Makroekonomia Wykład 17.01.2010

Typy bezrobocia:

1. Bezrobocie frykcyjne

2. Bezrobocie strukturalne

3. Bezrobocie cykliczne (koniunkturalne)

4. Bezrobocie równowagi

5. Bezrobocie nierównowagi

6. Bezrobocie krótkookresowe

7. Bezrobocie długookresowe (sekularne)

AD. 2. Bezrobocie strukturalne – Interpretacja bezrobocia strukturalnego nie jest tak jednoznaczna jak w przypadku bezrobocia frykcyjnego.

Występują 2 ujęcia bezrobocia strukturalnego:

1. Ujęcie wąskie

2. Ujęcie szerokie

W ujęciu wąskim bezrobocie strukturalne interpretuje się jako rezultat niedopasowań struktury podaży siły roboczej do struktury popytu na siłę roboczą (bezrobocie strukturalne

sensu stricte)

W ujęciu szerokim podkreśla się związek bezrobocia strukturalnego z równowagą na rynku pracy.

Biorąc pod uwagę zakres znaczeniowy, do pojęcia bezrobocia strukturalnego w szerokim ujęciu zalicza się:

Bezrobocie frykcyjne,

Bezrobocie strukturalne w wąskim znaczeniu,

Bezrobocie instytucjonalne (wiąże się z istniejącymi relacjami, przepisami i zachowaniami pracodawców, pracowników i bezrobotnych).

Bezrobocie strukturalne w wąskim znaczeniu:

U podstaw bezrobocia strukturalnego senso stricte, czyli o bezrobociu w wąskim znaczeniu leżą zmiany w strukturze popytu na pracę i strukturze podaży pracy.

Zmiany w strukturze podaży pracy występują w następujących przekrojach:

Zawody

Gałęzie i branże

Wykształcenie

Rozmieszczenie geograficzne

Znacznie częstsze i bardziej znaczące są zmiany strukturalne dokonujące się w popycie na pracę. Uwarunkowane są one przede wszystkim:

Zmianami w strukturze popytu na produkty, występującymi w rozwijającej się gospodarce

Wdrażaniem postępu technicznego oraz związanym z tym spadkiem zapotrzebowania

na pracowników o przestarzałych zawodach i kwalifikacjach przy wzroście

zapotrzebowania na pracowników o nowoczesnych zawodach i kwalifikacjach,

Zmianami lokalizacji geograficznej przedsiębiorstw i nierównym rozmieszczeniem geograficznym nowego kapitału,

Zmianami w strukturze towarowej handlu zagranicznego w warunkach gospodarki otwartej, implikującymi zmiany w strukturze popytu na pracę. Czyli warunki exportu, importu i obsługi innych krajów, z którymi współpracujemy,

Zmiany w strukturze popytu na pracę i strukturze podaży pracy, które zachodzą w dynamicznej gospodarce, prowadzą do powstania niedopasować strukturalnych na rynku pracy.

Struktura bezrobotnych ze względu na zawód, kwalifikacje, wykształcenie i miejsce zamieszkania nie odpowiada strukturze istniejących wolnych miejsc pracy w tych przekrojach, co implikuje pojawienie się bezrobocia strukturalnego.

Skala niedopasowań strukturalnych, a tym samym rozmiary bezrobocia strukturalnego

zależą również od głębokości i szybkości procesów dostosowawczych (im szybciej i mniej głęboko te problemu będą występować, tym mniejsze będzie bezrobocie strukturalne.

Głęboko oznacza jak wielki i jak bardzo skąp likowany jest problem) na rynku pracy. Szybsze procesy dostosowawcze implikują mniejsze bezrobocie strukturalne.

Szybkości procesów dostosowawczych na rynku pracy zależy w dużej mierze od stopnia mobilności siły roboczej, tj. skłonności i zdolności osób tworzących zasoby siły roboczej do zmiany swojego miejsca pracy na heterogenicznym (zróżnicowanym, niejednorodny) rynku pracy.

Podstawowe formy mobilności:

Zmiana zawodu,

Zmiana gałęzi (branży),

Zmiana miejsca pracy w układzie przestrzennym (geograficznym),

Zmiana statusu bezrobotnego na status pracującego i odwrotnie,

Zmiana zakładu (miejsca) pracy,

Zmiana polegająca na wejściu lub wyjściu zasobów siły roboczej (przepływy, które były rozpatrywane wcześniej, np. do biernych zawodowo, do bezrobotnych itp.)

Poprawa mobilności siły roboczej, dotycząca zwłaszcza czterech pierwszych

wymienionych form, a także poprawa mobilności w zakresie kwalifikacji i kształcenia mogą w znacznej mierze ograniczyć rozmiar bezrobocia strukturalnego. Im bardziej w danym kraju ludzie są w stanie zmieniać swoją mobilność, tym mniejsze jest bezrobocie strukturalne.

Bezrobocie frykcyjne a strukturalne:

Obydwa typy bezrobocia wynikają ze zmian w strukturze popytu na pracę i podaży pracy oraz pojawiających się niedopasowań strukturalnych,

ALE…

W przypadku bezrobocia frykcyjnego niedopasowania te są konsekwencją dynamiki rynku pracy a w przypadku bezrobocia strukturalnego uwarunkowane są oddziaływaniem ekonomicznych

i

społecznych

czynników

wywołujących

zmiany

w

strukturze

kwalifikacyjnej, gałęziowej i regionalnej popytu na pracę i podaży.

Obydwa typy bezrobocia dają się ograniczyć dzięki odpowiednim procesom

przystosowawczym,

ALE…

Procesy dostosowawcze niezbędne do redukcji bezrobocia strukturalnego są znacznie

kosztowniejsze i bardziej długotrwałe niż w przypadku bezrobocia frykcyjnego.

Bezrobocie frykcyjne uznawane jest za przejściowe i krótkotrwałe, bezrobocie strukturalne zaś za bardziej trwałe.

AD.3 Bezrobocie cykliczne (koniunkturalne) – związane jest z okresowym osłabieniem ogólnej aktywności gospodarczej.

Osłabienie koniunktury gospodarczej, znajdujące wyraz w ogólnym spadku lub

spowolnionym wzroście produkcji, pociąga za sobą zmniejszenie popytu na pracę i wzrost bezrobocia.

Związane jest z nurtem keynesowskim i określane mianem bezrobocia związanego z niedostatecznym popytem.

Takie ujęcie, podkreślające niedostateczny popyt na towary, jako przyczynę

bezrobocia, implikuje, że wzrost tego popytu jest środkiem redukcji bezrobocia.

AD.4 Bezrobocie równowagi – występuje w przypadku równowagi na rynku pracy

AD.5 Bezrobocie nierównowagi - występuje w przypadku nierównowagi na rynku pracy

AD.6 Bezrobocie krótkookresowe – bezrobocie, które występuje w krótkim okresie w gospodarce

AD.7 Bezrobocie długookresowe (sekularne) – bezrobocie, które występuje w gospodarce przez długi okres czasu

Znaczenie bezrobocia.

Skutki ekonomiczne

Skutki społeczne

Skutki pozytywne

Skutki negatywne

Znaczenie pozytywne bezrobocia:

1. Wzmaga konkurencję o miejsca pracy między potencjalnymi pracownikami.

Przyspiesza procesy wzrostu poziomu kwalifikacji zawodowych siły roboczej.

2. Odgrywa istotną rolę w przekształceniach strukturalnych gospodarki, wynikających z różnej w poszczególnych dziedzinach dynamiki postępu technicznego oraz

zmieniającej się struktury popytu na towary i popyt na pracę, (czyli przyspiesza mobilność siły roboczej i przyspieszania poprawy tej mobilności)

3. Nie jest bez znaczenia dla skuteczności polityki antyinflacyjnej. Wyższe bezrobocie oznacza osłabienie pozycji pracowników i związków zawodowych i pociąga za sobą

zazwyczaj zmniejszenie presji na wzrost płac, co prowadzi do osłabienia procesów inflacyjnych. Wzrost bezrobocia osłabia dynamikę popytu na towary, który odgrywa ważną rolę w kształtowaniu inflacji. Polityka antyinflacyjna jest bardziej skuteczna w warunkach wysokiego i rosnącego bezrobocia.

4. Jest czynnikiem umożliwiającym poprawę efektywności gospodarowania w skali mikroekonomicznej. Groźba utraty pracy zwiększa motywację pracowników.

5. Jest czynnikiem ograniczającym nadmierną płynność zatrudnienia. Sprzyja procesom racjonalizacji zatrudnienia na szczeblu mikroekonomicznym i przyczynia się do poprawy efektywności gospodarowania.

Negatywne skutki bezrobocia:

1. Skutki makroekonomiczne:

Utrata produkcji wynikająca z niepełnego wykorzystania zasobu siły roboczej

a) Faktyczny poziom produkcji w gospodarce jest niższy od poziomu potencjalnego,

b) Zmniejszona dynamika wzrostu produkcji,

c) Obniżenie przeciętnej wydajności pracy: bezrobocie to okres dezaktywizacji siły roboczej, w czasie, którego następują procesy ubytku kapitału ludzkiego, mającego zasadnicze znaczenie dl wydajności pracy w okresie ponownego zatrudnienia. Straty produkcyjne związane z istnieniem bezrobocia można mierzyć na podstawie luki PKB, tj. odchyleni rzeczywistego PKB od potencjalnego.

Prawo Okuna – Wzrost bezrobocia o jeden punkt procentowy pociąga za sobą spadek PKB

w ujęciu rzeczowym o około 3 PP.

Zmodyfikowane prawo Okuna – (po wprowadzeniu kategorii naturalnej stopy bezrobocia) –

Każdy punkt procentowy nadwyżki stopy bezrobocia pond naturalną stopę bezrobocia pociąga za sobą lukę faktycznego PKB w stosunku do poziomu potencjalnego wynoszącą o 3%

Makroekonomiczne koszty bezrobocia mierzone luką PKB są nieco zaniżone. Luka PKB

uwzględni jedynie bezrobocie cykliczne.

Obciążenie finansowe ponoszone przez państwo z tytułu istnienia bezrobocia

a) Koszty bezpośrednie dotyczące wydatków na bezrobotnych i ich usługę

b) Koszty pośrednie związane z utratą przychodów budżetowych z tytułu istnienia bezrobocia

2. Skutki mikroekonomiczne

Pogorszenie sytuacji ekonomicznej bezrobotnych i ich rodzin, znajdujące wyraz w obniżeniu standardu konsumpcyjnego i stopni zaspokojeni potrzeb.

MKB = Dp – Db

Dp = P + Zps – Kdp

Db = Zb + Kps + Op – Kp – Kdu

MKB – Mikroekonomiczny koszt bezrobocia

Dp – dochód w okresie pracy

Db – Dochód w okresie bezrobocia

P – płaca

Zps – zasiłek pomocy społecznej

Zdp – koszty dojazdów do pracy

Zb – zasiłek dla bezrobotnych

Op – Odprawa pieniężna dla zwolnionych z pracy

Kp – koszt poszukiwań pracy

Kdu – koszt dojazdów do urzędów pracy

Wskaźnik stopy kompensacji

Sk = Db/Dp

Wskaźnik stopy kompensacji kształtuje się zazwyczaj w przedziale od 0 do 1, ale w przypadkach niektórych bezrobotnych osiągających bardzo niskie dochody w okresie pracy, możliwy jest, iż sk > 1

Skutki społeczne bezrobocia

Wpływ na stan psychiczny i zdrowie osób, kontakty z otoczeniem, funkcjonowanie

rodziny i rozwój patologii społecznych,

Początkowo bezrobotni przeżywaj fazę wstrząsu po utracie pracy, która wiąże się z uczuciem pokrzywdzenia, upokorzenia i lęku przed przyszłością,

Następnie wychodzą w fazę optymizmu i nadziei. Licząc na to, że stan bezrobocia

jest przejściowy, traktują ten okres, jako czas wypoczynku oraz realizacji własnych zainteresowań. Równocześnie podejmuj próby znalezieni nowej pracy,

Bezskuteczności starań o pracę prowadzi do fazy pesymizmu i rezygnacji. Pojawiają się kłopoty finansowe, pogarsza się stan zdrowia, rozwijają się negatywne reakcje emocjonalne. Przedłużający się okres pozostawania bez pracy wywołują fazę

fatalizmu i apatii,

Obniża się poczucie własnej wartości oraz motywacja do dalszego poszukiwania pracy,

Następnie zasadnicze ograniczenie zainteresowań i oczekiwań życiowych, co pogłębia ich izolację społeczną,

Istotny wpływ na funkcjonowanie rodzin,

Obniża się stop zawierania małżeństw,

Procesy dezintegracyjne w rodzinach (rozwody). Słabnie autorytet ojca, co często przeradza się na demonstrowanie siły w stosunku do bliskich,

Zjawisko bezrobocia leży często u podstaw przemocy w rodzinie,

Sprzyja patologicznym zjawiskom społecznym (przestępczość, narkomania,

alkoholizm),

Utrzymujące się wysokie bezrobocie może być przyczyną niepokojów społecznych, stanowiąc zagrożenie dla stabilnego rozwoju gospodarki i społeczeństwa.

Zr – zasób siły roboczej

Wr – płaca realna

D1 – popyt zgłoszony

D2 – popyt zrealizowany na pracę

S1 – podaż zgłoszona

S2 – podaż zrealizowana pracy

E – równowaga dla zrealizowanego popyty i podaży

N1 – pełne zatrudnienie – nie ma bezrobocia

N2 – faktyczne zatrudnienie

Lmax – maksymalny zasób siły roboczej

B przymusowe – bezrobocie przymusowe

a – bezrobocie frykcyjne i strukturalne

b – bezrobocie dobrowolne

Un – bezrobocie naturalne

R – równowaga na rynku pracy, która charakteryzuje

się brakiem ograniczeń frykcyjne i strukturalnych

F – faktyczne bezrobocie dla wyższej płacy realnej w

stosunku do płacy realnej w stosunku równowagi