Zdrowie środowiskowe – wykład 3

Substancje progowe

Próg bezpiecznego działania ilościowo opisuje NOAEL. Poziom braku obserwowalnych efektów szkodliwych. NOAEL wyznaczany w badaniach na zwierzętach. Ekstrapolacja wartości NOAEL na populację ludzką.

Krzywa reakcji na dawkę

Zastosowanie:

1) NOAEL – dla oceny dawki referencyjnej – ocena potencjalnego ryzyka zdrowotnego substancji toksycznych

2) Nachylenie krzywej dawka-odpowiedź (tg kąta nachylenia) – ocena potencjalnego ryzyka zdrowotnego substancji rakotwórczych

Ocena dawka-reakcja

Dawka referencyjna (RfD reference dose) – oszacowanie dzienne narażenie (pobranie) populacji ludzkiej, które nie powinno spowodować wystąpienia efektów szkodliwych w ciągu całego życia.

wyznaczana dla populacji ludzkiej

oszacowanie na podstawie wartości NOAEL

dawka dozwolona, bezpieczna

uwzględnia całożyciowe narażenie

Ocena potencjalnego ryzyka zdrowotnego

1) Substancje toksyczne

Dawka referencyjna RfD

RfD = NOAEL / (UF x MF)

RfD = NOAEL / 100

UF (1… 10) czynnik niepewności

Różnice wrażliwości wewnątrz populacji

Eksploracja miedzygatunkowa

Eksploracja z LOAEL do NOAEL

MF – czynnik modyfikujący: opinia o jakości danych

Substancje progowe (toksyczne)

POBRANIE

Ilość substancji, która dostaje się do

NARAŻENIE

organizmu niezależnie od tego czy ulega

wchłonięciu

Całkowite dzienne pobranie jest sumą

DAWKA POBRANIA

ilości substancji pobieranej w ciągu doby z

żywności, wodą, przez drogi oddechowe i

DAWKA WCHŁONIĘTA

przez skórę.

WCHŁANIANIE

NOAEL

Przemieszczenie substancji do krwi w

wyniku transportu przez błony ustrojowe.

DAWKA REFERENCYJNA

Ocena potencjalnego ryzyka zdrowotnego

Iloraz zagrożenia

Opracował: Marcin Przybyła 1

ILORAZ ZAGROŻENIA (HQ)

HQ = dzienna dawka pobrania /RfD

Interpretacja wyników oceny ryzyka:

HQ > 1 – istnieje potencjalne zagrożenie dla zdrowia HQ < 1 – zagrożenie znikome

2) Substancje rakotwórcze

Ryzyko indywidualne (IR)

Ryzyko = Dawka x UCR

UCR – jednostkowe ryzyko powstania nowotworu (nachylenie krzywej dawka-odpowiedź)

Interpretacja wyników oceny ryzyka

- obszar ryzyka akceptowalnego

- „szara strefa”

- zagrożenie dla zdrowia

Ryzyko populacyjne (PR)

PR = IR x liczebność narażonej populacji

Charakterystyka ryzyka

Oszacowanie zakresu i dotkliwości szkodliwych skutków mogących wystąpić w:

- populacji człowieka

- środowisku

Spowodowanych faktycznym lub przewidywalnym narażeniem na działanie szkodliwych substancji/czynników.

Komunikacja ryzyka

Komunikacja ryzyka polega na:

Dwukierunkowym dialogu pomiędzy agendami rządowymi lub samorządowymi a narażoną społeczność

Informowaniu opinii publicznej o ocenie ryzyka

Włączaniu społeczności do procedury decyzyjnej

Zarządzanie ryzykiem

Zarządzanie ryzykiem polega na:

Minimalizacji ryzyka przy wykorzystaniu dostępnych środków Równoważeniu ryzyka względem środków

Monitoring a narażenie środowiskowe

Monitoring środowiskowy – pomiar stężeń czynników szkodliwych w środowisku, mający na celu ocenę:

Wielkości narażenia

Ryzyka wystąpienia skutków zdrowotnych

Ma zastosowanie na poziomie strategicznym polityki lokalnej.

Pozwala na właściwe dobranie strategii zarządzania środowiskiem.

Opracował: Marcin Przybyła 2

Środowisko pracy

Wskaźniki narażenia dla substancji chemicznych i czynników fizycznych: NDS – najwyższe dopuszczalne stężenie czynnika chemicznego NDN – najwyższe dopuszczalne natężenie fizycznego czynnika NDS – wartość średnia ważona stężenia którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-godzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, przez okres jego aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń.

NDS w środowisku pracy dla:

Pyłów zawierających azbest – 1mg/m³

Ołowiu – 0,05 mg/m³

Ozonu – 0,15 mg/m³

NDN – wartość średnia natężenia, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-godzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, przez okres jego aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń.

NDN hałasu – w odniesieniu do poziomu ekspozycji odniesionego do 8-godzinowego dobowego wymiaru czasu pracy wynosi 85 dB.

Monitoring biologiczny

Systematyczny pomiar stężeń substancji toksycznych oraz ich metabolitów w tkankach, wydzielinach lub wydalinach, mających na celu ocenę:

wielkości narażenia

ryzyka dla zdrowia

Rodzaje monitoringu:

1) monitoring biologiczny narażenia – służy do zapobiegania wystąpienia skutków zdrowotnych

2) monitoring biologiczny skutków zdrowotnych – prowadzi się na podstawie badań epidemiologicznych i celem ich jest wczesna diagnostyka skutków zdrowotnych.

Zadania badań epidemiologicznych:

a) ocena częstości występowania wybranych zjawisk zdrowotnych w populacji polegającej określonej ekspozycji (epidemiologia opisowa) b) ustalenie związku między badanymi zjawiskami zdrowotnymi a czynnikami środowiskowymi (epidemiologia analityczna i eksperymentalna) c) dostarczenie danych niezbędnych dla planowania, organizowania i oceny programów prewencji, kontroli i leczenia chorób (epidemiologia opisowa, analityczna i eksperymentalna)

Opracował: Marcin Przybyła 3