30. Rak jelita grubego Występuje u osób powyżej 40. roku życia. Najwięcej zachorowań przypada na 8. dekadę życia. Rak okrężnicy jest nieco częstszy niż rak odbytnicy. Rak rozwija się z gruczolaka: Prawidłowa bł. śluzowa à gruczolak à rak jelita grubego Histologicznie to gruczolakorak (adenocarcinoma) o umiejscowieniu w odbytnicy (60%), esicy (20%) i pozostałych miejscach j. grubego (20%)
Rokowanie jest mniej pomyślne im głębiej usadowiony jest rak ( w cm od linii skórno-śluzówkowej odbytu) – zob nizej à przerzuty
Zaawansowanie raka j. grubego określane jest wg klasyfikacji Dukesa: Ø
Stadium A – rak w błonie śluzowej
Ø
Stadium B – nowotwór, nacieka i przekracza ścianę jelita do surowicówki lub tkanki tłuszczowej okołoodbytniczej Ø
Stadium C - przerzuty w węzłach chłonnych Ø
Stadium D - przerzuty odległe
Czynniki ryzyka:
Ø
Czynniki genetyczne:
o
predyspozycje genetyczne – rodzinna gruczolakowatość o
Mutacje genów supresorowych (np. p53) - Prowadzą one do rozrostu nabłonka gruczołowego i powstania gruczolaka, a następnie do przemiany złośliwej (powstanie raka) w wyniku inaktywacji onkogenów o
unieczynnienie genów naprawczych prowadzące do niekontrolowanego rozrostu komórek nabłonka Ø
Czynniki środowiskowe:
o
Sposób odżywiania – nadwaga, dieta bogata mięso i tłuszcze zwierzęce, uboga w naturalne witaminy i wapń
o
Długotrwałe wrzodziejące zapalenie jelita grubego o
Palenie papierosów
o
Brak wysiłku fizycznego
o
Powtarzające się zaparcia
o
Wiek
Ø
Stany przedrakowe:
o
Pojedyncze polipy gruczołowe jelita grubego.
o
Zespół Lyncha.
o
Zespół gruczolakowatej polipowatości rodzinnej.
o
Inne zespoły polipowatości - zespół Peutza-Jeghersa, zespół polipowatości młodzieńczej.
o
Choroby zapalne jelita grubego → wrzodziejące zapalenie jelita grubego i choroba Leśniowskiego-Crohna.
Czynniki ochronne:
Ø Wit C
Ø Aspiryna (kw. Acetylosalicylowy) Objawy:
Wczesne (alarmowe):
Ø
Zmiana rytmu wypróżnień >40 roku życia Ø
Krew w stolcu ( najczęściej w raku odbytnicy) Późne:
Ø
Chudnięcie, osłabienie, męczliwość Ø
Gorączka
Ø
Objawy niedrożności w raku esicy i odbytnicy (objaw późny) Ø
Przewlekła niedokrwistość
Ø
Bóle brzucha
Ø
Wyczuwalny guz (głównie w prawostronnym raku okrężnicy) Ø
Wzdęcie brzucha
Ø
Brak łaknienia
Rozpoznanie
Ø
Na podstawie badania histologicznego wycinka pobranego podczas kolonoskopii.
www.chomikuj.pl/gregow
1
1.
Badanie paclem (per rectum)
2.
kolonoskopia
3.
Rtg jamy brzusznej z kontrastem (pomocniczo)– wlew doodbytniczy 4.
USG, TK – badania uzupełniające, w poszukiwaniu przerzutów, oceny wielkości guza i możliwości operacyjnych
5.
badanie stężenia antygenu rakowopłodowego (CEA) w surowicy – znaczenie w obserwacji pooperacyjnej, nie nadaje się jako wczesny test diagnostyczny!
6.
Wykrycie przerzutów raka okręzniczo-odbytniczego za pomocą radioaktywni znakowanego anty-CEA (immunoscyntygrafia)
Zalecane badania przesiewowe:
- próba na krew utajoną w stolcu (od 45r.ż corocznie)
- oglądanie okolicy odbytu
- badanie per rectum
-
kolonoskopi (co 3lata), a w grupach zwiększonego ryzyka niezależnie od wieku 1. Badania laboratoryjne:
a. Zwiększone stężenie antygenu rakowo-płodowego (CEA) w surowicy.
b. Niedokrwistość niedobarwliwa - zwłaszcza w raku kątnicy i wstępnicy.
c. Dodatni wynik testu na obecność krwi utajonej w kale.
2. Endoskopia
a. Kolonoskopia - umożliwia wykrycie guza, pobranie wycinków i obejrzenie całego jelita w poszukiwaniu zmian synchronicznych
3. Badania obrazowe
o USG jamy brzusznej
o Tomografia komputerowa (TK)
o Przydatna do wykrywania przerzutów do wątroby i węzłów chłonnych.
o Endosonografia
o Rezonans magnetyczny
o Pozytronowa tomografia emisyjna - dobra metoda wykrywania wznowy raka odbytnicy lub okrężnicy.
Przerzuty
Ø
Drogą krwi – do wątroby i płuc, potem innych narządów Ø
Drogą naczyń limfatycznych – okoliczne węzły chłonne ( przyaortalne, pachwinowe) Leczenie
Ø
Radykalne – wycięcie guza z przyległymi węzłami chłonnymi Ø
Paliatywne:
o
zespolenie omijające lub sztuczny odbyt –w raku okręznicy o
Krio-, lasero-, elektroterapia – w raku prostnicy o
Resekcja pojedynczego przerzutu w wątrobie czy płucach o
Miejscowa chemioterapia
Klasyfikacja histologiczna raka jelita grubego wg WHO
Ø
Rak gruczołowy (adenocarcinoma).
Ø
Rak gruczołowy śluzotwórczy (adenocarcinoma mucinosum).
Ø
Rak sygnetokomórkowy (signet-ring cell carcinoma).
Ø
Rak drobnokomórkowy (carcinoma microcellulare).
Ø
Rak łuskowokomórkowy (squamous cell carcinoma).
Ø
Rak gruczołowo-łuskowy (adenosquamous carcinoma).
Ø
Rak rdzeniasty (medullary carcinoma).
Ø
Rak niezróżnicowany (carcinoma nondifferentiatum).
Klasyfikacja makroskopowa zaawansowanego raka jelita grubego Ø
Polipowaty.
Ø
Owrzodziały i grzybiasty.
Ø
Owrzodziały i zwężający.
Ø
Rozlegle naciekający.
www.chomikuj.pl/gregow
2