkie
przemiany materii, w początkowym okresie cukrzycy
górnych dróg oddechowych oraz przeciwzapalnie na
błony śluzowe
2
Soki jako naturalne wydzieliny niektórych
Aloë – Alona
gatunków roślin
Alona jest stężałym sokiem roślin kilku gatunków aloesu Aloë sp. z rodziny Liliowatych (Liliaceae).
Otrzymywana jest w wyniku
Oprócz soków uzyskanych w wyniku prasowania surowców
zagęszczania wodnistego soku otrzymywanego z odciętych liści.
zielarskich w praktyce farmaceutycznej, jako półprodukty
Zagęszczanie soku odbywa się bądź przez ogrzewanie ogniem, bądź
lub materiały pomocnicze, są używane soki, sokożywice,
przez odparowanie na słońcu. Obecnie stosuje się głównie suszenie rozpyłowe.
gumożywice
pozyskane
jako
naturalne
wydzieliny
niektórych gatunków roślin, szczególnie rosnących w
warunkach tropikalnych np.:
Działanie i zastosowanie
alona jest silnym środkiem przeczyszczającym ze względu na
aloe z gatunków Aloe lucida i Aloe hepatica
obecność
antraglikozydów, w większych dawkach wywołuje
przekrwienie jelita grubego grubego narządów miednicy mniejszej i
gummi arabicum z gatunku Acacia
może powodować poronienia poronienia u kobiet
myrrha z gatunku Commiphora
sok z liści i miazga liściowa są niekiedy skuteczne w leczeniu ran i
opium z gatunku Papaver somniferum
oparzeń, posiada właściwości immunostymulujące (preparat
Biostymina)
balsam peruwiański
Gummi arabicum – Guma arabska
Balsam peruwiański
syn. Gummi Acaciae
Balsam peruwiański jest patologicznym wytworem pni drzewa
Guma arabska jest otrzymywana przez nacięcie pni i gałęzi
Myroxylon balsamum
z rodziny Leguminosae. Balsam
drzew afrykańskich rodzaju Acacia, głównie Acacia senegal.
otrzymuje się przez zdjęcie kory, nacięcie i przypalanie pnia
Guma ta stanowi stężałą wydzielinę uzyskaną w wyniku
drzewa. Jedno drzewo dostarcza w ciągu roku 2,5 kg balsamu.
zranienia kory. Stanowi bryłki przeświecające, łamliwe, o
Surowiec stanowi gęstą, ciemną, przejrzystą, niewysychającą
szklistym przełamie.
ciecz o przyjemnym aromatycznym zapachu.
Działanie i zastosowanie
Działanie i zastosowanie
służy jako środek osłaniający (mucilaginosum) w stanach zapalnych błon śluzowych oraz jako surowiec pomocniczy w recepturze
posiada właściwości przeciwzapalne, antyseptyczne i pobudzające
stosowany do złagodzenia ostrego smaku leków, przygotowania
ziarninowanie, jest stosowany w leczeniu ran, odmrożeń, chorób zawiesin itd. Ma duże właściwości jako środek klejący i
skórnych
zagęszczający
UWAGA ! Ze względu na zawarte w niej enzymy
utleniające nie powinna być mieszana z
substancjami łatwo utleniającymi się
3
syn. Opium crudum, Laudanum,
Alkoholatury (Alkoholaturae)
Meconium, Makowiec
są to preparaty otrzymywane przez wytrawianie świeżych
Stężały sok mleczny maku lekarskiego Papaver somniferum –
surowców zielarskich etanolem (o stężeniu 80-900).
Rozdrobniony surowiec poddaje się maceracji przy użyciu
jednorocznej rośliny z rodziny Makowatych (Papaveraceae) –
alkoholu etylowego w ilości odpowiadającej 80-120 % masy
uzyskany przez nacięcie ścian niedojrzałych torebek nasiennych
materiału wyjściowego – najczęściej 100 %
i wysuszonych na powietrzu, a następnie dosuszony w
temperaturze 600C.
W chwili obecnej otrzymuje się wyłącznie alkoholatury
stabilizowane. Ich trwałość związana z inaktywacją enzymów,
jest znacznie większa. Stabilizację surowców przeprowadza
Działanie i zastosowanie
się parami wrzącego etanolu. Unieczynnieniu ulegają enzymy
działanie
farmakologiczne
opium
jest
sumą
działania
(hydrolizy, oksydazy, peroksydazy i inne) występujące w
poszczególnych alkaloidów, głównie morfiny, kodeiny i papaweryny żywych komórkach roślinnych. Pary alkoholu powodują
denaturację części białkowej enzymu
–
dlatego opium jest silnym ,ale narkotycznym lekiem
przeciwbólowym,
spazmolitycznym,
przeciwkaszlowym
i
zapierającym
Przemysł zielarski produkuje je pod
nazwą intrakty (Intracta)
Przykłady najczęściej
produkowanych intraktów
Hyperici intractum – Intrakt z ziela dziurawca
stosowany w chorobach wątroby i dróg żółciowych
Abrotani intractum – Intrakt z ziela bożego drzewka
działaniu żółciotwórczym i żółciopędnym, zalecany w
Melissae intractum – Intrakt z ziela melisy
chorobach dróg żółciowych
działa uspokajająco w stanach ogólnego pobudzenia
nerwowego, trudno
Crataegi intractum – Intrakt z kwiatostanu głogu
ściach w zasypianiu i nerwicach
wegetatywnych
zalecany w przewlekłej niewydolności serca
Hippocastani intractum– Intrakt z niedojrzałych nasion
Valerianae intractum – Intrakt z korzeni kozłka
kasztanowca
działaniu
uspokajającym,
stosowany
w
stanach
działa uszczelniająco na ściany naczyń krwionośnych,
ogólnego pobudzenia nerwowego, trudnościach w
jest zalecany w owrzodzeniach żylaków i guzkach
zasypianiu i nerwicach wegetatywnych
krwawniczych (hemoroidach)
4