Jednostka diagnostyczna po
raz pierwszy wyodrębnioną w
DSM-III (APA, 1980).
Zaburzenia osobowości
Do tej pory występowała
w powiązaniu z innymi,
rozpowszechnienie w populacji 10-18%,
różnymi i zasadniczo
stanowi to 30-50% zgłaszających się
o pomoc pacjentów ambulatoryjnych
wtórnymi syndromami
i 15%pacjentów hospitalizowanych po raz pierwszy
(za: Cierpiałkowska, 2004)
zespołów klinicznych.
Kryteria diagnostyczne zaburzeń
Zaburzenia Osobowości
osobowości DSM-IV (APA, 1994)
DSM-IV (APA, 1994)
A. Wzorzec ten pojawia się w co najmniej dwóch spośród
czterech następujących obszarów:
poznawczym (tzn. w sposobach postrzegania i interpretowania
siebie, innych ludzi i zdarzeń)
Ø Trwały wzorzec wewnętrznych doświadczeń
afektywnym ( tzn. sile stopniu zmienności i adekwatności
i zachowań, które w znaczącym stopniu odbiegają od
reakcji emocjonalnych)
funkcjonowaniu interpersonalnym
oczekiwań występujących w kulturze, w której żyje
kontroli impulsów
dana osoba.
B. Wzorzec ten jest sztywny i przejawia się w wielu sytuacjach
Ø
osobistych i społecznych.
Wyodrębniono trzy wiązki :
C. Wzorzec ten prowadzi do klinicznie znaczącego cierpienia
A- dziwaczność i ekscentryczność, tj. osobowość
lub ograniczenie w funkcjonowaniu społecznym, zawodowym
paranoiczna, schizotypowa i schizoidalna
bądź
innych sferach funkcjonowania osoby.
D. Wzorzec ten jest stabilny i trwa długo, a jego powstanie
B- dramatyczność emocjonalność i lekceważenie
zaznacza się przynajmniej w okresie adolescencji lub wczesnej
konsekwencji, tj. osobowość narcystyczna,
dorosłości.
borderline, histrioniczna i socjopatyczna
E.
Przy c
zyny wystąpienia tego wzorca nie mogą być
wyjaśnione jako manifestacja lub konsekwencja innego
C- napięcie, lęk i przerażenie, tj. osobowość
zaburzenia.
unikająca, bierno zależna i obsesyjno-kompulsyjna.
F. Wzorzec ten nie jest spowodowany fizjologicznymi skutkami
używania substancji aktywnych (np. narkotyków bądź lekarstw)
lub ogólnym stanem somatycznym (np. uraz głowy)
Zaburzenia osobowości ICD-10,
Rozpowszechnienie zaburzeń osobowości
WHO, 2000
w populacji (za: Cierpiałkowska, 2004)
Zaburzenie
Rozpowszechnienie
Występowanie
Ø Stany kliniczne i wzorce, które zachowania, które mają tendencję do utrzymywania się i są przejawem charakterystycznego dla danej osoby osobowości
w populacji (%)
w zależności od płci
stylu życia oraz sposobu odnoszenia się do siebie i innych ludzi.
Ø
Paranoiczne
Głęboko utrwalone wzorce zachowania przejawiające się mało
0,5 - 2,5
M>K
elastycznymi reakcjami na różnorodne sytuacje indywidualne i
społeczne. Zachowania te są znacząco odmienne od przeciętnego w Schizotypowe
3
M>K
danej kulturze sposobu spostrzegania, myślenia i odczuwania,
a w szczególności odnoszenia się do innych. Często, choć nie zawsze, Schizoidalne
0,5 - 1
M>K
są one związane z subiektywnym poczuciem cierpienia oraz
trudnościami w funkcjonowaniu społecznym i osiągnięciach
Borderline
2
K>M
życiowych.
Ø Wyróżnia się trzy grupy zaburzeń osobowości:
Antyspołeczne
3 - 1
M>K
specyficzne zaburzenia osobowości , tj: osobowość paranoiczna,
schizoidalna, dyssocjalna, chwiejna emocjonalnie (typ impulsywny lub Histrioniczne
2 - 3
K>M
borderline), histrioniczna, anankastyczna, lękliwa(unikająca), zależna, inne (ekscentryczna, typu haltlose, niedojrzałą, narcystyczna, bierno-Narcystyczne
agresywna, psychoneurotyczna)
<1
M>K
zaburzenia osobowości mieszane i inne,
Unikowe
trwałe zmiany w osobowości nie wynikające z uszkodzenia ani
0,5 - 1
M=K
choroby mózgu, tj. powstałe w następstwie stresu o rozmiarach
katastrofy bądź poważnej choroby psychicznej ( nie występujące
Zależne
2 - 4
K>M
przed patogennym doświadczeniem).
Obsesyjno-
1
M>K
kompulsywne
1
Zaburzenia osobowości
Zaburzenia osobowości
charakteryzujące się dziwacznością
charakteryzujące się dziwacznością
i ekscentrycznością
i ekscentrycznością (cd)
Osobowość paranoiczna
ü „krucha osobowość” (Mangana 1893, za: Akhtar, 1990)
Osobowość schizoidalna
ü Nieufność i podejrzliwość w relacjach interpersonalnych
ü Wycofanie z relacji z obiektami świata zewnętrznego w
wynikająca z silnie traumatycznych wydarzeń życiowych we
wewnętrzny świat przeżyć
wczesnym dzieciństwie (Akhtar, 1990) lub relacji z matką, która
ü Kontakt z innymi ma charakter rozszczepienia- zwykle dotyczy
nie neutralizowała poczucia zagrożenia u dziecka (Winnicott,
wybranych obszarów aktywności życiowej (np. praca)
za: Drat-Ruszczak, 2000)
ü Świat zewnętrzny nie odpowiada na potrzeby miłości i
ü Słabe poczucie granic między ja i nie-ja (wpływ innych
akceptacji (Horney, 1976, 1994), kontakt z nim jest bolesny
przeżywany jest jako nieograniczony, przy braku kierunków
(Klein, 1956)
własnego działania i celów) (Garfield , Havens, 1991, 1993)
ü Słabość układu nerwowego decyduje o zaburzeniu stosunków
ü Związek z homoseksualizmem (67%) (Freud, 1996, Muchnik,
z otaczającym światem – typ myśliciela (Pawłow, 1951)
Raizman, 1996)
Zaburzenia osobowości
Zaburzenia osobowości
charakteryzujące się dziwacznością
odznaczające się dramatycznością,
i ekscentrycznością (cd)
emocjonalnością i lekceważeniem
Osobowość schizotypowa
ü Teza o istnieniu powiązań ze schizofrenią (pozytywne relacje
konsekwencji
z rodzicami czynnikiem protektywnym wobec rozwoju
Borderline
schizofrenii Schiffman, 2002)
ü
ü
Chwiejność emocjonalna
Schizotyp- niepsychotyczna lecz dysfunkcjonalna i
ü
ekscentryczna osobowość, będąca łagodną ekspresją
Lęk przed odrzuceniem
konstytucyjnego defektu schizofrenicznego (Rado, za: Akhtar,
ü Dążenie do stabilnego poczucia tożsamości
1992).
ü Tendencje do zachowań autodestrukcyjnych, próby
ü Genetyczna dyspozycja: deficyt w integrowaniu przyjemnych
samobójcze, uzależnianie się od substancji psychoaktywnych
doświadczeń, proprioreceptywna skaza manifestująca się w
aberracyjnej świadomości ciała, prowadząca do wypaczeń w
Histrioniczne zaburzenia osobowości
percepcji schematu ciała, deficyt motywacyjny, niezdolność do
ü
podejmowania aktywności ukierunkowanej na cel
Chwiejność emocjonalna
ü
ü
Symptomy: chroniczna niezdolność do przeżywania
Lęk przed utratą kontroli impulsów
przyjemności i radości, słaby rozwój pozytywnych emocji,
ü Dążenie do poczucia bezpieczeństwa (przez uwodzenie lub
zatopienie w emocjach zagrożenia, strachu, wściekłości,
somatyzację)
ekstremalna wrażliwość na odrzucenie, uczucia alienacji,
ü Współwystępowanie zaburzeń seksualnych
ograniczone życie seksualne, skłonność do dezorganizacji
poznawczej w warunkach stresu.
Zaburzenia osobowości odznaczające się
Zaburzenia osobowości
dramatycznością, emocjonalnością
charakteryzujące się napięciem,
i lekceważeniem konsekwencji (cd)
lękiem i przerażeniem
Antyspołeczne zaburzenia osobowości
ü Brak zdolności do tolerowania frustracji- obniżona aktywność płatów Osobowość zależna
czołowych (Deckel i in. 1996)
ü „inni są dostępni w oferowaniu ochrony i wsparcia, gdy spotkam się z ü Deficyt lęku- brak możliwości przewidywania konsekwencji. Słaba sytuacją nadmiernie obciążającą” internalizacja reprezentacji siebie kontrola zachowania
jako słabego i nieefektywnego
ü
ü
Dążenie do władzy.
lęk przed opuszczeniem i negatywną oceną
ü poszukiwanie pomocy, aprobaty, porad
ü Przemocowe relacje społeczne.
ü wysokie ryzyko depresji, chorób serca i nowotworów
(Bronstein, 1996)
Narcystyczne zaburzenia osobowości
ü Najczęściej przeżywane emocje: duma, wstyd, wściekłość,
Osobowość unikająca
ü
poczucie pustki, lęk i zawiść
wczesnodziecięca nternalizacja nietolerancji świata zewnętrznego wobec potrzeb (Fairbairn, 1944,1963)
ü Wielkościowe poczucie ważności
ü relacja z innymi spostrzegana jako źródło zagrożenia
ü W sytuacji naruszenia samooceny- poczucie pustki: Kim jestem? Co ü nieśmiałość i zachowania unikowe motywowane przez lęk
jest w życiu ważne?
ü podwyższone ryzyko współwystępowania fobii społecznej
ü Wrażliwość na krytykę i porażkę- traktują innych jako źródło funkcji (Mc Glashan i in. 2000)
odzwierciedlających i idealizujących (Kohut, 1971)
2
Zaburzenia osobowości
Z jakich powodów osoby z
charakteryzujące się napięciem,
zaburzeniami osobowości
lękiem i przerażeniem (cd)
poszukują pomocy ?
Osobowość obsesyjno-kompulsywna
ü Konflikt uporządkowanie-nieuporządkowanie
ü Dążenie do ochrony przed uczuciami i myślami, które mogą
ØStany dyskomfortu
powodować wstyd, utratę dumy i pozycji, poczucie słabości
i niedoboru
psychicznego, które mogą
ü Tendencja do przeceniania prawdopodobieństwa i rozmiaru
negatywnych konsekwencji zagrażających sytuacji (Mc Fall,
przybierać formę symptomów
Wollersheim, 1979)
ü Nadaktywność płata czołowego lewej półkuli mózgu
depresyjnych lub/i lękowych,
odpowiedzialnej za wczesne ostrzeganie przed popełnieniem
błędu (Mayer, 2002)
ü Predyspozycja do zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych (71%)
Økonflikty z innymi ludźmi.
(Pollak, 2001).
Samoregulacyjne
Atrybucja przyczyn trudności
mechanizmy przystosowania w zaburzeniach osobowości w zaburzeniach osobowości
(Jakubik, 2000)
Ø Przyczyny problemów przystosowaniu, a zatem
także dyskomfortu psychicznego są lokalizowane
manipulacje zachowania przez pacjenta na zewnątrz, najczęściej w innych
odreagowujące
ludziach lub/i okolicznościach życiowych.
Ø Osoby te nie spostrzegają własnego udziału
w kształtowaniu nie satysfakcjonujących relacji
z innymi ludźmi, ani konstruowaniu trudnych
mechanizmy
sytuacji życiowych.
obronne
Ø Skłonne są, zatem przeżywać poczucie krzywdy
restrukturalizacja
(w przeciwieństwie do towarzyszącego „prawdziwej”
(zmiana w sobie)
depresyjności poczucia winy).
Dlaczego zaburzenia
osobowości
są oporne na zmiany?
Ø Stopień integracji, wzorca zachowania i przeżywania
stanowiącego przyczynę trudności, z obrazem siebie
ma decydujące znaczenie dla prognozowania
efektywności psychoterapii.
Ø W większości jest on dobrze zintegrowany
z obrazem siebie (ego-syntoniczny) i stanowi
podstawę procesów budowania tożsamości
i identyfikacji pacjenta.
Ø Osoby z zaburzeniami osobowości, w większości,
prezentują przekonanie, że stanowiące trudność
wzorce pozwalają im czuć się odrębnymi
i wyróżniają ich spośród innych ludzi.
3