CZ 1. ROŚLINY ZARODNIKOWE
Brunatnice
• najważniejszy stopień specjalizacji jeżeli chodzi o budowę plechy – plecha o wysokim zrożnicowaniu anatomicznym i morfologicznym oraz ogromnych niekiedy rozmiarach
• plecha tkankowa
• nieznane formy jednokomorkowe
• komorki zawsze otoczone ścianą
• rozmnażanie bezpłciowe i płciowe (przemiana pokoleń)
• organizmy przybrzeżne, występujące w morzach
• wykorzystanie – pokarm, pasza (węglowodany, witaminy, pierwiastki śladowe, jod)
• przemiana pokoleń u brunatnic:
◦ zoospory → gametofit żeński (n) i gametofit męski (n) → komorka jajowa (n) i plemnik (n) → gamia (zapłodnienie) → zygota (2n) → sporofit 2n → mejoza → zoospory
• morze Sargassowe - plechy brunatnic pływają na powierzchni morza.
Eugleniny
komorki uwicione, bez ściany komorkowej
• kształt wydłużony, na przednim biegunie znajdują się charakterystyczne zagłębienie zwane gardzielą – z jej dna wychodzą 2 wici o rożnej długości
• wodniczka tętniąca – organ wydzielający nadmiar wody
• trzy błony chloroplastow
• rozmnażanie poprzez podłużny podział komorek
Formy kolonijne
• Wielokomorkowe organizmy: wyższy stopień specjalizacji i integracji komorek niż kolonia
- Synura, Hydrodietyon
• Formy trychalne (nitkowate) - Anabaena, Chaetomorpha, Zygnema ,Tribonema Glewiki (Anthoceotophyta)
• Sporofit:
◦ trwale połączone z gametofitem ( jak u mszakow)
◦ zielony zachowuje zdolność wzrostu (jak u paprotnikow)
◦ nie wykształca sety, a między stopa a zarodnia nieprzerwanie produkowane są elementy budujące zarodnie
Glony
GLONY: autotroficzne, beztkankowe organizmy uzależnione od środowiska wodnego 1. Glony prokariotytczne
- Krolestwo: Bakterie (sinice)
2. Glony eukariotyczne
- Krolestwo: Protista (euglenniny, tobołki, chryzofity,okrzemki, brunatnice)
- Krolestwo: Roślin (glaukocystofity, krasnorosty, zielenice)
Glony jednokomórkowe
• wiciowce (monady) - pyramimonas, euglena, chlamydomonas
• pełzaki (ameby) Chlorarchnion
• formy kokoidalne (nieruchome komorki) Netrium navicula, Porphyridium Krasnorosty
• istnieją formy jednokomorkowe, przeważają jednak formy plechowate
• mniejsze od brunatnic
• przemiana pokoleń – komorki żeńskie nieruchome, produkowane są w gametangiach (karpogonach) , komorki męskie tworzone są pojedynczo w plemniach. Plemniki (spermacja) nie maja wici – poruszają się z prądem wody. Pokolenie diploidalne rozmnaża się za pomocą nieruchomych mejospor (tetraspory)
• głownie organizmy morskie, denne tryb życia
• wykorzystywane jako produkt spożywczy
• otrzymuje się z nich rownież agar
Mchy (Brychophyta)
• z zarodnika rozwija się splątek, początkujący rozwoj gametofitu
• tkanki wzmacniające
• tkanka przewodząca:
• hydatody, hydroidy – przewodzenie wody
• leptoidy – przewodzenie związkow organicznych, otaczają hydroidy
• rodnie plemnie wytwarzane na szczycie
• seta i zarodniami
• np. torfowce – specyficzna budowa, nie maja jednak chwytnikow, specyficzna budowa liści (z komorek wodonośnych) nie posiadają barwnika i z komorek asymilacyjnych pomiędzy komorkami wodonośnymi budowa gałązka głowna z gałązkami bocznymi w szczytowej
części koncentracja głowka na ktorej szczycie rodnie plemnie w częściach bocznych
◦ zastosowanie – leczenie astmy oskrzelowej, borowina
Mszaki
• glewiki, wątrobowce, mchy
• terminem tym określamy rożne grupy rozwojowe, ktore stanowią prawdopodobnie niezależne linie ewolucyjne.
• łączy je podobieństwo planu budowy sporofitu – jest on prostym telomem (nierozgałęziona osią), ktora zakończona jest pojedyncza zarodnia, pozostaje on z reguły na gametoficie i nie jest zdolny do samodzielnej egzystencji
• gametofit jest dłużej żyje niż sporofit jest zielony pełnia funkcję asymilacyjne
• gamety żeńskie nieruchome kom jajowe umieszczone są w rodniach, męskie – ruchliwe plemniki produkowane w wielokomorkowych plemniach
Okrzemki
• wyłącznie jednokomorkowe
• żyją pojedynczo rzadziej w koloniach
• brak wici
• ściana komorkowa wysycona krzemionka składa się z 2 części nachodzących na siebie (wieczko i denko)
• rozmnażanie płciowe – wytwarzają ruchliwe gamety. Izogamia lub oogamia
• skorupki okrzemek – w dawnych epokach geologicznych (trzeciorzęd, plejstocen) bogata wegetacja okrzemek doprowadziła do powstania złoż tzw. ziemi okrzemkowej
Paprocie (polypodispsida)
• liście w charakterystyczne blaszki za młodu forma pastorału
• Wielokomorkowe łuski na łodygach i osiach liści
• korzenie wyrastają bezpośrednio z łodygi (korzenie przybyszowe)
• zarodnie na spodniej stronie liścia tworzą grupy (synangia)
• przeważnie posiadają mechanizmy otwierające
• dominujące pokolenie sporofit, gametofit niewielki żyjący w symbiozie z grzybem często, wytwarza rodnie i plemnie
• Nasięźrzałowate
• Długoszowate
• Paprocie cienkozarodnikowe ( Filividae)
Paprotniki
• Psylotowe (psilotopsida)
• pokolenie płciowe (gaametofit) przypomina kłącze rozwija się jako twor podziemny
• pokolenie bezpłciowe (sporofit) – byliny kłączu często pozbawione korzenni
• pęd pokryty drobnymi listkami
• synangia (zrośnięte rodnie) pozornie umieszczone w kątach liści
Rośliny naczyniowe (Tracheophyta)
• tkanka przewodząca wodę (tkanka naczyniowa)
◦ zapewnia transport wody (razem z solami mineralnymi) oraz składnikami odżywczymi Ryniofity
• widlaste pędy zakończone zarodniami, bezlistne, niewielkie rozmiary
• proste wiązki przewodzące
• izomorficzna przemiana pokoleń
• np. Cooksonia caledonica, Rhynia major
Sinice
• zawdzięczają nazwę niebieskiemu zabarwieniu
• występują w postaci jedno- jak i wielokomorkowej
• tworzą często skupienia w postaci koloni – dzielące się komorki nie rozchodzą się, ale pozostają połączone poprzez wydzielenie wegetatywnie - podrozdział komorek lub przez rozerwanie wielokomorkowej nici
• szereg sinic ma zdolność przyswajania wolnego azotu atmosferycznego
Skrzypowe (equisetophyta)
• charakterystyczna budowa
• sporofit puszcza pędy zarodnionośne zakończone kłosami zarodnionośnymi, liście zarodnionośne, szypułka tarcza zarodnionośna
• gdy zarodniki wysypane wytwarza pęd fotosyntetyczny
• surowiec: ziele z pędow płonnych zawiera krzemionkę alkaloidy (nikotynę), saponiny flawonoidy, minerały: K P Fe Mn
◦ działanie reminalizujące, moczopędne, przeciwzapalne, zapobiega tworzeniu się kamieni w układzie moczowym i miażdżycy
◦ Equisetum arvense (skrzyp polny)
Tobołki
• komorki przeważnie opatrzone wiciami
• wykształcony system bruzd – bruzda poprzeczna i podłużna
• pomimo wykształconej ściana komorkowa zachowują zdolność ruchu
• chloroplasty otoczone przez 3 błony
• u niektorych przedstawicieli występują plamki oczne ( silnie wyspecjalizowane fotoreceptory)
• niektore organizmy wyrzucają gwałtownie pewne utwory po podrażnieniu komorki –
działają jak parzydełka jamochłonow. Służą one prawdopodobnie obronnie czynnej
• rozmnażanie wegetatywne odbywa się poprzez podział podłużny lub ukośny.
• rozmnażanie płciowe odbywa się na zasadzie izogami lub anizogami .
◦ rozmnażanie płciowe (generatywne) rozmnażanie za pomocą haploidalnych (1n) komorek rozrodczych (gamet: męskiej i żeńskiej)
◦ po połączeniu się dwoch komorek rozrodczych powstaje diploidalna zygota (2n), z ktorej rozwija się diploidalny zarodek, a następnie nowy organizm
• syngamia (rozmnażanie płciowe)
◦ izogamia – gamety są identyczne pod względem kształtu ruchliwości
◦ anizogamia – obie gamety są ruchliwe i rożnią się od siebie wielkością
◦ oogamia – komorki wyraźnie zrożnicowane na duża, nieruchliwą, okrągła gametę żeńska (komorki jajową) i małą, zwykle ruchliwa męską (plemnik)
• Notciluca miliaris (nocoświetlik) – powoduje świecenie wody
• Inne gatunki wydzielają do wody alkaloidy powodując masowe śnięcie ryb.
Trymerofity (trimerophyta)
• rośliny bezlistne
• widlasto rozgałęzione
• z czasem jedno i z rozgałęzień rosło szybciej i mocniej kosztem drugiego – wykształcenie głownej osi
Wątrobowce (Marchantiophyta)
• Porostnica wielokształtna (gamaetofit, trzonek z rodniami, zbiorniczek z rozmnożkami)
• zawierają tkankę okrywającą z aparatami szparkowymi, spichrzową, asymilacyjną –
zaawansowana budowa anatomiczna
• legnie i plemnie na wierzchołku
• sporofit zależny od gametofitu
• sporofit delikatny krotkotrwały
• zarodnia otwiera się przez podłużne pęknięcie na kilka klap
• np. fossombronia intestinalis
• nie maja znaczenia dla człowieka, ale mogą mieć właściwości alergiczne
Widłaki (Lycopodiophyta)
• pędy pokryte drobnymi listkami
• przymocowują się do podłoża za pomocą korzeni
• w liściu znajduje się jedna, nierozgałęzioną wiązką przewodzącą
• zarodnie na gornej stronie lub w kątach liści
• wszystkie pod ochrona w Pl
• zazwyczaj trujące, wykorzystywane zarodniki (elementy pudrow i zasypek)
• np. lycopodium annotinum (widłak jałowcowaty) , Diphasiastrum complan
• Porybilinowce są roślinami wodnymi, liście szydlaste u podstawy liścia zarodnie Zielenice
• duża i rożnorodna grupa
• organizmy jednokomorkowe o strukturze wiciowcowej, koloidalnej, jak i wielokomorkowej
• chloroplasty oddzielone są od cytoplazmy podwojną błona
• zielenice rozmnażają się wegetatywnie (podział komorki) i płciowo – wielka rożnorodność sposobow rozmnażania ( izo- anizo- i oogamia). Często przemiana pokoleń.
• duża zrożnicowana grupa organizmow - rożne typy ekologiczne , przeważają organizmy wodne (wody słodkie) ale rownież formy lądowe
• dostarczają pokarmu ludziom i zwierzętom wykorzystywane jako nawoz
• zygota → sporofit (struktura plechowa) wytwarza spory z ktorych powstają gametofit posiadający komorki męskie i żeńskie → zygota
Zosterofilofity (zosterophylophyta)
• bezlistne pędy
• nerkowate zarodnie
• przodkowie widłakowatych
PRZEGLĄD SYSTEMATYCZNY ROŚLIN
CZ. 2. ROŚLINY NAGOZALĄŻKOWE I PRYMITYWNE DWULIŚCIENNE
Caryophyllales (goździkowce)
• rośliny zielne
• ulistnienie skrętoległe lub naprzeciwległe
• okwiat: kielich i korona
• kwiaty obupłciowe, 5 – krotne
Dwuliścienne właściwe
• trojbruzdowe ziarnko pyłku
• koncentrycznie rozmieszczone wiązki przewodzące
• 4 i 5 – krotne kwiaty
• Dzielimy na:
◦ dwuliścienne właściwe bazalne
◦ dwuliścienne właściwe s. str.
Ginkgophyta (Miłorzębowe)
• Ginkgo biloba – Miłorząb dwuklapowy
• posiadają: długopędy, krotkopęd – wzrost zahamowany
• blaszka liściowa płaska, unerwienie dychotomiczne, opadają w czasie zimy, wysokość około 30 metrow, roślina dwupienna
• mikrosporangia
• makrosporangia ( 2 zalążki)
• cewki, brak naczyń w drzewie
Magnoliophyta (Okrytonasienne)
• zredukowany gametofit
• sporofity są pokaźne
• kwiat często obupłciowy: słupki i pręcik
◦ słupki: zrośnięte owocolistki
◦ pręciki: nitka i głowka (2 pylniki)
▪ w pylnikach powstają mikrozarodniki (z nich ziarna pyłku)
• podwojne zapłodnienie:
▪ wprowadzenie do woreczka zalążkowego 2 komorek plemnikowych
1. jedna łączy się z kom. jajową ( w zygotę, ktora rozwija się w zarodek)
2. druga z komorką centralną woreczka zalążkowego – powstaje bielmo (3n)
• powstały w południowo-wschodniej Azji
Nagonasienne
• Nasiona powstają na tzw. łuskach nasiennych osadzonych na osi podpartych łuskami wspierającymi tworzących struktury zwane szyszkami
1. Gromada cycadophyta
2. Gromada gnetophyta
3. Gromada ginkophyta (klasa ginkopsida)
4. Gromada pinophyta ( klasa Cordaitopsida Taxsopsida, Pinopsida)
nasienne (spermatophyta)
• proces zapłodnienia nie wymaga obecności wody
• sporofit jest organizmem dominującym
• roślina składa się z korzenia, łodygi, liści i kwiatow
• nasiona maja charakter przetrwalnikow, zawierają substancje zapasowe wykorzystywane przez rozwijający się sporofit
Nymphaeales (Grzybieniowce)
• kwiaty o budowie prymitywnej:
◦ dużo płatkow działek, płatkow, pręcikow, - dużo elementow okwiatu- zmienna
◦ często granica między działkami a płatkami i płatkami a pręcikami jest płynna
• kłącza na dnie zbiornika,
• Victoria – liście, kłącza → właściwości ściągające – obrzęki okłady Pinophyta
• klasa Taxopsida
◦ u nas tylko cis pospolity ( taxus bacata)
◦ nasiona otoczone osnowką, rozprzestrzeniane przez kowalika
◦ stosowany: kiedyś przy niskim ciśnieniu , teraz przy nowotworach (jajniki, prostata, płuca)
◦ rośliny krzewiaste (zdrewniałe pędy)
◦ występują w strefie umiarkowanej
• klasa Pinopsida
◦ sosna, świerk
◦ przeważnie w formie drzewiastej
◦ liście kseromorficzne
◦ cewki, brak naczyń
◦ długopędy, krotkopędy
◦ kwiat męski
◦ pinus longea – najstarsza roślina na świecie
◦ sequoia – największa , średnica pnia nawet do 9metrow
Ranunculales (jaskrowce)
• rośliny zielne, czasem drzewa i krzewy – w drewnie zawsze naczynia
• liście: skrętoległe, często podzielone lub głęboko wcinane
• listki okwiatu wolne, w 1 lub 2 okołkach często brak kielicha i korony
• pręciki liczne, wolne
• rodzina Ranunculaceae (jaskrowate)
◦ ulistnienie spiralne, brak przylistkow
◦ blaszki podzielone lub silnie powcinane
◦ kwiaty promieniste, zrożnicowane na kielich i koronę
◦ najczęściej wiele pręcikow i słupkow ułożonych spiralnie
◦ słupki zbudowane z 1 owocolistka
◦ wypukłe dno kwiatowe
◦ miodniki powstają ze zmodyfikowanych pręcikow
◦ specjacja kwiatow zwiazana jest z owadopylnością: kwiaty o symetri grzbiecistej
◦ Aconitum (tojad)– symetria grzbiecista – akonityna – przeciwbolowa, w dużych ilościach trująca (zabojstwo)
rząd Magnoliales
• rośliny o zdrewniałym pędzie, głownie drzewa, ale także i krzewy
• łodyga – w drewnie dominują cewki (tracheidy)
• kwiaty:
◦ elementy nierozmieszczone spiralne, duża liczba elementow okwiatu
◦ oś kwiatowa silnie wydłużona, elementy okwiatu wolne
◦ okrywa kwiatowa nie wykazuje zrożnicowania na kielich i koronę
◦ pręciki nawiązują budowa do nagonasiennych
◦ rozmieszczenie pręcikow skrętoległe
◦ słupki zbudowane z owocolistkow rurkowato zwiniętych i zrośniętych brzegami, wolne niezrośnięte brzegi pełnia funkcje znamienia
• rodzina Aristolochaceae
◦ Aristolochia sp → prętosłup - pręciki zrośnięte z szyjka słupka
◦ Asarum europaeum → używany przy zapalenia układu oddechowego, angina PODKLASA ROSIDAE:
apiales (selerowce)
• produkują olejki eteryczne, żywicę, gumy, tylko apiaceae: kumaryny i alkaloidy
• liście: pierzasto- lub dloniastodzielne, o ogonkach rozdętych u nasady u apiaceae
• kwiaty tendencja do zmniejszania i upraszczania budowy owadopylnych kwiatow zebranych w gęstsze kwiatostan typu baldach. Ma on dodatkowe listki: pokrywy – u poodst baldacha i pokrywki – u podstawy baldaszka.
• kwiaty są drobne, liczne, zwykle białe
• okwiat zrożnicowany jest na kielich i koronę , wolny
• kielich zredukowany, 5-krotny, 5zebny
• korona zwykle 5-krotna, najczęściej promienista
• słupek dolny synkarpijny 2 owocolistkowy ( zawsze u apiaceae) lub 2-5 (u araliaceae) z tarczowatym przyszyjkowym dyskiem miodnikowym i precikowie haplostemoniczne, 5
pręcikowe
• owoc zwykle sucha rozłupka, 2 niełupki zawieszone na centralnej, 2 ramiennej osadce –
karpoforze (u apiaceae pestkowiec bądź jagoda u Araliaceae)
• rodzina apiaceae (selerowate)
◦ Daucus carota – marchew zwyczajna
◦ Anathum graveolens - koper ogrodowy
◦ Levisticum officinale – lubczyk ogrodowy
◦ conium maculatum - szczawoł plamisty → zapach mysiego moczu
◦ cicuta virosa – szalej jadowity → trujące kłącze
• rodzina araliaceae
◦ hedera deli x – bluszcz pospolity
◦ panax ginsenga – Wszechlek żeń-szeń → używane jako specyfik na rożne choroby
◦ heterofilia – rożnolistność, na pędach kwiatostanowych inne liście, niż na pędzie płonym Fabales (bobowce)
• rośliny o zdrewniałych łodygach, często drzewa lub rośliny zielne.
• ulistnienie skrętoległe
• liście pierzastozłozone, dłoniaste, z przylistkami (czasem przekształcają się w organy czepne lub ciernie)
• kwiaty 5-krotne
• kielich zrosłodziałkowy
• korona – wolnopłatkowa promienista lub grzbiecista
◦ u Mimosaceae jest promienista, 4- krotna
◦ u Caesalpinaceae – 5-krotna, lekko lub wyraźnie grzbiecista
◦ u Fabaceae – 5-krotna, grzbiecista, motylkowata, zrożnicowana na:
▪ żagielek (dyzy gorny płatek)
▪ skrzydełka (2wolne płatki boczne)
▪ łodeczkę (2 dolne płatki zrośnięte razem i otaczające słupek i kreciki)
• pręcikowie
◦ u Mimosaceae bardzo liczne, niezrośnięte
◦ u Caesalpinaceae 10 wolnych pręcikow
◦ u Fabaceae przynajmniej 9 zrosłych w rurkę, 1 wolny
• słupek gorny z 1 owocolistka
• owoc zwykle wielonasienny strąk, pękający 2 szwami
• rodzina fabaceae przedstawiciele:
◦ Lathyrus sp - groszek
◦ trifolium sp - koniczyna
◦ vicia sp - wyka
◦ lupinus polyphyllus - łubin trwały
◦ Pisum sativum - groch zwyczajny
◦ phaseolus vulgaris - fasola zwyczajna
◦ soya hispida - soja warzywa
◦ lens culinaris - soczewica jadalna
◦ Arachis hypogea – orzeszki ziemne
◦ robinia pseudoacacia - robinia akacjowa (grochodrzew)
• rodzina Mimosaceae
◦ acacia sp - akacja
◦ mimosa pudica - czułek wstydliwy
Myrtales (mirtowce)
• rośliny drzewiaste i zielne
• pędy i liście często obfitują w garbniki i olejki eteryczne
• ulistnienie pędow naprzeciwlegle
• liście niepodzielone, przylistki szczątkowe
• okwiat zrożnicowany na kielich i koronę, 4-5 krotny, o koronie wolnopłatkowej
• dno kwiatowe jest kubeczkowato rozszerzone, lub rurkowate wąskie, długie - hypancjum
• słupek dolne lub pośredni, synkarpijny, nigdy apokarpijny zbudowany z 2-20 owocolistkow
• pręcikowie
◦ często uwielokrotnione lub zredukowana do 2
• owoc torebka, jagoda lub orzech
• rodzina Myrtaceae (mirtowate)
◦ kwiaty zebrane zwykle w szczotkowate kwiatostany
◦ okwiat jest z reguły zredukowany, a role powabni pełnią barwne pręciki i słupek
◦ np. Calistemon (kuflik), Banksja (zapylacze – drobne gryzonie)
◦ u rodzaju eucaliptus kwiaty mają płatki korony zrośnięte ze sobą w formie kapturka
◦ syzygium aromaticum – goździkowiec korzenny
• Rodzina Lythraceae (krwawnicowate)
◦ dno kwiatowe – wydłużona rurka, otacza zalążnie, ale nie zrasta się z nią
◦ heterostylia – zjawisko wytwarzania kwiatow o rożnej długości pręcikow i słupka
• Rodzina Onagraceae (wiesiołkowate)
◦ dno kwiatowe tworzy długa rurkę, zrasta się z zalążnia słupka (słupek dolny) -
hypancjum
◦ oenothera blennis – wiesiołek dwuletni
◦ fuchsia sp. - Fuksja
Rosales (różowce)
• rośliny o zdrewniałych pędach (drzewa, krzewy) i rośliny zielne
• u niektorych występują naczynia z prymitywną drabinkowatą perforacją
• często produkują trujące cyjanowodory
• ulistnienie skrętoległe
• liście często po podzielonej blaszce z przylistkami
• kwiaty są promieniste okwiat zrożnicowany na kielich i koronę zwykle oba 5-krotne
• czasami obecne jest dodatkowy okołek okwiatu – kieliszek
• korona jest zwykle okazała, wolna.
• przeważają formy owadopylne rzadko wiatropylne (korona =zredukowana)
• pręciki 10-20, rzadko do 300, często wtorna poliandria
• słupkowie apokarpijne, czasami pozornie zrosłe, osadzone na silnie rozwiniętym zwykle tarczowatym lub kuleczkowatym dnie kwiatowym
• owoce rożnych typow – najczęściej pestkowce i jagody, ale też czasem zbiorowe np.
wielopestkowiec, wieloorzeszkowiec, owoc pozorny (np. truskawka)
• rodzina rosaceae (rożowatych)
◦ pręcikowie (precikow od 20 do bardzo wielu)
◦ słupkowie apokarpijne
◦ dno kwiatowe, hypancjum
◦ owoc wielopestkowiec, wileoorzeszkowiec, owoc pozorny, pestkowiec
◦ przedstawiciele:
▪ Rosa sp roża
▪ Malus domestca - jabłoń domowa
▪ Rubus idaeus – malina właściwa
▪ Pyrus communis - grusza pospolita
▪ Purnus - śliwa
▪ Cerasus vulgaris – wiśnia
▪ Cerasus avium – czereśnia (wiśnia ptasia)
PODKLASA ASTERIDAE
• stanowi szczytowe osiągniecie w ewolucji dwuliściennych
• głownie rośliny entomogamiczne
• bardzo często łączone były i są z podklasą Lamidae
• w porownaniu do lamidae rzadko występują tu taniny, nigdy betalaniny i olejki musztardowe, a częste są związki irydowe
• wyraźne tendencje do redukcji wielkości kwiatow oraz ich skupiania w koszyczkowaty kwiatostan
• przykłady: Campanulales, Asterales
Asterales
• rząd roślin nasiennych, uważany za jeden z najbardziej zaawansowanych ewolucyjnie w grupie roślin dwuliściennych
• rośliny w tym rzędzie wykazują podobieństwa:
◦ fizjologiczne ( np. synteza polisacharydu inulina)
◦ morfologiczne (liście ułożone spiralnie, końce płatkow korony zgięte)
◦ anatomiczne (owocolistki liczne, gruba okrywa zalążka)
• kwiaty entomogamiczne z tendencjami do wtornej wiatropylności (artemisa)
• rodzina asteracetae
◦ kwiaty zebrane w bardzo charakterystyczny kwiatostan zwany koszyczkiem na rozszerzonym szczycie pędu – płaskim lub wypukłym osadniku
◦ kwiatostan otoczony jest okrywą listkow zwykle łuskowatych
◦ kwiaty zrożnicowane są na kielich i koronę
◦ kielich występuje zwykle jako puch kielichowy
◦ korona jest 5-krotna, synpetalna
◦ promienista – kwiat rurkowaty
◦ grzbiecista – kwiat języczkowaty
◦ pręcikowie jest 5-krotne, pylniki zrośnięte są w rurkę szyjki słupka, a nitki pręcikow są wolne.
◦ słupek dolny, 2- owocolistkowy, parakarpijny
◦ owoc – 1- nasienne niełupki, na nich puch kielichowy (włoski, szczecinki, łuseczki)
◦ przykłady:
▪ bel is perennis - stokrotka
▪ t araxacum officinale - mniszek lekarski
▪ Helianthus annus – słonecznik zwyczajny
▪ carduus crispus – oset kędzierzawy
Campanaualales
• formy zielne, a drzewiaste (głownie lobelioidaea)
• w łodydze system członowanych rur mlecznych
• kwiaty są zrożnicowany na kielich i koronę
• kielich 5-krotny w pełni rozwinięty
• korona 5-krotna
◦ promienista (rodzina campanuloidaea)
◦ grzbiecista (lobelioidae)
• pręcikowie haplostamoniczne, jest 5krotne, nitki pręcikow pozostają wolne, pylniki wolne lub w paku zbliżone ku sobie (campanulideae) albo połączone w rurkę (lobelioidae)
• kwiaty są protandryczne (najpierw preciki)
• słupek zwykle dolny, synkarpijny, 5- lub 3- komorowy (campanuloidae) lub 2- komorowy (lobelioidae)
• owoc torebka
• przedstawiciele
◦ campanules - dzwonek
◦ lobelia dortmanna - lobelia jeziorna
◦ lobelia deck ari
PODKLASA LAMIDAE
• głownie rośliny zielne, zoogamiczne
• zaznacza się tu kilka tendencji – cech ewolucyjnie zaawansowanych
• zrost korony
• grzbiecistość kwiatow
• redukcja liczby pręcikow oraz zrożnicowanie ich długości
• 4 rzędy:
◦ lamiales (jasnotowce)
◦ boraginales
◦ scrophulariales (trędwnikowce)
◦ solanales (pisankowce)
Lamiales (jasnotowce)
• rożne formy życiowe, od drzewiastych przez krzewy do zielnych
• łodygi zaopatrzone w 4 pasma kolenchymy umieszczone na krawędziach
• liście ustawione naprzeciwlegle lub nakrzyżlegle
• rodzina lamiaceae
• liście sromatyczne bo pokryte gruczołowymi włoskami wydzielającymi olejki eteryczne
• kwiaty 2 wargowe
◦ warga gorna – zrośnięte 2 płatki korony – ochrania słupek i pręciki
◦ warga dolna – zrośnięte 3 płatki korony – lądowisko dla owadow
• pręcikowie 2-silne
• owoc rozlupka
• przedstawiciele
◦ lamium album jasnota biała
◦ lamium purpurea jasnota purpurowa
◦ glechoma hederacea – bluszczyk kurdybanek
◦ olejki eteryczne:
▪ thumus vulgaris – macierzanka tymianek
▪ origanum majorana – lebiodka majeranek
▪ mentha xcitracta mieta pieprzowa
◦ melisa
Scrophulariales (trędownikowce)
Solanales (pisankowce)
• zwłaszcza rośliny zielne
• kwiaty 5-krotne, dość duże i efekt zabarwione, przeważnie promieniste, kielich i korona zrosłopłatkowe,
• pręcikowie haplostemoniczne, 5 pręcikow, przyrośniętych nitkami do rurki korony przy czym pręciki maja tendencje do ścisłego otaczania słupka
• słupek 1
• owoc jagoda
• przedstawiciele
◦ Hyoscyamus niger - lulek czarny
◦ Atropa bel adonna - pokrzyk wilcza jagoda
◦ jadalne: psianka ziemniak, psianka bakłażan, pomidor jadalny, pieprzowiec roczny
◦ Nicotiana tabacum - tytoń szlachetny
◦ Mandragora officinarum - mandragora lekarska
PRZEGLĄD SYSTEMATYCZNY ROŚLIN
cz. 5. ROŚLINY JEDNOLIŚCIENNE
Cechy jednoliściennych:
1. Obecność pojedynczego liścienia w zarodku
2. Wiązkowy system korzeniowymi
3. Substancje zapasowe w bielmie jądrowym lub helobialnym
4. Wiązki przewodzące pozbawione kambium (przyrost anormalny)
5. W rurkach sitowych plastydy typu P ( z krystaloidami białkowymi)
6. Dwa głowne typy liści:
1. rownowąskie lub lancetowate o rownoległej nerwacji
2. lancetowate, sercowate, strzałkowate, o pierzastej nerwacji
7. Kwiaty 3- lub 2- krotne. Okwiat jest 2-okolkowy nie wyrożnia się kielicha i korony 8. Obecność 1 – bruzdowych ziaren pyłku
Alismatales (żabieńcowce)
• Rośliny zielne, wodne lub błotne.
• Liście naprzeciwległe o rownoległym unerwieniu zwykle zaopatrzone w pochwy liściowe
• np. babka wodna ( alisma plantago- aquatica)
• rodzina Alismataceae (żabieńcowate)
◦ rośliny wodne lub błotne
◦ w wiązkach przewodzących :
▪ korzeni naczynia
▪ łodygi i liście – cewki
◦ kwiaty są 3-krotne, 2 okołki zewnętrzny i wewnętrzny
◦ ulistnienie spiralne liście pływające po powierzchni
◦ Kwiaty z przysadką 3- lub wielokrotne
◦ owoc orzeszek, rozsiewany przez wodę (hydrogamia)
◦ pręciki 3-krotne lub wielokrotne
• rodzina hydrocharitaceae (żabiściekowate)
◦ np. Val isneria spiralis (nurzeniec śrubowy) - znana z akwariow
◦ kwiaty męskie są na krotkich szypułkach w wodzie
◦ kwiaty żeńskie na długich szypułkach ponad wodą
• rodzina Araceae (obrazkowate)
◦ ulistnienie pędu naprzeciwległe
◦ nasada liścia przekształcona w pochwę
◦ blaszka sercowata, całobrzega lub klapowana
◦ kwiatostan kolbowaty:
◦ oś mięsista, tworzy kolbę (spadix)
◦ u nasady liść wspierający (spatha)
◦ kwiaty drobne
▪ jedno lub – obu płciowe
▪ okwiat niepozorny lub brak
▪ pręciki 1-6 (8)
▪ słupkowie 2-3 (15 owocolistkow)
◦ owoc jagoda
◦ przedstawiciele:
▪ Najmniejsza roślina naczyniowa na świecie
• Wolffia Arrhiza
▪ Colocasia esculenta – wykorzystywana w przemyśle, wielkie liście są jadalne są używane do sałatek, bulwy bogate w skrobie ) przed zjedzeniem dobrze obgotowane
▪ Amorphophal us titanum
▪ Arum maculatum wydziela nieprzyjemny zapach zwabia muchy i inne owady
▪ Cal a palustris
▪ Anthurium sp
Arecales (arekowce)
• drzewa i krzewy
• pień: kłodzina
• przyrost pnia na grubość: grubienie i lignifikacja tkanek pierwotnych
• liście:
◦ szczytowy pioropusz liści
◦ wiecznie zielone
◦ naprzeciwlegle
◦ z pochwą i ogonkiem
◦ blaszka pierzasta
• kwiaty liczne, drobne często jednopłciowe
• okwiat dwa 3-listkowe okołki
• pręciki 3-9, zwykle 6 w dwoch okołkach
• np. Acanthopoenix sp, Chamerops humilis, Cocos nucifera (owoc-pestkowiec) – wgłębienia aby kiełkująca roślina mogła się przebić (jedno miękkie), mogą z nurtem wody pokonywać duże odległości
◦ wykorzystujemy fragment bielma – składa się w 70% z tłuszczu, 14% cukry, 7% białka, szeroko wykorzystywany
Liliales (liliowce)
• organy przetrwalne – cebule, bulwy, kłącza
• ulistnienie: naprzeciwlegle okołkowe
• nerwacja rownoległa
• kwiaty najczęściej entomofilne, obupłciowe
• okwiat 3 krotny
• dwuokołkowy, okołki podobne do siebie
• wystepują nektarniki
• precikow 6 (rzadziej 3)
• słupek gorny (czasami dolny ) z 3 owocolistkow
• owoc – torebka
• np. tulippa ssp
• rodzina Al iaceae (czosnkowate)
◦ przedstawiciele:
▪ czosnek
• zmniejsza ciśnienie krwi, właściwości grzybobojcze i bakteriobojcze, zawiera bardzo dużo olejkow eterycznych wydalanych przez nasze drogi oddechowe,
zwalcza bakterie w naszym przewodzie pokarmowych ktore powodują wrzody
▪ cebula
Orchidales (storczykowce)
• 20-30000 gatunkow
• epifity (95%)
• także rośliny naziemne liany
• welamen korzeniowy
• kwiat:
• 2okołki listkow okwiatu, jedne z nich bardzo specyficzny – warżka
• prętosłup (gynostemium) zrost pręcikow i słupka
• rodzina Orchidaceae (storczykowate)
◦ kwiaty naśladowcze imitujące grzyby – Dracula chestertoni
◦ kwiaty naśladowcze: pseudokopulacja - Ophrys insectifera, drakaea gracilis
◦ kwiaty pułapkowe – Coryanthes sp
◦ wanilia płaskolistna ( Vanilla planifolia) – aromat w kuchni, lniana, owoc – torebka stosuje się w formie nalewkowej w stanach gorączkowych
Poales (wiechlinowce)
• rodzina Bromeliaceae (bromeliowate)
◦ krotkołodygowe epifity o kseromorficznej budowie
◦ na gornej stronie liści występują drobne bardzo gęsto ustawione łuski - „pompa ssąca”
◦ kwiaty obupłciowe
◦ okwiat zrożnicowany na dwa 3-krotne niepodobne do siebie okołki
◦ pręcikow 6, wolne, w 2 okołkach
◦ słupek zbudowany z 3 owocolistkow
◦ np. Paya raymondi, Anananas comosus (wykorzystujemy owocostan)
◦ epifityzm
• rodzina Juncaceae (sitowate)
◦ ulistnienie: naprzeciwlegle z otwartą lub zamkniętą pochwą, blaszka wąska o rownoległej nerwacji
◦ kwiaty bardzo małe, niepozorne obu- lub rozdzielnopłciowe, anemofilne zwykle 3-krotne
◦ okwiat 2-okołkowy, listki obu okołkow
◦ pręciki 6 ( w 2 okolkach)
◦ słupek gorny z 2-3 owocolistkow
◦ owoc torebka
◦ np. Juncus (sit), Luzula campestris (kosmatka)
• rodzina Cyperaceae (turzycowate)
◦ liście rownowąskie
◦ ustawione w 3 prostnicach (łodyga trojkątna)
◦ nasada liści przekształcona w zamkniętą pochwę
◦ kwiatostan kłosowaty
◦ kwiaty często rozdzielnopłciowe
◦ pręciki 3
◦ słupek pojedynczy, gorny z 3 owocolistkow
◦ czasami słupek otoczony szczelnie pęcherzykiem (powstaje wskutek zrostu okwiatu)
◦ np. turzyce
• rodzina Poaceae (wiechlinowate)
◦ rośliny zielne
◦ łodygi źdźbła
◦ podzielone na węzły i międzywęźla
◦ liście: pochwa – otwarta lub zamknięta oraz rownowąskie blaszki pomiędzy pochwa oraz blaszka, języczek
◦ kwiaty najczęściej obupłciowe zebrane w kwiatostany
◦ kwiatostan traw:
◦ kłosek
◦ składa się on z kilku pojedynczych kwiatow
◦ kwiat zbudowany jest z pojedynczego, gornego słupka o dwoch długich i piorkowatych znamionach
◦ pręciki zwykle 3
◦ u podstawy słupka 2-3 łuszczki
◦ struktura generatywne oraz łuszczki
◦ otoczone są dwoma plewkami: plewka gorna (ze zrośnięcia, dwoch listkow
zewnętrznego okołka okwiatu) plewka dolna z przysadkami
◦ np. ryż ,kukurydza
◦ kwiatostan wiechowaty – owies, kłos – pszenica
◦ bambusy ( od 40cm dziennie, 80cm na dobę)
Zingiberales (imbirowce)
• kwiaty promieniste, grzbieciste(najczęściej) lub asymetryczne trojkrotne
• okwiat okołkowy, nie tworzy kielicha i korony
• pręciki redukcja płodnych pręcikow – w barwne staminodia
• słupek znamię lepkie, pokryte włoskami
• miodniki obecne
• owoc torebka lub mięsista jagoda
• np. imbir ( wykorzystujemy kłącze – właściwości przeciw reumatyczne, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, pozwala zwalczać patogeny, napary)
• rodzaj Musa sp. (musaceae) bananowiec – bylina roślina zielna, to co wzmacnia łodygę to pochwy i ogonki liściowe